1. Eme a wuhrẹ owhẹ kpahe Jihova?

OTẸRỌNỌ ọsẹgboni ra yọ Isẹri Jihova, kiyọ whọ te riẹ kpahe Jihova no emaha ra ze. A wuhrẹ owhẹ nọ Jihova ọ ma eware kpobi, gbe inọ o wo emamọ iruemu, o te je wo obọdẹ ẹjiroro nọ ọ rọ ma ahwo-akpọ.​—Emu. 1:1; Iruẹru 17:24-27.

2. Ẹvẹ ahwo jọ a re rri ohwo nọ ọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware?

² Ahwo buobu a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ kabikọ inọ ọye ọ ma eware kpobi. Ukpoye a be ta nọ uzuazọ u mu rrọ. A be ta nọ oware jọ u mu romavia, u te muhọ enwene bẹsenọ u ro nwene zihe ruọ eware kpobi nọ e rrọ uzuazọ nọ ma be ruẹ nẹnẹ na. Ahwo jọ nọ a be ta ẹme nana yọ ahwo nọ a kpohọ isukulu gaga. A be ta nọ eware nọ egba-eriariẹ a kiẹ via i dhesẹ nọ Ebaibol ọ ta thọ. A rẹ sae jẹ ta nọ ohwo nọ ọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware kpobi yọ ogbori nọ o re rorote he, nọ ọ be rọwo oware kpobi.

3. Fikieme o rọ roja re ma ru ẹrọwọ mai ga?

³ Kọ ẹme nọ ahwo yena nọ a kpohọ isukulu gaga na a be ta u re ru nọ ma rẹ rọ jọ udu mai wo avro inọ o te wọhọ nọ Ọghẹnẹ oyoyou mai na ọ ma eware kpobi hi? Oware nọ ma rọ rọwo nọ Jihova ọ ma eware kpobi u gbe muame he, ma sai wo avro. Wọhọ oriruo, kọ fikinọ a vuẹ omai nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware kpobi ọvo ma rọ rọwo? Manikọ ma romatotọ kiẹ eware nọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware, ma te vuhu ei mu kẹ omobọ mai? (1 Kọr. 3:12-15) O tẹ make rọnọ ma gọ Jihova kri no, o gwọlọ nọ mai kpobi na ma re ru eware nọ ẹrọwọ mai o re ro dhe ẹgẹga. Ma te bi ru ere, a te gbẹ sae rọ “eriariẹ akpọ na gbe eviẹhọ ifofe” nọ ahwo nọ a wọso Ebaibol na a bi wuhrẹ ro su omai thọ họ. (Kọl. 2:8; Hib. 11:6) Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe (1) oware nọ ahwo buobu a gbẹ rọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he, (2) eware nọ who re ru  nọ ẹrọwọ ra ọ rẹ rọ ga ziezi inọ Jihova ọ ma eware kpobi, gbe (3) epanọ whọ sai ro ru ẹrọwọ ra jọ gaga ẹsikpobi.

4. Wọhọ epanọ obe Ahwo Hibru 11:1 gbe ẹme-obotọ riẹ o ta, eme ọ rẹ ginẹ lẹliẹ ohwo rọwo oware?

⁴ Ahwo jọ a roro nọ a tẹ ta nọ ohwo o wo ẹrọwọ, kiyọ ọ rọwo oware jọ ababọ oware ofa nọ o lẹliẹ oware nọ ọ rọwo na mu ei ẹro. Rekọ wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta, ẹrọwọ ọ rrọ ere he. (Se Ahwo Hibru 11:1 gbe ẹme-obotọ.) Oria Ebaibol yena o ta nọ u re wo imuẹro nọ i re ru ohwo rọwo inọ Jihova gbe Jesu a rrọ, yọ ere Uvie Ọghẹnẹ re, dede nọ ma sae ruẹ e rai hi. (Hib. 11:3) Oniọvo-ọmọzae jọ nọ o wuhrẹ gaga kpahe emama nọ e rrọ uzuazọ ọ ta nọ: “Orọnikọ aro tuẹtu ma rọ rọwo eware nọ ma rọwo na ha. Ma gbobọnẹ eware nọ egba-eriariẹ a kiẹ via ha evaọ eware nọ ma rọwo.”

5. Fikieme ahwo buobu a gbẹ rọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he?

⁵ Ẹsejọhọ whọ te nọ inọ, ‘Nọ orọnọ eware jọ e riẹ nọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware na, fikieme ahwo buobu a gbẹ be rọ rọwo nọ ẹma a ma eware he? Uyo na họ, ahwo jọ a re romatotọ roro kpahe eware nọ i dhesẹ nọ ẹma a ma eware he. Robert nọ ọ rrọ Osẹri Jihova enẹna ọ ta nọ: “A jọ isukulu nọ mẹ nya ta ẹdẹvo nọ ẹma a ma eware he. Fikiere me te je roro nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he. Nọ me te ikpe udhegbivẹ no, nọ mẹ jẹ nọ Isẹri Jihova, ẹsiẹ a rọ jọ Ebaibol dhesẹ kẹ omẹ vevẹ inọ Ọghẹnẹ ọ ma eware.” *​—Rri ẹkpẹti na “ Oware nọ O Roja nọ Esẹgbini A re Ru.”

6. Fikieme ahwo jọ a rọ ta nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he?

 ⁶ Ahwo jọ a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he keme anọ oware nọ a rẹ sae ruẹ ọvo a rẹ rọwo. Rekọ a rẹ ta nọ a rọwo eware jọ nọ a rẹ ruẹ hẹ, wọhọ ẹgba nọ o re gele oware nọ a gbolo kpehru zihe ziọ otọ. A rọwo onana keme a rẹ ruẹ nọ ohwo o te gbolo oware kpehru, u re kie ziọ otọ. Re a ta nọ ohwo o wo oghẹrẹ ẹrọwọ nọ a fodẹ evaọ Ebaibol na, u wo eware nọ ọ rẹ ruẹ re nọ u re ro mu ei ẹro inọ “eware nọ a rẹ ruẹ hẹ e ginẹ rrọ.” (Hib. 11:1) Ma rẹ daoma kiẹ eware nana jọ riwi re i vẹ kẹ omai. Yọ ahwo buobu a rẹ gwọlọ kiẹ kẹ omarai hi. Ohwo ọ gbẹ kiẹ eware nana via vuhumu kẹ omariẹ hẹ, ọ sae ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ.

7. Kọ ahwo kpobi nọ a kpohọ isukulu ae a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he? Ru ei vẹ.

⁷ Nọ egba-eriariẹ jọ a wuhrẹ kpahe eware nọ a rọ ẹro ruẹ no, a tẹ te rọwo nọ Ọghẹnẹ  ọ ginẹ ma idhiwu gbe akpọ na. * Wọhọ epanọ o jọ kẹ Robert nọ ma fodẹ ẹsejọ na, o sae jọ nọ oware nọ egba-eriariẹ nana jọ a gbẹ rọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he họ, fikinọ a wuhrẹ oware utiona evaọ obọ isukulu rai hi. Rekọ egba-eriariẹ buobu a wuhrẹ kpahe Jihova no, a te je you rie. Wọhọ epanọ egba-eriariẹ yena a ru na, mai kpobi ma re ru epanọ u re ro mu omai ẹro ziezi inọ Ọghẹnẹ ọ ma eware, te ma kpohọ isukulu hayo ma kpohọ isukulu hu. Ohwo ọvo ọ sai ru ere kẹ omai hi.

8-9. (a) Onọ vẹ ma te kuyo riẹ? (b) Eme o ti noi ze nọ whọ tẹ be hai rri emama Ọghẹnẹ?

⁸ Eme who re ru re o sai mu owhẹ ẹro ziezi inọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ ma eware? Joma ta kpahe eware ene jọ nọ whọ rẹ sai ru.

⁹ Hai rri emama Ọghẹnẹ. Whọ tẹ be hae romatotọ rri erao, ekakọ, gbe isi obehru na, u re mu owhẹ ẹro ziezi inọ Ọghẹnẹ ọ ma eware, yọ ẹrọwọ ra ọ te ga re. (Ol. 19:1; Aiz. 40:26) Nọ who te bi rri eware nana ẹsikpobi, u ti mu owhẹ ẹro ziezi inọ Jihova họ ọnọ ọ ma rai. Ebe ukoko na buobu i wo izoẹme nọ e ta kpahe emama Ọghẹnẹ sa-sa. Whọ dhẹ siọ izoẹme itieye na ba ha o tẹ make rọnọ whọ be sae jarae wo otoriẹ eware jọ họ fikinọ e rrọ gaga. Kru onọ whọ rẹ sae riẹ kpobi dhobọ. U te no ere no, hae jọ jw.org rri ividio nọ e ta kpahe emama Ọghẹnẹ nọ a dhesẹ evaọ ikokohọ ilogbo nọ ma nya kẹle na.

10. Kẹ oriruo jọ nọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ ma eware. (Ahwo Rom 1:20)

¹⁰ Who te bi rri emama Ọghẹnẹ, hai muẹrohọ eware nọ i dhesẹ kpahe Ọghẹnẹ nọ ọ ma rai na. (Se Ahwo Rom 1:20.) Wọhọ oriruo, ọre na o re lo kẹ omai yọ erri riẹ o re fiobọhọ kẹ eware nọ e rrọ uzuazọ. Rekọ u wo erri ọgaga jọ nọ o re noi ze nọ o kiehọ ohwo-akpọ oma ha. Whaọ erri yena o bi te omai oma ha. Kọ eme ọ wha riẹ ze? Otọakpọ na o wo oghẹrẹ ẹgho jọ nọ ọ be za erri ọgaga yena dhe. Erri ọgaga nọ o bi no ọre na ze na ọ tẹ be ga, ẹgho nọ ọ be zae dhe na o ve bi wo okpa re. Kọ oware nana u bi mu via? Vievie! Ọghẹnẹ nọ ọ ma ehrugbakpọ na nọ o wo areghẹ gaga na ọye o bi ru ei na, yọ o you omai gaga.

11. Diẹse whọ sae jọ wuhrẹ kpahe emama nọ u ti ru ẹrọwọ ra ga? (Rri ẹkpẹti na “ Eria jọ nọ Whọ Sae jọ Wuhrẹ Kpahe Emama nọ U re Ru Ẹrọwọ ra Ga.”)

¹¹ Who te ru ekiakiẹ evaọ jw.org, whọ rẹ ruẹ izoẹme gbe ividio nọ a jọ ta kpahe emama, yọ e rẹ sai ru ẹrọwọ ra ga. Whọ sae rọ izoẹme gbe ividio nọ e rrọ oria “Kọ Ẹma A Ma Riẹ?” na muhọ. Izoẹme gbe ividio na e rrọ kpẹkpẹe, yọ e ta obọdẹ eware jọ kpahe erao gbe emama Ọghẹnẹ efa. A tẹ jẹ jarae ta kpahe oghẹrẹ nọ egba-eriariẹ a bi ro rri emama Ọghẹnẹ ro ku eware.

12. Who te bi se Ebaibol, eware jọ vẹ u fo nọ who re muẹrohọ?

¹² Hae romatotọ se Ebaibol. Taure oniọvo nọ o wuhrẹ gaga kpahe eware nọ e rrọ uzuazọ nọ ma fodẹ ẹsiẹ na o te ti kurẹriẹ, ọ kake rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware vẹre he. Rekọ nọ u te oke jọ no, ọ tẹ te rọwo. Ọ ta nọ: “Orọnikọ eware nọ mẹ jọ isukulu wuhrẹ kpahe otokiẹ-eriariẹ ọvo eye i ru nọ mẹ rọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ ma eware he. Rekọ mẹ romatotọ wuhrẹ Ebaibol na re.” Ẹsejọhọ whẹ yọ ohwo nọ ọ riẹ Ebaibol ziezi. O make rrọ ere na, re o sai mu owhẹ ẹro ziezi inọ Ọghẹnẹ ọ ma eware, whọ rẹ gbẹ romatotọ se Ebaibol ẹsikpobi. (Jos. 1:8; Ol. 119:97) Hai muẹrohọ oghẹrẹ nọ  Ebaibol ọ rọ ta kpahe eware nọ e via ikpe buobu nọ i kpemu gbagba. Hai je muẹrohọ epanọ eruẹaruẹ nọ e riẹ i ro rugba gbe oghẹrẹ nọ eme riẹ e rọ rọwokugbe ohwohwo. Whọ tẹ be hai ru ere, u ti mu owhẹ ẹro ziezi inọ Ọghẹnẹ oyoyou nọ o wo areghẹ thesiwa na ọye ọ ma omai, o te je wo eme nọ e rrọ Ebaibol na. *​—2 Tim. 3:14; 2 Pita 1:21.

13. Ohrẹ Ebaibol jọ vẹ u woma gaga?

¹³ Nọ who te bi se Ebaibol na, hai roro kpahe epanọ ehrẹ nọ e riẹ i woma te. Wọhọ oriruo, nẹnẹ akpọ họ nọ Ebaibol ọ rọ ta nọ ohwo nọ o you ugho ọ rẹ wha enwoma se omariẹ je wo “edada buobu.” (1 Tim. 6:9, 10; Itẹ 28:20; Mat. 6:24) Kọ o gbẹ ginẹ rrọ ere nẹnẹ? Obe jọ nọ o ta kpahe uruemu ahwo-akpọ nẹnẹ o ta nọ: “Ahwo nọ a re le efe gaga eva e rẹ were ae tere he, yọ ae a rẹ mae jọ ọkọkora. Makọ ahwo nọ a re roro epanọ a re ro wo ugho di ugho họ obọ ẹsikpobi eva e rẹ were ae tere he, yọ a rẹ mọ vi ahwo nọ a re roro kpahe ugho tere he.” Ohrẹ nọ Ebaibol ọ kẹ inọ ma you ugho ho na, whọ gbẹ ruẹ epanọ u woma te? Kọ whọ kareghẹhọ ohrẹ Ebaibol ofa nọ u re fiobọhọ ziezi nọ ma te ru lele iei? Nọ ma tẹ be hai roro kpahe epanọ ehrẹ Ebaibol i woma te, ma ti vuhumu nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ ewoma mai, ma vẹ te rẹroso ẹe. (Jem. 1:5) Eva e vẹ te were omai evaọ uzuazọ mai.​—Aiz. 48:17, 18.

14. Eme whọ rẹ riẹ kpahe Jihova nọ who te bi se Ebaibol?

¹⁴ Hai se Ebaibol avọ iroro inọ whọ gwọlọ riẹ Jihova ziezi. (Jọn 17:3) Who te bi se Ebaibol, ẹmẹrera na who ti muẹrohọ nọ Jihova o wo obọdẹ iruemu jọ. Whọ te jọ eware nọ ọ ma na ruẹ iruemu nana re. Nọ who bi muẹrohọ iruemu nana evaọ Ebaibol gbe emama na, whọ vẹ te ruẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ, yọ ọye o wo iruemu nana. (Ọny. 34:6, 7; Ol. 145:8, 9) Nọ whọ be riẹ Jihova ziezi na, ẹrọwọ ra ọ vẹ te ga, who ve ti you rie vi epaọ anwẹdẹ, usu ra avọ iẹe o vẹ te kpekpe ziezi.

15. Erere vẹ o ti te owhẹ nọ whọ tẹ be hae vuẹ amọfa eware nọ whọ jọ Ebaibol wuhrẹ?

¹⁵ Hae vuẹ amọfa eware nọ who bi wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ. Who te bi ru ere, ẹrọwọ ra o ti dhe ẹgẹga. Kọ otẹrọnọ ohwo jọ nọ whọ be ta usi uwoma kẹ ọ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ, yọ whọ riẹ ẹme nọ whọ rẹ ta kẹe he, eme who re ru? Jọ obe ukoko na jọ ru ekiakiẹ. Whọ te jariẹ ruẹ oware nọ Ebaibol ọ ta nọ u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ. Who ve dhesẹ iẹe kẹ ohwo na. (1 Pita 3:15) Whọ sae jẹ nọ oniọvo nọ o wo eriariẹ ziezi re o fiobọhọ kẹ owhẹ. Ohwo na ọ gbẹ make rọwo ẹme nọ whọ ta kẹe he, ekiakiẹ nọ who ru na i ti fiobọhọ kẹ owhẹ. U ti ru nọ ẹrọwọ ra ọ te rọ ga vi epaọ anwẹdẹ. Yọ ahwo nọ a se omarai nọ a kpohọ isukulu gaga a tẹ be make ta nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ kabikọ ọye ọ ma eware he, whọ te riẹ nọ ẹme rai na uzẹme he.

16. Eme ọ rẹ sae via nọ ma gbe bi ru eware nọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ ga ẹsikpobi hi?

¹⁶ O make rọnọ ma gọ Jihova kri no hayo ma muhọ obọ, ma rẹ daoma ru eware nọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ jọ gaga ẹsikpobi. Fikieme? Keme ma gbe rri otọ mu hu, ẹrọwọ mai ọ sai whrehe no. Kareghẹhọ nọ, wọhọ epanọ ma wuhrẹ no na, eware nọ ma be ruẹ hẹ rekinọ i mu omai ẹro oye u ru nọ ma ro wo ẹrọwọ. Whaọ ma gbẹ be ruẹ oware he, u re kri omai ẹro ẹthọrọ họ. Oyejabọ  nọ Pọl ọ rọ ta nọ ẹrọwọ mai nọ o re whrehe ẹsejọ na yọ “uzioraha nọ ma re kie ro lọlọhọ.” (Hib. 12:1) Kọ eme ma re ru re ẹrọwọ mai ọ seba ewhrehe?​—2 Tẹs. 1:3.

17. Eme o re fiobọhọ kẹ omai nọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ ga ẹsikpobi?

¹⁷ Orọ ọsosuọ, ma rẹ lẹ se Jihova ẹsikpobi inọ jọ ọ kẹ omai ẹzi riẹ. Fikieme? Keme ẹrọwọ yọ abọjọ ubi ẹzi na. (Gal. 5:22, 23) Ẹzi Ọghẹnẹ ọ gbẹ rrọ omai oma ha, ma sai fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ je ru epanọ ẹrọwọ na ọ rẹ rọ ga ha. Ma tẹ be hae lẹ nọ ọ kẹ omai ẹzi riẹ ẹsikpobi, ọ te kẹ omai. (Luk 11:13) Ma sae lẹ nọ: “Tua ẹrọwọ mai.”​—Luk 17:5.

18. Wọhọ epanọ o rrọ Olezi 1:2, 3, eme ma rẹ sai ru nẹnẹ?

¹⁸ Orọ avọ ivẹ, hai se Ebaibol na kẹ omara ẹsikpobi. (Se Olezi 1:2, 3.) Evaọ oke nọ a ro kere olezi nana, umutho ahwo Izrẹl jọ ọvo a wo obe Uzi Ọghẹnẹ nọ a kere fihọ oria. Ivie gbe izerẹ na a rẹ sai wo ebe nọ a kere Uzi na fihọ re. Yọ evaọ ikpe ihrẹ kpobi, “ezae na, eyae na, emaha na,” gbe erara nọ e be rria Izrẹl kpobi a jẹ hai kokohọ re a gaviezọ kẹ Uzi Ọghẹnẹ nọ a bi se do via. (Izie. 31:10-12) Evaọ oke Jesu, umutho ahwo jọ ọvo a wo iko-ebe Ikereakere na, yọ e jẹ hae jọ evaọ isinagọgo re. Rekọ o rrọ ere nẹnẹ hẹ. Ahwo buobu a wo oma Ebaibol na soso hayo abọjọ riẹ. Who rri oware nọ Ọghẹnẹ o ru kẹ omai! Kọ ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ okẹ nana nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na, o da omai ẹro fia?

19. Eme ma re ru ẹsikpobi re ẹrọwọ mai ọ sae jọ gaga?

¹⁹ Ma tẹ be hai se Ebaibol na ẹsikpobi, yọ ma bi dhesẹ nọ ma rri Ẹme Ọghẹnẹ nọ ma wo na ghaghae. Ma rẹ ta nọ oke kpobi nọ ma wo uvẹ ma re ro ru uwuhrẹ omobọ mai hi. Ukpoye ma re fi oke họ nọ ma re ro ru ei ẹsikpobi. Ma tẹ be hai se Ebaibol ẹsikpobi evaọ oke nọ ma fihọ na, ẹrọwọ mai ọ rẹ ga ziezi.

20. Eme ma rẹ gbaemu nọ ma re ru?

²⁰ Ma wọhọ “iwareghẹ gbe enọ e riẹ ikpebe” akpọ nana ha. Ma fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ fiki eware nọ ma bi wuhrẹ evaọ Ebaibol na. (Mat. 11:25, 26) Ebaibol nọ ma bi wuhrẹ u fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ o wha riẹ ze nọ akpọ na o bi ro dhe eyeyoma gbe oware nọ Jihova o ti ru kpahe iẹe. Fikiere joma gbaemu nọ ma rẹ hai ru eware nọ ẹrọwọ mai o re ro dhe ẹgẹga, ma ve je fiobọhọ kẹ ahwo fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ nọ ọ ma eware kpobi na. (1 Tim. 2:3, 4) Joma hai rẹro oke nọ ahwo kpobi nọ a te jọ akpọ na a ti ro jiri Jihova jẹ te ta ẹme nọ ọ rrọ Eviavia 4:11 inọ: “Who te, Jihova Ọghẹnẹ mai, re who wo oruaro na . . . keme whẹ họ ọnọ ọ ma eware kpobi.”