Skip to content

Skip to table of contents

29 EKOBEE UE ENƆ

Ɛrɛ Ɛɛbu Bu O Kiisī!

Ɛrɛ Ɛɛbu Bu O Kiisī!

“Doolo ziī ziī nɛɛ . . . ɛɛŋa bu aba alɛɛ loo, e a naale loo dɔɔ̄na nɛɛ.”—GAL 6:4.

YƆƆ 34 Kiā Bu Yira Agɛrɛ

DASĪ TƐƐ̄NYƆƆ *

1. E na anua Jɛhova naa wee i su dooreloo pya dɔɔ̄na a?

A NIA Jɛhova sɔ̄ nu lu keekee. Lo ama sira bu pya ye dɛmnu alu nyɛŋia, gbaānage loo miɔŋɔ nɛɛ. I lugara kee loo ziī. Nyɔɔwo Jɛhova naa su a dooreloo pya dɔɔ̄na doo pippip. A ɛp o beenyiɛ, taɛ nɛɛ o lu li bu. (1 Sam 16:7) A suā pya nu o dap doo, pya nu oo dap doo le kɛ̄ a bee lu ekpɔā a aākɛ̄ doo. E a naale e’ɛmadɛɛ̄ nu oo le edap doo a aābah. Alu ebɛɛ̄ kɔ i nɔ Jɛhova lo e’ɛp aba ii dookɛ̄ alɛ i ɛp doo. Lo sɔ̄ i ɛrɛ “le ekɛɛrɛ,” sa ii le ekɛɛrɛ aba ii yeekɛ̄ ale ɛp aba ii tɛrɛ.—Rom 12:3.

2. E na anua a naa lee kɔ i su i loo dooreloo pya dɔɔ̄na a?

2 Bu kaka, i dap ɛrɛ biī aāloo ɛ’ɛp le edoba ziī wuga nɛɛdam ale nɛɛwa a yira agɛrɛ sa ɛrɛ kari bu ye esiatam zue ue. (Hib 13:7) Lo sɔ̄ i dap muɛ pya sīdee i dap nyimɛ i kari yereloo bu ilii esiatam zue ue. (Fil 3:17) Mɛ kee le yɛɛ nɔnɔ le edoba ziī nɛɛ le su oloo dooreloo lo nɛɛ. Susu oloo dooreloo nɛɛ doo wo edoo kɔ o ɛrɛ emaanyiɛ, ɔloo, sa kɛɛrɛ kɔ oo lee dɛɛ̄ lɔgɔ nu. Dookɛ̄ i bee nɔ doo bu ekobee ue i aa a, nyɔɔnɛ pya dɔɔ̄na a le bu bɔŋanaloo doo ɛraba dapnage gbee i gbanialoo kumaloo Jɛhova. Nyɔɔwo, Jɛhova su wereloo i zuā sɔ̄ a kɔ: “Doolo ziī ziī nɛɛ ema ɛp alɛɛ tam, e lo sɔ̄ e’ɛɛŋa bu aba alɛɛ loo, e a naale loo dɔɔ̄na nɛɛ.”—Gal 6:4.

3. Amunu kiisī bu taāŋabah Jɛhova a a nɛ ɛɛbu na o edora a?

3 Jɛhova gbī kɔ o ɛrɛ ɛɛbu loo kɛ̄ o gaa kiisī leere lo etaāŋa ye bah doo. Bu edoba, lo o eliamaā, o dap ɛrɛ kaāna ɛɛbu kɔ o edoora nu o bee seeasī lo edoo! O bee biaɛfii lo edoo wo nyɔɔ oloo. O bee doo wo nyɔɔ wereloo o ɛrɛ loo Bari. Naa kɛɛrɛ kɛ̄ o enyima kiīsi doo aā sɔ̄ o bee liamaā. Bu edoba, ekɔ taɛ o ɛrɛ loo buū Baibol le nɔnu nyɔɔ oloo eyira loo ni? Ekɔ o gaa agɛrɛbah yere kara aābu o beenyiɛ ee kɛ̄ o wee doo ni? (Yɔɔ 141:2) Ekɔ o epara bɔātɛ̄ zue ue le susu pya i nu tam daānu ee kɛ̄ o wee doo ni? E lo o e’ɛrɛ butɔ, ekɔ Jɛhova eyerebah a nɛ kɔ o lu le dam, le wa, ale le tɛ le ka ni? O dap ɛrɛ kaāna ɛɛbu le iīnaloo aāloo pya kiisī o edoora ama.

4. E na i nɔ bu ekobee ue ama ani?

4 I dap yerebah nɛ pya dɔɔ̄na kɔ ba a ɛrɛ ɛɛbu bu wa kiisī bu edɔɔ̄. I dapnage wa yerebah nɛ kɔ ba aa su wa loo doloo pya dɔɔ̄na. Bu ekobee ue ama, i muɛ kɛ̄ pya tɛ le ka dap yerebah nɛ pya wa miɔŋɔ doo, kɛ̄ pya dam le wa dap yerebah nɛ ziī doo, le kɛ̄ pya kanɛɛ le pya dɔɔ̄na dap yerebah nɛ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa doo. Bu kpɛdumɛ, i kɔnia pio daakuu Baibol lo edap i yerebah nɛ sɔ̄ i gaa nɔɔnu seeasī dɛɛa nyɔɔ nu i dap doo le i kɛ̄tɔɔ̄.

NU TƐ LE KA LE DAM LE WA DAP DOO

Pya tɛ le ka, tɔgɛa ziī ziī pya bui miɔŋɔ kɔ bu i ɛɛloo kɛ̄ ba gaa piiga doo (Ɛp 5-6 barakpaɛ̄) *

5. Dookɛ̄ Pya Ɛfɛsɔs 6:4 kɔ doo, e na pya tɛ le ka naa ɛrɛ edoo a?

5 Tɛ le ka ɛrɛ enwaɛ̄dɛɛ̄ lokwa ba naa su ziī nwiī dooreloo ziī ale kɔ nwiī a doo nu a naa dap doo. Susu ziī nwiī dooreloo ziī bu sīdee a naa bɔloo le ɛmadɛɛ̄ nu ye aābah yeekɛ̄ dap ɔɛloo lo nwiī. (Buū Pya Ɛfɛsɔs 6:4.) Ziī wuga nɛɛwa a kura Sachiko * kɔ: “Pya na nɛɛ tɔgɛnu tɔkpa bee ɛmadɛɛ̄ kɔ m doo leere ee pya na koo tɔkpa. Gbaāloo wo, na ka bee gbīnage kɔ m doo leere bie tɔkpa lokwa na nɛɛ tɔgɛnu le na tɛ lo a naa le bu kaka dap kɔ le kumaloo Pya Ekeebee. Bu kaka, a naa bee gbī kɔ m dɔ bu lɔgɔ na ɛma ɛp bie tɔkpa doo pippip, e lo ama naa bee mɛ waɛbah. Kereadoo pio zua etɛ̄na aā sɔ̄ m bee sah tɔkpa, m lege aa kɛɛrɛ lo a le Jɛhova aa suge na taāŋabah kere m gaa doo kuma kɛ̄ na ekpo toora doo.”

6. E na pya tɛ le ka dap nɔ aāloo nu a le bu kpa Le-yɔɔ 131:1, 2 a?

6 Ziī gbɛnɛ nu tɛ le ka dap nɔnu aāloo lu egbī muɛ bu kpa Le-yɔɔ 131:1, 2. (Buū.) Mɛnɛ Devid bee kɔ a naale e “kiāŋa bu booboo nu a lu gbɛnɛ,” ale nu a ye eenyɔɔ. Ye kumalookɛ̄ bee doo kɔ “a fɛɛrɛloo sa” nu a ɛrɛ gbɔɛ̄ ye loo. E na pya tɛ le ka dap nɔ aāloo pya ue Devid a? A bɔloo kɔ pya tɛ le ka a kumalookɛ̄ sa kuūnadɛɛ̄ bu nu ba ɛmadɛɛ̄ kɔ ba dabe doo le nu ba ɛmadɛɛ̄ aābah pya wa miɔŋɔ. Pya tɛ le ka dap yerebah nɛ wa nwiī tɛ̄maloo esuā nu a dap doo le nu a naa dap doo sɔ̄ ba gaa ye yerebah nɛ kɔ a ɛrɛ nu a seeasī. Ziī wuga nɛɛwa a kura Marina kɔ: “Na ka naa wee mɛ su dooreloo taa pya na wuga nɛɛdam ale pya dɔɔ̄na miɔŋɔ. A bee mɛ tɔgɛ kɔ ziī ziī nɛɛ ɛrɛ nu a para edoo e dɛ̄dɛɛ̄ ii kuī loo Jɛhova. Nyɔɔbee kɛ̄ a bee mɛ kpɔā doo, naa wee aadee waɛ kɔ m su na loo dooreloo pya dɔɔ̄na.”

7-8. Mɛ sīdee na dam dap yere ka loo ye wa a?

7 Dam alu Nɛɛ Kraist ɛrɛ eyere ka loo ye wa. (1 Pit 3:7) Pya nu a le bu yere ka loo nɛɛ na nɛ kaāna ekɛɛrɛ pya dɔɔ̄na sa wa nwadɛɛ̄. Bu edoba, dam yere ka loo ye wa tɛ̄maloo e’aara ye doodoo nɛɛ a ye kuī loo. A naale egbī kɔ a doo nu a naale edap doo. E a naale esu ye dooreloo pya dɔɔ̄na nɛɛwa. Amunu pah na e’ɛrɛ nyɔɔ lo wa lo ye dam doo wo ani? Dam ziī wuga nɛɛwa a kura Rosa lo a naale nɛɛ Ekeebee wee bialoo ye su dooreloo pya dɔɔ̄na nɛɛwa. Pya pɔrɔ pɔrɔ muɛ̄ ue a ye kɔ nɛ edora kɔ Rosa a ɛp aba ɛɛ kɔ a naa lee dɛɛ̄ lɔgɔ nu le kɔ a naa lu eweree ye loo. A bee kɔ: “Alu ebɛɛ̄ kɔ m wee nyɛŋiabu kɔ Jɛhova yere mɛ ka loo.” Bu sīdee alu kee, dam alu Nɛɛ Kraist wee yere ka loo ye wa. A suā kɔ dodoo wo e’ɛrɛ pah nyɔɔ gbanialoo a ɛrɛ kiiloo ye wa le Jɛhova. *

8 Dam a yere ka loo ye wa wee ye leera, tɔgɛ kɔ a weree ye loo, sa ye kaɛgɛ. (Kam 31:28) Taɛ nu dam Katerina a bee lu ekɔ nu akiiloo bu elua ekobee ue a bee doolo, e a bee ye yerebah nɛ kɔ aa ɛp kɔ pya dɔɔ̄na lee ye ee. Sɔ̄ a bee lege gbomiɔŋɔ, ye ka wee ye ɛp kumakɛ̄ tɛ̄maloo ebialoo ye su dooreloo pya dɔɔ̄na miɔŋɔ nɛɛwa, gbaānage loo pya ye gbo. Wo doo kɔ Katerina a bɔātɛ̄ esu ye loo doloo pya dɔɔ̄na kere sɔ̄ elua nɛɛ Ekeebee Jɛhova! Kerewo, ye dam alu Nɛɛ Kraist eyerebah ye nɛ kɔ a dap be eebah lo elap sa ɛp aba ɛɛ bu sīdee a bɔloo. Alɛ kɔ: “A were mɛ loo kaāna, mɛ kaɛgɛ loo pya lenu m doo, sa mɛ yere kara bee. A doo kɔ m kɛɛrɛbu pya lele elap dogo Jɛhova ɛrɛ sa mɛ yerebah nɛ kɔ m dap kwabaloo na ekwɔ ekɛɛrɛ.”

NU PYA KANƐƐ A I WERELOO LE PYA DƆƆ̄NA DAP DOO

9-10. Bu mɛ sīdee na pya kanɛɛ bee yerebah nɛ ziī wuga nɛɛwa kɔ a be eebah elap dogo su ye loo doloo pya dɔɔ̄na a?

9 Mɛ sīdee na pya kanɛɛ edap yerebah nɛ pya a wee su wa loo dooreloo pya dɔɔ̄na ani? Naa kɛɛrɛ nu a bee siraloo ziī wuga nɛɛwa a kura Hanuni, lo ba naa wee aadee ye kaɛgɛ sɔ̄ a bee le gbomiɔŋɔ. A kɔ: “Kɛɛ wee mɛ bɔp sa m wee kɛɛrɛ kɔ pya dɔɔ̄na miɔŋɔ lee mɛ ee. M bee bɔātɛ̄ esu na loo dooreloo pya dɔɔ̄na aā sɔ̄ m bee le etera.” Kere sɔ̄ Hanuni eyira bu kaka, bee lege gaa su ye loo dooreloo pya dɔɔ̄na. Wo bee doo kɔ a kɛɛrɛ kɔ nu a gaa dooe bu bɔŋanaloo naa dɔbiī. Kerewo, nyaawo a gaa su ɛɛbu siātam doodoo nɛɛ sɛmdee. E na a bee ye yerebah nɛ kɔ a kwabaloo kɛ̄ a ɛp nu doo ani?

10 Hanuni kɔ a bee ɛrɛe yerebah aābah pya kanɛɛ a ye kuūedɛɛ̄loo. Ba bee tɔgɛ kɔ ba dɛrɛe ye nyiɛ nyɔɔ sa ye kaɛgɛ loo ye le edoba. A bee ɛm kɔ: “Pio sɔ̄ pya kanɛɛ wee mɛ kɔ nɛ kɔ m yere mɛm loo pio pya wuga nɛɛwa ba gbī yerebah. Pya nu ba bee kɔ m doo ama bee doo kɔ a tɔɔ̄ mɛ loo kɔ m lee dɛɛ̄ nu. M nyɛŋiabu sɔ̄ pya kanɛɛ ba tɔgɛ wereloo ama bee mɛ doo yaa loo kɛ̄ m bee yere mɛm loo pio pya zege wuga nɛɛwa doo. Lɛɛ ba buū 1 Pya Tɛsalɔnaika 1:2, 3 mɛ nɛ. Naa ɛp kɛ̄ lo ama bee mɛ ɛɛrɛbu doo a! M doo yaa pya kanɛɛ ama, nyaawo m suā kɔ m lee dɛɛ̄ nu bu bɔŋanaloo Jɛhova.”

11. Mɛ sīdee na i dap yerebah nɛ pya wa “edɔɔ̄ ɛrɛ ekiɛnu sa kumaloo kɛ̄” dookɛ̄ alu ekɔ doo bu kpa Aisaia 57:15 a?

11 Buū Aisaia 57:15. Jɛhova kuūdɛɛ̄loo pya wa “edɔɔ̄ ɛrɛ ekiɛnu sa kumaloo kɛ̄” kaāna. Dɛ̄dɛɛ̄ ii dap yere mɛm loo pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa, e a naale aba pya kanɛɛ. Ziī sīdee i dap wa yere mɛm loo na tɛ̄maloo etɔgɛ kɔ i ɛrɛe wa kaāna nia bu. Jɛhova gbī kɔ i doo kɔ ba a suā kɔ a weree wa loo. (Kam 19:17) I dapnage yerebah nɛ pya i wuga tɛ̄maloo ekumalookɛ̄ sa kuūnadɛɛ̄. Ii le egbī kɔ pya nɛɛ a yere i ka loo yeekɛ̄ lo edap doo kɔ pya dɔɔ̄na a ma i nyiɛ. Taāwo, i su pya nu i para le nu i suā yeā mɛm loo ɛnia ii.—1 Pit 4:10, 11.

Pya a wee nyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs bee ye dap tɔɔ̄ waɛloo nyɔɔbee a naa bee sereloo doo bee a lee wa ee. A wee ye nia egbaaloo pya ye gbo (Ɛp 12 barakpaɛ̄)

12. E na anua pya a kiikɛ̄ bee dap tɔɔ̄ waɛloo Jizɔs a? (Ɛp foto a le nyɔɔ eko.)

12 I dap nɔ gbɛnɛ-edo nu akiiloo kɛ̄ e’aara pya dɔɔ̄na doo tɛ̄maloo enɔ sīdee Jizɔs bee aara pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ. Alɛ na alu gbɛnɛ ee dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ etɔ̄na dum a kɛnɛkɛ̄ a. Kerewo, a bee “lu fɛgɛ sa kumalookɛ̄ bu beenyiɛ.” (Mat 11:28-30) A naa bee tɔgɛ ye loo doodoo bee a ɛrɛe ekpo sa suānu ee dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ. A bee su pya ue a waɛbah le pya edoba a tɔaloo nɛɛ tɔŋɛnu pya a kiikɛ̄. (Luk 10:21) Bu sīdee alu kee loo pya zaasī yigabari a eeloo nɛ nyɔɔ, Jizɔs bee doo kɔ pya nɛɛ a suā kɔ ba kuīe loo Bari. (Jɔn 6:37) E a bee yere kaloo pya a kiikɛ̄.

13. Bu mɛ sīdee na wereloo le fɛgɛ dogo Jizɔs bee sira bu sīdee a bee nyɔɔnɛ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ danianu a?

13 Wereloo le fɛgɛ dogo Jizɔs bee ɛrɛ sira bu kɛ̄ a bee nyɔɔnɛ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ danianu doo. A bee suā kɔ ba ɛrɛ keekee nu ba para le keekee kɛ̄tɔɔ̄. Nyɔɔwo, dɛ̄dɛɛ̄ aba naale edap doo aba nu, e dɛ̄dɛɛ̄ aba naale edap si tam zue ue bu aba etɛɛ̄nɛ sīdee. Kerewo, bu ye wee ɛɛ sɔ̄ ziī ziī aba doo kuma kɛ̄ ba dap doo. Kɛ̄ Jizɔs dābeeloo pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ doo bee sira bu ye edoba akiiloo talent. Bu lo edoba, lo tɛtɔ nɛ nu ziī ziī pya ye zooro dookɛ̄ wa “ekpo le doo.” Ziī yɛɛ baɛ pya lo zooro a bee si wa tam leere a bee ɛrɛ biī ee lo elua a. Mɛ wa tɛtɔ bee wa kaɛgɛ bu aba sīdee tɛ̄maloo ekɔ: “Lee, kaāna zooro a bɔloo eture beenyiɛ loo!”—Mat 25:14-23.

14. I nɔ sīdee Jizɔs bee aara pya dɔɔ̄na doodoo wa?

14 Jizɔs tɔgɛ wereloo le fɛgɛ dogo bu sīdee a i nyɔɔnɛ danianu. A suā nu i dap doo le kɔ i kɛ̄tɔɔ̄ lugara keekee, e bu ye ɛɛ sɔ̄ i doo kuma kɛ̄ i ekpo toora doo. A bɔloo kɔ i nɔ Jizɔs sa aara pya dɔɔ̄na dookɛ̄ alɛ bee doo. Ii le edoo kɔ ziī wuga nɛɛdam ale wuga nɛɛwa a kɛɛrɛ kɔ a naa lee dɛɛ̄ lɔgɔ nu ale kɛɛ a bɔp ye kɔ a naa dabe doonu dookɛ̄ pya dɔɔ̄na gaa doo. Taāwo, i gbī pya sīdee i dap su kaɛŋɛ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa lo ba gaa doo kuma kɛ̄ wa ekpo toora doo bu wa esiatam nɛ Jɛhova.

ƐRƐ PYA NU SEEASĪ O DAP INALOO

Ɛrɛ ɛɛbu bu nɔnɔɔ le inaloo pya o nu seeasī (Ɛp 15-16 barakpaɛ̄) *

15-16. Bu mɛ sīdee na ziī wuga nɛɛwa bee ɛrɛ biī aāloo pya ye nu seeasī a dap inaloo a?

15 Ɛ’ɛrɛ pya nu seeasī bu edɔɔ̄ doo kɔ i dum a ɛrɛ nu a kura. Taɛ nu eyerebah i nɛ na seea nu sī dɛɛa nyɔɔ i ekpo, nu i dap doo le i kɛ̄tɔɔ̄, e a naale nu pya dɔɔ̄na dap doo. Ii le edoo lɔgɔ nu elɔgara i ale nu edoo kɔ loo i a ɔ. (Luk 14:28) Naa yere nukuādɛɛ̄ loo edoba ziī wuga nɛɛwa alu nɛɛ sɛmdee a kura Midori.

16 Tɛ Midori a naa bee le nɛɛ Ekeebee bee ye bɔbɛɛ kɛɛ tɛ̄maloo esu ye dooreloo pya ye gbagbara wuga le pya ye gbo tɔkpa. Midori kɔ, “Bee mɛ tɔɔ̄loo kɔ mm le dɛɛ̄ lɔgɔ nu.” Sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī, a bee sikɛ̄ ɛrɛ le ekɛɛrɛ kumaloo aba ɛɛ. A bee kɔ, “M wee buū Baibol dɛ̄dɛɛ̄ dee lokwa m dap ɛrɛ efɛɛloo beenyiɛ sa muɛ kɔ Jɛhova were mɛ loo.” Gbaāloo wo, a bee ɛrɛ pya nu a seeasī, e a bee yere kara bara yerebah lokwa a dap inaloo pya lo nu seeasī. Nu a sira aabu na bee, Midori bee ɛrɛ ɛɛbu nyɔnɛbee a bee kiisī leere bu edɔɔ̄.

KIISĪ LO ENƐ JƐHOVA O NU A LEE EERA

17. Bu mɛ sīdee na i kiisī lo e “lu aā bu edɔɔ̄ [le] ekɛɛrɛ” a, e e na esira aabu a?

17 A su sɔ̄ lo enyaana kɛ̄ i kɛɛrɛ nu kumaloo aba ii bu sīdee a naa lee doo. Nyɔɔwo Jɛhova kɔ i nɛ kɔ i kiisī lo e “lu aā bu edɔɔ̄ [le] ekɛɛrɛ.” (Ɛfɛs 4:23, 24) Lokwa i dap doo wo, alu ebɛɛ̄ kɔ i yere kara, nɔ Muɛ̄ Ue Bari, sa ɛrɛ ekɛɛrɛ nyɔɔ. Kiisī lo edoo pya nu ama, sa bara mɛm aābah Jɛhova. Ye kaɛ edɔɔ̄ eyerebah a nɛ kɔ o be eebah ɛrɛgeba nu ebee doo kɔ o su oloo dooreloo pya dɔɔ̄na. Jɛhova eyerenage bah a nɛ kɔ o suā sa nwaabah lɛa emaanyiɛ ale eeloo nɛ nyɔɔ bu a, lo a le pya elap ama aakɛ̄ a bu beenyiɛ lo.

18. Bu mɛ sīdee na ue a le bu 2 Nu a bee lu edoo 6:29, 30 a dap nɛ egbɔ̄nyiɛ a?

18 Buū 2 Nu a bee lu edoo 6:29, 30. Jɛhova suā nu a i le bu beenyiɛ. A suā pya nu i gaa tɛɛ̄ bu, be i gaa be loo pɔrɔ ezū a aabu nyɔuwe le kɔ ii mmana. Kuma kɛ̄ Jɛhova muɛ kɔ i gaa bebe loo pɔrɔ ezū doo, kɛ̄ wereloo a i ɛrɛ loo enyimnage doolo.

19. Jɛhova baatɛ̄ dua ekɛɛrɛ a i ɛrɛ kumaloo doodoo wa?

19 Jɛhova su wereloo a wee le yɛɛ nwiī le ka baātɛ̄ ekɛɛrɛ a i ɛrɛ kumaloo. (Ais 49:15) Naa kɛɛrɛ edoba ziī ka a kura Rachel. A bee ɛm kɔ: “Na sira Stephanie bee mɛā sɔ̄ dee sii ye era loo. Tua sɔ̄ m bee ye muɛ sɔ̄ a mɛā sah, a bee tera kaāna sa bee kɔ a naale edum. Mɛ pya dɔktɔ bee mɛ lɛɛbaloo kɔ m aa ye baloo dɛ̄dɛɛ̄ dee, kere a bee le bu nu ba wee sere pya miɔŋɔ dee naa era loo. Bu pya sɔ̄ ama, na nwiī le mm bee tɔɔ̄ waɛloo ziī kaāna. Elua ini’ī zua anyaawo e a lege etera ee pya ye sikoh. Kerewo, bu mɛ ɛɛ ye loo kaāna nyɔnɛbee a bee piiga lo etɔɔ̄dum, e a edora kɔ m ɛrɛ ɛɛbu bu na dum.” Naa ɛp kɛ̄ alu nu egbɔ̄nyiɛ doo lo esuā kɔ Jɛhova ɛrɛ dua togatoga wereloo ama i kumaloo sɔ̄ a muɛ kuma kɛ̄ i gaa piiga doo lo esitam ye nɛ aābu dɛ̄dɛɛ̄ i beenyiɛ a!

20. Doodoo nɛɛ ekīna loo nɛ Jɛhova, e na edoo kɔ o ɛrɛ ɛɛbu a?

20 Doodoo zooro Jɛhova, o lu ziī nɛɛ a ye kuī loo a le bu ye bɔŋanaloo. Jɛhova naa bee a sagɛ nyɔnɛbee o lee ee pya dɔɔ̄na. A bee a zuura waɛma loo ye nyɔnɛbee a muɛ kɔ o kumalookɛ̄ sa kpɛ̄naloo enɔ nu sa nyaa. (Yɔɔ 25:9) Suā leere kɔ a tɔgɛ nia loo sɔ̄ o doo kuma kɛ̄ o dap doo bu ye esiatam. O egerebu le yira agɛrɛ tɔgɛ kɔ o ɛrɛ “kaāna beenyiɛ.” (Luk 8:15) Nyɔɔwo kiisī lo enɛ Jɛhova nu a lee eera. Lo sɔ̄ o ɛrɛ nu edoo kɔ o ɛrɛ ɛɛbu “bu aba [oloo] loo.”

YƆƆ 38 Jɛhova Edoo Kɔ o Agaloo

^ bar. 5 Jɛhova naa wee i su dooreloo ziī. Kerewo, pio ii dap doo wo sa biaɛ aba ii bu pɔrɔ sīdee. Bu ekobee ue ama, i gaa le kɔnia nu anua a naa lee kɔ i su i loo dooreloo pya dɔɔ̄na nɛɛ. I muɛnage kɛ̄ i dap yerebah nɛ pya i butɔ le pya dɔɔ̄na a le bu bɔŋanaloo kɔ ba a ɛp aba aba dookɛ̄ Jɛhova wa ɛp doo.

^ bar. 5 Elua enyaana pio bee ama.

^ bar. 7 Kereadoo pya nu alu ekɔ ama kiiloo pya dam, gbɛnɛ-edo zuurabahtɔ̄ a aaloo lenage nɛ pya wa.

^ bar. 58 UE A BAATƐ̄ FOTO: Bie enɔānu butɔ, tɛ le ka gaa tɔgɛ nia loo nu zii zii pya wa nwiī kwa lo eyere nu bu fah Noa.

^ bar. 62 UE A BAATƐ̄ FOTO: Ziī ka alu aba ɛɛ loo butɔ a ɛrɛ nwiī a sii yii tɔkpa gaa nɔɔ kɛ̄ edap si tam sɛmdee bu nwīkere sɔ̄ doo, e bu ye ɛɛ kɔ a dabe doo nu a bee seeasī lo edoo.