1, 2. ¿Jas kqanikʼoj na pa wajun kʼutunem riʼ?

CHQACHOMAJAMPEʼ che qeyem jun jastaq taqom lo chqe che sibʼalaj kajwataj chqe, are kʼu kqilo che sibʼalaj tajin kbʼeytajik. ¿Jas kqanaʼo? Weneʼ kubʼan kebʼ qakʼuʼx. Rumal laʼ Proverbios 13:12 kubʼij: «Eyebʼal kʼuʼxaj man je ta kelik, animaʼaj kʼaxkʼobʼinaq». ¿E kʼu we kqetaʼmaj che xa kʼo jun jastaq nim ubʼanik tajin kbʼanik rumal laʼ majaʼ kul ri qeyem? We kqetaʼmaj che jeriʼ, qastzij riʼ che kqaj kqeyej na.

² Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na kebʼ oxibʼ pixabʼ re ri Biblia che kojkitoʼ che reyexik rukʼ kochʼonik ri kubʼan na ri Jehová (Miq. 7:7). Tekʼuriʼ, kojchʼaw na chrij kebʼ jastaq ri rajawaxik wi kqakʼutu che kojeyenik. Chukʼisbʼal, kqanikʼoj na ri tewchibʼal kkiriq ri winaq che keʼeyenik.

3. ¿Jas pixabʼ nim ubʼanik kʼo pa Proverbios 13:11?

³ Pa Proverbios 13:11 kqetaʼmaj che nim ubʼanik kʼo qakochʼonik. Chilaʼ kubʼij wariʼ: «Ri qʼinomal ri xaq kʼatetal xkʼiyik kbʼe pa rij; are kʼu ri xaq nojimal kmulixik, kukʼiyirisaj». ¿Jas pixabʼ kqetaʼmaj chupam wariʼ? Rajawaxik kkʼojiʼ qakochʼonik, nojimal chi nojimal kqabʼan ri jastaq.

4. ¿Jas pixabʼ kqariq pa Proverbios 4:18?

⁴ Proverbios 4:18 kubʼij che «ri kibʼe ri sukʼalaj taq winaq junam rukʼ ri usaqaribʼal jun kʼakʼ qʼij: ri kbʼe ukʼiyik  kʼa kjuluw na pa ronojel ri ujuluwem». Waʼ taq tzij kukʼut chqawach che ri Jehová nojimal chi nojimal kukʼut chkiwach ri upatanelabʼ ri jastaq kraj kubʼano. Xuqujeʼ, kukʼutu che kukʼam bʼi tiempo are chiʼ jun cristiano kkʼiy pa ri ukojonik. Kqetaʼmaj más uwach ri Dios are chiʼ kqanimaj ri pixabʼ kuya chqe pa ri utinamit y pa ri uTzij, xuqujeʼ nojimal kjunamataj ri qachomanik y ri qabʼantajik rukʼ ri Cristo. Ri Jesús xukoj jujun kʼutbʼal che uqʼalajisaxik wariʼ. Chqilampeʼ.

5. ¿Jas kʼutbʼal xukoj ri Jesús che ukʼutik che ri winaq nojimal kkʼiy pa ri ukojonik?

⁵ Pa jun kʼutbʼal, ri Jesús xujunamisaj ri utzij ri Dios rukʼ jun ijaʼ che nojimal chi nojimal kkʼiy pa ranimaʼ ri winaq. Xubʼij: «Ktux kʼu ri ijaʼ, kkʼiyik. Ri winaq kʼut [ri tikoʼnel] man kuchʼobʼ taj jas kubʼano kkʼiyik. Pa re wi kwachin ri ulew: nabʼe kel uloq ri tuxaj, tekʼuriʼ ri aj, kʼateriʼ ri jolomaj, kechomaqir kʼut ri uwach ri jolomaj» (Mar. 4:27, 28). ¿Jas xraj xubʼij? Che ri ukojonik jun winaq junam rukʼ jun tikoʼn: nojimal chi nojimal kkʼiyik. Wariʼ kojkunik kqilo are chiʼ ri tijoxelabʼ re ri Biblia keqebʼ rukʼ ri Jehová y kkimaj ukʼexik ri kikʼaslemal (Efes. 4:22-24). Are kʼu rajawaxik knaʼtaj chqe che are ri Jehová ketowik rech kekʼiy pa ri kikojonik (1 Cor. 3:7).

6, 7. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼan Jehová che ubʼanik ri uwach Ulew?

⁶ Ri Jehová nojimal chi nojimal kubʼan ri jastaq. Kubʼan wariʼ rumal che kukʼutu che areʼ nim ubʼanik y rumal che kraj kkiriq utzilal ri e nikʼaj chik. Jun kʼutbʼal, chqilampeʼ ri xubʼano are chiʼ xubʼan ri uwach Ulew.

⁷ Ri Biblia kuqʼalajisaj che are ri Jehová xbʼanow ri uwach Ulew y kubʼij che are «xyoʼw ubʼixik joropaʼ [k]etanik» xeʼuya ri «utakʼalibʼal» y xukoj «ri abʼaj ri tʼuyul wi ronojel» (Job 38:5, 6). Xuqujeʼ xukoj utiempo rech xchoman chrij  ri xubʼano (Gén. 1:10, 12). ¿La kojkunik kojchoman chrij ri kikotemal xkinaʼ ri ángeles are chiʼ xkilo che ri Jehová tajin kubʼan chkijujunal ri jastaq? Sibʼalaj xekikot riʼ, rumal che ri Biblia kchʼaw chrij ri «kikikotemal ri e pataninel [...] aj kaj» (Job 38:7). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Paneʼ ri Jehová xukoj kʼi junabʼ che ubʼanik ri uwach Ulew, ri e chʼumil y ri jastaq che kʼo kikʼaslemal, are chiʼ xril ronojel ri ubʼanom xubʼij: «Sibʼalaj utz xelik» (Gén. 1:31).

8. ¿Jas kqil chanim?

⁸ Qilom chik che pa ri Biblia kqariq kʼi pixabʼ rech kkʼojiʼ qakochʼonik. Chanim riʼ chqilampeʼ kebʼ jastaq ri rajawaxik wi kqakʼutu che kqeyeʼj ri kubʼan na ri Jehová.

9. ¿Jampaʼ rajawaxik kqeyeʼj ri kubʼan na ri Jehová?

⁹ Are chiʼ kqachomaj che ri Jehová kutzalij ta uwach ri qachʼawem. Are chiʼ kqata qachuqʼabʼ che rech kqachʼij jun kʼax o rech kqaya kan ubʼanik jun jastaq ri utz taj, are kʼu kqilo che kqʼax ri tiempo y kʼo ta kkʼulmatajik, weneʼ kqachomaj che sibʼalaj tajin kbʼeyetaj che utzalixik uwach ri qachʼawem. ¿Jasche ri Jehová ronojel ta tiempo aninaq kutzalij uwach ri qachʼawem?

10. ¿Jasche rajawaxik kojeyenik are chiʼ kqabʼan qachʼawem?

¹⁰ Ri Jehová qas kutatabʼej ri kqabʼij che (Sal. 65:2). Kuchʼobʼo che kʼo qakojonik chrij rumal laʼ kqabʼan qachʼawem che (Heb. 11:6). Xuqujeʼ, qas krilo we qastzij kqaj kqabʼan pa qakʼaslemal ri kqataʼ che y ri kraj areʼ (1 Juan 3:22). Rumal laʼ, we tajin kqakoj qachuqʼabʼ che uyaʼik kan jun itzel jastaq, weneʼ rajawaxik kojeyen na y kqabʼan pa qakʼaslemal ri kqataʼ pa qachʼawem. Ri Jesús xubʼij: «Chixtzʼononoq, kyataj kʼu na chiwe; chixtzukunoq, kixriqon kʼu na; chixkʼorkʼot chuchiʼ ri okibʼal, kjaqataj kʼu na chiwach. Ronojel ri ktzʼononik, kkʼamanik; xuqujeʼ ri ktzukunik kriqonik; ri kkʼorkʼotik, kjaqtaj na chuwach». Rukʼ wariʼ xukʼutu che ri Dios weneʼ kʼo jujun mul aninaq ta kutzalij uwach ri qachʼawem (Mat. 7:7, 8). We kqaya ta kan ubʼanik qachʼawem, qas qetaʼm che kojutatabʼej ri qaTat kʼo pa ri kaj y kuya ri kqata che (Col. 4:2).

11. ¿Jas kubʼan Hebreos 4:16 che qatoʼik are chiʼ kqachomaj che tajin kbʼeyetaj ri kbʼan che utzalixik uwach ri qachʼawem?

¹¹ Weneʼ kqachomaj che ri Jehová tajin kbʼeyetaj che utzalixik uwach ri qachʼawem, are kʼu kubʼij chqe che kutzalij uwach «qas pa ri qʼij ri rajawaxik» chqe (chasikʼij uwach Hebreos 4:16). Rumal laʼ, maqachomaj che ri Jehová xa kʼo kkun ta che ubʼanik rumal che kutzalij ta uwach pa ri tiempo che kqaj oj. Jun kʼutbʼal, e kʼi qachalal pa kʼi junabʼ kitaʼom pa kichʼawem che ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kusachisaj uwach ri itzelal, are kʼu majaʼ kbʼanik. Y are ri Jesús xbʼin kanoq che kqata wariʼ pa qachʼawem (Mat. 6:10). Are kʼu, utz ta riʼ we kqachomaj che ri Dios kutzalij ta uwach ri qachʼawem rumal che kqilo che ri kʼisbʼal kopan ta pa ri tiempo che qeyem oj (Hab. 2:3; Mat. 24:44). Ri más utz kqabʼano are che kqeyeʼj ri kubʼan na ri Jehová y kqaya ta kan ubʼanik qachʼawem. Ri kʼisbʼal qas kpe pa ri «qʼij» che ubʼim ri Jehová. Are ri tiempo sibʼalaj utz chqe qonojel (Mat. 24:36; 2 Ped. 3:15).

12. ¿Jampaʼ rajawaxik kqakʼutu che kojeyenik?

 ¹² Are chiʼ kbʼan jun kʼax chqe. Kimik sibʼalaj kbʼan kʼax chke ri achijabʼ ixoqibʼ rumal ri kitinamit, ri kibʼantajik o weneʼ rumal che kʼo jun yabʼil che ri kibʼaqil o pa ri kichomanik. E kʼi chke ri upatanelabʼ ri Dios bʼanom kʼax chke rumal che kkibʼan ri kukʼut ri Biblia. We je tajin kbʼan chqe oj, chnaʼtaj ri utzij ri Jesús chqe: «Apachin kʼut ri ko ktakʼiʼ kʼa pa ri kʼisbʼalil, are kesax na pa ri kʼax» (Mat. 24:13). Are kʼu, ¿jas kqabʼano we kqetaʼmaj che kʼo jun pa ri congregación xubʼan jun nimalaj mak? We ketaʼm chi ri e kʼamal bʼe, ¿la kojeyenik y kqakubʼsaj qakʼuʼx chkij che kkil ri rajawaxik kbʼanik y kkibʼan ri kubʼij ri Jehová? ¿Jas kkibʼan che ubʼanik?

13. ¿Jas kraj ri Jehová kbʼan che rilik ri nimaʼq taq mak?

¹³ Are chiʼ ri e kʼamal bʼe kketaʼmaj che kʼo jun pa ri congregación xubʼan jun nimalaj mak, kkita «kinoʼj [che] ri Dios» rech junam kechoman rukʼ areʼ chrij ri xkʼulmatajik (Sant. 3:17). Ri kkaj, are che kkitoʼ ri ajmak rech kel «pa ri bʼe jawijeʼ ri sachinaq wi» (Sant. 5:19, 20). Xuqujeʼ kkikoj kichuqʼabʼ che kichajixik ri e qachalal y che ukubʼsaxik kikʼuʼx ri xkiriq kʼax (2 Cor. 1:3, 4). Are chiʼ ri e kʼamal bʼe kkil ri rajawaxik kbʼan rukʼ ri ajmak, paneʼ kukʼam bʼi tiempo, qas kkinikʼoj na ronojel ri xkʼulmatajik. Tekʼuriʼ rajawaxik kkibʼan kichʼawem, kkikoj ri Biblia che uyaʼik pixabʼ che ri ajmak y kkikʼajisaj uwach «jas ri taqal» che (Jer. 30:11). Qastzij che kebʼeyetaj ta che rilik ri rajawaxik kbʼan che ri ajmak, are kʼu xuqujeʼ aninaq ta kkibʼan ri jastaq. Are chiʼ ri e kʼamal bʼe kkibʼan ri kubʼij ri Jehová, konojel ri e qachalal kkiriq utzilal. Paneʼ jeriʼ, weneʼ kʼo na jun chke ri e qachalal kʼa majaʼ kkunataj ri kʼax xuriqo. We jeriʼ tajin kqakʼulmaj, ¿jas kojkunik kqabʼano rech kkunataj ri kʼax xqariqo?

14. ¿Jas kʼutbʼal pa ri Biblia kojtoʼwik we jun qachalal ubʼanom jun nimalaj kʼax chqe?

¹⁴ ¿La kʼo jumul bʼanom jun nimalaj kʼax chqe, weneʼ rumal jun qachalal? We kʼolik, pa ri uTzij ri Dios kojkunik kqariq utz taq kʼutbʼal che kojkitoʼ che reyexik  ri kubʼan na ri Jehová. Jun kʼutbʼal, ri José xaq ta are xchoman chrij ri kʼax xbʼan che kumal ri e rachalal, xaneʼ are xujikibʼa ri uchomanik che upatanixik ri Jehová, sibʼalaj xtewchix rumal ri ukochʼonik (Gén. 39:21). Are chiʼ xqʼax ri tiempo, xusach kimak ri e rachalal y xrilo che kʼi tewchibʼal xya che rumal ri Jehová (Gén. 45:5). Junam rukʼ ri José, are chiʼ kbʼan jun kʼax chqe, kqanaʼ kubʼsal kʼuʼx are chiʼ kojqebʼ más rukʼ ri Jehová y kqeyeʼj che areʼ ksukʼuman ri xkʼulmatajik (Sal. 7:17; 73:28).

15. ¿Jas xtoʼw jun qachalal ixoq chuwach jun kʼax xbʼan che?

¹⁵ Weneʼ kqariq ta oj ri kʼax che xuriq ri José, are kʼu sibʼalaj kʼax kqanaʼo we kʼo jun winaq utz ta kubʼan che qachʼabʼexik o qilik. Apachin taneʼ ri kbʼanow kʼax chqe, ri kojtoʼwik are ubʼanik ri kubʼij ri Biblia (Filip. 2:3, 4). Chqilampeʼ ri xubʼan jun qachalal ixoq are chiʼ xretaʼmaj che tajin kbʼix molom taq tzij chrij rumal jun rachiʼl pa ri chak. Paneʼ sibʼalaj kʼax xunaʼo, xpe ta royowal. Xaneʼ xchoman chrij ri ukʼutbʼal ri Jesús, rumal che paneʼ xyoqʼ ri Jesús, xutzalij ta ukʼaxel ri xbʼan che (1 Ped. 2:21, 23). Rumal laʼ, ri qachalal amaqʼel taj xchoman chrij ri xkʼulmatajik. Are chiʼ xqʼax ri tiempo xretaʼmaj che ri rachiʼl kʼo jun nimalaj yabʼil che. Rukʼ wariʼ, ri qachalal xuchʼobʼo che chubʼanik taj xbʼan che rumal ri rachiʼl. Xkikot ri qachalal are chiʼ xrilo che utz ri xubʼano rumal che xyojtaj ta ujolom chuwach ri kʼax xbʼan che.

16. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Pedro 3:12, ¿jas kyoʼw kubʼsal kʼuʼx chqe we tajin kqariq jun kʼax?

¹⁶ We tajin kbʼan kʼax chqe, chnaʼtaj chqe che ri Jehová «naqaj kʼo wi che kitoʼtajisaxik ri ubʼanom chʼaqataʼq ri kanimaʼ» (Sal. 34:18). Areʼ sibʼalaj kojraj rumal che kʼo qakochʼonik y rumal che kqaya ronojel ri qabʼis pa uqʼabʼ (Sal. 55:22). Are ri Nimalaj Qʼatal tzij y kril ronojel ri kkʼulmatajik (chasikʼij uwach 1 Pedro 3:12). Rumal laʼ, we tajin kqariq kʼax y kqilo che kojkun taj kqesaj, chnaʼtaj chqe che rajawaxik kqeyej ri kubʼan na ri Jehová.

17. ¿Jas kutzujuj ri Jehová chqe pa Isaías 30:18?

¹⁷ Xa jubʼiqʼ chi kraj rech ri qaTat kʼo pa ri kaj kukoj ri uQʼatbʼal tzij rech kuyaʼ kʼi tewchibʼal chqe. Isaías 30:18 kubʼij: «Ri Dios kuchiʼj chi kutoqʼobʼisaj na uwach ri utinimit. Are kʼu ri Ajawaxel kixreyej che utoqʼobʼisaxik iwach; ri areʼ sibʼalaj kurayij kukʼut ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx chiwe, are kʼu ri Ajawaxel are jun Dios aj sukʼil. ¡Utz kech konojel ri keʼeyen che!». Ri kkeyeʼj rukʼ kikotemal che ri Jehová kuyaʼ ri utobʼanik chke, kkiriq kʼi tewchibʼal kimik y pa ri petinaq.

18. ¿Jas tewchibʼal kqariq na?

¹⁸ Pa ri kʼakʼ uwach ulew, ri oj upatanelabʼ ri Dios kʼo ta chi jumul kqariq kʼax junam rukʼ ri kqariq kimik. Kʼo ta chi itzelal y qʼoxom (Apoc. 21:4). Rajawaxik ta chik kqakoj qachuqʼabʼ che utzukuxik ri jastaq che kajwataj chqe, rumal che kekʼojiʼ na kʼi tewchibʼal (Sal. 72:16; Is. 54:13). ¡Sibʼalaj jeʼl riʼ!

19. ¿Jasche tajin kojutijoj ri Jehová kimik?

¹⁹ Kimik, ri Jehová tajin kojutijoj rech kojkʼojiʼ chuxeʼ ri uQʼatbʼal tzij pa ri petinaq. Mubʼan kebʼ qakʼuʼx y mojel kanoq, rumal che xa jubʼiqʼ chi kraj kqariq utzilal. Naqaj chi kʼo wi jun jeʼlalaj petinaq, rumal laʼ chqakojoʼ qachuqʼabʼ che reyexik ri jastaq che kubʼan na ri Jehová.