1. Tyina tutala ovipuka aviho Siovaa atunga, omapulo patyi tupondola okulilinga?

TYINA tutala ohi Siovaa atunga, tupondola okulitehelela nga Daviti welikuambelele okuti: “Putyina ndyitala eulu liove, ovilinga viominwe viove, natyina ndyitala ononthungululu watunga, olie omunthu unkhia opo umuhinangele? Iya omona womulume opo umuyunge?” (Sal. 8:3, 4) Nga Daviti tyina tusoka okuti namphila tuvatutu vali tyipona ovipuka atunga mahi no ngotyo Siovaa Huku wesuka nonthue, tyituhambukiswa unene. Ngetyi matulilongesa Siovaa Huku, ankho kei vala Andau na Eva mahi tupu ankho wevetunga opo valinge onthele yombunga yae.

2. Oityi Siovaa ankho ahanda Andau na Eva valinge?

² Andau na Eva ovo ovana va Siovaa vatetekela okukala pano pohi iya Siovaa ankho uvehole unene. Siovaa ankho uhanda ovalinepi ovo vakale novana, otyo evepopilile okuti: “Lityitei, amukala ovanyingi, amuyulisa ohi aiho, iya amuitumina.” (Gên. 1:28) Siovaa ankho uhanda vakale novana nokuyunga nawa ohi eumbo liavo. Inkha Andau na Eva novana vavo vetavelele ku Siovaa avalingi etyi evetuma ñgeno vakalele mombunga yae, pala apeho.

3. Omokonda yatyi tupopila okuti Siovaa waavelele Andau na Eva otyilinga otyiwa mombunga yae?

³ Andau na Eva vapelwe otyilinga otyiwa mombunga ya Siovaa. Daviti wapopia konthele yovanthu Huku atunga mokatoi keli momukanda wa Salmo 8:5 okuti: “Tupu wemulinga omututu vali konoandyu. Iya konyima emuvaleka omunkhima  nounene.” Siovaa katungile ovanthu nevililo nounongo wokulinga ovipuka ngonoandyu. (Sal. 103:20) Onoandyu mbuna vali ononkhono tyipona ovanthu. Nkhele Soka! Etyi Siovaa atunga ovo tate yetu, ovo Andau na Eva weveavelele omuenyo ukahi nawa.

4. Oityi tyamoneka-po etyi ovo Andau na Eva vatyitukilapo Siovaa? Iya oityi matulilongesa monthele ei?

 ⁴ Etyi ovo Andau na Eva vatyitukilapo Siovaa, vayekepo okukala mombunga yae. Otyo atyietela ovitateka ovinyingi ovana vavo ngetyi matulilongesa haa monthele ei. Mahi etyi Siovaa ahandela ovanthu katyapilulukile. Ngwe uhanda ovana vae ovataveli vakaleko apeho. Monthele ei tete matulilongesa oñgeni Siovaa atunga ovanthu monkhalelo ilekesa okuti uvehole. No ñgeni tupondola okulekesa pahetyino okuti tuhanda okukala mombunga ya Siovaa. Konyima atulilongesa ovipuka oviwa ovana va Siovaa vakevelela komutwe wandyila.

5. Oñgeni tupondola okupandula Huku mokuetutunga otyifuika tyae?

⁵Siovaa walekesa okuti utuhole etyi etutunga otyifuika tyae. (Gên. 1:26, 27) Mokonda Huku wetutunga otyifuika tyae, onthue tupondola okukala novituwa oviwa ngetyi oluembia nokankhenda nouviuki. (Sal. 86:15; 145:17) Naina tyina tukala novituwa ovio, tunkhimaneka Siovaa nokulekesa okuti tuapandula etyi etutunga otyifuika tyae. (1 Pet. 1:14-16) Iya tyina tulinga ovipuka vihambukiswa Tate yetu Siovaa, nonthue tukala nehambu. Tupu mokonda tuatungwa otyifuika tya Huku, nonthue tupondola okukala nokankhenda na vana valinga onthele yombunga yae.

6. Oñgeni Siovaa alekesa okuti uhole ovanthu pokuatunga ohi?

⁶Siovaa watunga ohi monkhalelo ikahi nawa pala onthue. Siovaa watetekela okutungila ohi ovanthu, konyima pahe atungu nawa omulume wotete. (Jó 38:4-6; Jer. 10:12) Mokonda Siovaa wesuka nonthue nokuna otyali, wetuavela ovipuka ovinyingi vituhambukiswa. (Sal. 104:14, 15, 24) Etyi palamba omuvo umwe, Huku atale ovipuka aviho atunga, “amono okuti vikahi nawa.” (Gên. 1:10, 12, 31) Siovaa tupu walekesa okuti uhole ovanthu etyi evetuma ‘vatumine’ ovipuka aviho atunga. (Sal. 8:6) Huku ankho uhanda ovanthu vahambukilwe okuyunga ovipuka aviho atunga pala apeho. Okuti ove apeho woovola omuvo wokusoka komulao oo omuwa wa Siovaa?

7. Oñgeni omukanda wa Josué 24:15 ulekesa okuti, kanda munthu muene oe utyii etyi malingi?

⁷Siovaa wetutunga nounongo wokulikoyela etyi tuhanda okulinga. Onthue muene tukoya etyi matulingi momuenyo wetu. (Tanga Josué 24:15.) Huku yetu woluembia uhambukwa unene tyina tukoya okumuumbila. (Sal. 84:11; Pro. 27:11) Namphila tukoya etyi tuhanda okulinga, mahi no ngotyo tupondola okulinga ovipuka oviwa. Tutalei ongeleka ya Sesusi.

8. Popia ongeleka ilekesa oityi Sesusi alingile namphila ankho ena ounongo wokulikoyela etyi ahanda okulinga?

⁸ Onthue tuhetekela Sesusi tyina tupaka omasuka-suka a vakuetu komutwe. Onthiki imwe etyi Sesusi no noapositolu mbae vaponwa unene, avaovola omphangu opo vapululukwe-po katutu. Mahi okuti vapululukilwe-po umwe? Au, mokonda vati vala hikee-po, avavasipo ovanthu ovanyingi vevekevelela. Sesusi ehevenumanena mahi akala nokankhenda navo. Oityi Sesusi alingile? “Ahimbika okuvelongesa ovipuka ovinyingi.”  (Malu. 6:30-34) Tyina tulinga ononkhono mbokukuatesako vakuetu, tukahi nokuhetekela Sesusi, iya otyipuka otyo tyinkhimaneka Tate yetu. (Mat. 5:14-16) Tupu tulekesa okuti tuhanda okukala mombunga yae.

9. Elao patyi Siovaa aavela ovanthu?

⁹Siovaa waavela ovanthu elao liokukala novana, nokulongesa ovana ovo okumuhumba nokumuumbila. Inkha una ovana, okuti upanda otyipuka otyo otyiwa wapewa? Siovaa Huku walinga onoandyu nounongo wokulinga ovipuka ovinyingi, mahi okukala novana wetyiavela vala ovanthu. Naina ovohe vena otyilinga otyinene tyokulongesa ovana vavo. Muna ‘okuveviyula nokuvelongesa etyi tyelikuata netyi Siovaa apopia.’ (Efe. 6:4; Deut. 6:5-7; Sal. 127:3) Eongano lya Huku opo likuateseko ovohe, lilinga omikanda ovinyingi viapolwa mo Mbimbiliya no novidiu noviimbo, novipuka ovikuavo vipakwa mo site yetu. (Luka 18:15-17) Tyina ovohe vayumba onthumbi mu Siovaa nokulinga atyiho vevila opo vakuateseko ovana vavo, Siovaa uhambukwa. Tupu, ovohe vapondola okukuatesako ovana vavo okukala mombunga ya Siovaa pala apeho.

10-11. Oityi tyamoneka-po etyi Siovaa aava Omona wae?

¹⁰Siovaa waava Omona wae opo tukondoke mombunga Yae. Ngetyi tuapopia  mopalangalafu 4, etyi Andau na Eva valinga onkhali avayekepo okukala mombunga ya Siovaa kumwe novana vavo. (Loma 5:12) Andau na Eva valingila tyawina onkhali, otyo Huku evepolela mombunga yae. Iya pahe ovana vavo? Mokonda Siovaa uhole unene ovanthu, waava omona wae wongunga Sesusi Kilisitu ngotyilikutila, opo aveho vemutavela vakondoke mombunga yae. (Suau 3:16; Loma 5:19) Mokonda yotyilikutila otyo ovanthu vekolelo vena 144.000 vakala ovana va Huku. — Loma 8:15-17; Ehol. 14:1.

¹¹ Tupu ovanthu ovanyingi-nyingi valinga etyi Huku evetuma, vena ekevelelo liokukondoka mombunga ya Siovaa konyima yeheteko liahulililako konthyulilo yomanima 1000. (Sal. 25:14; Loma 8:20, 21) Mokonda yekevelelo olio, pahetyino ovanthu ovo valinga ononkhono mbokukala omapanga a Siovaa Omutungi wavo na “Tate” yavo. (Mat. 6:9) Ovanthu ovanyingi mavakatutiliswa avakalongeswa konthele ya Siovaa. Vana vametavela etyi Siovaa evetuma okulinga navo mavakondoka mombunga yae.

12. Epulo patyi matulilongesa?

¹² Ngetyi tuelilongesa-le, Siovaa walingila ovanthu ovipuka ovinyingi vilekesa okuti uvehole. Ovanthu vena 144.000 ovalembulwa vakala ovana vae iya “ovanthu ovanyingi-nyingi” vakevelela okukala nomuenyo uhapu mouye omupe. (Ehol. 7:9) Pahe oñgeni tupondola okulekesa okuti tuhanda okukala mombunga ya Siovaa?

13. Oityi tupondola okulinga opo tukale mombunga ya Siovaa? (Maluku 12:30)

¹³Lekesa okuti uhole Siovaa mokumuumbila nomutima wove auho. (Tanga Maluku 12:30.) Siovaa wetuavela ovipuka ovinyingi oviwa. Mahi otyipuka tyesukisa vali etuavela, okumuumbila. Onthue tulekesa okuti tuhole Siovaa tyina ‘tuendela movitumino viae.’ (1 Suau 5:3) Otyitumino tyimwe Siovaa ahanda tutavele, otyetyi Sesusi etutuma, okulongesa ovanthu avakala ovalongwa avambatisalwa. (Mat. 28:19) Otyitumino otyikuavo, okukala nohole na vakuetu. (Suau 13:35) Siovaa  uyakula nomankhanya evali vana vemutavela aveya mombunga yae. — Sal. 15:1, 2.

14. Oñgeni tupondola okulekesa okuti tuhole vakuetu? (Mateusi 9:36-38; Ova Loma 12:10)

¹⁴Kala noluembia na vakuenyi. Oluembia otyituwa tyavilapo vali tya Siovaa. (1 Suau 4:8) Siovaa oe watetekela okukala noluembia no onthue. (1 Suau 4:9, 10) Onthue tuhetekela Siovaa tyina tukala noluembia na vakuetu. (Efe. 5:1) Tyimwe tupondola okulinga matyilekesa okuti tuhole ovanthu, okuvelongesa konthele ya Siovaa momuvo ukahi nawa kuvo. (Tanga Mateusi 9:36-38.) Tyina tulinga ngotyo, tuveavela omphitilo yokukala mombunga ya Huku. Mahi no ngotyo tyina omunthu amambatisalwa tuesukisa okutualako okukala noluembia nae nokumulinga onthilo. (1 Suau 4:20, 21) Otyo tyilekesa-tyi? Tyilekesa okuti tuna okukala nonthumbi yokuti omunthu uhanda umwe okuumbila Siovaa. Mongeleka, katupondola okusoka okuti, ulingila wina ovipuka. Tupu tulekesa okuti tulinga onthilo vakuetu tyina tuvetala ngatyina ovanene vali ko onthue. — Tanga Ova Loma 12:10; Fili. 2:3.

15. Ovalie tuna okukala nokankhenda navo?

¹⁵Kala nokankhenda novanthu aveho. Inkha tuhanda okukala mombunga ya Siovaa pala apeho, tuesukisa okueendela muetyi Ondaka ya Huku ipopia. Mongeleka, Sesusi wetupopila okuti tuesukisa okukala nokankhenda novanthu aveho, atee umwe nonondyale mbetu. (Luka 6:32-36) Mahi haapeho matyipepuka okukala nokankhenda na vakuetu. Opo tutyivile tuesukisa okulilongesa okusoka nokulinga ovipuka ngetyi Sesusi alingile. Tyina tulinga ononkhono mbokutavela Siovaa nokuhetekela Sesusi, tulekesa ku Tate yetu okuti tuhanda okukala mombunga yae pala apeho.

16. Oityi tuesukisa okulinga opo tuhasilise ombunga ya Siovaa?

¹⁶Wahasilise ombunga ya Siovaa. Mombunga ovana vahetekela ovakulu. Mongeleka inkha omona omukulu watyo weendela monondongwa mba Siovaa, ukala ongeleka ongwa konondenge mbae. Mahi inkha ulinga ovipuka viapenga onondenge mbae vapondola okumuhetekela. Tupu nomombunga ya Siovaa ongotyo. Inkha omukuatate umwe utyitukilapo otyili, ine uhimbika okulinga ovipuka viapenga, upondola okuhongiliya vakuavo mewaneno. Otyo tyisilisa ombunga ya Siovaa. (1 Tes. 4:3-8) Tuesukisa okulityilika okuhetekela ovanthu valinga ovipuka ovivi, nokuhayeke natyike tyinyone oupanga wetu na Siovaa.

17. Olusoke patyi tuesukisa okulityilika iya omokonda yatyi?

¹⁷Yumba onthumbi mu Siovaa, wahayumbe onthumbi momalumono. Siovaa wetupopila okuti metuavela okulia nomuvalo, inkha tupaka pomphangu yotete Ouhamba wae nokueendela movitumino viae. (Sal. 55:22; Mat. 6:33) Naina tuesukisa okulityilika okusoka okuti, omalumono omouye uno, oo maetuyakulila nokutuetela ehambu liotyotyili. Onthue tutyii okuti, opo tukale nombembwa tuna okulinga etyi Siovaa ahanda. (Fil. 4:6, 7) Namphila tupondola okulanda ovipuka ovinyingi mahi tuesukisa okulitala inkha tuna ononkhono nomuvo wokukala novipuka ovio. Okuti tuakakanyena unene movipuka tuna? Tuesukisa okuhinangela okuti kanda munthu uli mombunga ya Siovaa wapewa otyilinga. Tyilekesa okuti katupondola okuyeka natyike tyitutalule. Onthue katuhande okukala ngomukuendye una waanyene okukala omulanduli wa Sesusi, apumbwa okuumbila Siovaa nokukala omulembulwa,  mokonda yokuhole omalumono! — Malu. 10:17-22.

18. Ovipuka patyi oviwa vana vetavela Huku mavakakala navio?

¹⁸ Otyipuka otyiwa vali vana vetavela Huku mavakakala natyo, okukahumba Siovaa nokukemufenda apeho! Mavakakala nehambu liokuyunga ohi, eumbo liavo Siovaa evetungila. Ouhamba wa Huku vala maukapilulula ohi, aikakala ngetyi yali ponthyimbi. Sesusi makamanako ovitateka aviho viatuka koumphuki wa Andau na Eva. Siovaa makatutilisa ovanthu ovanyingi eveavela omphitilo yokukakalako apeho mouye omupe. (Luka 23:42, 43) Tyina ovanthu mavahimbika okuumbila Siovaa tyihena vali onkhali opo mavakala ‘nomunkhima nounene’ Daviti apopia. — Sal. 8:5.

19. Oityi tuesukisa okuhinangela apeho?

¹⁹ Inkha ove ulinga onthele yovanthu ovanyingi-nyingi mavakala pano pohi, naina una elao limwe enene. Huku ukuhole; uhanda ukakale mombunga yae. Mahi wesukisa okulinga ovipuka vimuhambukiswa. Ononthiki ambuho soka ovipuka Siovaa mekekuavela. Panda elao una pahetyino liokuumbila Siovaa, ne eli mokakala nalio liokukemuumbila pala apeho!