1. Mambo ka Yehoba o abujila kwitwesakanya ku bakwetu?

YEHOBA kechi ukeba bilengwa byanji kumwekangatu kimo ne. Kino kyamwekela mu bintu byo alenga, kubikapotu ne bantu. Kafwako bantu babiji bamwekatu kimo ne. Onkao mambo, Yehoba kechi wimwesakanya ku bakwenu ne. Aye utala mu muchima wenu, ko kuba’mba byo muji mukachi. (1 Sam. 16:7) Kabiji wayuka ne bintu byo muba bulongo, byo mubula kuba bulongo ne nkomeno yenu. Kabiji kechi wakonsha kwimwambila kuba kintu kyo mwakonsha kukankalwa kuba ne. Twafwainwa kwimonanga byonka bitumona Yehoba. Umvwe twauba bino, tukekala “na milanguluko yawama,” kechi tukalangulukanga’mba twakila bakwetu nangwa’mba kechi twanema ne.—Loma 12:3.

2. Mambo ka o kyatamina kwiesakanya ku bakwetu?

² Pano bino, kijitu bulongo kufunjilako ku mulongo nangwa nyenga wa kishinka wingila bulongo mwingilo wa kusapwila. (Hebe. 13:7) Twakonsha kufunjilako mashinda o twakonsha kwingijisha pa kuba’mba twingilenga bulongo mwingilo wa kusapwila. (Fili. 3:17) Bino paji lupusano pa kulondela mashinda engijisha muntu ne kwiesakanya kwi aye. Umvwe twiesakanya atweba bene ku bakwetu, twakonsha kwikala na kichima, kulefulwa, nangwatu kumona nobe kafwako byo tuji ne. Kabiji byonka byo twafunjile mu mutwe wafumako, umvwe ke twikyombeshe na bakwetu mu kipwilo, twakonsha konauna bulunda bwetu ne Yehoba. Onkao mambo, Yehoba witukambizha’mba: “Muntu yense apime byubilo byanji, ne kwitotela mu bintu byanji mwine, kechi kwiesakanya ku muntu mukwabo ne.”—Nga. 6:4.

3. Ñanyi bintu byo mwawamishako mu mwingilo wa Lesa bibena kwimuletela lusekelo?

³ Yehoba ukeba’mba musangalelenga mu byo mubena kuyilako  palutwe mu mwingilo wa Lesa. Inge kya kuba’mba mwabatizhiwa, mwafwainwa kusangalala pa kuyuka’mba mwafikizha kino kikonkwanyi. Anweba bene mwifuukwijilepo kuba kino. Mwaubile kino na mambo a kutemwa Lesa. Langulukai byo mwayilako palutwe kufuma kimye kyo mwabatizhiwe. Abya luno mwatemwa bingi kutanga Baibolo ne lufunjisho lwa pa bunke nyi? Nanchi luno mubena kulomba milombelo ya kufuma panshi ya muchima kukila kala nyi? (Sala. 141:2) Nanchi luno kimupelela kutendeka misambo na bantu mu mwingilo wa kusapwila kabiji mwayuka bya kwingijisha bulongo bingijisho byetu bya mu mwingilo nyi? Kabiji inge muji na kisemi, nanchi Yehoba wimukwasha kwikala mwanamulume, mwanamukazhi, nangwa nsemi wawama nyi? Mwakonsha kusangalala ne kutondwa pa kumona byo mwawamishako mu bino bintu.

4. Ñanyi bintu byo tusa kufunda mu uno mutwe?

⁴ Twakonsha kukwasha bakwetu kusangalela mu byo babena kuyilako palutwe mu mwingilo wa Lesa. Kabiji twakonsha kwibakwasha kubula kwiesakanyanga ku bakwabo. Mu uno mutwe, tusa kumona bansemi byo bakonsha kukwasha baana babo, baji mu masongola byo bakonsha kwikwashanga, ne bakulumpe mu kipwilo byo bakonsha kukwasha balongo ne banyenga. Kyapelako, tusa kufunda mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha kwibikila bikonkwanyi byo twakonsha kufikizha kwesakana na biji bwikalo bwetu.

5. Kwesakana na byaamba Efisesa 6:4, bansemi bafwainwa kuchinuzhuka kuba ka?

⁵ Bansemi kechi bafwainwa kwesakanya mwana umo ku mwana mukwabo ne, nangwa kwambila mwana kuba bintu byo akonsha kukankalwa kuba ne. Inge bansemi ke bobe bino, bakonsha kufichisha mwana ku muchima. (Tangai Efisesa 6:4.) Nyenga wa jizhina ja Sachiko * waambile’mba: “Bafunjishi pa sukulu bakebanga’mba ngubenga bulongo kukila bonse bo nafundanga nabo. Kabiji bamama nabo bakebanga’mba ngubenga bulongo mu sukulu pa kuba’mba nshimunenga bukamonyi ku bafunjishi ne batata babujile kwitabila. Kabiji bakebelenga’mba kimye kya mpeso nketujemotu tonse. Bino namwene’mba babena kuñambila kuba kintu kyakatazha bingi. Papita myaka yavula bingi kufama po napwishijile sukulu, bino bimye bimo ndanguluka’mba kampe kechi nsangajika muchima wa Yehoba ne, nangwa kya kuba namwingijila papelela bulume bwami.”

6. Bansemi bakonsha kufunjilako ka ku byambo biji pa Salamo 131:1, 2?

⁶ Bansemi bakonsha kufunda kishinka kyanema  bingi pa Salamo 131:1, 2. (Tangai.) Mfumu Davida waambile’mba kechi wakebelenga “bintu byakilamo” nangwa’mba bintu byakijile pa bulume bwanji ne. Kwipelula ne kuyuka’mba kuji bintu byo akonsheshe kubula kuba kwamukwashishe kutondwa ne kwikala mu mutende. Bansemi bakonsha kufunjilako ka ku byambo byaambile Davida? Bansemi bakonsha kwipelula ne kuyuka’mba kuji bintu byo bakonsha kubula kuba, kabiji bafwainwa kuyuka’mba ne mwanabo naye byobyo kiji. Bansemi bakonsha kukwasha mwanabo kuyuka’mba wanema inge bamukwasha kuyuka’mba kuji bintu byo akonsha kuba bulongo ne byo akonsha kubula kuba bulongo, ne kumukwasha kwibikila bikonkwanyi byo akonsha kufikizha. Nyenga wa jizhina ja Marina uvuluka’mba: “Bamama kechi bangesakanyangapo ku bakolojami ne bankasami ne, nangwatu ku baana bakwabo ne. Bamfunjishe’mba bantu bonse baji na bya bupe byapusana-pusana kabiji atweba bonse pa muntu pa muntu twanema kwi Yehoba. Na mambo a byamfunjishe bamama, kechi neesakanyapo ku bantu bakwabo ne.”

7-8. Mwanamulume wakonsha kumwesha byepi amba wanemeka mukazhanji?

⁷ Mwanamulume mwina Kilishitu wafwainwa kunemeka mukazhanji. (1 Pe. 3:7) Munema ulumbulula kuta muchima bakwetu ne kwibapa mushingi. Mwanamulume unemeka mukazhanji kupichila mu kumupa mushingi. Kechi umwambila kuba bintu byakila pa bulume bwanji ne. Kabiji kechi umwesakanya ku banabakazhi bakwabo ne. Mwanamukazhi wakonsha kumvwa byepi inge mwatawanji ke amwesakanye ku bakwabo? Nyenga wa jizhina ja Rosa, bamwatawanji kechi Bakamonyi ne, kabiji javula bamwesakanya ku banabakazhi bakwabo. Byambo byatama byo bamwambila bimulengela kwilengulula ne kumona’mba kafwako bamutemwa ne. Waambile’mba: “Nkeba kumvululamo kimye kyonse kuba’mba Yehoba wannemeka.” Pakuba mwanamulume mwina Kilishitu unemeka mukazhanji. Wayuka’mba kuba bino kulengela kukosesha bulunda bwanji na mwinakwanji ne bulunda bwanji ne Yehoba. *

⁸ Mwanamulume unemeka mukazhanji, wamba byawama pe aye pa bantu, umubuula’mba wamutemwa kabiji umumona’mba wanema. (Maana 31:28) Abino byo byuba bamwatawanji Katerina, bo twaambapo mu mutwe wafumako, kabiji bamukwashishe bingi kimye kyo amwenenga nobe kechi uba bintu byalumbuluka byonka byuba banabakazhi bakwabo ne. Byo ajinga mwanyike, bainanji bamulengulwile bingi, kabiji javula bamwesakanyanga ku baana bakwabo, ne ku balunda nanji. Kyafuminemo, Katerina watendekele kwiesakanya aye mwine ku bakwabo, kabiji watwajijile kuba bino ne kimye kyo aikele Kamonyi wa Yehoba. Pano bino, mwatawanji mwina Kilishitu wamukwashishe kushinda uno muteeto ne kubula kwilengulula aye mwine. Katerina waambile’mba: “Bamwata wami bantemwa bingi, bansanchila pa bintu byawama byo nguba, kabiji bandombelako. Kabiji bamvululamo byubilo bya Yehoba byawama ne kunkwasha kupimpula milanguluko yami.”

9-10. Bakulumpe mu kipwilo baji na kifyele bakwashishe byepi nyenga kushinda muteeto wa kwiesakanya ku bakwabo?

⁹ Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kukwasha byepi boba baji na muteeto wa kwiesakanya ku bakwabo? Langulukai pa byapichilemo nyenga wa jizhina ja Hanuni, ye babulanga kusanchila javula inge wauba kyawama saka akiji mwanyike. Uvuluka’mba: “Najinga bingi na bumvu kabiji namonanga banyike bakwetu amba bajimuka kunkila. Natendekele kwiesakanya ku bakwetu saka nkijitu mwanyike mucheche.” Nangwa kimye kyo aishile mu bukine, Hanuni watwajijile kwiesakanya ku bakwabo mu kipwilo. Kyafuminemo, walangulukanga’mba kechi wanema mu kipwilo ne. Pano  luno ubena kwingila mwingilo wa bupainiya na lusekelo. Ki ka kyamukwashishe kupimpula ndangulukilo yanji?

¹⁰ Hanuni waambile’mba bamukwashishe ku bakulumpe mu kipwilo baji na kifyele. Bamukwashishe kuyuka’mba wanema bingi mu kipwilo kabiji bamutakaikile kuba’mba uji na byubilo byawama bingi bibena kufunjilako ne bakwabo mu kipwilo. Wanembele’mba: “Pa bimye bimo, bakulumpe mu kipwilo bantumine kuya na kutundaika banyenga bamo bakebewenga bukwasho. Ino mingilo yankwashishe kuyuka’mba kipwilo kyannemeka. Mvuluka bakulumpe mu kipwilo byo bansanchijile pa kutundaika banyenga banyike bamo mu kipwilo. Kabiji bantangijile 1 Tesalonika 1:2, 3. Kino kyansangajikile bingi. Nsanchila bingi bano bakafunga bawama, luno nayuka’mba jibumba ja Yehoba jannemeka.”

11. Twakonsha kukwasha byepi boba “bo bamanyika ne baji na bulanda,” bo batongola pa Isaya 57:15?

¹¹ Tangai Isaya 57:15. Yehoba wata bingi muchima boba “bo bamanyika ne baji na bulanda.” Kechi bakulumpe mu kipwilo bonkatu ne, bino ne atweba bonse twakonsha kutundaika balongo ne banyenga babena kupita mu ano makatazho. Jishinda jimo jo twakonsha kwibatundaikilamo ke kwibamwesha’mba twibata muchima. Yehoba ukeba’mba twibamweshenga butemwe bo ebatemwa. (Maana 19:17) Kabiji twakonsha kukwasha balongo ne banyenga kupichila mu kumwesha muchima wa kwipelula ne kuyuka’mba kuji bintu bimo byo twakonsha kubula kuba. Kechi tukeba kwitumbijika atweba bene ne, mambo twakonsha kulengela bakwetu kwikala na kichima. Pakuba twingijisha bya bupe byetu ne bintu byo twayuka kwitundaikilamo atweba bene na bene.—1 Pe. 4:10, 11.

12. Mambo ka bantu bo balengulwile o baishijilenga kwi Yesu? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

¹² Twakonsha kufunda byavula pa bya kuba na bakwetu inge twalanguluka pe Yesu byo aubanga na baana banji ba bwanga. Yesu ye muntu waya bingi nkuwa pano pa ntanda ponse. Nangwa byonkabyo, wajinga ‘kimote kabiji wakooka muchima.’ (Mat. 11:28-30) Kechi witotanga na mambo a maana akila o ajinga nao ne bintu byonse byo ayukile ne. Pa kufunjisha, waingijishanga byambo byapeela ne bishimpi byafikilenga pa muchima bantu bo balengulwile. (Luka 10:21) Kupusanako na bantangi ba bupopweshi betotele bingi, Yesu wamonanga bantu amba banema bingi kwi Lesa. (Yoa. 6:37) Yesu wanemekele bantu bo balengulwile ku bakwabo.

13. Kifyele kya kwa Yesu ne butemwe bwanji byamwekejile byepi mu byo aubanga na baana banji ba bwanga?

¹³ Kifyele ne butemwe bwa kwa Yesu byamwekejile mu jishinda jo aubilangamo bintu na baana banji ba bwanga. Wayukile’mba bajinga na bya bupe byapusana-pusana kabiji bapichilenga mu bintu byapusana-pusana. Onkao mambo, kechi bakonsheshe kwingila mingilo imo bonse ne, kabiji kechi bakonsheshe kuba bintu bimo mu mwingilo wa kusapwila ne. Bino wasangalelanga mu bintu byo baubanga pa muntu pa muntu na muchima yense. Kino kyamwekejile mu kishimpi kya matalenta kyo aambile. Mu kino kishimpi, nkambo wa bakalume wapele kalume wanji yense mwingilo “kwesakana na bulume bwabo.” Kalume umo pa bakalume babiji baingilanga na ngovu wamupele byavula kukila mukwabo. Bino nkambo yabo wibatakaikile bonse babiji na byambo bimotu bya kuba’mba: “Wauba bulongo, obewa kalume wawama kabiji wa kishinka!”—Mat. 25:14-23.

14. Twakonsha kulondela byepi Yesu mu byo tuba na bakwetu?

¹⁴ Yesu witumwesha kifyele ne butemwe. Wayuka’mba tuji na bya bupe byapusana-pusana ne bintu byo tupitamo byapusana-pusana, kabiji usangalala bingi umvwe twaingila papelela bulume bwetu. Ne atweba twafwainwa kulondela byuba Yesu. Kange tulengelenga bakwetu ba mu lwitabilo kumweka nobe kechi banema ne, nangwa kwibalengesha bumvu na mambo a kuba’mba kechi bengila bingila bakwabo ne. Bino twafwainwa kutakaikanga balongo ne banyenga pa byo babena kwibikako kwingijila Yehoba.

15-16. Nyenga wamwenejilemo byepi mu kwibikila bikonkwanyi byo akonsheshe kufikizha?

¹⁵ Umvwe twibikila bikonkwanyi mu mwingilo wa Lesa, twikala na lusekelo. Pano bino, kintu kyanema, ke kwibikila bikonkwanyi kwesakana na bulume bo tuji nabo ne biji bwikalo bwetu. Kechi twafwainwa kwibikila bikonkwanyi bibikila bakwetu ne. Kechi twafwainwa kwibikila bikonkwanyi byakonsha kwitulengelatu kumvwa kutama ku muchima ne kulefulwa ne. (Luka 14:28) Langulukai pa byapichilemo nyenga painiya wa jizhina ja Midori.

¹⁶ Bashanji Midori kechi Bakamonyi ne, kabiji bamulengelanga kwilengulula na mambo a kumwesakanya ku bankasanji babalume ne babakazhi, ne ku bakwabo mo bafunjilanga sukulu. Midori waambile’mba: “Namwenenga’mba kafwako byo nji ne.” Pano bino, byo akomene, Midori walekele kwilengulula. Waambile’mba: “Natanganga Baibolo pa juba pa juba pa kuba’mba ngikale na mutende wa mu muchima ne kuyuka’mba Yehoba wantemwa.” Kabiji wibikijile ne bikonkwanyi byo akonsheshe kufikizha, ne kulombapo kuba’mba afikizhe bino bikonkwanyi. Kyafuminemo, Midori wasangalelanga mu bintu byo akonsheshe kuba pa kwingijila Yehoba.

17. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile “kulengwa ke bapya mu michima [yetu],” kabiji ki ka kikafumamo?

¹⁷ Pakonsha kupita kimye pa kuba’mba tuleke kwilengulula. Onkao mambo, Yehoba witutundaika’mba: “Mwafwainwa kutwajijila kulengwa ke bapya mu michima yenu.” (Efi. 4:23, 24) Pa kuba’mba tube bino, twafwainwa kulomba, kufunda Mambo a Lesa ne kulanguluka langulukapo. Twajijilai kuba bino bintu, kabiji lombainga bulume kwi Yehoba. Mupashi wanji wazhila ukemukwasha kushinda muteeto wa kwiesakanya ku bakwenu. Yehoba ukemukwasha kuyuka inge mwatendeka kwikala na kichima nangwa bwitote ne kwibifumyamo bukiji bukiji mu muchima wenu.

18. Byambo biji pa 2 Byambo bya Moba 6:29, 30 byakonsha kwimutekenesha byepi?

 ¹⁸ Tangai 2 Byambo bya Moba 6:29, 30. Yehoba wayuka michima yetu. Kabiji wayuka ne makatazho o tupitamo byo tubena kulwa na mupashi wa pano pa ntanda ne bumbulwa kulumbuluka bwetu. Yehoba byo amona byo tubena kwibikako kushinda bino bintu, butemwe bo etutemwa bubayilako.

19. Yehoba walumbulula byepi biji butemwe bo etutemwa?

¹⁹ Pa kuba’mba etukwashe kuyuka byo etutemwa, Yehoba waesakanya butemwe bwanji ku butemwe bwikala na inetu na mwananji ukyamwa. (Isa. 49:15) Akilangulukai pa inetu wa jizhina ja Rachel. Wanembele’mba: “Mwanami wamukazhi aye Stephanie wasemekelwe mubishi. Kimye kitanshi kakepele bingi kya kuba namwenetu’mba kechi kakakoma ne. Bino ba mingilo mu kipatela banswishishe kumulamako mu maboko pa juba pa juba byo ajinga mo babika baana basemwa babishi pa ñondo umo. Abye bimye byandengejile kutemwa mwanami kabiji ne aye wantemenwe. Luno wafikizha myaka ya kusemwa itanu na umo kabiji ye wakepelapo pa baana bakwabo mo basemekejilwe mwaka umo. Bino namutemwa bingi mambo kechi kyapelele kuba’mba akome ne, kabiji undetela lusekelo lukatampe.” Kitutekenesha bingi pa kuyuka’mba ne Yehoba byo byo etutemwa inge wamona byo tubena kwibikako kumwingijila na mweo wetu yense.

20. Byo muji kalume wa Yehoba wipana, ñanyi kishinka kikemulengela kusangalala?

²⁰ Byo muji kalume wa Yehoba, mwanema bingi kwi aye kabiji kafwako muntu mukwabo uji nobe anweba ne. Yehoba kechi wimukokejile kwi aye na mambo a kuba’mba mwakila bakwenu ne. Wimukokele mambo watajile mu muchima wenu ne kumona’mba mwi bakimote kabiji mwakonsha kufunda pe aye ne kupimpula byubilo byenu. (Sala. 25:9) Mwafwainwa kushiinwa kuba’mba usangalala bingi umvwe mwibikako kumwingijila papelela bulume bwenu. Umvwe mwachinchika ne kutwajijila kwikala ba kishinka kwi aye ke kiyukilo kimwesha’mba muji na “muchima wawama.” (Luka 8:15) Onkao mambo, twajijilai kwingijila Yehoba papelela bulume bwenu. Umvwe mwauba bino, mukasangalelanga ‘mu bintu byenu.’