1. ˈKwa kwa ˗zota pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗da ˗an ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo nu kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈?

PË ˈˈPƐPƐ ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗da dhaŋ˗ ˈgü ˈkwa kwa ˗zota ˗an ˈgü, dhɛɛˈˈ ˈö Davi ˗ya kpɔ ö ˗bha bhɛɛwo do ˈgü, kwa ˗dho ˗a ˈkpɔ ˈpö. ˗Ya ˗pö: «ˈMan ˗dhɛ ˗ga dhaŋ˗ ˗nu ˈgü, ü ˗kɔ kë ˗pë ˗nu, ˗gbɔdë waa ˗gbɔdënën ˗nu ˈü ˗an ˗kë ˈman ˗an ˗ga, a˗ ˗pö n ˗de ˗dhɛ ˗mën ˗mü mɛnbhɩɩdhe ˈö gamɛn ˈka ˗a ˈka ˈyö ˈü ü ˗zota ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗mën ˗mü mɛnbhɩɩdhe gbö ˈka ˈyö ˈü ü ˗zokë ˗a ˈˈpiʋ̈?» (Ps. 8:3, 4) ꞊Dhɛ Davi ˈdhö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˗da bhë, ˈkwaa pë ˈbha ˈka ˗an ꞊zinŋgü, ˈö ˗a ˗bha ö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈwɔn ˗yö kwa kun. ˈˈKɛɛ kwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˈdhɛ Adan waa Ɛvö ˗an ˗da, ˗yö ˗an ˗kë ˈpö ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka.

2. ˈMën Zoova kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗be kö Adan waa Ɛvö ˗wa kë?

² Zoova ˗bha ˈnën ˗blɛɛsü ˗nu ˈwo kun ˈˈsɛ ˗ta, ˈyö ˈwo ˗tɔ Adan waa Ɛvö. ˗An ˗dhɔ ˗kun ˗an Dë Zoova ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a kë ˗ni ˈgü ꞊dedewo. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo ˈnën ˗nu ˈkpɔ, kö ˗a ˗bha ˈkɔdhi ˗yö kë ꞊va ˈˈsɛ ˗ta. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ: «ˈKpɔ ˗sü ˗yö ˈdhi ka ˗gɔ kö ˈka pa. ˗Ka ˈˈkpʋngtaadhɛ bho, ˗kaa ˗yë kë.» (ˈWun. 1:28) Adan waa Ɛvö ˗an dua ˗mü ˗wo ˈnën ˗nu ˈkpɔ, kö ˗wo wo ˗zo kë ˈˈsɛtadhɛ ˈˈpiʋ̈. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗wo ˈwɔn ˗man Zoova ˗ta ˗be, waa wo suugünën ˗nu ˗wo ˗dho ˈto ˗Zlan ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka ˗toëpö ˈka.

3. ˈMën ˗kë ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗duɛɛ ꞊bhlëësü ˗nu Adan waa Ɛvö ˗an ˗dhɛ ö ˗bha ˈkɔdhi ˈgü?

³ ˗Duɛɛ ꞊bhlëësü ˗kun Adan waa Ɛvö ˗an ˗gɔ Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. Psaume 8:5 waa˗ ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˈgü, Davi ˗yö Zoova ˗bha mɛnbhɩɩdhe ˗da ˗sü ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «Ü˗ ˗kë ˗bhaasü ü ˗bha ˈˈkië ˗nu ˗bha, ˈyö ˈü ˈtɔbhɔdhe waa ˗sëdhɛ ˈfaan˗  ˗ya ˗a ˗gɔ ˗bha.» ˗Yö gagade ˈka ꞊dhɛ ꞊kpɔɔdhɛ, ˈwɔndɔdhe waa ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˈö ˈˈkië ˗nu ˗gɔ bhë Zoova ˈti˗ nu mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ. (Ps. 103:20) Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo «˗bhaasü» ˈˈkië ˈˈpiigbɩɩsü ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bha. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö ˗tosɛta ˗së ꞊dede ˗nu kwa ˈˈbhɛman ˗nu ˗dhɛ.

4. (1) Adan waa Ɛvö ˗an ˗duɛɛ ˈö kun Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈgü bhë, ˗wa ˗sü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) ˈMën ˈkwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ yö ˗a ˈgü?

 ⁴ Adan waa Ɛvö ˗an ˗duɛɛ ˈö kun Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈgü bhë ˗yö ˗dha ˗an ˗gɔ. ˗An suugünën ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa ꞊dede ˗slɔɔ ˗a ˈgü ꞊dhɛ ˗kɔ ˈkwa ˗dho ˗a yö ˗a ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ Zoova ˗zopiʋ̈wɔn ˈyii ˈgo ˈˈgblʋʋ. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˈwɔn man ˈö ˗ta ˗wo kë ö ˗bha ˈnën ˗nu ˈka ˗toëpö ˈka. ꞊Bhlëë ˈö Zoova ꞊yaa˗ ˗ya kwa ˗bha, ˗kwaa ˗wɔn blɛɛˈˈ. Kö ˗ya ˈgo mü, ˗kɔ ˈö ˈkwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa kë ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka, waa ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho ˗an ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka, ˈkwa˗ yö.

5. Kwa ˗da ˈö Zoova ˗ya wo ö ˈˈbin ˗bha bhë, kwa ˗dho ˗a ˈˈnuɛ bho ˗a ˗wɔn ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ Zoova ˗yö ꞊bhlëë ˗ya kwa ˗bha ˈö kwa ˗da ö ˈˈbin ˗bha. (ˈWun. 1:26, 27) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö kwa ˗da ö ˈˈbin ˗bha, ˗a ˗bha ˈˈklʋʋsë ꞊va ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˗dhɔ, ˗de ˗ya mɛn ˗nu ˗duɛ ˈgü ˗sü, ˗towotasü waa kpɛnŋdhödhɛ ˈdhö bhë, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë kwa ˗gɔ. (Ps. 86:15; 145:17) ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈwo bhë ˈkwa ˈto ˗an ˈˈpiʋ̈, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa Zoova ˈtɔ ˗bhɔ, ˈö ˈkwa˗ ˈˈnuɛ bho. (1 Piɛ. 1:14-16) ˈˈTakɔ ˈö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗dhɛ ˗së ˈkwa˗ kë, kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗yö ˗da ˈö ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së. Kwa ˗da ˈö Zoova ˗ya wo ö ˈˈbin ˗bha bhë, ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn suu ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˗wo kë ö ˗bha ˈkɔdhi ˈgü, ˈkwa kë ˗a ˈka.

6. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈˈsɛtadhɛ ꞊baa˗ ˈka bhë, ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗yö ꞊bhlëë ˗ya mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha?

⁶ Zoova ˗yö kwa ˗yadhɛ ˗së ꞊dede ˗baa. ˈˈSanni Zoova ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗blɛɛsü ˗da, ˗yö ˈˈsɛtadhɛ ˗baa ˗an ˗yɛɛbhaadhɛ ˈka. (Job 38:4-6; Jér. 10:12) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈˈgblü ˗yö ˗së ˈö ö ˗zota kwa ˗wɔn ˈgü, ˗yö pë ˗së ꞊va ˈwo ˗dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗an ˗nu kwa ˗dhɛ. (Ps. 104:14, 15, 24) ꞊Taabha, ˗yö ö ˗zota pë ˗nu ˈö ˗an ˗da ˗an ˈgü, ˈyö «ˈwo ˗kë ˗a ˈgü ˗së.» (ˈWun. 1:10, 12, 31) Zoova ˗yö ꞊bhlëë ˗ya mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˗wogbinŋdhɛ ˗nu ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈka kö ˗wo ö ˗dapë ˗nu ˈˈpɛpɛ ‹꞊kɔɔn› ˈˈsɛ ˗ta. (Ps. 8:6) ˈPë ˗Zlan ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ mɛnbhɩɩdhe ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗nu ˗bha wo ˗zo ˗kë ö ˗dapë ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗yö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗toëpö ˈka. Ka Zoova ˈˈnuɛ ˗bho ˗kplawo ˈwɔn ˗së ˈö˗ ˈˈplüün bho ˗a ˗wɔn ˈgü ˗ee?

7. Josué 24:15 ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗potaadhe ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗gɔ?

⁷ Zoova ˗yö kwa ˗gba ˗potaadhe ˈka. Pë ˈö kwa ˗dhɛ ˗së kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗kë. (Josué 24:15 ˗wo pö.) Pë ˈö ˈwo˗ ˗dhɛ ˗potaadhe ˈyö bhë. ˈKwa˗ ˈsü kwa ˗de ˈgü ˈkwa˗ gba, ˗Zlan ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë bhë ˗a zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗yö ˗da. (Ps. 84:11; Prov. 27:11) ˗Potaadhe ˈö kwa ˗gɔ bhë kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü ˈkwa ˗da ˈwɔn ꞊va ˗ʒian ˗ta ˗a ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˈö Yesu ˗ya to kwa ˗gɔ ˗kwaa ˗ga.

8. ˈPë Yesu ˗ya ˗kë ö ˗bha ˗potaadhe ˈka, ˗kaa ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

⁸ Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa to Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈwɔn ˗së ˗bɔ kwa ˗de ˗bha ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈka. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka kö Yesu waa ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗an ˈgü ˗ya ga, ˗wo ˗dho ˗dhɛ ˗tiaandhö ˈbha ˈgü kö ˈwo wo ˈˈtɛɛpa. ˈˈKɛɛ ˈwii ˗mɔn wo ˈˈtɛɛpasü ˗bha. Mɛn kpö ˗ziisü ˈbha ˗wo ˗nu ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ dedewo kö Yesu ˗yö wo ꞊klaŋ kë. ˈYii ˗shiö Yesu ˗dhɛ. ˗An ˗wëë ˗ya ˗kë ‹ˈyö zun ˈwɔn ˈgbɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗wɔn ˗bha ˗a ˈklɔɔ˗ ˗pö ˗nu  ˗dhɛ ˗sü ˗bha.› (Mak. 6:30-34) ˈKwa ʒiö Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ waa kwa ꞊faan ˈsü ˈö ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun, ˈö ˈkwa Zoova ˈtɔ bhɔ. (Mat. 5:14-16) ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kö ˈkwa˗ ˗zɔn Zoova ˗dhɛ ˈpö ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa kë ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka.

9. Gbɔɔdhe ˗detasü ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗ya ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗gɔ?

⁹ Zoova ˗yö ˈnënkpɔsü ˈˈsɩ ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ, ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗wo ˗an ꞊klaŋ kë kö ö ˗dhɔ ˗yö ˗an kë, ˗wo ö gba. ˈNënmɛn ˗nu, gbɔɔdhe ˈö ˗Zlan ˗ya ˗kë ka ˗gɔ bhë, ˗yö ka ˗dhɛ ˗së ˗ee? ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˈdhuëë˗ ˈkpii˗ ꞊dede ˈkpɔ ˗sü ˈka ö ˗bha ˈˈkië ˗nu ˗bha, ꞊bhlëë suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈyii˗ ˗ya ˗an ˗bha. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈnënmɛn ˗nu, yö ꞊bhlëësü ˈö bhë ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ˗yö ka kë. ˈNënmɛn ˗nu dua ˗mü kö ˗wo wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗to ˈˈta ˗sü ˗Zlan ˗bha ʒiaan ˗ta ˗sü ˗bha. (Efɛ. 6:4; Deut. 6:5-7; Ps. 127:3) Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗yö ˈnënmɛn ˗nu ˗takunpë ꞊va ˗yö kë ˗sü ˈka. ˗A ˈbha ˗nu ˗wo ˈsëëdhɛ ˗nu, video ˗nu, ˈˈtan ˗nu waa ˈwɔn ˗gɔ ˗nu ˈwo ɛntɛnɛtö ˗ta ˗an ˈka. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɔ ˗yö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü waa ö Gbö dhɔɔbhaasü ˗an ˗kë. (Dhu. 18:15-17) ˈNënmɛn ˗nu ˗wa wo ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, pë ˈˈpɛpɛ ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊waa˗ kë kö ˈwo wo ˗zo kë wo ˗bha ˈnën ꞊bhlëësü ˗nu bhë ˗an ˈˈpiʋ̈, ˗yö ˗dhi Zoova ˗dhɛ. ꞊Waa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kö ˗wa ˗kë Zoova ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka ˗sü ˈö ˗toëpö ˈka, ˗a ˈˈkwee ˈˈpʋ wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗gɔ.

10-11. ˈMën Zoova ˗yö bɔ ˗gɔtadhɔpë ˗ta ˈö˗ ˈˈkwee ˗pʋ kwa ˗gɔ?

¹⁰ Zoova ˗yö ö Gbö dhɔɔbhaasü bhë ˗a ˗nu kwa ˗wɔn ˈgü, kö ˈkwa kë ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka ˈzü. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö˗ ˈka  ˗wo ˗bhüöö kpö 4 ˈgü bhë ˗a ˈdhö, Adan waa Ɛvö ˈwii ˈto Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈgü, ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ˈnën ˗nu ˗duɛɛ ˈö mü ˗ya shiʋ̈ˈˈ. (Wlɔ. 5:12) ˗Wo ˗Zlan ˗wo ˗lögü wo ˗de ˈˈɲaan, ˗a ˗wɔn ˈgü ˗a ˗dhɛ ˗mü kö ˗yö ˗an bho ö ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗an ˗bha ˈnën ˗nu ˗zë ꞊wɛ? Zoova ˗bha ˗dhɔkaadhe ˈgü, ˗yö ö Gbö dosɛnŋ ˈö ˗kë Yesu ˈka bhë ˗a ˗nu ˈˈsaapë ˈka, kö mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˈwɔn man ö ˗ta, ˗wo bɔ ˗a ˗ta ˗wo ˗da ˈzü ö ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. (Zan 3:16; Wlɔ. 5:19) Yesu ˗bha ˈˈsaa˗ ˈsaa˗ ˈgü, mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwo to wo ˗wo ˗ta ˗a mɛn 144.000 ˗wo ˗dho kë ˗Zlan gbö ˗nu ˈka.​—Wlɔ. 8:15-17; ˗Dhɛ. 14:1.

¹¹ ˗Ya ˈgo mü ˈzü, mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ꞊dede ˗wo ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn kë ˗ni ˈgü, ˈyö ˗tɔ ˗a ˈwɔn ˗an ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗kwɛ ˈˈgblü do ˈö Yesu dho ˗Gblüdëdhɛ kë ˗a ˈka bhë ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü, wo ˗dho kë ˗Zlan ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka. (Ps. 25:14; Wlɔ. 8:20, 21) ˗Zoyödhe suu ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü ˗wo Zoova ˗dhɛ ˗ʒiaanwo wo «Dë» (Mat. 6:9) ˗Ya ˈgo ˗a ˈgü, mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˈgo ga ˈgü, ˗wo ˗dho pë ˈö Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wa kë ˗a draanˈˈ, kö ˗a mɛn ˗nu ˈwo ˗dho ˈwɔn man ˗a ˗ta, ˗wo kë ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka ˈpö.

12. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ˗dho ˗a ˗yɔ bɔ?

¹² ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö˗ ˈka bhë ˗a ˈdhö, Zoova ˗ya ꞊bhlëë ꞊va ˗ya mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈsaadhö. ˗Ya ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈsü kö ˗wo kë ö gbö ˗nu ˈka. ˗Ya ˗kë ö ˗bha ˈnën ˗nu ˈka ˗sü ˗ya «mɛn kpö ˗ziisü» ˗gɔ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü. (˗Dhɛ. 7:9) ˈMën ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ˗zɔn Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈkɔdhi ˈgü ˗toëpö ˈka?

13. ˗Mën do ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa kë ˗Zlan ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka? (Makö 12:30)

¹³ ˗Bhö ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö ü ˗kë, ˗a ˗dhɔkë ü zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka ˗sü ˈka. (Makö 12:30 ˗wo pö.) Gbɔɔdhe ˗sɛŋbɔ ꞊va ˈö ˗Zlan ˗ya ˗kë kwa ˗gɔ ˗a do ˈkpii˗ ˈnën ˗tɔ ˗a ˗dhɔkësü. Kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗a ˗bha ‹ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˈka› (1 Zn. 5:3) Pë ˈö Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë, Yesu ˗ya ˗blɛɛ ˈö˗  pö ˈkwa mɛn ˗nu kë ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka, ˈkwa ˗an bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. (Mat. 28:19) ˗Ya ˗pö ˈzü kwa ˗dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö kwa ˈko kë. (Zan 13:35) Mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn man Zoova ˗ta ˗yö ˗dho ö ˗kɔ ˈˈyɛ ˗an ˗bha kö ˗wo kë ˗a ˗bha ˈkɔdhi ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü bhë, ˗a ˈgümɛn ˗nu ˈka.​—Ps. 15:1, 2.

14. Kwa ˗dho ˗dhɔ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Matiö 9:36-38; Wlɔmö 12:10)

¹⁴ ˗Kwa ˗dhɔ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. ˈˈKlʋʋsë do ˈö ˗wɔn ˈdhö Zoova ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˗tɔ ˗dhɔ. (1 Zn. 4:8) Zoova ˗yö ˗dhɔ ˗zɔn kwa ˗dhɛ kö ˈkwaa˗ dɔ ˗ʒiaanwo ꞊köŋ. (1 Zn. 4:9, 10) ˈKwa ˗dhɔ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ kö ˈkwa ʒiö ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. (Efɛ. 5:1) ˗Dhɔ ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗kɔ ˗së do ˈö ˈdhö, ˈyö ˗tɔ ˗an ˗takun ˗sü kö ˗wo Zoova dɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö, ˗a ˈgü. (Matiö 9:36-38 ˗wo pö.) ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗kë Zoova ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka ˗sü ˈˈkwɛɛ ˗dho ˈˈpʋ ˗an ˗gɔ. ˈMɛn ˗ya ö bo ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗sü ˈka, ˗a ˗dhɔ dua ˗mü kö ˗yö kwa kë ˗kplawo, ˈkwa˗ ꞊bhlëë ˗ya. (1 Zn. 4:20, 21) Kwa ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A kë ˗kɔ do ˈnën ˗tɔ dhaŋ˗ ˗bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗sü. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˗A ˗mɛn ˗ya ˈwɔn ˈbha ˗nu kë kwa ˈti˗ ˈgüman, ˈya ˗dho kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ö ˗zota yö dosɛnŋ ö ˗de ˗wɔn ˈgü. Kwa dua ˗mü ꞊ʒiaan ˈkwa˗ ꞊bhlëë ˗ya, ˈkwa˗ ˈsü ˈkpii˗ kwa ˗bha.​—Wlɔmö 12:10 ˗wo pö; Fdh. 2:3.

15. De ˗nu ˈö ˗an ˗wëë dho kwa kë kö ˈkwa ˈˈgblüsë kë ˗an ˈka?

¹⁵ Mɛn ˈˈpɛpɛ ˗wëë ˗yö kwa kë kö ˈkwa ˈˈgblüsë kë ˗an ˈka. ˈKwa˗ pö ˈkwa ˈto Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈgü ˗toëpö ˈka, kwa dua ˗mü ˈkwa ˗Zlan ˗Wo ˗ya ꞊bhlëë ˈgü kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ, ˈö yö ˗a ˈka kwa ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗ta, ˗an ˗wëë ˗yö kwa kë ˈkwa ˈˈgblüsë kë ˗an ˈka. (Dhu. 6:32-36) ˗A kë ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˗gleŋ ˈsü Yesu ˗zota ˗kɔ waa˗ ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˗bha. ˈKwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˈwɔn man Zoova ˗ta, ˈkwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho ˗a ˗zɔn kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈkɔdhi ˈgü ˗toëpö ˈka.

16. Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈkwa ˗dho Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈtɔ zë?

¹⁶ ˗Kwa Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈtɔ kë ˗së. ˗Ya kë ꞊shiö ˈkɔdhi ˗nu ˈgü, ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗wo ˗to wo ꞊dhoo ˗nu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˈKö ˗an ꞊dhoo ˗nu ˗wo Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗yö ˗dho kë ˈwɔnzuan ˗së ˈka ˗an ˗bha ˈka. ˈˈKɛɛ kö ˗wo kë pëyaakëmɛn ˗nu ˈka, ˗an ˈzlaa˗ ˗nu ˗dho ʒiö ˗an ˗bha ˈwɔnzuan yaa ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˈKɔ do ˈö bhë ˈyö˗ ˈka Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. Kletiɛn ˈbha ˗ya kë ꞊taa ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˈka, ˗ya kë ˈˈɲangüyaamɛn ɛɛnˈˈ ˗tosɛta yaa kë ˗mɛn ˈka, ˗a ˗bha ˈˈta ˗kɔ yaa bhë, ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗da mɛn ˈbhaa ˗nu ˈgü. ˈMɛn ꞊yaa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kö ˗ya Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈtɔ zë. (1 Tes. 4:3-8) Kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˈto ˈwɔnzuan yaa ˗nu ˈˈpiʋ̈, ɛɛnˈˈ kö ˈkwa kwa ꞊kwaa pë ˈbha ˗zü kö ˗yö kwa bho kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë bhë, ˗a ˈˈpiʋ̈.

17. ˗Zotakɔ yaa ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ˗dho ˈˈkan ˗a ˗bha? ˈYö ˈmën ˗kë?

¹⁷ ˗Kwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, ˈkwa ˈˈkan ˗zoyö ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗bha. Zoova ˗ya ˗pö ˈkwa ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ mɛɛnˈˈ ˗blɛɛsü, ˈkwa ö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü, ö ˗dho kwa gba ˗bhöpë, sɔ waa wɔdhɛ ˗nu ˈka. (Ps. 55:22; Mat. 6:33) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˈyaa ˗mü ˈkwa kwa ˗zota ꞊dhɛ ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö, wo ˈnën ˈwo ˗dho ˗yadeflëëgüdhe waa zuʋ̈gblüdhidhe ˈwo ꞊gwëë, ˗an nu kwa ˗dhɛ. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova dhɔɔbhaawɔn kë ˗sü dosɛnŋ ˈnën ˗dho zuʋ̈waannusü ꞊dede ˗nu kwa ˗dhɛ. (Fdh. 4:6, 7) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ pë ꞊va ˈdhɔ ˗sü ˈˈsɩ kwa ˗dhɛ, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ: «ˈˈTʋ̈ŋ ɛɛnˈˈ ꞊faan ˗dho kë n ˗gɔ kö ˈa n ˗zo kë ˗an ˈˈpiʋ̈  ˗së ˈka ˗ee? N ˈti ˗dho ˗klu wo ˗zë ˗an ˗bha ˈgbɛ ˗ee?» Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa kë ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈö˗ këyö ˈdhö ˗dhö ˗a ˈka. ˗A pö ˗sü ˗mü ꞊dhɛ ˈkwa ˗dho kwa ꞊kwaa˗ pë gbɛ˗ ˗zü kö ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈsü. ˈKwaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa kë ꞊dhɛ ˈnëngɔnnën ˈö ˗kɔ ˗kë ˗Zlan gbö ˈka ˗sü ˈka ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˗wɔn ˈgü bhë, ˗a ˈdhö.​—Mak. 10:17-22.

18. ꞊Bhlëë ˈkpii˗ waa ˈdhuëë˗ ˗mɛɛn ˗nu ˈö ˈwɔn ˗man ˗Zlan ˗ta ˗mɛn ˗nu dho ˗an ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka?

¹⁸ ꞊Bhlëë ˈkpii˗ ˈö ˗kë Zoova ˗dhɔ waa ˗a gba ˗sü ˈka bhë, ˗yö ˗dho kë ˈwɔn ˗man ˗Zlan ˗ta ˗mɛn ˗nu ˗gɔ ˗toëpö ˈka. Mɛn ˗nu ˈö ˈwo ˗dho ˗tosɛta kë ˈˈsɛ ˗ta yö, wo ˗de ˈpö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗së ˈö Zoova ˗ya ˗da bhë, ö ˗zo ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗dho ˗an zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho kö ˈˈsɛ waa pë ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗ta ˗wo kë ˗dɛɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊löö. ˈGo ˈö Adan waa Ɛvö ˈwo˗ wo ˗Zlan ˗bha ˈkɔdhi ˈgü bhë, ˈwɔn yaa ˈˈpɛpɛ ˈwo go ˗a ˈgü, Yesu ˗dho ˗an bho kwa ˗bha. Zoova ˗dho mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va bho ga ˈgü kö ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën, ˈö ˈˈyua ˈyaa mɛn ˗nu kë mü ˗a kë ˗sü ˈˈkwɛɛ ˈˈpʋ ˗an ˗gɔ ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta. (Dhu. 23:42, 43) ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu dho kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗a ˈka, ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗dho «ˈtɔbhɔdhe waa ˗sëdhɛ» ꞊slɔɔ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Davi ˗ya pö˗ ˈka ˗a ˈdhö.​—Ps. 8:5.

19. ˈMën kwa ˗zo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö bhɔ ˗a ˈka?

¹⁹ ˗Ya kë ꞊dhɛ «mɛn kpö ˗ziisü» ˈgümɛn ˗mü ü ˈka, ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗yö ˗ya ˗sü ˈka ü ˗gɔ. Ü ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈü kë ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka. ˗Bhö pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈü kë ˗a ˗dhɛ ˗së. ˈWɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho bhë, ˗bhö ˗an ˈkun ü ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈü ˗tosɛta kë ˗an ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü, ˗a ˈtɔbhɔsü waa ˗a ˗dhɔkësü ˈö ˗toëpö ˈka bhë, ˗yö kë ü ˗dhɛ ꞊bhlëëwɔn ꞊dede ˈka!