ANG ỌJẸ́JẸ 32
Ju Ọmyịmyị Nyang ẹ-Ẹga nya Ọngọ Họ Ang Ọngịrị
“Ọmyịmyị ọlala ri ọ-jẹ́ myịmyị ọkpangga yẹkẹẹ, ang ịlẹ ká ẹhị nyahị á yẹyẹ lẹka wẹ lẹ, ị juwa hahị ịnyịlẹhị.”—HIB. 11:1.
EJE 11 Creation Praises God
ẸHỊ NYA ẸLA *
1. Ẹlịyẹ ị tị́ mẹjẹ́ng u-uhye nya Ọngọ họhị?
KORI kị kpang nwà lala ọngọhẹ nya Alibeenu nya iJihova, ọhẹka à ka jẹ́ ang chajị nya iJihova bwu ụka-ụka nya onjwo. Ị mẹjẹ́ng nyori ọwa nya-à ri Ọngọ họ ang wuu lẹ, ọ la abwẹla ịnyịịla-ịnyịịla, bala ọ-la irya ọnyịịla ẹ-ẹga nya angịnyị ehe.—Ọmwụ. 1:1; Ụkụr. 17:24-27.
2. Ányị angịhyẹ à tị́ kaa yẹ angịlẹ kị myị nyori Ọngọ họ ang nyị ji?
2 Ma angịnyị lụmẹ-lụmẹ á tị myị nyori Ohe ji kpụ la ọ-ka myị nyori ọwa à ri Ọngọ họ ang lẹ ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ị ya nyori ọhịhị nyị hu kpuu ịwẹ lẹ, ang ịhịhị nya-à yẹ dụmwọ-dụmwọ bwu ụma ịlẹ kị ri ichiche kaka ri ịtụka lẹlẹ. Angịhyẹ lẹpwụ nya angịlẹ kị kaa myị ọnụ ju ẹla ọwẹ ri angịlẹ kị jẹ́ ang yẹẹyẹẹ. Ị ka ya myị́ nyori Angị chị ang ehe nyị kpa ang ẹjẹẹ mẹjẹ nyori ịBayịbụụ nyị́ la kpakpa kaka lẹ, bala o-ri angị jẹ́ ụpwụ ka, angị jẹ́ ẹla gbuu ka lee angịlẹ kị jẹ́-ẹ da lụgbaa hyaa nya-à kaa myị la Ohe lẹ.
3. Ịyẹ tị́ du kọ baba nya ahụ ọ-ka ju ọmyịmyị nya ịlọng ọngịrị?
3 Ẹla ọlẹ ká angị jẹ́ ang ịhyẹ ya ka dudu kahị ka da ịwẹẹ kori ká iJihova à họhị? Ọwẹwẹ nya ịtọ ọwẹ gụgụụgụ ka kpụnịrọ ang odudu kahị myị nyori iJihova à ri Ọngọ họ ang lẹ. Ahị myị chajị nyori ị byihị ịnyị kem lee ahị tị́ kpa ụka nyahị wụla ang ẹjẹẹ yẹ lịlọhị? (1 Kọr. 3:12-15) Jaabwọ myị́ abwọ kahị ri Alibeenu nya iJihova tata ka ba, ahị wuu baba nya ọ-kịnyaa la o-ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị. Kori kahị họ ịnyị, “ijẹẹhị ụhwahị ohideeji [bala] abala nya ẹla ọjẹ́jẹ nya angịnyị ehe” ọlẹ kọ pwoku Omyi Ẹla nya Ohe ka, á ka hụhị ahị myị́ ka. (Kol. 2:8; Hib. 11:6) Nyọka dahị ụbwọ, ang ọjẹ́jẹ ọlẹ ka ya ẹla u-uhye nya (1) ang odudu ká iru nya angịnyị á myị nyori Ohe à họ ang lẹ ka, (2) abwọlẹ á ka bwu nwụ́ ọmyịmyị nyang ẹ-ẹga nya iJihova kọ ri Ọngọ họng bala (3) abwọlẹ á ka bwu ju ọmyịmyị ọọwa ọngịrị.
ANG ODUDU KÁ IRU NYA ANGỊNYỊ Á MYỊ NYORI OHE À HỌ ANG LẸ KA
4. Jaabwọ ká ụpwụ nya Ala iHiburu 11:1 ya, ịyẹ ọmyịmyị ọlam à tị́ kaa kpụnịrọ?
4 Angịhyẹ me nyori ọmyịmyị ọlala nyị ri ọ-ka myị ju ẹla, la ọ-yẹ ang ẹjẹẹ ene ka. Ma jaabwọ ká ịBayịbụụ ya lẹ, ị-ịwẹ ọmyịmyị ọlam-ọlam à la ka. (Wa Ala iHiburu 11:1) ỊBayịbụụ họ kahị jẹ́ nyori ọmyịmyị ọlala kaa kpụnịrọ ang ẹjẹẹ. Lẹ nanana nyori áhị jẹ́-ẹ yẹ iJihova, iJisọsị bala Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe ka, ahị la ang ẹjẹẹ nyori ị juwa ịlẹhị. (Hib. 11:3) Ọngọhẹ nya angị chị ang ehe ọlẹ kọ wẹ ka ri Olibeenu nya iJihova yẹkẹẹ: “Ọmyịmyị nya Alibeenu nya iJihova kaa kpụnịrọ ang ẹjẹẹ. Ị́ tị kaa gu ahị gboo hi ẹla ọmẹjẹ nya angị chị ang ehe ka.”
5. Ịyẹ tị́ du ká angịnyị lụmẹ-lụmẹ á kaa myị nyori Ohe à họ ang lẹ ka?
5 Ahị ka tọ wo myị́ nyori, ‘Kori ká ang ẹjẹẹ ịkpọnchị á ji nyori Ohe à họ ang ịhịhị wuu lẹ, ịyẹ tị́ du ká angịnyị á kaa myị nyori ọwa à haa lẹ ka?’ Ịnya angịhyẹ ri, ịwa-á wụla ang ẹjẹẹ yẹ lịlaa lẹka ịnyị. Robert, ko ri ọngọhẹ nya Alibeenu nya iJihova lẹẹlẹẹ lẹ yẹkẹẹ: “Nyọlẹ kị kaa ya ẹla u-uhye nyori Ohe à họ ang lẹ uube-ụpwụ kaka wẹẹ, m̀ me nyori ọọwa à ri ẹlịlẹhị lẹ. Ọ lịnyị gbee da ụka kam gu ẹka iwo imiiye da uhye, kam lẹẹ ya ẹla bala Alibeenu nya iJihova ene kam lẹẹ wẹ ka jẹ́ nyori ịBayịbụụ ya ang ẹjẹẹ lụmẹ-lụmẹ hahị nyori Ohe à họ ang myị́ ang wuu lẹ.” *—Yẹ akpa ọlẹ kọ ri, “ Ẹla Ọkpọnchị Ọlẹ ká Adịda Bala Ịnịna ka Jẹ́.”
6. Ịyẹ tị́ du ká angịhyẹ á kaa myị nyori Ọngọ họ ang nyị ji ka?
6 Angịhyẹ pwa la ọ-ka myị nyori Ohe nya-à họ ang lẹ chajị ị ya nyori ang ọlẹ kịịwa nyị jẹ́ yẹ kem ịwa nya-à kaa myị la lẹ. Ma ị tị kaa myị la ang ịhyẹ ịlẹ kị jẹ́-ẹ yẹ ka. Ọ-chụ pwokwita ri ọngịrị ọlẹ kọ kaa chị ang weji, chajị ị la ang ẹjẹẹ nyori o ji ịlẹhị. Ụma nya ọmyịmyị ọlẹ ká ịBayịbụụ ya ẹla rụ́ kaa kpụnịrọ ang ẹjẹẹ nya ang ịlẹ ká “ẹhị nyahị á yẹyẹ lẹka” kị tị “juwa ịnyịlẹhị.” (Hib. 11:1) Ọ kaa ye ụka bala ọngịrị nyọka jẹ́ ang u-uhye nya ang ẹjẹẹ ịịwa, lẹ angịnyị á kaa tịtọ nyọka maga nyọọwa ka. Ọngịnyị ọlẹ kọ myị jẹ́ ang u-uhye nya ang ẹjẹẹ ị-ịwa la ịlọmwụ ka kà hwoo nyori Ohe nyị́ ji ka myị́.
7. Angị jẹ́ ang wuu à pwa nyori o-Ohe nyaa họ epwoohe bala odehe ka lẹ? Ịyẹ tị́ du ká ya ịnyị?
7 Nyọlẹ ká angị chị ang ehe ịhyẹ jẹ́ ang u-uhye nya ang ẹjẹẹ kpá, ị wẹ ka yẹ jẹ́ nyori Ohe à họ odehe bala epwoohe wuu lẹ. * Lala Robert, angịhyẹ ka hwoo ị-ịwe myị́ nyori ọ-ọngọhẹ nya-à họ ang ka ọọlajị nyọlẹ kị mẹ ang jẹ u-uhye nya ọọwa uube-ụpwụ ọgbẹgbịlẹ ẹnẹnẹhẹ lẹka. Ma, angị chị ang ehe lụmẹ-lụmẹ wẹ ka jẹ́ iJihova bala ọ-la ọháha ẹ-ẹga nyamwụ lẹ. Abwọlẹ kọ la ẹ-ẹga nya angị chị ang ehe ịwẹ, ahị ịnyịnyị baba nyọka ju ọmyịmyị nyahị ẹ-ẹga nya Ohe Oluhye ọngịrị, jaabwọ myị́ abwọ ká ụpwụ ọjẹ́jẹ nyahị á la kaka ba. Ọngọngọhẹ à ka jẹ́-ẹ họ ịnyị hahị ka.
ABWỌLẸ Á KA BWU NWỤ́ ỌMYỊMYỊ Ẹ-ẸGA NYA ỌNGỌ HỌ ANG WUU
8-9. (a) Ịtọ ẹla oyina ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ? (b) Ányị ọ-jẹ́ ang u-uhye nya ang ịlẹ kị dagaga jung à tị́ ka dang ụbwọ?
8 Ányị a tị́ ka bwu nwụ́ ọmyịmyị nyang ẹ-ẹga nya Ọngọ họ ang wuu? Ahị kụ ẹhị yẹ agbẹyị ine wẹẹ.
9 Jẹ́ ang u-uhye nya ang ịlẹ kị dagaga jung. À ka jẹ́-ẹ nwụ́ ọmyịmyị nyang ẹ-ẹga nya Ọngọ họ ang bwula ọ-kpẹhị chịng yẹ iyo ileji, amẹ bala ekeji, bala ịdịchụ. (Eje. 19:1; Ayị. 40:26) Jaabwọ ká wẹẹ jẹ́ ang u-uhye nya ang ịlịnyị gụ ọọwa, à ka jẹ́ myị̀myị̀ gụ olene nyori iJihova à ri Ọngọ họ ang wuu lẹ. Bwu ụka ka ụka, apwụ nyahị kaa da ẹla wụlẹ bwu ụpa ọhẹ bala ọkịla u-uhye nya ang ịdatị-datị ịlẹ ká Ohe họ. A gbajị wule ang ọjẹ́jẹ ịlịnyị rụ ka ịlahị ka, kori kọ dọmwụ lang nyaa-nyaa la ọ-ka wo etu nyaa yẹẹyẹẹ wẹwẹ. Jẹ́ ang bwuwa jaabwọ ká ka jẹ́ ba myị́. Ifim ịkpịpyọ-kpịpyọ nya ang ịlẹ ká Ohe họ ịlẹ kị mẹjẹ ọọjịra-jịra ịtụka ịla ẹka ịkpanjẹ juwa ịwẹbsayịtị nyahị, jw.org. A deeri la ọ-maa yẹ ka!
10. Ya ọ-chụ pwokwita ọhẹ ọlẹ kọ mẹjẹ nyori Ọngọhẹ juwa ọlẹ kọ họ ang wẹẹ. (Ala iRom. 1:20)
10 Ụka ká ja jẹ́ ang u-uhye nya ang ịlẹ kị dagaga jung, ya ẹhị reeji nyọka yẹ ang ịlẹ kị wẹẹ mẹjẹ́ng u-uhye nya Ọngọ họhị. (Wa Ala iRom 1:20.) Ọ-chụ pwokwita, ẹnụ kaa da odehe ụbwọ la ahịgboo bala obwebweebwe ọlẹ ká ang ịhịhị baba. Ma ọ-ọngịrị ọnyị myị́ ọnyị bwu ẹnụ à tị há ha ang ịhịhị ka. Ahị angịnyị ehe baba nya ewu o-chike bwu ẹga nyaa. Ahị tị la ewu o-chike ọọwa ịlẹhị! Ányị ọ tị́ bwu chịkpẹẹ? Ọhụ ụma ọdatị ọhẹ dagaga ju odehe ọlẹ kọ kaa chewu keehi hi ọngịrị nya ẹnụ ịlịnyị ịlẹ kị ka họ angịnyị ang myị́. Jaabwọ kọ wẹẹ nyọọngịrị gụ olene, ịnyịnyị ọhụ ọọwa à kaa lụmẹ gụ olene lẹ. Lẹ á yẹ-ẹ̀ wẹ nyori Ọngọhẹ pyii à ka họ ang ịwe lẹ bala o-ri ọngọọwa la ọháha bala ẹla ọjẹ́jẹ kaa?
11. Ale a tị́ ka yé ẹla ịlẹ kị ka ju ọmyịmyị nyang ọngịrị u-uhye nya Ọngọ họ ang? (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri, “ Ang Ịlẹ kị ka Ju Ọmyịmyị Nyang Ọngịrị ẹ-Ẹga nya Ọngọ Họ Ang.”)
11 À ka yé ang ịlẹ kị ka ju ọmyịmyị nyang ọngịrị u-uhye ang ịlẹ ká Ohe họ bwula ọ-kụ ẹhị yẹ Watchtower Publications Index bala ọ-mwahị nya ẹla ka jw.org. À ka dọmwụ bwu ang ọjẹ́jẹ bala ifim ịlẹ ká egbeju nyaa ri, “Was It Designed?” myị́. Ị kaa la kpii, ị tị kaa ya ẹla ịnyịịla-ịnyịịla u-uhye nya iyo bala ang ịkịla ịlẹ ká Ohe họ. Ị ya ẹla ịnyịnyị u-uhye nya ọ-chụ pwokwita nya abwọlẹ ká angị chị ang ehe kaa maga nyọka yẹ ang ịlẹ ká Ohe họ gbịla kpa họ ang.
12. Ụka kahị ja jẹ́ ang bwu ịBayịbụụ, ang iyina ahị tị́ ya ẹhị reeji nyọka yẹ?
12 Jẹ́ ang bwu ịBayịbụụ. Ọngọ chị ang ehe ọlẹ kahị ya ẹla rụ́ ọgba ohene lalẹ á myị i-ijata nyori Ohe à họ ang lẹ ka. Ma nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, ọ wẹ ka yẹ nyori Ọngọ họ ang nyị ji ịnyịlẹhị. Ọ yẹkẹẹ: “Ọmyịmyị nyam á kpụnịrọ ang ọlẹ kam jẹ́ u-uhye nya ang ọ-chị ehe kem ka. Ọ kpụnịrọ ang ọlẹ kam tọọtụ pịlẹẹ jẹ́ bwu ẹpwụ nya ịBayịbụụ ịnyị.” Ọhẹka, à jẹ́ ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ mẹjẹ yẹẹyẹẹ lẹ. Ma, nyọka ju ọmyịmyị nyang ọngịrị ẹ-ẹga nya Ọngọ họ ang, à baba nyọka kịnyaa la ọ-jẹ́ ang bwu ẹpwụ nya Omyi Ẹla nya Ohe. (Joch. 1:8; Eje. 119:97) Kụ irya nya abwọlẹ ká ịBayịbụụ gbe ego nya ala inyogo rige-rige wẹẹ. Myịmyị kụ irya u-uhye nya ọmwụ ọyẹyẹ ịlụwa bala abwọlẹ ká ẹla ịlẹpwụ nyamwụ myị ọnụ ju awụlẹ wẹẹ. Ọ-họ ịnyị ka ju ọmyịmyị nyang ọngịrị nyori Ọngọ la ọháha bala ẹla ọjẹ́jẹ à họhị lẹ, bala o-ri ịBayịbụụ ri Omyi Ẹla nyamwụ. *—2 Tim. 3:14; 2 Pit. 1:21.
13. Ya ọ-chụ pwoku ọhẹ lẹpwụ nya ẹla ọjẹ́jẹ ịlẹpwụ nya Omyi Ẹla nya Ohe wẹẹ?
13 Ụka ká ja jẹ́ ang bwu Omyi Ẹla nya Ohe, maga ká yẹ abwọlẹ ká ẹla ọlụwạ kaa da ọngịnyị ụbwọ. Ọ-chụ pwokwita, ịBayịbụụ da ọna eji la ụka ọtata nyori ọháha nya okpoko ọlala nyị tịpyọ bala ọ-kaa kpa “ang ọjụjụ” wẹ ọngịnyị. (1 Tim. 6:9, 10; Etu 28:20; Mat. 6:24) Ọna ọdada ọwẹ ju apyobwuna daalẹ wẹẹ? Ụpwụ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri The Narcissism Epidemic yẹkẹẹ: “Ụka lụmẹ-lụmẹ, angịlẹ kị la me nyori okpoko ọlala nya-à ri ang ọlẹ kọ baba gụ wuu ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị lẹ, á kaa chị ọkẹkẹnị lala angịkịla ka, ị tị myịmyị kaa la olo nya ọkịlẹtụ. Angịlẹ ká irya nyaa dọmwụ ri ọ-ka la okpoko gụ olene kem á kaa chị ọkẹkẹnị bala ọ-la ịnyịrọ ogogo lala angịkịla ka ịnyịnyị.” Ọna ọlẹ ká ịBayịbụụ dahị nyọka la ọháha nya okpoko ka ri ẹla ọmẹjẹ ọlam ịnyịlẹhị! À ka jẹ́-ẹ kpịtịya nya ẹla ọmẹjẹ ịkịla ịhyẹ bwu ẹpwụ nya ịBayịbụụ ịlẹ kị dang ụbwọ ụka ọhẹ lẹ? Ụka kahị kụ irya u-uhye nya ẹla ịmẹjẹ ịnyịịla-ịnyịịla ịlẹ wuu ki ji ẹpwụ nya ịBayịbụụ, ahị ka yẹ nyori Ọngọ la ọháha ọlẹ kọ họhị jẹ́ ang ọlẹ kọ há gụ hahị. Ọọwa ka dudu kahị ka kpụnịrọ ẹla ọmẹjẹ nyamwụ. (Jem. 1:5) Chajị nya ọọwa, ọhịhị nyahị ka kpịpyọ gụ olene.—Ayị. 48:17, 18.
14. Ẹlịyẹ ịBayịbụụ ọjẹ́jẹ à tị́ ka mẹjẹ́ng u-uhye nya iJihova?
14 Jẹ́ ịBayịbụụ la irya nyọka jẹ́ iJihova gụ olene. (Jọn. 17:3) Jaabwọ ká wẹẹ jẹ́ Ụpwụ Ịgọgọ gụ ọọwa, à ka wẹ ka jẹ́ abwụma bala abwẹla nya iJihova gụ olene. Abwẹla ịịwa a tị ka yẹ kori ká jẹ́ ang u-uhye nya ang ịlẹ ká Ohe họ ịnyịnyị lẹ. Ọ-jẹ́ ang u-uhye nya abwụma ịịwa ka dahị ụbwọ nyọka jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova ji ịnyịlẹhị. (Ehe. 34:6, 7; Eje. 145:8, 9) Jaabwọ ká wẹẹ jẹ́ iJihova gụ ọwọwa, ọmyịmyị nyang ka nwà kịlahị, ọháha nyang ẹ-ẹga nyamwụ ka la kpori-kpori gụ ọọwa, igu oriri nyang bala ọwa tị ka wu gụ olene ịnyịnyị.
15. Ányị o-ya ẹla u-uhye nya ịBayịbụụ je angịkịla à tị́ ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ?
15 Ya ọmyịmyị nyang je angịkịla. Jaabwọ ká wẹẹ họ ịnyị, ọmyịmyị nyang ka la ọngịrị gụ olene. Ọ́ tị ri ká ọngọlẹ ká ya ẹla nya Ohe je á da ịwẹẹ nyori Ohe nyị́ ji ka, ká tị jẹ́ jaabwọ á ka bwu wẹ ka tị bẹẹ? Maga ká mwahị nya ọwẹwẹ ịla ịBayịbụụ ka ẹpwụ nya apwụ nyahị, ká ya je ọngọọwa. (1 Pit. 3:15) À ka jẹ́-ẹ byi ọọnahị ọhẹ ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra nyị da ọwa ụbwọ wẹ ịtọ ẹla ọọwa myị́ ịnyịnyị. Kori ká ọngọọwa á myị ju ẹla ọlẹ ká ịBayịbụụ ya lee ọ myị wẹwẹ ka, à ka ye apyobwuna nyọlẹ ká mwahị nya ẹla ọọwa. Ọmyịmyị nyang ka la ọngịrị gụ olene. Ọọwa ka dudu ká angịlẹ kị me angị jẹ́ ẹla bala ọ-jẹ́ ụpwụ bwu ẹhị, kị tị kaa ya nyori Ọngọ họ ang nyị́ ji ka, ka kpang hwahị myị́ ka.
JU ỌMYỊMYỊ NYANG ỌNGỊRỊ!
16. Ịyẹ à tị́ ka họ myị́ kori kahị kịnyaa la o-ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị ka?
16 Jaabwọ myị́ abwọ kọ tata kaka ba kahị ja gbịgba ha iJihova lẹ, ahị baba nyọka kịnyaa la ọ-ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị ẹ-ẹga nyamwụ. Ịyẹ à tị́ du? Chajị kori kahị dụmwọ-dụmwọ ka, ọmyịmyị nyahị ka la dẹwụ-dẹwụ myị́. Kpịtịya, ọmyịmyị ọlala kaa kpụnịrọ ang ẹjẹẹ nya ang ịlẹ kahị ka jẹ́-ẹ yẹ ka. Ọ kaa chịkpẹẹ la ọ-ka deeri nya ang ọlẹ kahị jẹ́-ẹ yẹ ka i-ijata. Lẹ, ịPọlụ wụrụ ọmyịmyị ọlala ka nyị “ọhọbịrị ọlẹ kọ [kaa] wuhi kpanya-kpanya.” (Hib. 12:1) Ányị ahị tị́ tịtị ka bwu cheji ba hi ụ́nya ọwẹ?—2 Tẹs. 1:3.
17. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ ká ọmyịmyị nyahị ka la ọngịrị kịlahị-ịlahị?
17 Ọhọhẹ, bịlẹ iJihova kọ ya olegu nyamwụ hang, ká họ ịnyị ụka myị́ ụka. Ịyẹ à tị́ du? Chajị ọmyịmyị ri ụpa nya ugbe nya olegu ịgọgọ. (Gal. 5:22, 23) Áhị ka jẹ́-ẹ nwụ́ ọmyịmyị ẹ-ẹga nya Ọngọ họhị bala ọ-ju ọmyịmyị ọọwa ọngịrị la o-ye ụbwọ ọdada nya olegu ịgọgọ nyamwụ ka, lẹ ka. Ó ri kahị kịnyaa la ọ-bịlẹ iJihova nyọka ya olegu nyamwụ hahị, ọ ka ya hahị. (Luk. 11:13) Ahị dọmwụ ka jẹ́-ẹ raabwọ myị́ yẹkẹẹ: “Họ ká ọmyịmyị ọlala nyahị à nwa kịlahị-ịlahị.”—Luk. 17:5.
18. Jaabwọ ká ụpwụ nya Eje Ọnyịịla 1:2, 3 ya, āhị ọnyịịla oyina ahị tị́ ka jẹ́-ẹ ye lẹẹlẹẹ?
18 Ịnyịnyị, jẹ́ ang bwu ẹpwụ nya Omyi Ẹla nya Ohe ụka myị́ ụka. (Wa Eje Ọnyịịla 1:2, 3.) Ụka ọlẹ kị da eje ọnyịịla ọwẹ, ala Isirẹlụ ịmanyị-ịmanyị kem à la ụpwụ nya Ehile nya Ohe ọlẹ kị da chọnụ wuu lẹ. Ma, adịrahụ bala angịkiliya ịwa tị kaa yé. Lẹ, ẹ-ẹpwụ nya ọmyị́myị́ nya ẹka irwiye ọnyị myị́ ọnyị, ị kaa “wụrụ alẹng bala anyang bala anjwo,” tụ́ angga ịlẹ kị ji ẹpwarịrị nya ala Isirẹlụ kaka jịra chajị kị ka wa Ehile nya Ohe jaa. (Ehile. 31:10-12) La ahyẹẹnụ nya iJisọsị, angị ịmanyị-ịmanyị à kaa la Ụpwụ Ịgọgọ lẹ. Ị kaa ya iru nya ihihi guru e-ebe ị-mẹ ẹla nya Ohe jẹ nya ala iJuu. Ọ-datị alẹ tị ri yẹkẹẹ, iru nya angịnyị ka jẹ́-ẹ yé ụpa lee ọlẹpwụ-lẹpwụ nya Omyi Ẹla nya Ohe wa lẹ. Āhị ọlahịchịng o ri hahị lẹ. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori āhị ọwẹ myịhị lẹhị?
19. Ịyẹ ahị tị́ baba nyọka họ chajị ká ọmyịmyị nyahị ka la ọngịrị kịnyaa?
19 Ahị ka jẹ́-ẹ mẹjẹ nyori Omyi Ẹla nya Ohe ri āhị ọlẹ kọ myịhị lẹhị bwula ọ-wọọ ụka myị́ ụka. Ahị baba kahị ka hu ụka nọ nyọka wa Ụpwụ Ịgọgọ, ụ-ụka kahị hi ụbwọ kem ahị ka wọọ ka. Bwula ọ-jẹ́ ang bwu ụwa ụka myị́ ụka, ahị ka ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị.
20. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka cheje nyọka họ?
20 Ahị datị hi “angị jẹ́ ẹla bala angị jẹ́ ang lụmẹ” nya odehe ọlẹ, chajị ahị la ọmyịmyị ọlẹ kọ kpụnịrọ ang ẹjẹẹ ịlẹpwụ nya Omyi Ẹla nya Ohe. (Mat. 11:25, 26) Chajị nyọlẹ kahị wẹẹ jẹ́ ang bwu ẹpwụ nya ụpwụ ọwẹ wẹẹ, ahị jẹ́ ang odudu ká iwe-ahụrụ nya odehe wẹẹ tịpyọ gụ ọwọwa bala ang ọlẹ ká iJihova ja ka họ u-uhye nya ọọwa. Lẹ ahị kịnyaa la o-ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị bala ọ-da angịnyị lụmẹ-lụmẹ ụbwọ jaabwọ kahị ka họ ba myị́, nyọka la ọmyịmyị ẹ-ẹga nya Ọngọ họhị mẹ. (1 Tim. 2:3, 4) Ahị kịnyaa la ọ-yẹhị rịrị gbe ụka ọlẹ ká ọng myị́ ọng ọlẹ kọ jam la ọhịhị odehe ka ya ogbo ha iJihova Ohe nyahị mẹ. Ị ka ya ẹla ọlụpwụ nya Ọwụrụụ-wụrụ 4:11 ọlẹ kọ yẹkẹẹ: “Ahụ Ọngọlahị Ohe Oluhye, Ahụ a ri Ọngọ chịla-chịla nya ịlẹhị-ịlẹhị nyọka ye ogbo . . . lẹlẹ. Chajị, Ahụ a ri Ọngọlẹ ká họ ang myị́ ang wuu ilodehe ọlẹ lẹ.”
EJE 2 IJihova À Ri Ẹnyị Nyang Lẹ
^ par. 5 Ụpwụ Ịgọgọ ya gede-gede nyori iJihova Ohe Oluhye nya-à ri Ọngọ họ ang wuu lẹ. Ma angịnyị lụmẹ-lụmẹ á tị myị ịnyị ka. Ị kaa ya nyori ọhịhị nyị wẹ ka ji lịlọmwụ ịnyị. Kori kahị maga yẹẹyẹẹ nyọka ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị ẹ-ẹga nya Ohe Oluhye bala ịBayịbụụ, ẹla ọlẹ kị kaa ya wẹ á ka che ahị ọ-dahile nyahị jigi-jigi myị́ ka. Ang ọjẹ́jẹ ọlẹ ka da abwọlẹ kahị ka bwu họ ịnyị wụlẹ jehi.
^ par. 5 E-ebe-apwụ lụmẹ-lụmẹ, angịmẹjẹ á dọmwụ kaa ya ẹla u-uhye nyori ọ ka chịkpẹẹ myị́ nyori Ohe à họ ang wuu lẹ, ka. Ọ laa lala o-ri nyị́ ya ịnyị lẹ aalẹ, ọọwa nyị ri o-byi anyị ịla ube-ụpwụ nyị myị la Ohe la agbụrụ mẹ lẹ.
^ par. 7 Angị jẹ́ ang yẹẹyẹẹ ịhyẹ, tụ́ angị chị ang ehe wẹ kaka myị nyori Ohe à họ ang wuu lẹ. Ẹla ọlẹ ká angịnyị gụ angị 60 lẹpwụ nyaa ya juwa ẹ-ẹpwụ nya Watch Tower Publications Index ọ-la lẹẹlẹẹ. E-ekpeleji nya egbeju nya ẹla ọlẹ kọ ri, “Science,” mwahị nya ụbẹẹtụ nya ẹla ọlẹ kọ ri, “scientists expressing belief in creation.” À ka yé ẹla ụma ịlịnyị ịhyẹ ẹ-ẹpwụ nya Research Guide for Jehovah’s Witnesses. E-ekpeleji nya egbeju nya ẹla ọlẹ kọ ri, “Science and Technology,” mwahị nya ụbẹẹtụ nya ẹla ọlẹ kọ ri, “Interview.”
^ par. 12 Ọ-chụ pwokwita, yẹ ang ọjẹ́jẹ ọlẹ kọ ri, “Are Science and the Bible Compatible?” ẹ-ẹpwụ nya Awake! nya Ọya Oheeye, 2011 bala ang ọjẹ́jẹ ọlẹ kọ ri, “What Jehovah Foretells Comes to Be” ẹ-ẹpwụ nya Ẹpwang ọ-Kụ Gbeji nya ahyẹẹnụ 1 nya Ọya Ọhọhẹ, 2008.
