1. Éé ní e ba beè noòmà ni ea kil ló bẹẹ Neǹ Dèmnù ẽ?

BE BA beè bumá ni lọl kẽ dì belí enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà, àé láá dú kọọ̀ o beè nó nú ea kil ló Jìhóvà lọl pá nvín. Ba beè noòmà ni kọọ̀ ẹlẹ ní ea beè dèm dénè nu ẽ́, à íe gbò kpãá ea palàge dú lé, vaá à gbĩ́ gè naa kọ boo kunukẽ̀í á dú páladaìs.—Jén. 1:1; Tóm 17:24-27.

2. Móbá ní e sìgà gbò ólò ẹ̀bmà gbò e bà zigà kọọ̀ Neǹ Dèmnù dìe?

² Kọ̀láá bé ea dì naa, gã́bug nen náa ólò zìgà kọọ̀ Bàrì dì àbẽ̀ènà ní e bàé gé zìgà kọọ̀ ẹlẹ ní ea beè dèm dénè nu ẽ́. Tãa vó, bà ólò zìgà kọọ̀ dénè nu beè fùùà bã kẽ ńkem-kem lọl ló di dùm nú ea válí tẹlẹ ló ní ea tavàlà. Sìgà gbò e bà zigà naa vóí dú gbò e bà palàge nyimá kpá. Bà ólò tuumá kọọ̀ nòòmànù sã́ìns a zógè kọọ̀ nú e Kpá Káí nóòmà dú kyáá, vaá gbò e bà íe zìgà mm̀ Neǹ Dèmnù dú gbò e bà náa nyímá kpá àbèè kọ bà kẹlẹ́ va.

3. Éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é ié agẹ zìgàẹ?

³ É kọọ̀ bel e gbò e bà palàge nyimá kpá lóí é náa kọọ̀ beele é gá ié ná zìgà mm̀ Jìhóvà ea dú bẹẹ Neǹ Dèmnù ea vulèi? Níí palàge dẹ̀ẹ̀a boo nú ea náa vaá è zìgà kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè dèm dénè nu ẽ́. É kọọ̀ à dú boo béè kọ ba beè kọ́ nèì kọ é zìgà naa vó, sẹ̀ beele beè tú gã́bug tṍó gbĩimá tẽ́ ló vaá mòn kọ à dú kà kà ẹ? (1 Kọ́r. 3:12-15) Kọ̀láá bé e ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà naa, à dú bíi kọ é ié agẹ zìgà. Be è náa vó, née é zigà kọọ̀ “pọ́ì nyìmà nu gbò nen” ea dú kele ló nú e Kpá Káí nóòmà á dàgẹ̀i. (Kọ́l. 2:8; Híb. 11:6) Kọbé è palàge dã́ ból ló, nakà togó belí é ló bel boo (1) nú ea náa  vaá gã́bug nen náa ólò zìgà kọọ̀ Neǹ Dèmnù dì, (2) bé eo é láá ié zìgà mm̀ Jìhóvà, ea dú o Neǹ Dèmnù naa, nè (3) bé eo é láá kilsĩ́ gè agẹlẹ ló o zìgà naa.

4. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Híbrù 11:1, éé ní e kàà zìgà dẹẹ̀a boo é?

⁴ Sìgà gbò ólò bugi togó kọọ̀ ge ié zìgà dú gè ziga ló nú e bè á gé. Sõò dẹ̀ẹ̀a boo nú e Kpá Káí kọ́, níá níì kàà zìgà nì. (Bugi Híbrù 11:1.) Nvèè kpíí ló kọ Kpá Káí baatẽ́ kọọ̀ ge ié zìgà dú gè àgala boo nú e née monmà dẽe, vóà naa, kọbèè née láà mòn Jìhóvà, Jíízọ̀s, nè Boǹ Méné Bàrì, è agàla boo kọọ̀ bà dì. (Híb. 11:3) Ene kà vígà págbálà ea beè nó nú ea kil ló sã́ìns kọ́ọ̀: “À íe nú ea náa vaá Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà a ziga ló gbò nú e bà ziga ló. Bà náa ólò àmà sàn gbò kà kà bel e sã́ìns nóòmà.”

5. Éé ní ea náa vaá gã́bug nen à zìgà kọọ̀ dùm beè dõogẽ dì vaá náa íe nen ea beè dèm ẽ?

⁵ Èé láá bĩiná kọọ̀, ‘Be à íe gbò nú ea zógè kọọ̀ Neǹ Dèmnù dì, éé ní ea náa vaá gã́bug nen náa zigà kọọ̀ Bàrì ní ea beè dèm dénè didùm nu ẽ́?’ Sìgà gbò gáà gbĩ́tẽ́ ló boo ba lóó be à dú kà kà naa vó. Robert, ea ní dú enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà kọ́ọ̀: “M beè tuumá kọ náa dú kà kà, boo béè kọọ̀ bà náa beè noòmà nú ea kil ló dèmnù tṍó em beè di tọọ̀ kpá. Ním beè ziga ló dọ̀ọ̀mà tṍó em ni sígá ló 20 gbáá, ea dú tṍó em zọọ̀ Gbò Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà loá bel vaá bà noòmàm kọọ̀ Kpá Káí kọ́ gbò nú ea zógè kọọ̀ Bàrì ní ea beè dèm dénè nu ẽ́.” * —Ẹ̀b ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Nú E Gbò Tẹ̀ Nè Kà Á Naa.”

6. Éé ní ea náa vaá gã́bug nen ólò zìgà kọọ̀ Neǹ Dèmnù á gé é?

⁶ Sìgà nen náa zìgà kọọ̀ Neǹ Démnù dì boo béè kọ bà kọ́ọ̀ baala zigàẹ̀ ló áá nu e bàé láá monmàè dẽe. Sõò bà ólò ziga ló nú e bà náa monmà dẽe, dì belí kpóó ea náa kọọ̀ nú e nen tóbví kilma gbàn deè á òòa kẽ dù, boo béè kọ bà monìè nú ea zógè kọ à dì. Íb zìgà e Kpá Káí kọ́ nú ea kil lóí bãàa mm̀ ge àgala boo kọọ̀ “kà kà e gbò nu e bè née monmà dẽeá dì.” (Híb. 11:1) À ólò túi tṍó nè kói bá gè gbĩimá tẽ́ ló gbò nuí boo bẹẹ lóó, vaá gã́bug nen náa ólò láá naa vó. Nen e náa láà gbĩ́tẽ́ ló gbò kà kà belí boo a lóó ólò tuumá kọọ̀ Bàrì á gé.

7. É kọọ̀ kọ̀láá gbò e ba beè sí pọ̀b tọọ̀ kpá amà sàn kọọ̀ Bàrì ní ea beè dèm dénè nu ẽ́? Baatẽ́.

⁷ Tṍó e sìgà gbò e ba beè nó nú ea kil ló sã́ìns tú gã́bug tṍó noomá nú ea kil ló  dèmnù, bà gbóó zìgà kọọ̀ Bàrì ní ea beè dèm zivàkà bàlà booí é. * Dì belí Robert e beè kọ́ nú ea kil lóá, sìgà gbò beè láá tuumá nágé kọọ̀ neǹ dèmnù á gé boo béè kọọ̀ bà náa nóòmà nú ea kil ló gbẹá pọ̀b tọọ̀ kpá. Kọ̀láá bé ea dì naa, gã́bug gbò e bà ólò nó nú ea kil ló sã́ìns a nyímá ló Jìhóvà vaá vùlèe. Dì belí bé ea meà naá ló gbò e ba beè nó nú ea kil ló sã́ìns e géè kọ́ nú ea kil vá lóá, dénè bẹ̀ì é íè ge agẹlẹ ló bẹẹ zìgà mm̀ Bàrì, kọbèè è nyímà kpá àbèè kọ née nyímà. Tọ́ọ̀ nen náa é láá naa vó nèi.

8-9. (a) Mókà bíb ní eé ló bel boo é? (b) Mósĩ́ deè ní e gè nó nú ea kil ló dèmnù é dọ bélè nè ni ẽ́?

⁸ Mósĩ́ deè ní eo é láá ié zìgà mm̀ Neǹ Dèmnù ẽ? Naanii èé ló bel boo ténì sĩ́deè.

⁹ Nó nú ea kil ló dèmnù. Òó láá ié zìgà mm̀ Neǹ Dèmnù tení dú ló gè tú ọ̀ẹ̀ dẽe noomá nú ea kil ló gbò nom, té, nè gbò gyã́à káála. (Ps. 19:1; Àìz. 40:26) Bé eo nóò nú ea kil ló gbò nuí naa, níà bé eo é agala boo kọọ̀ Jìhóvà ní ea beè dèm dénè nu naa ẽ́. Gbò togó bel ea palàge baatẽ́ nú ea kil ló dèmnù di mm̀ bẹẹ gbò kpá. Ó gá òòà aa ló gè bugi gbò togó belí be à tavàlà ní ló gè dã́tẽ́ ló. Pììga boo gè nò dẹ̀ẹ̀a boo bé eo kpóó sim tùlà naa. Vaá á gá tá ní nyíe gè olòó ẹ̀b gbò vídiò ea kil ló dèmnù e ba beè tẹlẹ bàlà kẽ gbẹá pọ̀bkà bõ̀ònaló ea ólò sẹ̀ẹ̀a buù kà bálásĩ́ ea di boo bẹẹ website ea kọlà, jw.org!

10. Nè nu dòòmà bá ea zógè kọọ̀ Neǹ Dèmnù dì. (Róm̀ 1:20)

¹⁰ Tṍó eo gé nó nu ea kil ló dèmnù, nvèè kpíí ló gbò nú ea tẹ́lẹ bàlà kẽ kilma ló bẹẹ Neǹ Dèmnù. (Bugi Róm̀ 1:20.) Dì belí nu dòòmà bá, nàànì ólò domà bẹ̀à sã́ nè ẹ́ẹ́ dee e íè bíí ló kọbé è láá tõó dùm boo kunukẽ̀í, sõò sìgà kói ea dú ló nàànì é láá nvèèi kom ló. Beelé gbò nen íè bíí ló nú ea é kpenài lọl bá gbò kóiá. Vaá gbò nuá dì ea gé kpenài! Mósĩ́ deè e? Boo kunukẽ̀í íe nú ea kpenài—à íe gáàs ea kọlà ozone, ea ólò kpènài lọl bá gbò kói ea dú ló nàànì ea é láá nvèèi kom ló. Kọ̀láá tṍó e kói ea dú ló nàànì palàge bẹ̀à sã́, kói ólò kpáá bã ló gáàs ea ólò kpènàiá. Mm̀ kà kà, níí náa kọ é àgala boo kọọ̀ à íe nen ea beè dèm gbò nuí, vaá dú neǹ dèmnù ea íe vulè nè nyìmànù.

11. Ãàe ní eo é láá mòn gbò kà kà bel ea é agẹlẹ ló o zìgà ea kil ló dèmnù lọ̀lẹ? (Ẹ̀b ńkpó ea kọ́ọ̀ “ Sìgà Kpá E Nú Ea Di M É Agẹlẹ Ló Bẹẹ Zìgà.”)

¹¹ Òó láá mòn gã́bug nú ea é agẹlẹ o zìgà mm̀ Neǹ Dèmnù tení dú ló gè bugi Watch Tower Publications Index nè ge gbĩ́tẽ́ ló nu lọl boo jw.org. Òó láá dààmà togó tení dú ló gbò togó bel nè gbò vídiò ea di kè kẽè “Was It Designed?” À baatẽ́ gbò kà kà bel ea dú dũ̀ùnè ea kil ló gbò nom nè dõòna kà gbò dèmnù. À ló nágé bel boo bé e gbò e bà gé nó nú ea kil ló sã́ìns ni dem dõòna kà gbò nu lọl ló gbò nú e Bàrì beè dèm naa.

12. Tṍó e gé nó Kpá Káí, éé ní ea bọ́ló kọ é nvèè kpíi ló é?

¹² Nó Kpá Káí. Lọl dààmà togó, nen ea ólò nó nú ea kil ló sã́ìns e beè kọ́ nú ea kil lóá náa beè zìgà kọọ̀ Neǹ Dèmnù dì. Tṍó e tṍó téní, a beè gbóó zìgà kọọ̀ Neǹ Dèmnù dì. À kọ́ọ̀: “Nà zìgà náa beè dẹ̀ẹ̀a boo áá nú em nóò ea kil ló sã́ìns, a beè dẹ̀ẹ̀à nàgé boo gè tú ọ̀ẹ̀ dẽe noomá Kpá Káí.” Be à sẹlẹ ò nyímà gã́bug nú ea di mm̀ Kpá Káí.  Sõò kọbé ò láá ié zìgà mm̀ Neǹ Dèmnù, àé dú bíi kọ ó kilsĩ́ gè nó Kpá Káí. (Jós. 1:8; Ps. 119:97) Dì belí nu dòòmà bá, nvèè kpíí ló bé e Kpá Káí baatẽ́ gbò nú ea beè naaá tṍó ea kil nvéeá mm̀ sĩ́deè ea dú kà kà naa. Nagé, bugi togó boo bé e gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì ea di mm̀ Kpá Káí ḿḿ-má naa, nè bé e nú e kele-kele nen beè emí ea di mm̀ Kpá Káí gbááá ló ene naa. Ge naa vó é láá agẹlẹ ló o zìgà kọọ̀ Neǹ Dèmnù ea nyímá nu ní ea beè dèmii vaá tú a nyómá káí nè gbò e ba beè emí Kpá Káí é. *—2 Tím. 3:14; 2 Pít. 1:21.

13. Éé ní ea dú ene kà nu dòòmà bá ea zógè kọọ̀ Kpá Káí fáálá gbò bel nyìmànù ẽ?

¹³ Tṍó eo gé nó Kpá Káí, nvèè kpíí ló bé e gbò ã̀àné ea di m dọ bélè naa. Dì belí nu dòòmà bá, gã́bug gbáá ea kil nvéeá, Kpá Káí beè gbẹẹ́ sĩ́ ãanéi kọọ̀ ge vùlè kpègè náa dú lé, vaá à ólò naa kọ nen á ié “gbele kpóó ló bùlà.” (1 Tím. 6:9, 10; Pró. 28:20; Máát. 6:24) É kọọ̀ ã̀àneá dì ea gé kpáá dọ̀ bélè deè nieí? Kpá ea kọlà The Narcissism Epidemic kọ́ọ̀: “Gã́bug tṍó, gbò e bà bugi togó kọọ̀ kpègè ní ea palàge dú bíí mm̀ dùme náa ólò ié ẹ́ẹ́ nyíe, vaá bà ólò bọọgẹ̀ ié tã̀àgã̀ bùlà. Nyíè gbò e bà gbĩ́ gè ié gã́bug kpègè náa ólò ẹẹ nagé, vaá bà ólò ié agẹbá zọ̀ ló.” Ẹ̀b bé e ã̀àné ea di mm̀ Kpá Káí ea kọ́ é gá vùlè kpègè dú lé naaà! É kọ òó láá bugi togó boo dõòna kà gbò nòòkúù Kpá Káí ea beè nvèè bá nè ni? Bé e bugì togó boo gbò lé dùùlà bá deè tṍ ea di mm̀ Kpá Káí naa, níà bé eé dẹẹ̀a boo nyìmànù nè dùùlà bá deè tṍ ea aa bá bẹẹ Neǹ Dèmnù ea vulèi naa ẽ́. (Jém̀z 1:5) Be è náa vó, nyíéi é palàge ẹẹ.—Àìz. 48:17, 18.

14. Éé ní eo é nyímá ea kil ló Jìhóvà tṍó eo nóò Kpá Káí é?

¹⁴ Nó Kpá Káí boo béè ge palàge nyimá ló Jìhóvà. (Jọ́ọ̀n 17:3) Tṍó eo nóò Kpá Káí, òé nyímá nú ea kil ló nen e Jìhóvà dú nè gbò a kpãa—gbò nuí ní eo é nyímá nágé tṍó eo nóò nú ea kil ló dèmnù ẽ. Ge nó nú ea kil ló Jìhóvà náa kọ é àgala boo kọọ̀ Jìhóvà dú nen ea dì. (Ẹ́xọ. 34:6, 7; Ps. 145:8, 9) Tṍó eo nyímà nú ea kil ló Jìhóvà leevè, o zìgà, vulè, nè gbaaló eo íè kìlmàé ló é kpáá palàge agaló.

15. Mósĩ́ deè ní gè kọ́ gbò nú eo zigà ló nè dõòna gbò é dọ bélè nè ni ẽ́?

¹⁵ Kọ́ gbò nú eo zigà ló ea kil ló Bàrì nè dõòna gbò. O zìgà é agaló tṍó eo náà vó. Sõò èé kọ́ vàẹ beè nen eo kọ́ọ̀ kpẹ̀a nè bĩ́íná bíb ea zógè kọọ̀ náa agàlà boo beè Bàrì dì àbèè kọ á gé, vaá nóò nyímà bé eo é áálá naa ẽ́? Pììga boo gè gbĩ́ gbò dọ̀ Kpá Káí ea áálá bíbvá lọl mm̀ ene kà bẹẹ gbò kpá, vaá ò zọ́ẹ loá bel boo. (1 Pít. 3:15) Òó láá gbĩ nágé ààla lọl bá neǹ vígà e togóe tulà nu. Kọbèè nená ziga ló ààla eo neèe lọl mm̀ Kpá Káí àbèè kọ náa ziga ló, òó íe bélè lọl ló o gbĩ̀tẽ́ ló nu. O zìgà é kpáá agaló. Nú ea é silà aa m dú kọọ̀, gbò e bà palàge nyimá kpá náa é láá kẹlẹ́ ni kọọ̀ Neǹ Dèmnù á gé.

16. Éé é láá naaá be née kilsĩ́ gè agẹlẹ ló bẹẹ zìgà ẹ?

¹⁶ Kọ̀láá bé e ni tú gã́bug gbáá fã̀àmà Jìhóvà naa, èé kilsĩ́ gè toní vaá agẹlẹ ló bẹẹ zìgà. Ló éé? Boo béè kọọ̀ be née ọ́ẹ̀ dẽe, lóó bẹẹ zìgà é ọọ. Kẽ̀èa boo kọọ̀ zìgà bãàa mm̀ ge dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ nú e née monmà dẽe dì. Nú e bè née monmà dẽe é vàlẹ̀ bá táí nyíe. Boo béè vó, Pọ́ọ̀l beè kọọ̀  nán zìgà dú “pọ́lọ́ e a siíi bọví sẹlẹ́ kẽ.” (Híb. 12:1) Mósĩ́ deè ní eé láá kilsĩ́ gè naa kọọ̀ bẹẹ zìgà á agaló é?—2 Tẹ̀s. 1:3.

17. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é ié agẹ zìgà ẹ?

¹⁷ Túá kà, bàn Jìhóvà kọ á neè ni a nyómá káí, vaá ò ólòó naa vó. Ló éé? Boo béè kọọ̀ zìgà dú ene kà kpãa e nyómá káí ólò nvèè bá bèi kọ é ié. (Gàl. 5:22, 23) Née é láá toní vaá agẹlẹ ló bẹẹ zìgà be nyómá káí náa nveè bá nèi. Be è kilsĩ́ gè bàn Jìhóvà kọ á nèi a nyómá káí, àé néi. (Lúùk 11:13) Kàsĩ́, èé láá tã̀àgã ló Bàrì kọọ̀: ‘Naa kọ é kpáá palàge ié ié zìgà.’—Lúùk 17:5.

18. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Psalm 1:2, 3, mókà dõ̀ònù e ka di ló ní eé láá ié kátogóí é?

¹⁸ Ní ea égè bàà kà, olòó nó Kpá Káí boo o lóó. (Bugi Psalm 1:2, 3.) Tṍó e ba beè emí kpá psalmá, pọ́ì ńkem̀ gbò e bà dú Ízràẹ̀l ní e ba beè ié kpá e bà émí dénè Log Bàrì dẽe ẽ́. Sõò, gbò méné nè gbò vààla gyọ́ọ beè ié nèà deè ge bugi gbò kpáá, vaá ba beè noo nagé kọọ̀, mm̀ kọ̀láá kà àlàbà gbáá, “gbò gbálà, gbò bia, gbò pá nvín,” nè gbò kyáà e bà di Ízràẹ̀l é láá olòó pãane tṍ tṍó e bà gé bugi Log Bàrì. (Dìt. 31:10-12) Mm̀ deè Jíízọ̀sa, úl kpá e Moǹ Bel Bàrì di dẽe beè olòó di bá pọ́ì ńkem̀ gbò nè mm̀ tọ Bàrì pá Júù. Sõò deè nieí, gã́bug nen a íe báàsĩ́ àbèè zivè kpoò Kpá Káí. Níà kà kele íb dõ̀ònù e ka di ló. Mósĩ́ deè ní eé láá zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ́ ló nakà kele íb dõ̀ònùí ẽ́?

19. Éé ní ea dú bíi kọ é naa kọbé è agẹlẹ ló bẹẹ zìgà ẹ?

¹⁹ Èé láá zogè kọọ̀ nyíéi ẹ́ẹ́ ló Kpá Káí tení dú ló gè olòó bugi. Náa bọ́ló kọ é bugi Kpá Káí áá tṍó ea léémái. Èé láá agẹlẹ ló bẹẹ zìgà tení dú ló gè noo tṍó nyòòmà ge olòó bugi Kpá Káí.

20. Éé ní ea bọ́ló kọ é beeláfùl ge naa ẽ́?

²⁰ Beele née bélì “gbò e a íe nyìmà nu nè tàvẹ̀ nu” mm̀ nakà bàlà booí, beele íè agẹ zìgà ea dẹẹ̀a boo Kpá Káí. (Máát. 11:25, 26) Nú ea silà aa mm̀ bẹẹ gè olòó nó Kpá Káí dú kọọ̀, à náa kọ é nyimá nú ea náa vaá dìtõ̀ò nakà bàlà booí gé palàge zoogá nè nú e Jìhóvà é náa kilma ló. Boo béè vó, naanii mè é bééláfùl ge agẹlẹ ló bẹẹ zìgà nè ge nvèè bá nè gã́bug nen kọ bàá ié zìgà mm̀ bẹẹ Neǹ Dèmnù. (1 Tím. 2:3, 4) Naanii mè é kilsĩ́ gè ẹ̀bmà dẽè tṍó e dénè gbò e bà di boo kunukẽ̀í é leelà Jìhóvà tení dú ló gbò bel ea di mm̀ kpá Kùùà Nù 4:11 ea kọ́ọ̀: “Lèèlà nè ka . . . bọ́ni ló, e beéle Dõò nè beéle Bàrì! Boo bée kọ olo ní e o beè dèm dénè nu é.”