1-2. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ like suanlɛ nga nun-ɔn?

WIENUN-ƆN, w’a wla like kun bo. Kpɛkun a minndɛ like sɔ’n lele sanngɛ ɔ baman. Kusu nn w’a miɛn i wun kpa. ?Blɛ sɔ’n nun’n, wafa sɛ yɛ ɔ wun yó wɔ-ɔ? Atrɛkpa’n, ɔ sa sin búbú wɔ. Nyanndra Mun ndɛ tre 13 i mma 12 se kɛ: “Like nga a lafi su kɛ á ɲɛ́n i bɔ a ɲɛnmɛn i’n, ɔ kpɛ awlɛn.” ?Yɛ sɛ be kan sa nga ti yɛ like sɔ’n nin-a baman’n i ndɛ be kle wɔ nin? Atrɛkpa’n ɔ awlɛn tralɛ yó pɔpɔ ɔ sa nun siɛn’n.

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá fá e ɲin é síe i Biblu’n nun ndɛ wie mɔ be kwla uka e naan y’a tra e awlɛn y’a minndɛ’n be su. (Mis. 7:7) Asa ekun’n, é wá kán sa nɲɔn mɔ be nun’n ɔ fata kɛ e tra e awlɛn e minndɛ Zoova’n be ndɛ. Kpɛkun i agualiɛ su’n, é wá kán ninnge nga Zoova wá fá mán be nga be tra be awlɛn be minndɛ i’n be ndɛ.

3. ?Ngue yɛ ndɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 21:5 nun’n ɔ kle e-ɔ?

³ Ndɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 21:5 nun’n kwla uka e naan y’a tra e awlɛn. Ɔ se kɛ: “Sran ng’ɔ́ yó like-ɔ ɔ sunnzun i klun naan w’a yo’n, ɔ́ dí alaje. Nga kusu b’ɔ kpli yo like’n, awe’n yɛ ɔ nin i bé yía nun-ɔn.” ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Kɛ é yó ninnge mun’n, sɛ e tra e awlɛn naan e kpliman’n, é klé kɛ e ti ngwlɛlɛfuɛ.

4. ?Ngue yɛ ndɛ ng’ɔ o Nyanndra Mun 4:18 nun’n ɔ kle e-ɔ?

⁴ Nyanndra Mun ndɛ tre 4 i mma 18 se kɛ: “Kɛ wia’n tu i bo m’ɔ́ kɔ́’n, nn i kpajalɛ’n úka su lele wia’n fa jran, sran kpa’n kusu kɛ i nzuɛn’n ti weiin sɔ-ɔ.” Titi’n, e fa ndɛ sɔ’n e kan wafa nga Zoova ukɛ i sufuɛ mun blɛblɛblɛ naan b’a wun ndɛ cinnjin wie’m be wlɛ’n i ndɛ. Sanngɛ e kwla fa ndɛ sɔ’n e kan wafa nga sran kun kaci i nzuɛn’n m’ɔ fɛ i wun mantan Zoova’n i ndɛ wie. Kɛ ɔ ko yo naan e nin Zoova e  afiɛn w’a mantan kpa’n, i sɔ’n fa blɛ. Sanngɛ sɛ e bo e ɲin ase e suan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like naan e nanti su’n, kpɛkun e fa afɔtuɛ nga anuannzɛ’n man e’n su’n, blɛblɛblɛ é fá Klisi i nzuɛn’n. Asa’n, é sí Ɲanmiɛn kpa trá laa’n. Cɛn kun’n, Zezi fali sunnzun ase kun kɛnnin i sɔ liɛ’n i ndɛ. Maan e fa e ɲin e sie i sunnzun ase sɔ’n su.

5. ?Sunnzun ase benin yɛ Zezi fa kleli kɛ kɛ ɔ ko yo naan sran kun w’a kaci i nzuɛn’n ɔ fa blɛ-ɔ?

⁵ Zezi fali jasin fɛ bolɛ’n sunnzunnin like lualɛ. Kpɛkun ɔ fali sran’m be awlɛn’n sunnzunnin asiɛ. Kɛ e bo jasin fɛ’n, ɔ ti kɛ e su lua like sran’m be awlɛn’n nun sa. Sɛ sran sɔ’m be awlɛn’n ti kpa’n, ‘like nga e luali’n, ɔ fifi, kpɛkun ɔ ɲin kpa. Sanngɛ wafa nga like sɔ’n fifi m’ɔ ɲin’n, e wunmɛn i wlɛ. Asiɛ’n bɔbɔ yo like ye blɛblɛblɛ. I klikli nun’n, like’n fifi, kpɛkun ɔ wlɔ. Yɛ kasiɛn su’n, ɔ tin.’ (Mar. 4:27, 28) ?Zezi i ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle benin? Kɛ sran kun lua like kun’n, like sɔ’n ɲin blɛblɛblɛ. I wafa kunngba’n, kɛ e bo jasin fɛ’n e kle sran kun m’ɔ sɔ nun klanman’n, blɛblɛblɛ yɛ ɔ kaci i nzuɛn’n niɔn. I wie yɛle kɛ kɛ e kle sran kun i Biblu’n nun like m’ɔ nin Zoova be afiɛn mantan’n, blɛblɛblɛ i nzuɛn’n yo kpa tra laa’n. (Efɛ. 4:22-24) Sanngɛ e wun i wlɛ kɛ Zoova ti yɛ i sɔ’n kwla yo ye-ɔ.​—1 Kor. 3:7.

6-7. ?Ngue yɛ wafa nga Zoova yili asiɛ’n kle e-ɔ?

⁶ Kɛ Zoova yó like kun’n, ɔ kpliman. Ɔ fɛ i blɛ yo i kpa. Like nga ti yɛ ɔ yo sɔ’n yɛle kɛ ɔ kunndɛ kɛ i dunman’n fu. Asa’n kɛ ɔ yo sɔ’n, e kwlakwla e ɲan su ye. Kɛ ɔ́ yí asiɛ’n like kunngba’n yɛ ɔ yoli-ɔ. Ɔ fali blɛ siesieli i kpa naan sran’m b’a kwla tran su.

⁷ Kɛ Biblu’n kán wafa nga Zoova yili asiɛ’n i ndɛ’n, ɔ se kɛ ɔ sieli “i tiwa mun” kpɛkun ɔ wlɛli ‘i bo nin i cɔnjɔ su yɔbuɛ’n be bo ase’ kpa. (Zɔb 38:5, 6) I sin’n ɔ fali blɛ niannin like ng’ɔ yoli’n. (Bob. 1:10, 12) Kɛ Zoova yí ninnge mun’n, anzi’m be wunnin nun. Maan e bu wafa nga be wun yoli be blɛ sɔ’n nun’n i akunndan  kan e nian. E si kɛ ɔ yoli be fɛ dan. I fɛ m’ɔ yoli be’n ti’n, ‘be kpannin aklunjuɛ kpanlɛ.’ (Zɔb 38:7) ?Ngue yɛ ndɛ sɔ’n kle e-ɔ? Zoova fali blɛ kpanngban yili asiɛ’n, nin nzraama mun nin ninnge kwlaa nga be o nguan nun’n. Kɛ m’ɔ fɛli i blɛ’n ti’n, kɛ ɔ niannin ninnge kwlaa sɔ mun’n, ‘ɔ wunnin i kɛ be yoli kpa dan.’​—Bob. 1:31.

8. ?Ngue yɛ é wá kɛ́n i ndɛ siɛn’n niɔn?

⁸ E wunnin i kɛ Biblu’n nun ndɛ kpanngban be kle kɛ ɔ ti cinnjin kɛ e tra e awlɛn. Siɛn’n, é wá kán sa nɲɔn mɔ be nun’n ɔ fata kɛ e tra e awlɛn e minndɛ Zoova’n be ndɛ.

9. ?Sa benin nun yɛ ɔ fata kɛ e tra e awlɛn e minndɛ Zoova-ɔ?

⁹ Kɛ e srɛ Zoova’n maan e tra e awlɛn e minndɛ naan ɔ tɛ e su. Kɛ sa wie’m be tɔ e su annzɛ kɛ ayeliɛ tɛ wie kle e yalɛ’n, e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e. Sanngɛ wie liɛ’n, ɔ yo e kɛ ɔ tɛman e su ndɛndɛ sa. ?Ngue ti yɛ ɔ ju wie’n, Zoova kaman lɛ tɛman e srɛlɛ’m be su-ɔ?

10. ?Kɛ e srɛ Ɲanmiɛn’n, ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e tra e awlɛn e minndɛ i-ɔ?

¹⁰ Kɛ e srɛ Zoova’n ɔ sie i su kpa e nuan bo. (Jue. 65:3) Kɛ e tu e klun e srɛ i’n, ɔ wun i wlɛ kɛ e lafi i su sakpa. (Ebr. 11:6) Asa ekun’n, Zoova kunndɛ kɛ e yo e srɛlɛ’n i nuan like naan e yo i klun sa. (1 Zan 3:22) Ɔ maan sɛ e srɛ Zoova kɛ ɔ uka e naan e wla ayeliɛ tɛ wie i ase’n, ɔ fata kɛ e bɔbɔ e mian e ɲin naan e wla ayeliɛ sɔ’n i ase. Kpɛkun maan e tra e awlɛn, afin i sɔ yolɛ’n fa blɛ. Asa ekun’n, Zezi kleli kɛ nán srɛlɛ ngba yɛ Zoova ka lɛ tɛ be su-ɔ. Ɔ seli kɛ: “Maan amun srɛ like titi, yɛ bé fá mán amun. Amun kunndɛ like titi, yɛ amún wún i. Amun bobo anuan titi, yɛ bé tíke mán amun. Afin sran kwlaa ng’ɔ srɛ like’n, ɔ ɲɛn i, yɛ sran kwlaa ng’ɔ kunndɛ like’n, ɔ wun i, yɛ sran kwlaa ng’ɔ bobo anuan’n, bé tíke mɛ́n i.” (Mat. 7:7, 8) Sɛ e nanti ndɛ sɔ’n su naan ‘e srɛ Ɲanmiɛn titi’n,’ e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n tɛ́ e su.​—Kol. 4:2.

11. ?Sɛ e srɛ Ɲanmiɛn naan ɔ yo e kɛ ɔ tɛman e su’n, wafa sɛ yɛ ndɛ ng’ɔ o Ebre Mun 4:16 nun’n kwla uka e-ɔ?

¹¹ Kɛ e srɛ Zoova’n, wie liɛ’n ɔ yo e kɛ ɔ cɛ naan w’a tɛ e su sa. Sɛ ɔ ti sɔ’n, nán e wla fi su kɛ Zoova seli kɛ ɔ́ tɛ́ e su “blɛ ng’ɔ ti su’n i nun.” (An kanngan Ebre Mun 4:16 nun.) I sɔ’n ti’n, sɛ e srɛ i naan ɔ yo e kɛ ɔ tɛman e su ndɛndɛ’n, nán e fɛ i wun ya. I wie yɛle kɛ sran kpanngban be srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo naan i Famiɛn Dilɛ’n ɔ ju naan mɛn’n nun sa’m be wie. Zezi bɔbɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ’m be kɛ be yo sɔ. (Mat. 6:10) Sɛ e srɛ Ɲanmiɛn kɛ ɔ yo naan mɛn’n wie naan sanngɛ ɔ wieman’n, nán e se kɛ é yáci i su lafilɛ. Sɛ e yo sɔ’n nn y’a di sinnzin. Afin wafa nga Zoova yo i ninnge liɛ mun’n, ɔ nin klɔ sran’m be liɛ’n timan kun. (Aba. 2:3; Mat. 24:44) I sɔ’n ti’n maan e tra e awlɛn e minndɛ Zoova, yɛ e srɛ i kɛ ɔ uka e naan e lafi i su titi. Asa’n, maan e lafi su kɛ mɛn’n wíe ‘cɛn’n nin dɔ’ nga Zoova bɔbɔ sieli’n be su. Kɛ ɔ́ wá yó sɔ’n, e kwlakwla é ɲán su ye.​—Mat. 24:36; 2 Piɛ. 3:15.

12. ?Sa benin nun yɛ e awlɛn tralɛ’n kwla yo kekle e sa nun-ɔn?

¹² Kɛ be bu e lufle’n, ɔ fata kɛ e tra e awlɛn e minndɛ naan Ɲanmiɛn siesie man e. Mɛn tɛ nga nun’n, sran’m be bu be wiengu’m be lufle. Like nga ti yɛ be yo sɔ’n, i wie yɛle kɛ be nin be wiengu’m be  wunnɛn kplo’n annzɛ be aniɛn’n annzɛ be nvle’n annzɛ wafa nga be yo ninnge mun’n be timan kun. Asa’n sran wie’m be buman bla’m be wie. Wie’m be liɛ’n, be yo be nga be kpɛnman su kpa’n annzɛ be wunnɛn’n i lika wie timan kpa’n be finfin. Asa kusu’n sran’m be yo Zoova i Lalofuɛ’m be finfin, afin be lafi Biblu’n nun ndɛ’n su. Sɛ sa sɔ’n wie ju e su’n, nán e wla fi ndɛ yɛ mɔ Zezi kannin’n su. Ɔ seli kɛ: “Sran ng’ɔ jran kekle lele ju i awieliɛ’n, ɔ́ fíte nun.” (Mat. 24:13) ?Yɛ sɛ aniaan kun yoli sa tɛ dan wie naan a si nun nin? Sɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be si sɔ’n, tra ɔ awlɛn minndɛ naan be siesie ndɛ sɔ’n kɛ nga Zoova bɔbɔ fa klo’n sa. ?Kɛ aniaan kun yo sa tɛ dan kun’n, ngue yɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo-ɔ?

13. ?Sɛ aniaan kun yo sa tɛ dan kun’n, ngue yɛ Zoova kunndɛ kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be yo-ɔ?

¹³ Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be ko ti i kɛ aniaan kun w’a yo sa tɛ dan kun’n, be srɛ Zoova kɛ ɔ man be ‘ngwlɛlɛ m’ɔ fin i bɔbɔ’n’ naan b’a siesie sa sɔ’n kɛ nga i bɔbɔ fa klo’n sa. (Zak. 3:17) Like nga be kunndɛ’n yɛle sran ng’ɔ fali atin tɛ’n i ukalɛ naan ɔ sɛ i sin Zoova wun. (Zak. 5:19, 20) Asa ekun’n, be kunndɛ kɛ bé yó naan asɔnun’n ka sanwun. Kpɛkun be fɔnvɔ be nga sa sɔ’n ti’n be wla bo be wun’n. (2 Kor. 1:3, 4) Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m bé síesíe sa kɛ ngalɛ sa mun’n, ɔ fata kɛ be dun mmua usausa ndɛ’n nun kpa. I sɔ yolɛ’n kusu fa blɛ. I sin’n ɔ fata kɛ be srɛ Ɲanmiɛn yɛ be niɛn i nuan ndɛ’n nun naan b’a man sran ng’ɔ yoli sa’n i afɔtuɛ. Kpɛkun maan ‘be nian sa nga sran’n yoli’n su be tu i fɔ.’ (Zer. 30:11) Ɔ fataman kɛ be sisi be bo naan b’a siesie sa sɔ’n. Kusu nán maan be kpli be di sran’n i jɔlɛ. Kɛ asɔnun kpɛnngbɛn’m be nian Zoova i mmla’n su be siesie ndɛ’n, aniaan’m be kwlaa be ɲan su ye. Kannzɛ bɔbɔ asɔnun kpɛnngbɛn’m be siesieli ndɛ’n i kpa sɛ’n, sanngɛ sran wie’m be kwla wun sa nga sran’n yoli’n i su afɛ. ?Sɛ i sɔ sa’n wie o ɔ su’n, ngue yɛ a kwla yo naan ɔ wla w’a gua ase-ɔ?

14. ?Sɛ aniaan kun lo e ngasi’n, Biblu’n nun ndɛ benin yɛ ɔ kwla uka e naan y’a tra e awlɛn-ɔn?

¹⁴ ?Dɔ nga su’n aniaan wie w’a lo ɔ ngasi? Sɛ ɔ ti sɔ’n Ɲanmiɛn i sufuɛ wie mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, be su ndɛ’n kwla uka  wɔ naan w’a tra ɔ awlɛn w’a minndɛ kɛ Zoova siesie sa sɔ’n. Ɲanmiɛn i sufuɛ sɔ’m be nun kun yɛle Zozɛfu. Zozɛfu i niaan’m be yoli i tɛtɛ dan. Sanngɛ w’a yaciman be ayeliɛ tɛ sɔ’n lɛ naan ɔ saci i nzuɛn kpa’n. Ɔ fɛli i ɲin sieli i Zoova i sulɛ’n su, yɛ ɔ trɛli i awlɛn minndɛli i kɛ ɔ siesie sa sɔ’n. I sɔ’n ti’n Zoova w’a kpɔcimɛn i le. (Bob. 39:21) I agualiɛ su’n, Zozɛfu yacili i niaan’m be wun sa’n cɛli be yɛ Zoova yrɛli i su. (Bob. 45:5) Kɛ Zozɛfu sa’n, maan e fa e su sa mun e wlɛ i Zoova sa nun. Yɛ e minndɛ kɛ i bɔbɔ siesie sa sɔ’n man e. Sɛ e yo sɔ’n, e wla gúa ase.​—Jue. 7:18; 73:28.

15. ?Ngue yɛ ɔ ukali aniaan bla kun naan w’a yaci sa nga be yoli i’n w’a cɛ-ɔ?

¹⁵ Atrɛkpa’n sa nga be yoli e’n timan tɛ dan kɛ Zozɛfu liɛ’n sa. Sanngɛ i kwlaa yoli-o sa sɔ’n ti’n e wla bo e wun. Sɛ e nin aniaan kun annzɛ sran kun m’ɔ suman Zoova’n e ɲan ndɛ’n, maan e nian Biblu’n nun mmla’m be su e siesie e afiɛn. Sɛ e yo sɔ’n, é ɲán su ye. (Fp. 2:3, 4) Maan e fa e ɲin e sie i sa kun m’ɔ juli aniaan bla kun su’n, i su. I wiengu junman difuɛ kun kɛnnin i wun ndɛ tɛtɛ kleli sran mun. Kɛ ɔ tili i sɔ’n, ɔ yoli i ya dan. Sanngɛ aniaan bla’n w’a seman kɛ ɔ́ tú i klunngbɔ. Ɔ niannin ajalɛ kpa nga Zezi kleli e’n su. Kɛ sran’m be kpɛli Zezi i nzowa’n w’a kpɛman be wie. (1 Piɛ. 2:21, 23) Ɔ maan aniaan bla’n w’a faman sa sɔ’n w’a yoman ndɛ. I sin’n, ɔ tili i kɛ tukpacɛ tɛ kpa kun kle i wiengu junman difuɛ sɔ’n i yalɛ naan i wla guaman ase. I sɔ’n ti’n aniaan bla’n seli i wun kɛ kɔlɛ’n nɛ́n i ɲinfu-ɔ. Ɔ maan kɛ aniaan bla’n trɛli i awlɛn m’ɔ w’a tɛman su’n, ɔ yoli i fɛ.

16. ?Sɛ be buli e lufle annzɛ be yoli e sa wie’n, ngue yɛ ɔ kwla fɔnvɔ e-ɔ? (1 Piɛli 3:12)

¹⁶ Sɛ be buli ɔ lufle annzɛ be yoli ɔ sa wie’n, fa ɔ wla guɛ i Zoova su. Afin ɔ “mantan be nga be akunndan’n w’a sanngan’n.” (Jue. 34:19) Sɛ a fa ɔ su sa’n kwlaa wlɛ i Zoova sa nun naan a tra ɔ awlɛn minndɛ i kɛ ɔ siesie’n, i sɔ’n yó i fɛ. (Jue. 55:23) I yɛ ɔ ti asiɛ’n sufuɛ’m be kwlaa be Jɔlɛ difuɛ-ɔ. Ɔ wun like kwlakwla. (An kanngan 1 Piɛli 3:12 nun.) Ɔ maan sɛ sa kekle wie o e su naan e wunmɛn i trawlɛ’n, maan e tra e awlɛn e minndɛ naan Zoova siesie.

17. ?Kɛ nga Ezai 30:18 fa kan’n sa’n, ngue yɛ Zoova wá yó mán e-ɔ?

¹⁷ Ɔ ka kan’n, kɛ e Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n wá síe asiɛ’n ɔ́ yrá e su dan. Ezai ndɛ tre 30 i mma 18 se kɛ: “Anannganman sunnzun kɛ ɔ́ yó amun ye, i waan ɔ́ sí amun aunnvuɛ. Afin Anannganman ti Nyanmiɛn kun m’ɔ yo sa i nuan su. Be kwlaa bɔ be fa be wla guɛ i su’n, be liɛ su ti ye.” Ɔ maan be kwlaa nga be tra be awlɛn be minndɛ Zoova’n, ɔ́ yrá be su dɔ nga su kpɛkun ɔ́ yrá be su Mɛn klanman’n nun lɔ wie.

18. ?Ngue yɛ cɛn wie lele’n, é ɲɛ́n i-ɔ?

¹⁸ Mɛn klanman’n nun lɔ’n, sa nga be kle e yalɛ andɛ mɔ be ti’n e koko’n, be kwlaa bé wíe. Asa’n, be su buman sran fi i lufle kun, yɛ e su wunman ɲrɛnnɛn kun. (Ngl. 21:4) E su kokoman like fi ti, afin ninnge kwlaa ti sín yía e. (Jue. 72:16; Eza. 54:13) Nanwlɛ, e klun wá jɔ́ dan.

19. ?Dɔ nga su’n, ngue yɛ Zoova uka e naan y’a yo-ɔ?

¹⁹ Dɔ nga su’n, Zoova uka e naan e wla e ayeliɛ tɛtɛ’m be ase yɛ e yi nzuɛn kpakpa’m be nglo. I sɔ’n úka e naan y’a kwla tran Mɛn klanman’n nun. I sɔ’n ti’n, maan e tra e awlɛn e su Zoova kpa titi. Afin mɛn’n i kpafuɛ’n wo e ɲrun lɔ. Kɛ é mínndɛ mɛn sɔ’n, maan e tra e awlɛn e minndɛ Zoova naan ɔ yo naan i klun sa’n kpɛn su.