Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 29

Maa Ɛ Nye Ɛlie Mɔɔ Ɛdawɔ Mumua Ne Ɛkola Ɛyɛ La Anwo!

Maa Ɛ Nye Ɛlie Mɔɔ Ɛdawɔ Mumua Ne Ɛkola Ɛyɛ La Anwo!

“Bɛmaa awie biala ɛnleɛnlea ɔdaye ye nyɛleɛ nu, na yeanyia debie yeava yeadu ɔ nwo, na ɔmmafa ɔ nwo ɔto awie anwo.”​—GAL. 6:4.

EDWƐNE 34 Fa Nɔhalɛlilɛ Dua

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Duzu ati a Gyihova ɛnva yɛ ɛntoto awie mɔ anwo a?

GYIHOVA anye die ninyɛne ngakyile ngakyile nwo. Ɛhye da ali wɔ ninyɛne mɔɔ yebɔ mɔɔ alesama boka nwo la anu. Asolo kɛzi yɛ nuhua ko biala de a. Ɔti Gyihova ɛnva wɔ ɛntoto awie mɔ anwo fee. Ɔnea wɔ ahonle nu na ɔnwu kɛzi ɛdawɔ mumua ne ɛde la. (1 Sa. 16:7) Eza ɔze mɔɔ ɛkola ɛyɛ, mɔɔ ɛngola ɛnyɛ yɛɛ kɛzi bɛtetele wɔ la. Yɛɛ ɔnga kɛ ɛyɛ ninyɛne mɔɔ ɛnrɛhola ye yɛ la. Ɔwɔ kɛ yɛsukoa Gyihova na yɛnwu yɛ nwo kɛ mɔɔ ɔnwu yɛ la. Yemɔ bamaa yɛanyia “adwenle mɔɔ anu te,” ɔnrɛmaa yɛnrɛnyia adwenle kɛ yɛ nwo hyia somaa anzɛɛ nvasoɛ ɛnle yɛ nwo zo.​—Wlo. 12:3.

2. Duzu ati a ɔnle kpalɛ kɛ yɛbava yɛ nwo yɛatoto awie mɔ anwo a?

2 Nɔhalɛ nu, yɛbahola yɛazukoa debie yɛavi adiema nrenyia anzɛɛ raalɛ bie mɔɔ bɔ mɔdenle wɔ daselɛlilɛ nu la neazo ne anu. (Hib. 13:7) Ɛhye bamaa yɛanwu kɛzi yɛbahola yɛayɛ yɛ daselɛlilɛ gyima ne kpalɛ la. (Fel. 3:17) Noko ngakyile wɔ awie mɔɔ yɛsukoa ye neazo kpalɛ ne nee awie mɔɔ yɛfa yɛ nwo yɛatoto ɔ nwo la anu. Saa yɛfa yɛ nwo yɛtoto awie mɔ anwo a, bie a ɔbamaa yɛ nye abolo bɛ, yɛ sa nu ado anzɛɛ yɛade nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle yɛ nwo zo. Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ edwɛkɛ mɔɔ li ɛhye anyunlu anu la, saa yɛ nee asafo ne anu amra su a, ɔbahola yeazɛkye agɔnwolɛvalɛ mɔɔ yɛ nee Gyihova lɛ la. Ɔti Gyihova fi ɛlɔlɛ nu tu yɛ folɛ kɛ: “Bɛmaa awie biala ɛnleɛnlea ɔdaye ye nyɛleɛ nu, na yeanyia debie yeava yeadu ɔ nwo, na ɔmmafa ɔ nwo ɔto awie anwo.”​—Gal. 6:4.

3. Sunsum nu anyuhɔlɛ boni a wɔnyia ye mɔɔ maa ɛ nye die a?

3 Gyihova kulo kɛ ɛ nye die anyuhɔlɛ mɔɔ ɛdawɔ mumua ne wɔnyia ye wɔ sunsum nu la anwo. Kɛ neazo la, saa bɛzɔne wɔ a, ɔwɔ kɛ ɛmaa ɛ nye die kɛ wɔdwu zɔhane bodane ne anwo la! Ɛdawɔ mumua ne a ɛzile zɔhane kpɔkɛ ne a. Ɛkulo Nyamenle la ati a ɛyɛle zɔ a. Dwenle anyuhɔlɛ mɔɔ wɔnyia ɔvi zɔhane mekɛ ne la anwo. Kɛ neazo la, asoo ɛhulolɛ mɔɔ ɛlɛ kɛ ɛbagenga Baebolo anzɛɛ ɛbayɛ ɛ ti anwo debiezukoalɛ la ɛyɛ kpole? Asoo ɛkola ɛfi wɔ ahonle nu ɛyɛ asɔne kpalɛ ɔ? (Edw. 141:2) Kɛkala, ɛkola ɛ nee menli bɔ adwelielilɛ bo wɔ daselɛlilɛ nu na ɛfa ninyɛne mɔɔ yɛfa yɛkilehile la ɛdi gyima kpalɛ ɔ? Na saa ɛlɛ abusua a, asoo Gyihova ɛboa wɔ ɛmaa wɔyɛ kunli, yelɛ anzɛɛ awovolɛ kpalɛ ɔ? Ɔbamaa ɛ nye alie na ɛ kunlu adwo anyuhɔlɛ mɔɔ wɔnyia ye wɔ ninyɛne ɛhye mɔ anu la anwo.

4. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

4 Yɛbahola yɛaboa awie mɔ yɛamaa bɛ nye alie sunsum nu anyuhɔlɛ mɔɔ bɛnyia la anwo. Eza yɛbahola yɛaboa bɛ amaa bɛanva bɛ nwo bɛantoto awie mɔ anwo. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbanwu kɛzi awovolɛ bahola aboa bɛ mra, kɛzi agyalɛma bahola aboa bɛ nwo ngoko nee kɛzi asafo nu mgbanyima nee awie mɔ bahola aboa bɛ mediema la. Mɔɔ li awieleɛ la, yɛbazuzu Baebolo ngyinlazo mɔɔ bahola aboa yɛ yeamaa yɛakpa bodane mɔɔ yɛbahola yɛadwu nwo la anwo.

MƆƆ AWOVOLƐ NEE AGYALƐMA BAHOLA AYƐ LA

Awovolɛ, bɛmaa bɛ ra ko biala ɛnwu kɛ bɛ nye die ninyɛne mgbalɛ mɔɔ ɔyɛ la anwo (Nea ɛdendɛkpunli 5-6) *

5. Kɛ mɔɔ Ɛfɛsɛsema 6:4 kile la, duzu a ɔnle kɛ awovolɛ yɛ a?

5 Ɔwɔ kɛ awovolɛ nea boɛ na bɛanva kakula bie bɛantoto ɔ gɔnwo anwo anzɛɛ bɛanga kɛ kakula bie ɛyɛ debie mɔɔ ɔnrɛhola ye yɛ la. Saa bɛyɛ ye zɔ a, ɔbahola yeamaa kakula ne asa anu ado. (Kenga Ɛfɛsɛsema 6:4.) Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Sachiko * la hanle kɛ: “Ɛnee me kilehilevolɛma kulo kɛ mebɔ mɔdenle kpalɛ metɛla me gɔnwo mɔ mɔɔ me nee bɛ kɔ sukulu la. Bieko, ɛnee me mame kulo kɛ mebɔ mɔdenle wɔ sukulu amaa me kilehilevolɛma nee me papa mɔɔ ɛnle Dasevolɛ la anyia Gyihova Alasevolɛ anwo adwenle kpalɛ. Ɛnee ɔkulo kɛ mepɛ me sɔnea ne amuala, noko menwunle kɛ menrɛhola. Menwiele sukulu la ɛhyɛ ɛdeɛ, noko ɔdwu mekɛ ne bie a mengola mennwu ye saa mɔɔ meyɛ la sɔ Gyihova anye a.”

6. Duzu a awovolɛ bahola azukoa avi Edwɛne 131:1, 2 anu a?

6 Awovolɛ bahola anyia ɛzukoalɛdeɛ kɛnlɛma bie avi Edwɛne 131:1, 2 anu. (Kenga.) Belemgbunli Devidi hanle kɛ ‘yeamkpondɛ ninyɛne mgbole’ anzɛɛ ninyɛne mɔɔ bo ɔ nwo zo la. Ye mɛlɛbɛnwoaze ne maanle ‘ye ahonle dɔle ye azule nu na ɔyɛle koonwu.’ Duzu a awovolɛ bahola azukoa avi Devidi edwɛkɛ ne anu a? Amaa awovolɛ ahile kɛ bɛbɛlɛ bɛ nwo aze la, ɔnle kɛ bɛyɛ ninyɛne mɔɔ bo bɛ nwo zo anzɛɛ bɛka bɛkile bɛ mra kɛ bɛyɛ ninyɛne mɔɔ bo bɛ nwo zo la. Saa awovolɛ nwu mɔɔ bɛ ra kola yɛ nee mɔɔ ɔnrɛhola ɔnrɛyɛ la a, ɔbamaa yeade nganeɛ kɛ nvasoɛ wɔ ɔ nwo zo na bɛaboa ye bɛamaa yeakpa bodane mɔɔ ɔbahola yeadwu nwolɛ la. Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Marina la hanle kɛ: “Me mame anva me antoto me mediema nsa ne anzɛɛ ngakula gyɛne nwo ɛlɛ. Ɔhilehilele me kɛ asolo mɔɔ awie biala kola yɛ la na yɛ nuhua ko biala sonle bolɛ maa Gyihova. Ɔlua mɔɔ ɔyɛle la ati, menda menva me nwo mentoto awie mɔ anwo.”

7-8. Kɛzi kunli bie bahile kɛ ɔdi ɔ ye eni ɛ?

7 Ɔwɔ kɛ kunli mɔɔ le Kilisienenli la di ɔ ye eni. (1 Pita 3:7) Enililɛ kile kɛ ɛdwenle awie mɔ anwo kpalɛ na wɔabu bɛ. Kɛ neazo la, ɔwɔ kɛ kunli bu ɔ ye kɛ ɔ nwo hyia kpalɛ ɔfa ɔkile kɛ ɔdi ye eni. Ɔnle kɛ ɔka kɛ ɔ ye ɛyɛ ninyɛne mɔɔ ɔnrɛhola la. Yɛɛ ɔnva ye ɔntoto mraalɛ gyɛne nwo. Saa ɔyɛ zɔ a, kɛzi ɔbaha ɔ ye ɛ? Adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Rosa ahu mɔɔ ɔnle Dasevolɛ la ta fa ye toto mraalɛ gyɛne nwo. Edwɛkɛ ɛtane mɔɔ ɔka ɔkile Rosa la maa ɔdi nyane na ɔmaa ɔte nganeɛ kɛ awie biala ɛngulo ye. Ɔhanle kɛ, “Ɛnee ɔwɔ kɛ bɛkakye me dahuu kɛ mesonle bolɛ memaa Gyihova.” Noko kunli mɔɔ ɔle Kilisienenli la ɛnyɛ zɔ, ɔdi ɔ ye eni. Ɔze kɛ saa ɔyɛ zɔ a, ɔbaha agɔnwolɛvalɛ mɔɔ wɔ ɔ nee ɔ ye nee Gyihova avinli la. *

8 Kunli mɔɔ di ɔ ye eni la ye ye ayɛlɛ, ɔmaa ɔnwu kɛ ɔkulo ye yɛɛ ɔkanvo ye. (Mrɛ. 31:28) Zɔhane a Katerina mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ mɔɔ limoa la anu la ahu yɛle boale ye maanle ɔdele nganeɛ kɛ ɔ nwo hyia a. Ɔle kakula la, ɛnee ye mame ɛmbu ye yɛɛ ɛnee ɔta ɔfa ye ɔtoto ngakula mraalɛ gyɛne mɔɔ ɔ gɔnwo mɔ boka nwo la anwo. Ɛhye ati, Katerina bɔle ɔ bo kɛ ɔfa ɔ nwo yeatoto awie mɔ anwo, na ɔrale nɔhalɛ ne anu bɔbɔ la ɛnee ɔyɛ ye zɔ! Noko ɔ hu mɔɔ le Kilisienenli la ɛboa ye ɛmaa yegyakyi ɛhye ɛyɛlɛ na yenwu kɛ nvasoɛ wɔ ɔ nwo zo. Ɔhanle kɛ: “Me hu kulo me, ɔkanvo me wɔ ninyɛne mgbalɛ mɔɔ meyɛ la anwo yɛɛ ɔyɛ asɔne ɔmaa me. Eza ɔboa me ɔmaa mekakye Gyihova subane mgbalɛ ne mɔ na mekakyi adwenle mɔɔ ɛndenrɛ mɔɔ melɛ la.”

MƆƆ ASAFO NU MGBANYIMA NEE AWIE MƆ BAHOLA AYƐ LA

9-10. Kɛzi asafo nu mgbanyima boale adiema raalɛ bie amaa yeanva ɔ nwo yeantoto awie mɔ anwo ɛ?

9 Kɛ ɔkɛyɛ na asafo nu mgbanyima aboa bɛdabɛ mɔɔ bɛfa bɛ nwo bɛtoto awie mɔ anwo la ɛ? Suzu adiema raalɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Hanuni mɔɔ ɛnee bɛnda bɛnganvo ye wɔ ye ngakula nu la anwubielɛ ne anwo. Ɔhanle kɛ: “Ɛnee mese nyiane yɛɛ mendele nganeɛ kɛ ngakula mɔɔ ɛha la le kpalɛ tɛla me. Membɔle ɔ bo kɛ mefa me nwo meatoto awie mɔ anwo la ɛnee mele kakula ekyi.” Hanuni rale nɔhalɛ ne anu bɔbɔ la ɛnee ɔtɛfa ɔ nwo ɔtɛtoto awie mɔ anwo. Ɛhye ati, ɔdele nganeɛ kɛ ɔ nwo ɛngyia wɔ asafo ne anu. Noko kɛkala ɔle adekpakyelɛnli mɔɔ ɔ nye die. Duzu a boale ye maanle ɔhakyile ye subane a?

10 Hanuni hanle kɛ asafo nu mgbanyima mɔɔ dwenle ɔ nwo la a boale ye a. Bɛmaanle ɔnwunle kɛ ɔ nwo hyia wɔ asafo ne anu na bɛhanvole ye wɔ neazo kpalɛ mɔɔ ɔyɛ la anwo. Ɔhɛlɛle kɛ: “Ɔyɛ a mgbanyima ne mɔ ka kile me kɛ memaa mediema mraalɛ bie mɔɔ hyia moalɛ la anwosesebɛ. Gyima ɛhye mɔ mɔɔ bɛvale bɛmaanle me la maanle mendele nganeɛ kɛ me nwo hyia. Mekakye mekɛ mɔɔ asafo nu mgbanyima mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la yɛle me mo wɔ mekɛ mɔɔ memaanle mediema mbɛlɛra bie mɔ anwosesebɛ la. Akee bɛgengale 1 Tɛsalonaekama 1:2, 3 bɛhilele me. Edwɛkɛ ne hanle me ahonle kpalɛ! Ɔlua mɔɔ mgbanyima ɛhye mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la yɛle la ati, kɛkala menwu kɛ me nwo hyia wɔ asafo ne anu.”

11. Kɛ mɔɔ bɛha ye wɔ Ayezaya 57:15 la, kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa “menli mɔɔ anwo ɛbubu bɛ nee bɛlɛvoma” ɛ?

11 Kenga Ayezaya 57:15. Gyihova dwenle “menli mɔɔ anwo ɛbubu bɛ nee bɛlɛvoma” anwo kpalɛ. Tɛ mgbanyima angomekye, emomu yɛ muala yɛbahola yɛamaa mediema ɛhye mɔ mɔɔ sonle bolɛ maa yɛ la anwosesebɛ. Adenle ko mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛamaa bɛ anwosesebɛ la a le kɛ yɛbamaa bɛanwu kɛ yɛdwenle bɛ nwo. Gyihova kulo kɛ yɛmaa bɛnwu kɛzi ɔkulo bɛ la. (Mrɛ. 19:17) Eza saa yɛbɛlɛ yɛ nwo aze na yɛanva mɔɔ yɛkola yɛyɛ la yɛandu yɛ nloa anu a yɛbahola yɛaboa yɛ mediema. Yɛngulo kɛ yɛtwe adwenle yɛba yɛ nwo zo ɔluakɛ ɔbahola yeamaa awie mɔ anye abolo yɛ. Emomu yɛkulo kɛ yɛfa ninyɛne mɔɔ yɛkola yɛyɛ la yɛmaa yɛ nwo anwosesebɛ.​—1 Pita 4:10, 11.

Gyisɛse ɛdoavolɛma ne holale bikyele ye kpalɛ ɔluakɛ yeanyɛ ɔ nwo kɛ ɔ nwo hyia tɛla bɛ. Ɔ nee bɛ bɔle nu yɛle ninyɛne (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12. Duzu ati a ɛnee koahweabanema kola bikye Gyisɛse a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

12 Yɛbahola yɛazukoa kɛzi yɛ nee awie mɔ bali la anwo ninyɛne dɔɔnwo yɛavi kɛzi Gyisɛse nee ye ɛdoavolɛma ne lile la anu. Ɔdaye a ɔle sonlakpole mɔɔ tɛla biala mɔɔ ɛdɛnla aze ɛlɛ a. Noko ɛnee ‘ɔle bɛtɛɛ yɛɛ ɔbɛlɛ ɔ nwo aze wɔ ahonle nu.’ (Mat. 11:28-30) Yeanva kɛzi ye adwenle nu ɛbuke yɛɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ ɔze ye la yeandu ɔ nloa anu ɛlɛ. Ɔvale edwɛkɛ agbɔkɛ mɔɔ nuhua la ɛkɛ nee ndonwo mɔɔ menli ne bade ɔ bo ndɛndɛ la a ɔhilehilele a na ɛhye hanle koahweabanema ahonle kpalɛ. (Luku 10:21) Gyisɛse anyɛ kɛ ɛzonlenlɛ nu mgbanyima ne mɔ mɔɔ memaa bɛ nwo zo la. Dahuu ɔmaa awie mɔ te nganeɛ kɛ bɛ nwo hyia Nyamenle. (Dwɔn 6:37) Ɛnee ɔbu menli mɔɔ bɛmbu bɛ bie la.

13. Kɛzi Gyisɛse lale atiakunlukɛnlɛma nee ɛlɔlɛ ali hilele ye ɛdoavolɛma ne ɛ?

13 Kɛzi Gyisɛse nee ye ɛdoavolɛma ne lile la maa yɛnwu kɛ ɔ ti akunlu le kɛnlɛma yɛɛ ɔlɛ ɛlɔlɛ. Ɛnee ɔze kɛ asolo mɔɔ awie biala kola yɛ nee ye tɛnlabelɛ. Ɔti bɛ muala bɛnrɛhola bɛnrɛyɛ gyima ko ne ala; yɛɛ asolo mɔɔ biala bahola ayɛ wɔ ɛzonlenlɛ gyima ne anu a. Noko ɔ nye liele kɛ bɛ nuhua biala yɛle mɔɔ ɔbahola la. Talɛnte nwo ndonwo ne mɔɔ Gyisɛse yɛle la maa yɛnwu kɛ ɔlɛ ndelebɛbo. Wɔ ndonwo zɔhane anu, ngɛkɛlɛ ne mɔ amenle ne nleanle kɛzi “biala anwosesebɛ de la” azo maanle ye gyima. Ngɛkɛlɛ nwiɔ ne mɔɔ bɔ mɔdenle la anu ko nyianle nvasoɛ dɔɔnwo dɛlale ɔ gɔnwo. Noko nganvolɛ ko ne ala a bɛ menle ne vale maanle bɛ mu nwiɔ a. Ɔse: “Wɔbɔ mɔdenle, akɛlɛ kpalɛ mɔɔ di nɔhalɛ!”​—Mat. 25:14-23.

14. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa kɛzi Gyisɛse nee awie mɔ lile la ɛ?

14 Gyisɛse da atiakunlukɛnlɛma nee ɛlɔlɛ ali kile yɛ dahuu. Ɔze kɛ asolo mɔɔ yɛ nuhua ko biala kola yɛ nee yɛ tɛnlabelɛ na ɔ nye die biala mɔɔ yɛkola yɛyɛ la anwo. Ɔwɔ kɛ yɛsukoa Gyisɛse. Ɔnle kɛ yɛmaa yɛ diema diedinli bie te nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle ɔ nwo zo anzɛɛ yɛmaa ɔ ti si aze ɔluakɛ ɔngola ɔnyɛ dɔɔnwo kɛ awie mɔ la ati. Emomu, ɔwɔ kɛ dahuu yɛkanvo yɛ mediema wɔ mɔdenle biala mɔɔ bɛlɛbɔ bɛazonle Gyihova la anwo.

KPA BODANE MƆƆ ƐBAHOLA WƆADWU NWO LA

Fa bodane mɔɔ ɛbahola wɔadwu nwo la sie ɛ nye zo na ɛ nye balie (Nea ɛdendɛkpunli 15-16) *

15-16. Mɔɔ adiema raalɛ bie kpalɛ bodane mɔɔ ɔbahola yeadwu nwo la, kɛzi ɔboale ye ɛ?

15 Saa yɛfa bodane yɛsie yɛ nye zo wɔ Gyihova ɛzonlenlɛ nu a, ɔmaa yɛnwu kɛzi yɛbabɔ yɛ ɛbɛla la na yɛ kunlu dwo yɛ nwo. Noko ɔwɔ kɛ yɛfa bodane mɔɔ yɛbahola yɛadwu nwolɛ la yɛsie yɛ nye zo. Ɔnle kɛ yɛnea mɔɔ awie mɔ ɛlɛyɛ la kɛ yɛyɛ bie. Saa yɛyɛ zɔ a bie a yɛ sa bazi aze na yɛ sa nu ado. (Luku 14:28) Maa yɛzuzu adiema raalɛ adekpakyelɛnli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Midori la neazo ne anwo.

16 Mɔɔ Midori le kakula la, ɛnee ye papa mɔɔ ɔnle Dasevolɛ la ka kile ye kɛ ɔ mediema ne mɔ nee ɔ gɔnwo mɔ mɔɔ ɔ nee bɛ kɔ sukulu la le kpalɛ tɛla ye. Midori hanle kɛ, “Mendele nganeɛ kɛ nvasoɛ ɛnle me nwo zo.” Noko mɔɔ ɔyɛle kpanyinli la ɔnwunle kɛ ɔ nwo hyia. Ɔhanle kɛ: “Mekenga Baebolo ne kenle ko biala ɔluakɛ ɔmaa me ahonle tɔ me azule nu na mete nganeɛ kɛ Gyihova kulo me.” Bieko, ɔvale bodane mɔɔ ɔbahola yeadwu nwolɛ la ɔziele ɔ nye zo na ɔzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa ye ɔmaa ɔdwu nwo. Ɛhye maa Midori anye die anyuhɔlɛ mɔɔ yenyia ye wɔ sunsum nu la anwo.

KƆ ZO YƐ MƆƆ ƐBAHOLA BIALA LA MAA GYIHOVA

17. Kɛ ɔkɛyɛ na ‘yɛamaa bɛahɔ zo bɛayɛ yɛ fofolɛ wɔ tumi ne mɔɔ kile yɛ adwenle ne adenle la’ anu ɛ, na kɛzi ɔbaboa yɛ ɛ?

17 Ɔkyɛ na yɛahakyi adwenle mɔɔ ɛndenrɛ mɔɔ yɛlɛ ye wɔ yɛ nwo la. Gyihova tu yɛ folɛ kɛ: “Ɔwɔ kɛ bɛmaa bɛkɔ zo bɛyɛ bɛ fofolɛ wɔ tumi ne mɔɔ kile bɛ adwenle ne adenle la anu.” (Ɛfɛ. 4:23, 24) Noko saa yɛbahola yɛayɛ zɔ a, kyesɛ yɛyɛ asɔne, yɛsukoa Nyamenle Edwɛkɛ ne na yɛdwenledwenle nwolɛ. Ɔti kɔ zo yɛ ninyɛne ɛhye mɔ na sɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa wɔ. Ye sunsum nwuanzanwuanza ne baboa wɔ amaa wɔanva ɛ nwo wɔantoto awie mɔ anwo. Saa anyebolo anzɛɛ anwomemaazo ba wɔ ahonle nu a, Gyihova baboa wɔ yeamaa wɔanwu ye na yeaboa wɔ yeamaa wɔayɛ nzenzaleɛ ndɛndɛ.

18. Kɛzi edwɛkɛ mɔɔ wɔ 2 Edwɛkɛsisilɛ 6:29, 30 la bahola akyekye ɛ rɛle ɛ?

18 Kenga 2 Edwɛkɛsisilɛ 6:29, 30. Gyihova ze mɔɔ wɔ yɛ ahonle nu la. Eza ɔze konle mɔɔ yɛgyi ɔ nloa la. Ɔze kɛ yɛlɛko yɛatia ewiade sunsum ne nee yɛdayɛ mumua ne yɛ sinlidɔlɛ. Saa Gyihova nwu kɛzi yɛlɛbɔ mɔdenle yɛaho yɛatia ninyɛne ɛhye mɔ la a, ɛlɔlɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa yɛ la yɛ kpole kpalɛ.

19. Duzu a Gyihova fa ɛlɔlɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa yɛ la toto nwo a?

19 Gyihova fa ɛlɔlɛ mɔɔ wɔ ɛrɛladane nee ɔ ra adɔma avinli la yɛ kɛzi ɔkulo yɛ la anwo ndonwo. (Aye. 49:15) Ɛrɛladane bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Rachel la hanle kɛ: “Me ra raalɛ Stephanie mekɛ andwu yɛɛ menwole ye a. Mɔɔ menwunle ye ɛkɛ ne ala la, ɛnee ɔle nretee bie. Dɔketa ne vale ye veale milahyinli nu noko wɔ ye siane ne mɔɔ limoa la anu ɛnee ɔmaa mefia ye. Wɔ zɔhane mekɛ ne, mengulole me ra ne edwɛkɛ kpalɛ. Kɛkala yeli ɛvolɛ nsia na ɛfa ye ɛtoto ɔ tipɛnema anwo a ɔle ekyi. Noko, mekulo ye edwɛkɛ kpalɛ ɔluakɛ ɔhale ye nee ewule yɛɛ yemaa me nye ɛlie wɔ ɛbɛlabɔlɛ nu!” Kɛmɔ yɛze kɛ saa Gyihova nwu kɛ yɛlɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la wɔ ye ɛzonlenlɛ nu a ɔmaa ɔnyia yɛ nwo ɛlɔlɛ kpole la ati, ɔmaa yɛ nye die!

20. Kɛmɔ ɛle Gyihova sonvolɛ mɔɔ wɔyila ɛ nwo zo la ati, duzu ati a ɔwɔ kɛ ɛ nye die a?

20 Kɛmɔ ɛle Gyihova sonvolɛ la ati, ɛboka ye abusua ne anwo na ɛsonle bolɛ ɛmaa ye yɛɛ awie biala ɛnle kɛ ɛdawɔ la. Tɛ kɛ ɛle kpalɛ ɛtɛla awie mɔ la ati a Gyihova hwenle wɔ rale ye asafo ne anu a. Ɔhwenle wɔ ɔluakɛ ɔnleanle wɔ ahonle nu na ɔnwunle kɛ ɛle awie mɔɔ ɔbahola yeahilehile wɔ na yeanwo wɔ a. (Edw. 25:9) Nyia anwodozo kɛ saa ɛyɛ biala mɔɔ ɛbahola la wɔ ye ɛzonlenlɛ nu a, ɔ nye die nwo kpalɛ. Wɔ kpundiigyinlanlɛ nee wɔ nɔhalɛlilɛ ne kile kɛ ɛlɛ “ahonle kpalɛ.” (Luku 8:15) Ɔti kɔ zo yɛ mɔɔ ɛbahola la maa Gyihova. Na yemɔ bamaa ɛ nye alie mɔɔ ɛdawɔ mumua ne ɛkola ɛyɛ la anwo.

EDWƐNE 38 Ɔbamaa Wɔayɛ Se

^ ɛden. 5 Gyihova ɛnva yɛ ɛntoto awie mɔ anwo. Noko bie a yɛ nuhua bie mɔ bɛava yɛ nwo atoto awie mɔ anwo na yɛabu yɛ nwo kɛ yɛ nwo ɛngyia kpalɛ. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu deɛmɔti ɔnle kpalɛ kɛ yɛbava yɛ nwo yɛatoto awie mɔ anwo la anwo. Eza yɛbanwu kɛzi yɛbahola yɛaboa yɛ mbusuafoɔ nee asafo ne anu amra yɛamaa bɛanwu bɛ nwo kɛ mɔɔ Gyihova nwu bɛ la.

^ ɛden. 5 Bɛhakyi aluma bie mɔ.

^ ɛden. 7 Yɛlɛka kunli nwo edwɛkɛ ɛdeɛ, noko ngyinlazo mɔɔ wɔ nu la dɔɔnwo fale yelɛ ne noko anwo.

^ ɛden. 58 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Mɔɔ bɛlɛyɛ abusua ɛzonlenlɛ la, awovolɛ ne mɔ anye liele mɔɔ kakula biala holale yɛle maanle bɛyɛle Nowa ɛlɛne ne la anwo.

^ ɛden. 62 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Ɛrɛladane bie mɔɔ ɔ ngomekye a ɔlɛnea ɔ ra ekyi ne la yɛle ngyehyɛleɛ kɛ ɔyɛ adekpakyelɛ boavolɛ na ɔ nye ɛlie kɛ yedwu ye bodane ne anwo la.