1. Nda mɛ ta Yehova ndo haka e na azi mɛndɛ̃ ma nɛ?

YEHOVA ndo sepala na aye ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃. E hĩnga ni na lége ti aye gba mɛ lo li ni ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃, abɛse e azi nga. Lo li zo kɔi kɔi so popo tɛrɛ e na ndenge tɛ lo. Ta Yehova ndo haka mɔ na azi mɛndɛ̃ ma. Lo ndo ba bɛ mɔ nga na aye mɛ ka gbɛ bɛ mɔ nvɛ̃ni. (1 Sam. 16:7) Lo hĩnga aye mɛ mɔ lengbi ti lingɔ nzɔ̃ni ná ye mɛ ta mɔ lengbi ti lingɔ ni nzɔ̃ni ma, lo hĩnga nga akpale tɛ mɔ ti gã. Wa ta lo ndo yɔ ka ti mɔ ya, mɔ li ye mɛ aɔ ngunu tɛ mɔ ma. A yɔ ya, e landa se lɛlo tɛ Yehova na bangɔ tɛrɛ e nvɛ̃ni nga ma se mɛ lo ndo ba na e. Se e li ngaso ko, e na fangɔ ya e na “kɔdɛ mɛ nzɔ̃ni,” ta e mungɔ tɛrɛ e ya, e ɔ azi zu ma, ta e na hũngɔ nga ya, e zanga tina ma.​—Rom. 12:3.

2. Nda mɛ ta adu nzɔ̃ni hangɔ tɛrɛ e na azi mɛndɛ̃ ma nɛ?

² Biani, elengbi ti landangɔ se lɛlo ti nzɔ̃ni tɛ azi mɛndɛ̃. Na ndakisa, elengbi ti mandangɔ se lɛlo tɛ nyita kɔli bere nyita wali kɔi mɛ e hĩnga ya, lo ndo le kwa ti fangɔ tɛnɛ nzɔ̃ni. (Aeb. 13:7) Bangɔ se mɛ ala ndo fa na tɛnɛ alengbi ti zangɔ e ya, e bongisa se tɛ e ti fangɔ tɛnɛ. (Fil. 3:17) Kanda, landangɔ se lɛlo tɛ zo kɔi ti nzɔ̃ni ná hangɔ tɛrɛ na zo, adu aye sɛ mɛ aɔngbi. Se mɔ ha tɛrɛ mɔ na azi mɛndɛ̃ ko, mɔ na tingɔ na kota bɛ, mɔ na nzɛ̃ngɔ bere mɔ na hũngɔ ya, ta mɔ na valɛrɛ ma. Kanda, nga ma se ko e manda na ni na pɔsɔ mɛ aɔ ko, lingɔ ye so ɔngɔ afɔ̃ e alengbi ti dungɔ siɔni na ndo mangbi tɛ e ná Yehova. Ni la Yehova yɔ ka ti e na songo zu ya: “ale zo kɔi kɔi ndoba bo sé du tɛ lo nvɛ̃ni. Se lo hũ ya, adu nzɔ̃ni, wa lo gonda tɛrɛ lo na ndo tɛrɛ lo nvɛ̃ni. Kanda ale ta lo ha tɛrɛ lo na azi mɛ ndɛ̃ ma.”​—Gal. 6:4.

3. Akpale ti nyingɔ mɛ mɔ li, mɛ ando hɛ̃ mɔ dengɔ bɛ nvɛ̃ni nɛ?

³ Yehova ye ya, mɔ du na dengɔ bɛ na ya kwa zu mɛ mɔ ndo li  ni hɛ̃ ni. Na ngoi mɛndó mɔ mu batisimɔ ko, mɔ mandó dengɔ bɛ gba na lo mɛ ya, mɔ kokisandó mɔkanɔ tɛ mɔ! Mɔ nvɛ̃nindó la mɔ mu ekateli ni ko. Songo mɛ mɔ na ni na lo tɛ Nzapa la atondó mɔ ya, mɔ li ni. Binga li mɔ na ndo aye zu mɛ mɔ li na ya nyingɔ na pɛ batisimɔ tɛ mɔ. Na ndakisa: mɔ ti na gwɛ̃ kpengbani ti dingɔ nga na mandangɔ Ngbangɔ mɔ kɔi ɔngɔ ti uzu? Mɔ banda lingɔ sambela mɛ ndo lo ka gbɛ bɛ mɔ nvɛ̃ni? (Nz. 141:2) Na olo mɛ, ta mɔ dɛ mɔ ma mbɛtɔ na ngoi mɛ mɔ ndo si kwa ti fangɔ tɛnɛ ma, bere mɔ ti na makoki gba na ya kwa ni? Mɔ ndo salela na olo avideo ná ambeti tɛ e na ndenge ti nzɔ̃ni na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ? Wa se du ya mɔ na ndasewa, Yehova za mɔ ti nɛngɔ ya, mɔ ti kɔli bere wali ti nzɔ̃ni? Bere mɔ ti nzɔ̃ ta bere nzɔ̃ to ti ndasewa? Mɔ lengbi ti dungɔ na dengɔ bɛ gba na lo ti aye niko mɛ mɔ gbinyangbi na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ.

4. Ye mɛ ndɛ e na tɛnɛngɔ tɛnɛ na ndoni na ya tɛnɛ mɛ nɛ?

⁴ Elengbi ti zangɔ ayata mɛndɛ̃ ya, ala sepala na kwa mɛ ala ndo li hɛ̃ Yehova. Elengbi nga ti zangɔ ala ti nɛngɔ ya, ala zia hangɔ tɛrɛ la na ayata mɛndɛ̃. Na ya tɛnɛ mɛ ndɛ e manda ko, e na bangɔ se mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayati la, se mɛ azi mɛ dungbi alengbi ti zangbingɔ ka popo tɛrɛ la, nga na se mɛ abiazi ná ayata mɛndɛ̃ ti ya bombi alengbi ti zangɔ ayata kɔli ná ayata wali. Ti kɔngɔ ndani, e na bangɔ ambanga andia ti ya Ngbangɔ mɛ alengbi ti zangɔ e ya, e du na ekateli ti lingɔ ye mɛ elengbi ti lingɔ, na bangɔ makoki mɛ e na ni nga na kpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e.

5. Na bangɔ Efɛzɛ 6:4, ye mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti dungɔ na kpengba lɛ ya, ta ala li ni ma nɛ?

⁵ Awa dũngɔ ayangambi alengbi ti dungɔ na kpengba lɛ ya, ta ala haka ayangambi tɛ la na ayangambi mɛndɛ̃ ma, bere ala ndo yɔ ka ti la ya, ala li ye mɛ ta ala na makoki ti lingɔ ni ma. Se awa dũngɔ ayangambi li ngaso ko, alengbi ti nzɛ̃ngɔ na ayangambi. (Di Efɛzɛ 6:4.) Nyita wali kɔi mɛ ili lo la Sachiko * atɛnɛ ya: “gwɛ̃ tɛ wa hangɔ mbi na mbeti adundó ya, mbi li ye mɛ alengbi ti ɔngɔ tɛ afɔ̃ mbi ti kalasi. Hãngɔ ni zingɔ, mama tɛ mbi ndo tɛnɛndó ngoi zu ya, mbi li ye ti nzɔ̃ni ka kalasi na lo mɛ ya, lo yendó ya mbi du ndakisa mɛ nzɔ̃ni ka tɛ wa hangɔ mbi na mbeti nga na tata tɛ mbi mɛndó ta lo Tɛmwɛ ma. Lo yendó ya, mbi lua 100% na examɛ, ni dundó ye mɛ ta mbi lengbi ti lingɔ ma. Abɛse ali ndɛ abulu gba bandandó la mbi onzi kalasi ko,  mbi ndo hũ ya, abɛse mbi li ye ti nzɔ̃ni ngasia, ngoi mɛndɛ̃, ta bɛ Yehova ndo de na lo ni ma.”

6. Wangɔ mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti luangɔ kaya mbeti ti Nzembo 131:1, 2 nɛ?

⁶ Awa dũngɔ ayangambi alengbi ti luangɔ wangɔ ti ngbondoni kaya mbeti ti Nzembo 131:1, 2. (Di.) Gbia Davidi tɛnɛndó ya, “ta mbi na gwɛ̃ ti akokota ye” bere aye mɛ aɔ ngunu tɛ mbi ma. Na lo mɛ ya, lo ndó na seliye ti zungɔ na tɛrɛ ko, ni lindó ya, “lo ti na dengɔ bɛ, nga na siriri ti bɛ.” Wangɔ mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti luangɔ na ndo tɛnɛ tɛ Davidi nɛ? Awa dũngɔ ayangambi alengbi ti dungɔ na seliye ti zungɔ na tɛrɛ se du ya, ala ndo ba aye mɛ ala lengbi ti lingɔ na seni, wa ta la ndo yɔ ka ti ayangambi tɛ la ya, ala li ye mɛ alengbi ti ɔngɔ ngunu tɛ ma. Awa dũngɔ ayangambi alengbi ti zangɔ ayangambi ya, ala hĩnga ya, ala na valɛrɛ, se ala fa na ala aye mɛ ala na makoki ti lingɔ ni na omɛ ta ala na makoki ti lingɔ ni ma, wa ala kpã nga mikano mɛ ala lengbi ti kokisangɔ ni. Nyita wali kɔi mɛ ili lo la Marina a tɛnɛ ya: “Ta mama tɛ mbi ndo hakandó mbi na afɔ̃ mbi bere ayangambi mɛndɛ̃ ma. Lo ndo tɛnɛndó hɛ̃ mbi ngoi zu ya, zo na zo na makoki tɛ lo, wa e zu, e na tina ka lɛ Yehova. Na lo ni la, ta mbi ndo ha tɛrɛ mbi na azi mɛndɛ̃ ma.”

7-8. Ngasia la kɔli lengbi ti hɛ̃ngɔ ya lo ndima nɛ?

⁷ Ayɔ ya, kɔli mɛ wakristo ndo hɛ̃ ya lo ndima. (1 Pet. 3:7) Hɛ̃ngɔ azi ndima alengbi na kpãngɔ likebi na ndo ala, nga na tɔndɔngɔ ala. Na ndakisa, kɔ wali lengbi ti hɛ̃ngɔ ya lo ndima se lo ndo li kpale tɛrɛ lo na tɔndɔngɔ. Ta lo ndo yɔ ka ti lo ya, lo li ye mɛ aɔ ngunu tɛ lo ma. Ta lo ndo haka nga lo na awali mɛndɛ̃ ma. Se kɔli li ye tɛrɛ wali ngaso ko, wali lengbi ti ma tɛrɛ lo ngasia? Kɔ nyita wali Rosa mɛndó ta lo Tɛmwɛ ma ko, lo ndo hakandó lo ngoi zu na awali mɛndɛ̃. Atɛnɛ tɛ lo ti siɔni alindó ya, Rosa ma tɛrɛ lo siɔni, ni ndo to ngandó lo ya lo hũ ya, ta zo kɔi lengbi ti yengɔ tɛrɛ lo ma. Lo tɛnɛ ya, “ta mbi ndo mbi hũndó ya mbi na ndima ka lɛ Yehova ma. Mbi ndó na gwɛ̃ ya, ando tɛnɛ hɛ̃ mbi ngoi ya, Yehova ndo ye mbi.” Kanda kɔli mɛ wa kristo ndo hɛ̃ ya lo ndima. Lo hĩnga ya, lingɔ ngaso adu nzɔ̃ni na lo ti mangbi tɛ lo ná ya lo nga na mangbi tɛ lo ná Yehova. *

⁸ Kɔli mɛ ndo hɛ̃ ya lo ndima ko, lo ndo gonda lo, lo ndo tɛnɛ hɛ̃ lo ngoi zu ya, ni ndo ye lo, wa lo ndo yakɛ nga lo. (Mas. 31:28) Ye mɛndó kɔ Katerina mɛ e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo na pɔsɔ mɛ aɔ ndo li la, ni zandó Katerina ti nɛ ngɔ ya, lo nwɔ seliye ti hũngɔ ya ta lo na valɛrɛ ma. Na ngoi mɛndó Katerina dɛ nyingambi ko, mama tɛ lo ndo handó lo ngoi zu na akwa lo ti kalasi nga na afɔ̃ lo. Ni lindó ya, Katerina banda hangɔ tɛrɛ lo na azi mɛndɛ̃ abɛse na ngoi mɛndó lo ti kɔi tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova! Abɛse ngaso ko, kɔ lo mɛ wakristo azandó lo ya, lo zia seliye niko wa lo du na bingangɔ li ti nzɔ̃ni na ndo tɛrɛ lo nvɛ̃ni. Lo tɛnɛ ya: “Lo ndo ye mbi, lo ndo hɛ̃ nga mbi sia wali na ndo aye ti nzɔ̃ni mɛ mbi ndo li, wa lo ndo li nga sambela na lo tɛ mbi. Lo ndo da nga bɛ mbi na aseliye ti nzɔ̃ni tɛ Yehova, wa lo za mbi ya, mbi gbinyangbi bingangɔ li tɛ mbi ti siɔni.”

9-10. Ngasia la abiazi azandó nyita wali kɔi ti nɛngɔ ya, lo zia hangɔ tɛrɛ lo na azi mɛndɛ̃ nɛ?

⁹ Ngasia la abiazi alengbi ti zangɔ ayata mɛ na dangɔ bɛ ti hangɔ tɛrɛ la na azi mɛndɛ̃ nɛ? E ba kpale mɛndó asi na nyita wali Hanuni, na ngoi mɛndó lo dɛ nyingambi ko, ta ando gondandó lo nvɛ̃ni na ndo aye mɛndó lo ndo li ma. Lo tɛnɛ ya: “Ni ndo hɛ̃ndó mbi kamɛnɛ wa mbi ndo hũ ngandó ya, ayangambi mɛndɛ̃ aɔ mbi. Mbi bandandó hakangɔ tɛrɛ mbi na azi mɛndɛ̃, wa mbi ndo hũndó ya ta kwa tɛ mbi da ma.” Abɛse na ngoi mɛndó lo hĩnga mbilimbili ko, Hanuni ndo haka bondó tɛrɛ lo na azi mɛndɛ̃. Ni li ndo ya, lo hũ ya, ta lo na valɛrɛ kaya bombi ma.  Kanda ndɛ lo mɛ ko, lo ndo le kwa mabere wa sungɔ lége ti ngoi zu mɛ na dengɔ bɛ. Ye mɛndó aza lo ti nɛngɔ ya, lo gbinyangbi seliye tɛ lo nɛ?

¹⁰ Hanuni tɛnɛ ya, abiazi ti songo ndó la aza ni. Ala ndo hɛ̃ndó lo ndima gba kaya bombi, wa ala ndo gonda ngandó lo na lo ti nzɔ̃ lɛlo tɛ lo. Lo tɛnɛ ya: “Na ya ngoi kɔi, abiazi ayɔndó ka ti mbi ya, mbi sa ngunu bɛ ayata wali mɛndɛ̃ mɛndó na gwɛ̃ ya, aza ala. Kumba niko alindó ya, mbi hũ ya, mbi nga na tina. Mbi ndo da bɛ mbi na ngoi mɛndó abiazi ti songo agonda mbi na lo mɛ ya, mbi sandó ngunu na bɛ ambanga ayata wali mɛndɛ̃ mɛ apalanga. Ala dindó hɛ̃ mbi mbeti ti 1 Tesalionikɛ 1:2, 3. Ni hɛ̃ndó mbi dengɔ bɛ nvɛ̃ni! Mbi ndo hɛ̃ sia kɔli gba hɛ̃ awa batangɔ ngasã ngbaga niko ti songo, na lo tɛ ala, mbi ndo ma na olo dengɔ bɛ gba na kwa mɛ mbi ndo li ge ya linɔ tɛ Yehova.”

11. Nga ma se mɛ Yisaya 57:15 atɛnɛ na ni, ngasia la elengbi ti zangɔ “azi mɛ bɛ la afa kã nga ná azi mɛ na seliye ti zungɔ na tɛrɛ” nɛ?

¹¹ Di Yisaya 57:15. Yehova ndo du dã na “azi mɛ bɛ la afa kã nga na azi mɛ na seliye ti zungɔ na tɛrɛ.” E zu elengbi ti zangɔ ayata kɔli ná ayata wali ti ngaso, ta bo abiazi ma. Lége kɔi mɛ elengbi ti sangɔ na ngunu bɛ la, adu na kpãngɔ likebi na ndo la. Yehova ye ya, e fa na angasã gbaga tɛ lo ya, lo ndo ye la gba nvɛ̃ni. (Mas. 19:17) Elengbi nga ti zangɔ ayata kɔli ná ayata wali se e du na seliye ti zungɔ na tɛrɛ, wa ta e du na yakɛ na lo ti makoki mɛ e na ni ma. Ta e ndo li bo ya, lɛ azi asa na ndo e ma, na lo mɛ ya, lingɔ ngaso alengbi ti tongɔ azi mɛndɛ̃ ya, ala ti na siɔ bɛ. Na se lɛ lingɔ ngaso ko, e ndo salela makoki ná kɔdɛ mɛ e na ni so sangɔ ngunu bɛ ayata e.​—1 Pet. 4:10, 11.

12. Nda mɛ ambumbusɛ azi ndo dɔndó dã ka tɛnda Yezo nɛ? (Ba limɔ ti koko mbeti.)

¹² Elengbi ti mandangɔ akpale gba na omɛ aba se ti lingɔ ye tɛrɛ azi mɛndɛ̃, na landangɔ se mɛndó Yezo li na kpale tɛrɛ ava lo. Lo dundó zo kɔi mɛ lo ɔ azi ti lɛ sese zu. Kanda lo ndó “dede zo, [lo ngandó zo ti zungɔ na tɛrɛ, NWT.”] (Mat. 11:28-30) Ta lo ndo fandó ya, ni na kɔdɛ gba bere ni hĩnga ndo gba ni ɔ azi mɛndɛ̃ ma. Na ngoi mɛndó lo ndo ha azi na tɛnɛ ko, lo ndo tɛnɛndó tɛnɛ mɛ woni, lo ndo hɛ̃ ngandó andakisa ti woni mɛndó ando gbɔ̃ bɛ ambumbusɛ azi. (Lk. 10:21) Ta Yezo ndó mabere agbia ti sambela ti yakɛ ma, lo ndo lindó ye tɛrɛ azi ti nɛngɔ ya, ala hũ ya, ani na tina ka lɛ Nzapa. (Yn. 6:37) Lo ndo lindó kpale tɛrɛ ambumbusɛ azi na tɔndɔngɔ.

13. Ngasia la Yezo fandó nzɔ̃ bɛ ná songo na ndenge mɛndó lo ndo li na kpale tɛrɛ ava lo nɛ?

¹³ E ndo hũ nzɔ̃ bɛ ná songo tɛ Yezo na ndenge mɛndó lo li na kpale tɛrɛ ava lo. Lo hĩngandó ya, kpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ ná makoki tɛ la akɛsɛnɛ. Ni la, ta ala zu na dungɔ na kumba lɛ ni kɔi ma; ta ala nga na dũngɔ lé na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ lɛ ni kɔi ma. Kanda bɛ lo ndo dendó na kwa mɛndó zo kɔi kɔi ndo li na ngunu ti tɛrɛ lo zu. Yezo fandó se mɛ lo ndo ba na kpale niko na ya ndakisa ti wolo mɛndó lo hɛ̃. Na ya ndakisa niko, gbia kɔi hɛ̃ndó ambɛ tɛ lo kwa “na bangɔ ngunu ti kwa tɛ zo na zo.” Ambɛ sɛ ti ndara ka popo tɛ la aluandó wolo gba aɔ tɛ loko kɔi. Kanda gbia niko a gondandó ala zu sɛ ndenge kɔi, lo tɛnɛndó ya: “Mɔ li nzɔ̃ni, mɔ nzɔ̃ wa kwa!”​—Mat. 25:14-23.

14. Ngasia la elengbi ti landangɔ se lɛlo tɛ Yezo na omɛ aba se ti lingɔ kpale tɛrɛ azi mɛndɛ̃ nɛ?

¹⁴ Yezo ndo li kpale tɛrɛ e ngoi zu na songo nga na nzɔ̃ bɛ. Lo hĩnga ya, kpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ná makoki tɛ e akɛsɛnɛ, wa lo ndo sepala nga na ngoi mɛ e ndo li zu mɛ elengbi ti lingɔ. Na dungɔ nzɔ̃ni ya, e li kpale tɛrɛ azi mɛndɛ̃ nga ma se mɛndó Yezo ndo li na kpale tɛrɛ azi. Ta elengbi ti lingɔ ye tɛrɛ nyita kɔli bere nyita wali na ndenge mɛ na lingɔ ya lo hũ ya, ani zanga valɛrɛ bere ahɛ̃ la ngɔnzɔ na lo mɛ ya, ta ala na makoki ti lingɔ ye nga ma se mɛ azi mɛndɛ̃ ndo li na ni ma. Kanda, zia ya, e gi alége mɛ elengbi ti gondangɔ na ayata kɔli na ayata wali na kwa ti nzɔ̃ni mɛ ala ndo li na lo tɛ Yehova.

15-16. Ngasia la, nyita wali kɔi luandó nzɔ̃ kpale na lo mɛ ya, lo kpãndó mɔkanɔ mɛ lo lengbi ti kokisangɔ ni nɛ?

¹⁵ Ngoi mɛ e ndo kpã mɔkanɔ ti nyingɔ ko, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ndo ti nzɔ̃ni nga na tina. Kanda ti nɛngɔ ya e longa ko, ayɔ ya, e du na ekateli ti lingɔ ye na bangɔ makoki tɛ e nvɛ̃ni nga na akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e nvɛ̃ni, kanda ta na bangɔ makoki tɛ azi mɛndɛ̃ ma. Se ta e kpã mɔkanɔ ti ngaso ma ko, ta e na kokisangɔ ni ma, wa ni lengbi nga ti hɛ̃ngɔ e nzɛ̃ngɔ. (Lk. 14:28) E ba ndakisa tɛ nyita wali mɛ wa sungɔ lége ti ngoi zu mɛ ili lo la, Midori.

¹⁶ Tata tɛ Midori mɛndó ta lo Tɛmwɛ ma ko, lo ndo gulundó lo ngoi zu, lo ndo haka ngandó lo na ayata lo mɛndɛ̃ nga na afɔ̃ lo ti kalasi ya, ala aɔ lo. Lo tɛnɛ ya, ni lindó ya, “Mbi hũ ya, ta mbi na tina ma.” Kanda ngoi mɛndó lo ti kangba ko, ta lo di dɛ mandó tɛrɛ lo ngaso ma. Lo tɛnɛ ya, “Mbi ndo dindó Ngbangɔ bi zu, ni ndo lindó ya, mbi lua siriri ti bɛ, wa mbi hũngandó ya, Yehova ndo ye mbi.” Hãngɔ ni zingɔ, lo kpãndó mɔkanɔ mɛ lo na makoki ti kokisangɔ ni, wa lo lingandó sambela ti nɛngɔ ya, Yehova za lo ya lo kokisa mɔkanɔ ni. Ni lindó ya, Midori lua dengɔ bɛ na lo ti aye mɛ lo lengbi ti lingɔ na ya kwa tɛ Yehova.

17. Ye mɛ alengbi ti zangɔ e ya, “[e] gbinya . . . dangɔ bɛ tɛ [e], ya ati fanani” nɛ, wa anzɔ̃ kpale mɛ e na luangɔ nɛ?

¹⁷ Ti nɛngɔ ya zo zia siɔ dangɔ bɛ mɛ lo na ni ko, ni ndo yɔ ngoi gba. Kanda Yehova pa hɛ̃ e ya: “Ale ĩ . . . gbinya . . . dangɔ bɛ tɛ ĩ, ya ati fanani.” (Ef. 4:23, 24) Ti nɛngɔ ya e li ngaso ko, ayɔ ya e li sambela, e manda Tɛnɛ tɛ Nzapa, wa e binga nga li e na ndo tɛnɛ ni. Ngbã lá kwɛ lingɔ aye ni ko, wa yɔ ka ti Yehova ya, lo hɛ̃ mɔ ngunu. Nyingɔ vurú tɛ lo na zangɔ mɔ ya, mɔ nwɔ seliye niko ti hakangɔ tɛrɛ mɔ na azi mɛndɛ̃. Yehova nga na zangɔ mɔ ya, mɔ hĩnga bere mɔ na seliye ti kota bɛ, bere mɔ na yakɛ kaya bɛ mɔ, wa lo nga na zangɔ mɔ ya, mɔ gbinyangbi seliye niko iɔ.

18. Ngasia la tɛnɛ mɛ kaya mbeti ti 2 Ntango 6:29, 30, alengbi ti sangɔ ngunu bɛ mɔ nɛ?

 ¹⁸ Di 2 Ntango 6:29, 30. Yehova hĩnga bɛ e nzɔ̃ni. Lo hĩnga nga to mɛ e ndo tiri na nyingɔ ti gigi olo, nga na zangangɔ lengbingɔ tɛ e nvɛ̃ni. Na ngoi mɛ Yehova ndo hũ ndenge mɛ e ndo e tiri to kpengbani na aseliye niko ti siɔni ko, lo ndo ye e fãni mɛndɛ̃ gba.

19. Ndakisa mɛ Yehova hɛ̃ ti fangɔ se mɛ lo ndo ma na tɛrɛ lo na lo tɛ e nɛ?

¹⁹ Ti fangɔ se mɛ lo ndo ma na tɛrɛ lo na lo tɛ e ko, Yehova salela mangbi mɛ ndo du ka popo tɛ bebe ná ta lo. (Yis. 49:15) E ba se lɛlo tɛ ta nyingambi kɔi mɛ ili lo la Rachel. Lo tɛnɛ ya: “Mbi dũndó nyingambi tɛ mbi Stéphanie na ngoi mɛndó ta nzɛ ti dungɔ lo adɛndó lengbi ma (prématuré). Na ngoi mɛndó mbi hũ lo bu ko, lo si bondó yakere, ta lo ngandó na ngunu ma. Na ya nzɛ ti uzu mɛndó mbi dũ lo, adɔctɛrɛ akpãndó lo kaya machine (couveuse) mɛ ndo bata na ayangambi mɛ asi prématuré. Kanda ala hɛ̃ndó mbi lége ya mbi ndo bɔmbɔ lo na tɛrɛ mbi bi zu. Na ya ngoi niko, mbi ná nyi mbi, e tindó na mangbi mɛ kpengbani. Stéphanie na olo na bulu Mana, kanda lo bo yakere na bangɔ afɔ̃ lo mɛ lo na la na bulu kɔi. Ti bɛta kpale, mbi ndo ye lo mawoma, na lo mɛ ya, ta adundó ye ti wele ti nɛngɔ ya, lo du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ma, wa lo linga ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi ati na dengɔ bɛ gba!” A ndo hɛ̃ e dengɔ bɛ ti hĩngangɔ ya, Yehova ndo ye e nvɛ̃ni mawoma na ngoi mɛ lo ndo hũ e, e ndo li zu mɛ elengbi ti lingɔ na lo tɛ lo!

20. Aye mɛ alengbi ti tongɔ mɔ ya, mɔ du na dengɔ bɛ nɛ?

²⁰ Na lo mɛ ya, mɔ wa kwa tɛ Yehova ko, mɔ du zo kɔi mɛ ngbondoni kaya ndasewa tɛ lo, mɔ kɛsɛnɛ nga na azi mɛndɛ̃. Ta Yehova bendandó mɔ ka tɛ lo na lo mɛ ya, mɔ ɔ azi mɛndɛ̃ ma. Lo bendandó mɔ ka tɛ lo na lo mɛ ya, lo bandó kaya bɛ mɔ wa lo hũndó ya, mɔ na seliye ti zungɔ na tɛrɛ, mɔ ye nga mandangɔ akpale mɛ ba lo, wa mɔ ye nga gbinyangbingɔ seliye tɛ mɔ. (Nz. 25:9) Mɔ lengbi ti yengɔ ya, lo ndo sepala na ngoi mɛ mɔ ndo li zu mɛ mɔ lengbi ti lingɔ kwa hɛ̃ lo. Ge ge ge tɛ mɔ ná mbilimbili tɛ mɔ ndo fa ya, mɔ na “bɛ . . . mɛ nzɔ̃ni buai.” (Lk. 8:15) Na lo ni la, ngbã lá kwɛ hɛ̃ngɔ Yehova aye ti ngbondoni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ. Wa mɔ na luangɔ aye mɛ mɔ lengbi ti “gonda [ngɔ] na ndo tɛrɛ [mɔ] nvɛni.”