1. Kibila mbi Yave ka khambu ku tudedikisilanga na batu bankaka?

YAVE wunzolanga kumona biuma biviakana. Befu tulenda mona bivisa mu mawu, mu kutala bivangu bi kukuitukila nandi kavanga; kubunda mvandi befu batu. Kadika mutu disuasana kadi na batu bankaka. Ayi Yave ka tudedikisanga ko na bankaka. Nandi wumfionguninanga mintima mitu ayi zebi kimutu kitu ki khati. (1 Samu. 16:7) Nandi mvandi zebi mangolo mitu, kulebakana kuitu ayi kimutu kitu. Diawu nandi ka tudindanga ko kuvanga mambu mo befu tulendi nunga ko kuvanga. Befu mvitu tufueti landakana kifuani ki Yave mu kukitadila mu phila ka tutadilanga. Mawu mala ku tusadisa kuba ‘mayindu mafuana mu befu veka.’—Loma 12:3.

2. Kibila mbi dikhambulu diyindu dimboti kukidedikisa na bankaka?

² Tulenda baka ndandu yiwombo bo tuntala kifuani ki khomba widi wukuikama mu kuvanga kisalu ki kusamuna. (Ebe. 13:7) Ayi bo tumvanga mangolo muingi kulandakana kifuani kiandi, befu mvitu tulenda pisuka mu kusamuna. (Fili. 3:17). Vayi disuasana didi kulandakana kifuani kimboti ki khomba ayi kusadila kiawu muingi kuzonga mambu befu tunnunga kuvanga. Ayi befu kukidedikisa ayi nandi, mawu malenda ku tuvanga kummona nsoki, kuba mu kiunda ayi kumona ti tuisi ko luvalu. Mvandi mu dilongi dibedi tulongukizi ti kukidedikisa na zikhomba zinkaka mu kimvuka, wulenda ba ntambu wunneni kuidi befu. Diawu Yave mu luzolo ka tulubudila ti: “Bika kadika mutu kafiongunina mavanga mandi, ayi nandi wala baka kibila ki kukuangalala mu naveka vayi mu khambu kukidedikisa na batu bankaka.”—Ngala. 6:4.

3. Mu mambu mbi ngie maluta konzukila mu kiphevi?

³ Yave wuntomba tuyangalala mu makani ma kiphevi tuidi. Boti ngie ma kukivana ayi kubotama, ngie fueti kuangalala mu makani amomo ngie madukisa! Ngie wubeki makani amomo  ngie veka ayi mvandi wubakidi mawu mu kibila ki luzolo luaku mu Nzambi. Yindula buidi bunkuendila ndionzukulu’aku tona wubotama. Dedi, bukiedika kuandi ti luzolo luaku mu kutanga Kibibila ayi kuvanga ndongukulu’aku ngieveka luma buelama? Minsambu miaku mima luta ba tsundu ayi wumvangilanga miawu mu ntima woso? (Minku. 141:2) Mu matedi kisalu ki kusamuna, wumana luta ba luaku lu kutona masolo na batu ayi kusadila buboti bisadulu bitu bi kulongila? Boti dikanda didi yaku, bukiedika ti Yave ma kusadisa wuluta ba nnuni, nkazi voti matata mamboti? Ngie wulenda kuangalala mu phila makonzukila mu kiphevi mu mambu moso amomo tuma tubila.

4. Mbi tuenlonguka mu dilongi adidi?

⁴ Befu tulenda sadisa bankaka bayangalala mu ndionzukulu’awu yi kiphevi. Mvandi tulenda basadisa babika kukidedikisanga na bankaka. Mu dilongi adidi, tuenlonguka buidi matata balenda sadisila bana bawu, mvandi buidi bakuela balenda salisinina ayi buidi bakulu ba kimvuka ayi bankaka balenda sadisila zikhomba mu kimvuka. Mvandi tuentubila minsua mi Kibibila milenda ku tusadisa kutsikika makani mamboti mankuiza tusadisa mu ndionzukulu’itu mu kutadila luaku kadika mutu kadi.

5. Dedi bummonisina Efeso 6:4, Mbi matata bafueti ba kieba kieba muingi kuvanga?

⁵ Matata bafueti ba kieba kieba muingi babika kudedikisa mo muan’awu kannunga kuvanga na bana bankaka. Kibila mawu malenda vongisa muana ayi kumbika mu kiunda. (Tanga Efeso 6:4.) Khomba yimueka yinkieto bantanguninanga Sachiko * wutuba: “Minlongisi miama baba tombanga minu yiluta ba zinota zimboti kuvioka bana bankaka ba kikola. Mvandi mam’ami waba tomba minu yiyangidika minlongisi miami mi kikola ayi tat’ami wukhambulu Mbangi yi Yave. Mam’ami waba tomba minu yiba wutheti mu ziprova zioso tuvanga. Vayi minu yiba mona ti yilendi nunga ko kuvananga mawu. Kheti vama vioka mimvu tona yimanisa kikola, minu yi kiyuvusanga boti yi kivananga mu phila yifueni mu kisalu ki Yave.”

6. Mbi matata balenda longuka mu mambu madi mu Minkunga 131:1, 2?

⁶ Malongi mamfunu matata balenda longuka mu matangu ma Minkunga 131:1, 2. (Tanga.) Ntinu Davidi wutuba ti nandi “kabasa tombanga ko biuma bilutidi” voti biuma bikhambu ba mu kiteso kiandi. Kukikulula kuandi ayi kuzaba ti  kalendi nunga ko mamoso, “maba vumbikanga ntim’andi.” Mbi matata balenda longuka mu mambu ntinu Davidi katuba? Matata ma kikululanga ayi mazebi ndilu’awu, bazebi mbi bawu balenda vingila kubika to mu bawu veka, vayi mvandi mu bana bawu. Matata malenda kindisa bana bawu mu kutadila mangolo mawu ayi kulebakana kuawu. Ayi mvandi mu kuba sadisa kudukisa makani madi mu kiteso kiawu. Khomba yimueka yinkieto bantedilanga Marina wuntebuka moyo mu kutuba: “Mam’ami kabasa kundedikisanga ko na zikhomba ziama zitatu voti na bana bankaka. Nandi wundonga ti kadika mutu widi disuasana mu mambu kazebi kuvanga ayi kadika mutu widi nkhayilu wumboti va meso ma Yave. Yintondanga beni mam’ama mu kumanga kundedikisanga na bana bankaka.”

7-8. Buidi nnuni kalenda zitisila nkazi’andi?

⁷ Nnuni widi Mbangi yi Yave, kafueti zitisa mvandi nkazi’andi. (1 Pete. 3:7) Kuzitisa, kunsundula kuvua nkinza bankaka ayi kuba kinzika. Dedi nnuni kalenda zitisa nkazi’andi mu kumvuanga nkinza, mu kukhambu tomba kavanga mambu malutidi mu kiteso kiandi. Mvandi mu kukhambu kundedikisanga na bakieto bankaka. Ngie kudedikisa nkieto’awu na bakieto bankaka, buidi nandi kalenda muena? Khomb’itu ya Rosa, widi nnuni wukhambulu Mbangi yi Yave, wu kundedikisanga khumbu ziwombo na bakieto bankaka. Mambu mambi ka kunkambanga, ma kuntulanga mu kiunda ayi khumbu ziwombo mammanisanga lufiatu kadi mu naveka. Diawu ya Rosa katubila, “Yintombilanga kuvanga mangolo mawombo muingi kuba lufiatu ti Yave wu kuphuanga nkinza.” Vayi nnuni widi Mbangi yi Yave, kafueti zitisanga nkazi’andi. Ayi kafueti tebukanga moyo ti mambu kamvangila nkazi’andi, malenda tula nkaku kithuadi kiandi na Yave vayi mvandi na nkazi’andi. *

⁸ Nnuni wunzitisanga nkazi’andi, wummonisanga luzolo kadi mu nandi mu kutubila mamboti mandi kuidi bankaka ayi wu kuntondanga muingi kummonisa ti nandi luvalu luwombo kakeli. (Zinga. 31:28) Buawu nnuni wu Katerina, tutubidi mu dilongi dibedi kasadisila nkazi’andi kununga mabanza ma kukimona ti kasi ko luvalu. Bo kaba kilezi, khumbu ziwombo mam’andi wuba kundedikisanga na bana bankaka ayi mvandi na zikhomba ziandi. Mawu mavanga Katerina katona kukidedikisa na bankaka, kheti mu thangu kayiza zaba kiedika! Vayi nnuni’andi mu kuba Mbangi yi Yave, wunsadisa muingi kanunga kifu beni, vayi kayangalala mu mambu kannunga. Nandi wutuba: “Nnuni’ami wu kunzolanga, wu kuthondanga mu mamboti yimvanga ayi wu kunzitisanga. Nandi mvandi wu kuthebulanga moyo zikhadulu zimboti Yave kaphana ayi wu kutsadisanga kununga mabanza mambi yidi mu minu veka.”

9-10. Buidi bakulutu ba kimvuka basadisila Hanuni kifu kaba ki kukidedikisanga na bankaka?

⁹ Buidi bakulutu ba kimvuka balenda sadisila zikhomba badi kifu ki kukidedikisanga na bankaka? Tala kifuani ki khomba yinkieto bantedilanga Hanuni, baba manga tondanga bo kaba kilezi. Nandi wuntebuka moyo mu kutuba: “Minu yiba beni zitsoni ayi yaba monanga ti bana bankaka balutidi kena minu. Minu yitona kukidedikisa na batu bankaka mu thangu yiwombo kumbusa.” Ayi kheti mu thangu kayiza zaba kiedika, wutatamana kukidedikisa naveka ayi zikhomba zinkaka. Mawu maba vanganga kabika kumona nkinza nandi kaba mu kimvuka. Vayi bubu, nandi widi ntuami ntuala wu mayangi. Mbi binsadisa kubalula phila kaba kukitadilanga?

¹⁰ Hanuni wutuba ti bakulutu ba kimvuka bansadisa. Bawu baba kunzibudilanga ntima mu  kuntonda mu kisalu kiandi kikuikama ayi kifuani kimboti. Nandi wusonika: “Mua thangu kumbusa, bakulutu bandinda muingi kusadisa khomba yimueka yinkieto wuba mu tsatu. Kiyeku akiokio, kiphanga kumona nkinza minu yidi mu kimvuka. Minu yintebuka moyo bo bakulutu bathonda mu khindusulu yivana khomba beni yinkieto. Bosi bawu bathangila 1 Tesalonika 1:2, 3. Matangu amomo manyikuna ntim’ami! Yintonda beni minkengididi amiomio mi mamemi ma Yave. Bubu minu yinkinzikanga beni kibuangu kiami yidi mu kimvuka ki Yave.”

11. Dedi bummonisina Yesaya 57:15, buidi tulenda sadisila zikhomba badi “mu kiunda ayi badi mintima mikofakana”?

¹¹ Tanga Yesaya 57:15. Yave wuntatubukilanga ayi wunkiebanga baboso badi mu ‘kiunda ayi badi mintima mikofakana.’ Befu boso mu kimvuka kubika kuandi to bakulutu, tuidi kiyeku ki kusadisa ayi kukindisa zikhomba zitu zi luzolo. Phila tulenda bakindisila, mu kuba monisa ti tuba vuanga nkinza. Yave kantomba befu tumonisa kuidi zikhomba zitu luzolo nandi kakeli kuidi mamemi mandi moso mu kimvika. (Zinga. 19:17) Befu mvitu tulenda sadisa zikhomba zitu mu kuba batu ba kikululanga ayi bazebi ndilu’awu. Diawu tubika tombanga kukimonisa kuidi bankaka ti befu befu tulutidi, muingi bawu babika ku tudedikisa voti ba tumona nsoki. Vayi tufueti sadila mambu tuzebi kuvanga ayi luzabu luitu muingi kukindisa bankaka.—1 Pete. 4:10, 11.

12. Kibila mbi batu bakhambu ba luzabu luwombo baba fikiminanga Yesu? (Tala foto yidi va thonono Levista.)

¹² Tulenda longuka beni mu phila Yesu kaba zingilanga na minlandikini miandi. Yesu, nandi mutu wulutidi luzabu mazinga va ntoto. Vayi kheti bobo, nandi wuba “mutu wulembama ayi wuba kukikululanga.” (Matai 11:28-30) Kabasa kukimonisanga ko ti nandi lutidi diela ayi luzabu kena minlandikini miandi. Mvandi wuba sadilanga bifuani bikhambulu phasi muingi kunyikuna mintima ayi mabanza ma batu bakhambu ba luzabu luwombo (Luka 10:21) Vayi disuasana diwombo diba Yesu ayi zimfumu zi binganga. Bawu, baba monisanga ti bankaka basa ba ko bafuana muingi kubuongimina Nzambi. (Yoa. 6:37) Vayi Yesu wukindisa lufiatu lu batu beni.

13. Buidi tulenda muena mamboti ayi luzolo lu Yesu mu minlandikini miandi?

¹³ Khadulu yi kukikulula ayi luzolo lu Yesu, tulenda mona mawu mu phila kaba zingilanga na minlandikini miandi. Nandi wuzaba ti baboso disuasana baba ayi wuzaba ti balendi nunga ko kusamuna ayi kuvanga biyeku bioso mu phila yimueka. Diawu nandi kaba kuba tondilanga mu kisalu kadika mutu mu bawu kaba nunganga kuvanga mu ntima woso. Tulenda visa mabanza ma Yesu mu nongo kata yi zitalenta. Mu nongo beni nandi wutuba ti vaba mfumu wuvana kadika mvik’andi thalu yi zimbongo ‘mu kutadila luaku kadika mvika kaba lu kubutisa ziawu.’ Wumueka mu mimvika beni, wutambula zimbonga zilutidi. Vayi kheti bobo, mu thangu nandi katonda no wutambula zimbongo ziwombo ayi bankaka, nandi wuba tondila mu bikuma bimueka bo katuba: “Buboti beni, ngie widi mvika wumboti ayi wukuikama!”—Matai 25:14-23.

14. Buidi tulenda landikinina kifuani ki Yesu mu phila tuntadila zikhomba zitu?

¹⁴ Yesu wummonisanga mamboti ayi luzolo mu phila ka tutadilanga. Nandi zebi ti befu disuasana tuidi ayi tuisi ko bu kuvangila mambu moso mu phila yimueka. Vayi wunkuangalalanga mu thangu befu tumvanga mo malutidi mu kitesu kitu. Buawu tufueti tadilanga mvandi zikhomba zitu. Tubika tomba kuvanga zikhomba zitu kuba mu kiunda voti kumona zitsoni, kibila basa nunga ko kuvanga malutidi dedi bo bankaka babe nungina. Vayi buboti kutomba phila ayi luaku lu kuba tondila mu mambu babe nunga kuvanga mu kisalu ki Yave.

15-16. Buidi Midori kabakila ndandu mu kusikika makani kalenda nunga?

¹⁵ Makani tuidi mu mambu ma kiphevi, mamvananga tsundu luzingu luitu. Vayi diambu dinkinza tufueti tebukanga moyo didi, kutsikika makani madi nguizani na mambu tuzebi ayi mo befu tulenda nunga kuvanga, kubika kuandi mu kutadila batu bankaka. Kibila tuisintomba ko kuba mu kiunda voti kufua zitsoni bo tukhambu nunga mawu. (Luka 14:28) Tala kifuani ki khomb’itu wunkieto bantanguninanga Midori, widi ntuami ntuala.

¹⁶ Tata yi Midori wukhambulu Mbangi yi Yave, waba kumfuisanga tsoni bo kaba kilezi mu kundedikisanga beni na zikhomba ziandi zinkaka zi bakieto ayi bana baba kotanga yandi kikola. Midori wutuba: “Mawu maba kuphanganga kumona buka ti yisi ko luvalu.” Bo nandi kayonzuka, Midori wubuela ba lufiatu mu naveka. Nandi wuntuba: “Minu yiba tanganga Kibibila kadika kilumbu muingi kubaka ndembama mu ntima ayi kuba lufiatu ti Yave wu kunzolanga.” Mvandi wutsikika makani nandi kalenda nunga kuvanga ayi wusambila muingi Yave kansadisa kudukisa mawu. Bubu Midori wunkuangalalanga beni mu ndionzukulu’andi yi Kiphevi.

17. Buidi tulenda tatiminina ‘kukituka bamona mu phil’itu yi kuyindudila,’ ayi ndandu mbi tuala baka?

¹⁷ Mayindu ayi mabanza mambi tuidi mu befuveka, malendi botuka ko mu khumbu yimueka. Diawu Yave ka tukambila: “Lutatamana ku kikitula bamona mu phil’inu yi kuyindudila.” (Efe. 4:23, 24) Muingi tununga kuvanga mawu, vantombulu befu kusambila, kulonguka Diambu di Nzambi ayi kuyindula mu mambu tuntanga. Wukivana mu mambu amomo, ayi fiatila ti Yave wala kuvana mangolo. Phevi’andi yinlongo yala kusadisa muingi ngie wununga kifu ki  kukidedikisanga na bankaka. Yave mvandi wala kusadisa muingi wununga nsoki voti lungundayi lulenda tona kukonzuka mu ntim’aku.

18. Buidi mambu madi mu 2 Lusansu 6:29, 30 ma kukindisila?

¹⁸ Tanga 2 Lusansu 6:29, 30. Yave zebi buboti mintima mitu. Nandi mvandi zebi mambu ma tutatisa, zebi nzingu tuidi mu kunuana ku tsi ntima muingi kununga zinzimbala zitu. Mu thangu Yave kammona mawu, luzolo luandi mu befu lunluta buelamanga.

19. Buidi Yave kafuanikisila mabanza kadi mu befu?

¹⁹ Muingi kufuanikisa mabanza kadi mu befu, Yave wufuanikisa kithuadi kidi ngudi ayi muan’andi. (Yesa. 49:15) Ngudi yimueka bantedilanga Rachel wutuba: “Muan’ami wu nkieto Stephani, wubutuka mu khambu dukisa zingonda. Nandi wuba beni wuluelu ayi yibasa zaba ko bu kunsimbila. Vayi kheti bobo, mimfelimi ku nzo mbuku baba kumbikanga muingi yinsimba kheti bo kaba mu vidro bantulanga bana bambutukilanga phila ayoyi. Mu mua thangu beni, minu yiyiza ba kithuadi kifikama na muan’ami. Nandi weka mimvu misambanu ayi widi zinyitu ziluelu mu kutala na bana bankaka badi yandi phunga yimueka!” Vayi yisi ko bu kusudikisila luzolo yidi mu nandi. Mu kumona nzingu kama nuana muingi katatamana kuba wumoyo, mawu ma kuthuadisanga beni mayangi.” Mambu amomo Rachel katuba, ma tubomba beni. Kibila tulenda visa ntindu luzolo Yave kadi mu befu mu thangu kammona nzingu tuidi mu kunuana muingi tutatamana kunsadila mu ntima woso!

20. Mu kuba kisadi ki Yave kibotama, kibila mbi ngie widi muingi kukuangalala?

²⁰ Mu kuba kisadi ki Yave, ngie widi disuasana na bisadi biandi bioso bidi mu dikanda diandi. Yave kasa kutumisa ko kibila ngie lutidi na batu badi yaku va nsengi. Vayi Nandi ka kutumisina, kibila wumona ti mu ntim’aku, muba zikhadulu zimboti zilenda sadisa Nandi kuludika kimutu kiaku. (Minku. 25:9) Diawu ba lufiatu ti Nandi, wunkuangalalanga beni mu mambu ngie wunnunganga kuvanga mu kisalu kiandi. Lukuikumunu ayi lufiatu luaku mu Yave, lummonisa “phila mutu ngie widi mu ntima.” (Luka 8:15) Diawu tatamana kuvana Yave mo wunnunga mu kiteso kiaku. Mu kuvanga mawu, ngie wala baka kibila muingi ‘kukuangalala mu ndionzukulu’aku veka.’