1. Mɛni nɛ a tsɔɔ mo ngɛ Bɔlɔ ɔ he?

KE A kɛ anɔkuale ɔ tsɔse mo kɛ je o jokuɛwi a si tɔɔ ɔ, lɛɛ wa ma nyɛ ma de ke o kase Yehowa he ní kɛ je o jokuɛwi a si. O kase kaa Yehowa ji Bɔlɔ, e ngɛ su kpakpahi fuu, nɛ e ngɛ yi mi tomi kpakpa kɛ ha adesahi.—1 Mose 1:1; Níts. 17:24-27.

2. Kɛ ni komɛ naa nihi nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ ha kɛɛ?

² Nihi fuu he we yi kaa Mawu ngɛ, aloo lɛ nɛ e bɔ níhi tsuo. Mohu ɔ, a he ye kaa ní tsɔwitsɔwihi nɛ wami ngɛ a mi ɔ ba ngɛ a dɛ he, nɛ bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, a tsake kɛ pee níhi nɛ a ngɛ hwanyaa. Nihi nɛ a hɛɛ susumi nɛ ɔ a kpɛti nihi fuu ji nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa. Eko ɔ, a ma de ke je mi si kpali ha nɛ a na kaa Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ ji lakpa, nɛ nihi nɛ a ngɛ hemi kɛ yemi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ ji nihi nɛ a yɛ sukuu, a li ní loo nihi nɛ a sisi mɛ.

3. Mɛni he je nɛ e sa nɛ wɔ nitsɛmɛ waa fia wa hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si ɔ?

³ Anɛ wa ma ha nɛ munyuhi nɛ nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa a tuɔ ɔ nɛ ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa nɛ ji wa Bɔlɔ nɛ e suɔ wɔ ɔ mi ɔ mi nɛ gbɔjɔ lo? Heto ɔ daa si ngɛ nɔ́ he je nɛ wa he ye kaa Yehowa ji Bɔlɔ ɔ nɔ titli. Anɛ wa he ye kaa Yehowa ji Bɔlɔ akɛnɛ jã nɛ a tsɔɔ wɔ, aloo akɛnɛ wa ngɔ be kɛ pee níhi a mi hlami nɛ wa na odase nɛ tsɔɔ jã a he je lo? (1 Kor. 3:12-15) Wa ngɛ Yehowa sɔmɔe be kɛkɛɛ jio, kpaako wa bɔni lɛ sɔmɔmi jio, e sa nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ wa ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ be hae nɛ “je mi nile kɛ yaka sisimi” nɛ je adesahi nɛ a teɔ si kɛ woɔ Mawu Munyu ɔ a ngɔ ɔ nɛ sisi wɔ. (Kol. 2:8; Heb. 11:6) Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa maa na (1)  nɔ́ he je nɛ nihi fuu he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ, (2) blɔ nɔ nɛ o maa gu kɛ ná hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa nɛ ji Bɔlɔ ɔ mi, kɛ (3) nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee konɛ hemi kɛ yemi nɛ o ná a mi nɛ wa.

4. Ngɛ Hebri Bi 11:1 kɛ sisi ningma a nya a, mɛni nɔ hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ daa si ngɛ?

⁴ Ni komɛ susu kaa hemi kɛ yemi tsɔɔ kaa o maa ngɔ o hɛ kɛ fɔ nɔ́ ko nɔ be mi nɛ o be odase ko nɛ tsɔɔ kaa nɔ́ ɔ ngɛ. Se ngɛ Baiblo ɔ nya a, tsa pi hemi kɛ yemi nitsɛnitsɛ ji lɔ ɔ. (Kane Hebri Bi 11:1 kɛ sisi ningma.) Hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa, Yesu, hiɔwe Matsɛ Yemi ɔ kɛ ní kpahi nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ ɔ a mi ɔ daa si ngɛ odasehi nɛ plɛɔ nɔ yi mi ɔ nɔ. (Heb. 11:3) Je mi si kpalɔ ko nɛ e ba pee Yehowa Odasefo no ɔ de ke: “Yehowa Odasefohi ngɛ níhi nɛ a heɔ yeɔ a he odase. Nɛ a ma we a hɛ kɛ fɔɛ níhi a mi hlami nɛ je mi si kpali pee nɛ a ji anɔkuale ɔ a nɔ.”

5. Mɛni he je nɛ nihi fuu he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ?

⁵ Eko ɔ wa ma bi ke, ‘Ke odasehi ngɛ nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ, lɛɛ mɛni he je mɔ nɛ nihi fuu he we yi kaa Mawu lɛ bɔ níhi tsuo nɛ wami ngɛ a mi ɔ?’ E kpiti pomi ji kaa ni komɛ hla we níhi a mi konɛ a na odasehi nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ. Robert nɛ amlɔ nɛ ɔ e ji Yehowa Odasefo no ɔ de ke: “Akɛnɛ a tsɔɔ we adebɔ he nɔ́ ko ngɛ sukuu gblee he je ɔ, i ngɔ lɛ kaa Bɔlɔ ko be. Se benɛ i ye jeha 22 nɛ i kɛ Yehowa Odasefohi sɛɛ ní ɔ loko i ba na kaa Baiblo ɔ tsɔɔ yi mi tomi komɛ a he je nɛ wa ma nyɛ ma he ye kaa Mawu lɛ bɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́.” *—Hyɛ daka nɛ ji “ Sɛ Gbi Ko Nɛ He Hia Kɛ Ha Fɔli.”

6. Mɛni he je nɛ ni komɛ he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ?

⁶ Ni komɛ hu he we yi kaa Bɔlɔ ko ngɛ, ejakaa a tsɔɔ kaa níhi nɛ a naa kɛ a hɛngmɛ pɛ nɛ a heɔ yeɔ. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ ní komɛ nɛ a nɛ kɛ a hɛngmɛ ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, a ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ  gravity nɛ ji he wami nɛ gblaa níhi kɛ jeɔ hiɔwe kɛ baa zugba a nɔ ɔ mi, akɛnɛ a ngɛ odase nitsɛnitsɛ nɛ tsɔɔ kaa he wami nɛ ɔ ngɛ ɔ he je. Hemi kɛ yemi nɛ Baiblo ɔ tu he munyu ɔ daa si ngɛ níhi nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ se odase tsɔɔ kaa a ngɛ nitsɛnitsɛ ɔ nɔ. (Heb. 11:1) E heɔ be nɛ e biɔ mɔde bɔmi hulɔ loko nɔ ko ma nyɛ ma hla odase nɛ ɔmɛ kɛ ha e he. Se nihi fuu sume nɛ a pee jã. Nɔ ko nɛ e hla we odasehi nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ ɔ ma nyɛ maa ma nya si kaa Mawu be.

7. Anɛ nihi tsuo nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa lɛ he we yi kaa Mawu lɛ bɔ je ɔ lo? Moo tsɔɔ nya.

⁷ Benɛ je mi si kpali komɛ hla níhi a mi se ɔ, a ba ná nɔ mi mami kaa Mawu lɛ bɔ je ɔ. * Kaa bɔ nɛ e ba ngɛ Robert nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ blɔ fa mi ɔ, eko ɔ, ni komɛ susu kaa Bɔlɔ ko be, ejakaa a tsɔɔ we mɛ ngɛ yunivɛsiti. Se kɛ̃ ɔ, je mi si kpali fuu ba le Yehowa, nɛ a ba suɔ lɛ. Kaa bɔ nɛ je mi si kpali nɛ ɔmɛ pee ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo waa fia wa hemi kɛ yemi ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ kɛ ma si, wa ya sukuu kɛ ya tsitsaa jio, wa yɛ sukuu kɛ yɛ tsitsaa jio. Nɔ ko nɔ ko be nyɛe maa pee enɛ ɔ ha wɔ.

8-9. (a) Mɛni sane bimi he wa ma susu? (b) Kɛ adebɔ he ní nɛ o maa kase ɔ maa ye bua mo ha kɛɛ?

⁸ Mɛni blɔ nɔ o maa gu kɛ fia o hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si ngɛ Bɔlɔ ɔ mi? Nyɛ ha nɛ wa susu blɔ eywiɛ a he nɛ waa hyɛ.

⁹ Moo kase adebɔ he ní. O ma nyɛ maa fia o hemi kɛ yemi ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ kɛ ma si kɛ gu lohwehi, tsohi kɛ dodoehi nɛ o ma kpa mɛ si ɔ nɔ. (La 19:1; Yes. 40:26) Ke o ya nɔ nɛ o kase ní nɛ ɔmɛ a he ní ɔ, hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ kaa Yehowa ji Bɔlɔ ɔ mi maa wa. Wa womi ɔmɛ pɔɔ adebɔ ní nɛ ɔmɛ a he munyu tumi kɛ ya tsitsaa. Ke e he wa ha mo kaa o maa nu ní nɛ ɔmɛ a sisi po ɔ, moo lɛɛ bɔɔ mɔde nɛ o kase. Moo kase bɔ nɛ o ma nyɛ. Videohi nɛ a ngɛ fɛu nɛ kɔɔ adebɔ níhi a he nɛ a je kpo ngɛ wa kpokpa nɔ kpe ɔmɛ a sisi lingmi nɛ ɔ ngɛ jw.org wɛbsaiti ɔ nɔ. O hɛ ko je nɔ kaa o maa hyɛ video nɛ ɔmɛ ekohu!

10. Mo ha nɔ hyɛmi nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa Bɔlɔ ko ngɛ. (Roma Bi 1:20)

¹⁰ Ke o ngɛ adebɔ níhi a he ní kasee ɔ, mo kadi níhi nɛ o ma nyɛ maa kase ngɛ wa Bɔlɔ ɔ he. (Kane Roma Bi 1:20.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, pu ɔ kpɛɔ ha wɔ nɛ e yeɔ bua wɔ nɛ wa he dɔɔ la, nɛ e yeɔ bua adebɔ ní kpahi nɛ wami ngɛ a mi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ hulɔ. Se he wami komɛ nɛ jeɔ pu ɔ mi ɔ ma nyɛ maa ye adebɔ níhi awi. Enɛ ɔ he ɔ, e he hia nɛ a po adesahi a he piɛ. Nɛ niinɛ hu ɔ, a ngɛ wa he piɛ poe! Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Nɔ́ ko nɛ a tsɛɛ ke ozone layer bɔle zugba a kɛ kpe, nɛ e poɔ wa he piɛ konɛ he wami yaya nɛ jeɔ pu ɔ mi ɔ ko ye wɔ awi. Ke he wami yaya nɛ jeɔ pu ɔ mi ɔ he ngɛ wae ɔ, ozone layer nɛ poɔ zugba a he piɛ ɔ hu hiɛɛ. Kɛ ba si hiɛ ɔ, anɛ o he we yi kaa nɔ ko lɛ to ní nɛ ɔmɛ a he blɔ nya, nɛ e ji Bɔlɔ nɛ ngɛ suɔmi kɛ nile lo?

11. Jije o ma nyɛ maa na adebɔ níhi a he sanehi nɛ maa fia o hemi kɛ yemi kɛ ma si ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ ngɛ? (Hyɛ daka nɛ ji “ Ní Komɛ Nɛ Maa Wo O Hemi Kɛ Yemi Ngɛ Bɔlɔ ɔ Mi ɔ Mi He Wami.”)

¹¹ Ke o pee níhi a mi hlami kɛ kɔ adebɔ níhi a he ngɛ Watch Tower Publications Index ɔ mi kɛ jw.org ɔ nɔ ɔ, o maa na níhi nɛ maa fia o hemi kɛ yemi ɔ kɛ ma si. O ma nyɛ maa ngɔ munyuhi kɛ videohi nɛ jeɔ kpo ngɛ munyuhi nɛ baa nɛ ji “Anɛ Nɔ Ko Nɛ Bɔ Lo?” ɔ mi ɔ kɛ je sisi. Níhi nɛ ngɛ lejɛ ɔ ngɛ kpitikpiti, nɛ a tuɔ lohwehi kɛ tsohi a he munyu. Jehanɛ hu ɔ, nɔ hyɛmi níhi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ je mi si kpali bɔ mɔde kaa a maa hyɛ adebɔ ní nɛ ɔmɛ a nɔ kɛ pee níhi ɔ ngɛ lejɛ ɔ.

12. Ke wa ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, mɛni ji ní komɛ nɛ e sa nɛ wa kadi?

¹² Moo kase Baiblo ɔ. Je mi si kpalɔ nɛ wa tu e he munyu ngɛ kuku eywiɛ ɔ mi ɔ ba ná we Bɔlɔ ɔ mi hemi kɛ yemi amlɔ nɔuu. E he be loko e ba ná nɔ mi mami kaa Bɔlɔ ko ngɛ. E de ke: “Hemi kɛ yemi nɛ i ná ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ dɛ si ngɛ je mi si kpami he nile nɛ i ná a pɛ nɔ. Baiblo ɔ nɛ i kase saminya a hu ye bua mi wawɛɛ.” Eko ɔ, o ngɛ Baiblo ɔ mi anɔkuale nile momo, se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ o ya nɔ nɛ o kase Mawu Munyu ɔ konɛ o fia o hemi kɛ yemi ngɛ Bɔlɔ ɔ mi ɔ kɛ ma si. (Yosh. 1:8; La 119:97) Mo kadi bɔ nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ níhi nɛ ya nɔ blema a mi fitsofitso ha. Jehanɛ hu ɔ, mo susu bɔ nɛ Baiblo ɔ mi gbamihi ba mi ha, kɛ bɔ nɛ Baiblo ngmali slɔɔto ɔmɛ kɛ a he kpa gbi ha a he. Jã nɛ o maa pee ɔ ma ha nɛ o ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa kaa  Bɔlɔ ko nɛ ngɛ suɔmi nɛ le ní ɔ lɛ bɔ wɔ, nɛ lɛ nɛ e kɛ e mumi ɔ ye bua nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ. *—2 Tim. 3:14; 2 Pet. 1:21.

13. Mɛni ga womi kpakpa ko nɛ wa ma nyɛ ma ná ngɛ Mawu Munyu ɔ mi?

¹³ Ke o ngɛ Mawu Munyu ɔ kasee ɔ, mo susu bɔ nɛ e mi ga womi ɔmɛ yeɔ bua nɔ ha a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ gba kɛ fɔ si blema lokoo kaa sika suɔmi yeɔ nɔ awi, nɛ e ngɔɔ “piimi babauu” kɛ baa. (1 Tim. 6:9, 10; Abɛ 28:20; Mat. 6:24) Anɛ kɔkɔ bɔmi nɛ ɔ he hia ngɛ wa be nɛ ɔ mi lo? Womi ko nɛ tuɔ adesahi nɛ a ngɛ wa be nɛ ɔ mi ɔ a ní peepee he munyu ɔ de ke: “Behi fuu ɔ, nihi nɛ a susu kaa sika ji nɔ́ nɛ he hia wawɛɛ ngɛ si himi mi ɔ a bua jɔɛ, nɛ a haoɔ wawɛɛ. Nihi nɛ a suɔ nɛ a ná sika fuu po ɔ a bua jɔɛ, nɛ a náa nɔmlɔ tso mi nyagba hulɔ.” Enɛ ɔ he ɔ, kɔkɔ bɔmi nɛ Baiblo ɔ kɛ ha ngɛ sika suɔmi he ɔ he hia wawɛɛ! Anɛ Baiblo mi ga womi kpahi hu ngɛ nɛ ye bua mo wawɛɛ lo? Ke wa susu ga womi kpakpahi nɛ Baiblo ɔ kɛ haa wɔ ɔ a he wawɛɛ ɔ, wa maa na kaa wa Bɔlɔ ɔ nɛ ngɛ suɔmi ɔ le nɔ́ nɛ hi kɛ ha wɔ, nɛ be fɛɛ be ɔ, wa ma hla blɔ tsɔɔmi ngɛ e ngɔ. (Yak. 1:5) Jã nɛ wa maa pee ɔ ma ha nɛ wa bua maa jɔ wawɛɛ ngɛ si himi mi.—Yes. 48:17, 18.

14. Mɛni nɛ Baiblo ɔ nɛ o maa kase ɔ ma ha nɛ o ba na ngɛ Yehowa he?

¹⁴ Moo kase Baiblo ɔ kɛ yi mi tomi ɔ kaa o suɔ nɛ o le Yehowa. (Yoh. 17:3) Ke o ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, o ma ba na bɔ nɛ Yehowa ngɛ ha, kɛ e su ɔmɛ. Su nɛ ɔmɛ nɔuu nɛ o kase a he ní benɛ o ngɛ adebɔ níhi a he ní kasee ɔ nɛ. Yehowa su ɔmɛ a he ní nɛ o maa kase ɔ ma ha nɛ o ná nɔ mi mami kaa Yehowa ngɛ nitsɛnitsɛ. (2 Mose 34:6, 7; La 145:8, 9) Ke o ba ngɛ Yehowa lee saminya a, hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa hi wae, suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha lɛ ɔ mi maa hi wae, nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ o kɛ lɛ nyɛ kpɛti ɔ hu mi maa hi wae wawɛɛ.

15. Kɛ o hemi kɛ yemi ɔ nɛ o kɛ nihi maa sɛɛ he ní ɔ maa ye bua mo ha kɛɛ?

¹⁵ O kɛ ni kpahi nɛ sɛɛ hemi kɛ yemi nɛ o ngɛ ngɛ Mawu mi ɔ he ní. Jã nɛ o maa pee ɔ ma ha nɛ mo nitsɛ o hemi kɛ yemi mi maa wa. Se ke nɔ ko nɛ o fiɛɛ ha lɛ ɔ he we yi kaa Mawu ngɛ, nɛ mo hu o li nɔ́ nɛ o ma de ɔ hu nɛɛ? Bɔɔ mɔde nɛ o hyɛ bɔ nɛ wa womi ɔmɛ tsɔɔ ngmamihi nɛ tsɔɔ kaa Mawu ngɛ ɔ mi ha nɛ o kɛ nɔ ɔ nɛ susu he. (1 Pet. 3:15) Jehanɛ hu ɔ, o ma nyɛ ma bi nyɛmi ko nɛ ngɛ níhi a si kpami ɔ nɛ e ye bua mo. Ke o kɛ nɔ ɔ susu he nɛ e kplɛɛ nɔ jio, e kplɛɛ we nɔ jio, moo lɛɛ o ma ná níhi a mi hlami nɛ o pee ɔ he se. O hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa wawɛɛ. Nɛ jehanɛ hu ɔ, lɔ ɔ maa ye bua mo nɛ o ko he nihi nɛ a susu kaa a le ní, kɛ nihi nɛ a ya sukuu kɛ ya tsitsaa nɛ a deɔ ke Bɔlɔ ko be ɔ ye.

16. Ke wa yɛ nɔ nɛ wa ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa nɛ waa hɛɛ mi ɔ, mɛni ma nyɛ maa ba?

¹⁶ Wa ngɛ Yehowa sɔmɔe be kɛkɛɛ jio, kpaako wa bɔni lɛ sɔmɔmi jio, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa fia hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ kɛ ma si, nɛ waa hɛɛ mi. Mɛni he je? Ejakaa ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi ma nyɛ ma gbɔjɔ. Kaa bɔ nɛ wa na kɛ sɛ hlami ɔ, hemi kɛ yemi ji níhi nɛ a ngɛ nitsɛnitsɛ nɛ a nɛ ɔmɛ a he odase nɛ ngɛ heii. Wa hɛ ma nyɛ maa je níhi nɛ wa nɛ kɛ wa hɛngmɛ ɔ a nɔ mla. Enɛ ɔ he ɔ, Paulo kale hemi kɛ yemi nɛ a be ɔ kaa “yayami ɔ nɛ e fĩɔ wɔ ngɛ blɔ nɛ e yi kulaa nɔ.” (Heb. 12:1) Ke jã a, lɛɛ mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Mawu mi ɔ mi nɛ ya nɔ nɛ e wa?—2 Tɛs. 1:3.

17. Mɛni maa ye bua wɔ nɛ waa ya nɔ nɛ wa ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa?

 ¹⁷ Kekleekle ɔ, moo pɔ Yehowa pɛɛ kpami nɛ e ha mo e mumi klɔuklɔu ɔ. Mɛni he je? Ejakaa hemi kɛ yemi ji mumi ɔ yiblii ɔ fã ko. (Gal. 5:22, 23) Ke Mawu kɛ e mumi klɔuklɔu ɔ yi bua wɔ ɔ, wa be nyɛe ma ná hemi kɛ yemi ngɛ wa Bɔlɔ ɔ mi, nɛ wa ha nɛ e mi nɛ wa. Ke wa yaa nɔ nɛ wa biɔ Yehowa e mumi klɔuklɔu ɔ, e ma ha wɔ. (Luka 11:13) Wa ma nyɛ maa sɔle kikɛ: “Ha wɔ hemi kɛ yemi fuu.”—Luka 17:5.

18. Ngɛ La 1:2, 3 ɔ nya a, mɛni he blɔ nɛ se be nɛ wa ngɛ mwɔnɛ ɔ?

¹⁸ Jehanɛ hu ɔ, moo kase Mawu Munyu ɔ be fɛɛ be. (Kane La 1:2, 3.) Benɛ a po la nɛ ɔ, jamɛ a be ɔ, Israel bi bɔɔ ko pɛ nɛ a ngɛ Mawu Mlaa a nɛ a kɛ nine ngma a tsuo. Se kɛ̃ ɔ, matsɛmɛ ɔmɛ kɛ osɔfo ɔmɛ ngɛ Mlaa a nɛ a kɛ nine ngma a eko. Nɛ jeha kpaago fɛɛ jeha kpaago ɔ, a buaa “nyumuhi, yihi, jokuɛwi,” kɛ nibwɔhi nɛ a ngɛ Israel ɔ a nya nɛ a kaneɔ Mawu Mlaa a kɛ haa mɛ. (5 Mose 31:10-12) Ngɛ Yesu be ɔ mi hu ɔ, nihi bɔɔ pɛ nɛ a ngɛ Ngmami ɔ eko, nɛ hiɛhiɛɛ ɔ ngɛ sɔlemi we ɔ. Se mwɔnɛ ɔ, nihi fuu ngɛ Baiblo ɔ tsuo aloo e fã ko. Enɛ ɔ ji he blɔ nɛ se be! Lɛɛ mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa bua jɔ he blɔ nɛ wa ná nɛ ɔ he?

19. Mɛni e sa nɛ waa pee konɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa wawɛɛ?

¹⁹ Ke wa kaneɔ Mawu Munyu ɔ be fɛɛ be ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa bua jɔ he blɔ nɛ wa ngɛ kaa wa ngɛ Mawu Munyu ɔ eko ɔ he. E sɛ nɛ waa mlɛ nɛ wa ná be loko waa kane Baiblo ɔ, mohu ɔ, e sa nɛ waa to be kɛ kane nɛ waa kase hulɔ. Ke wa kaseɔ Baiblo ɔ be fɛɛ be ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ mi maa wa wawɛɛ.

20. Mɛni nɛ e sa nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee?

²⁰ Wa be kaa je nɛ ɔ mi “juɛmitsɛmɛ kɛ ní leli” ɔmɛ, wɔɔ lɛɛ wa hemi kɛ yemi ɔ daa si ngɛ Mawu Munyu ɔ nɔ. (Mat. 11:25, 26) Akɛnɛ wa kaseɔ Baiblo ɔ he je ɔ, wa le nɔ́ he je nɛ níhi ngɛ puɛe ngɛ zugba a nɔ, nɛ wa le nɔ́ nɛ Yehowa maa pee ngɛ he. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ waa fia wa pɛɛ si kaa wa ma ha nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi nɛ wa, nɛ waa ye bua nihi fuu nɛ a ba ná wa Bɔlɔ ɔ mi hemi kɛ yemi. (1 Tim. 2:3, 4) Jehanɛ hu ɔ, nyɛ ha nɛ wɔ tsuo waa ya nɔ nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma be nɛ nihi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ maa ngɔ gbi kake kɛ tu munyu nɛ ngɛ Kpo Jemi 4:11 ɔ nɔ. Lejɛ ɔ de ke: “Yehowa wa Mawu, mo ji nɔ nɛ sa kaa o ngɔ hɛ mi nyami, . . . ejakaa mo lɛ o bɔ níhi tsuo.”