1. Jméni xi ʼyai ji xi tʼatsʼe Niná.

TSA tokʼoa jetestigole Jeobá je xijcháli nga kitsin, kʼiajin saʼnda nga sʼa ʼndí tisui tsaʼyani xi tʼatsʼe Jeobá. Tsakʼinyajinli nga je kisinda ngayeje jmeni xi tjín, nga nʼio nda chjota, kʼoa nga kui xi mele nga kuiyoaa nga jeʼndenaxó koa̱n i̱ Sonʼnde (Gén. 1:1; Hech. 17:24-27).

2. Jósʼin síkjaʼaitsjen kʼa chjota tʼatsʼe je xi makjainle nga tíjna Niná xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín.

² Nkjín chjota xi tsín makjainle nga tíjna Niná kʼoa tjínkʼa xi tsín makjainle tsa je kisinda ngayeje jmeni xi tjín. Kʼoasʼin makjainle nga toxijña tsʼatsen je kjoabijnachon kʼoa tobijbi tsʼantjaiya ngayeje. Tjínkʼa chjota jebi xi skuelangʼa kiskotʼaya. Nkjín koya jmeni xi tjíokotʼayason je chjotachjine, kʼoa tjínkʼa xi kʼoatso nga kui jebi xi bakó nga tsín kʼoatjín jmeni xi tso Biblia, kʼoa kʼoatso nga toje xi makjainle tʼatsʼe Niná je xi tsín jme xi majinle, xi tsínle kjoachjine kʼoa xi tomakjainyejele jme xi ʼmile.

3. Ánni nga nʼio chjínile nga sa nʼio sa nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná nga jngó jngoá.

³ A kʼoati to jao sʼe tokoán tsanda ñá kʼianga tíjna je Niná xi kisindaná kʼianga kʼoatso kʼa je chjotachjine. Kui xi kuitsoni ánni nga kui makjainniná. A kuinga tokʼoatsakʼinná nga kʼoasʼin tjínnele koa̱nkjainná. Axo kuinga ñaki ñásoa kichotʼayajiaan tsa ñaki tíjna Niná kʼoa tsa mai (1 Cor. 3:12-15). Ngatsʼiñá nga machjén nga tosi tonda si̱tajaa kjoamakjainná, ni jekjoatse kʼoa ni chriansʼa nga tinixálee je Jeobá. Tsa kʼoasʼiaan, alikui je kʼoanachaná je xi kʼoatso nga to énndiso jme xi bakóya je Biblia, nga̱ je Énle Niná kʼoatso nga niʼyajin xi katabʼanachaná “kao kjoachjine xi tokjoandiso xi tsínjme chjíle” (Col. 2:8; Heb. 11:6). Kʼoati koasenkaoná  jmeni xi chótʼayajiaan i̱ kjoaʼmiya jebi, nga̱ kui jchaa ánni nga nʼio nkjín mani je chjota xi tsín makjainle nga tíjna jngo Niná xi kisindaná, jméni xi sʼiaan nga sa nʼio sa nʼio koa̱nkjainná tʼatsʼe Jeobá, je xi kisindaná, kʼoa jmé xi sʼiaan nga tsínkʼia jao sʼe̱ tokoán.

4. Tojo tso Hebreos 11:1, jósʼin tíjna nga makjain kjoaixiná.

⁴ Tjínkʼa je chjota xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga koa̱n koa̱nkjainná tojmeni ninga tsínkjoan ʼyaa ánni nga kui makjainniná. Tonga je Biblia kʼoatso nga tsín kʼoasʼin tíjna je xi kjoamakjain ʼmile (tʼexkiai Hebreos 11:1). * Je Biblia tsoya nga tjín jñani chʼangiñá jmeni xi makjainná. Ningalani tsín ñaki kao xkoaan ʼyañá, tonga ya Biblia bakóyaná nga ñaki tíjna je Jeobá, je Jesús kao Chjotaxále Niná (Heb. 11:3). Jngo chjota científico xi testigole Jeobá ma itso: “ʼYañá ánni nga makjainniná kʼoa kuenta nʼia jmeni xi kjimasjaile je chjota nga tjíokotʼayason”.

5. Ánni nga nʼio nkjín chjota xi tsín makjainnile nga je Niná kisinda ngayeje jmeni xi tjíokon.

⁵ Tsa tjín choa̱ xi bakóná nga tíjna Niná xi kisindaná, ánni nga nʼio nkjín chjota xi tsín makjainnile nga Niná kisinda ngayeje jmeni xi tjíokon. Kuinga tsín jesoa kotʼayason choa̱ jebi. Je Robert, xi testigole Jeobá ma ndʼaibi, itso: “Kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen nga tsín ʼya xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín nga̱ tsínkʼia nga kui tsakʼinyana ya ndʼiaskuela. Kʼiaa saʼnda nga jekichona 22 nó nga tsakjakaonajmía je testigole Jeobá, kʼoa kao Biblia kitsoyana je choa̱ xi tjín nga tíjna je Niná xi kisinda  ngayeje jmeni xi tjín”. * (Chótsenlai je recuadro “ Xi nʼio chjíle xi sʼejinkon je xi xijchá ma”).

6. Ánni nga tjínkʼani je chjota xi tsín makjainle nga tíjna je Niná xi kisindaná.

⁶ Tjínkʼa je chjota xi tsín makjainle nga tíjna je Niná, nga̱ kʼoatso nga tokʼia koa̱nkjainle tsa ñaki xko̱n skoe̱ni. Ningalani kʼoatso je chjota, tojo makjainnile tʼatsʼe jmeni xi tsín be. Tobʼelañá, makjainle nga tjín je ntjao̱, ningalani tsín matsen. Je Biblia kʼoatso nga tjín je choa̱ xi bakóná “nga kjoakixi nga tjío” jmeni xi makjainná ninga tsín matsen (Heb. 11:1). Tonga machjén nga chʼa̱sjee nganʼio kʼoa si̱kʼayaa nichxin nga chótʼayajiaan choa̱ jebi. Nʼio nkjín chjota xi tsín mele nga kui batiotsʼinya, kuinga kʼoasʼin síkjaʼaitsjenni nga tsín je Niná.

7. Jómani ʼyaa nga tsín tongatsʼi chjota xi skuelangʼa kiskotʼaya xi kʼoatso nga tsín je Niná kisinda ngayeje jmeni xi tjín.

 ⁷ Kʼianga jekotʼayason je choa̱ xi tjín, tjínkʼa chjotachjine xi kʼoatso nga tíjna jngo Niná xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín. * Joni je Robert, xi sa jekanikʼaxkiaa ya párrafo 5, tjínkʼa xi tsín makjainle nga tíjna je Niná xi kisindaná nga̱ tsínkui kisakoyale ya skuelangʼa. Tonga nʼio nkjín chjotachjine xi tjíobe tʼatsʼe Jeobá kʼoa tsjoake kjima. Tojo tjíosʼín chjota jebi, kʼoati machjén nga nʼio katasʼejna kjoamakjainná xi tʼatsʼe Niná, ni tse kʼoa ni choa kjoachjine tjínná. Alikui ʼya xi koa̱n kʼoasʼinngajaoná jebi, machjén nga ñásoa kʼoasʼiaan.

8, 9. 1) Jmé xi chótʼayajiaan ndʼaibi. 2) Jósʼin koasenkaoná tsakui chótʼayajiaan tʼatsʼe jmeni xi koannda.

⁸ Ñola koya chótʼayajiaan xi koasenkaoná nga sʼe̱jngo tokoán nga Niná kisinda ngayeje jmeni xi tjín.

⁹ Chótʼayasoán tʼatsʼe jmeni xi koannda. Tsa si̱kjaʼaitsjenjiaan tʼatsʼe cho̱, tʼatsʼe xka̱ kao tʼatsʼe niño, ngisaa sʼe̱jngo tokoán nga tíjna je xi kisinda ngayeje jebi (Sal. 19:1; Is. 40:26). Nga sa tse sa tse chótʼayasoán xi tʼatsʼe jebi, ngisaa sʼe̱jngo tokoán nga je Jeobá kisinda. Je xo̱n xi bʼasje naxinandále Niná me tokjitʼa nga kui nchja̱ni tʼatsʼe jmeni xi koannda. Ninga ñʼai koa̱n choaná nga koa̱njinná, kʼoénelee yaoná nga kʼoéxkiaa kʼoa si̱jinlee yaoná jokji tjen kʼoakoa̱nná. Kʼoati koa̱n chótsenlee ya jw.org je video xi jaʼa ya kjoajtíntse xi kisationá xi kui nchja̱ni tʼatsʼe jmeni xi koannda.

10. Jngo choa̱ tʼejnai xi bakó nga tíjna je xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín (Romanos 1:20).

¹⁰ Kʼianga chótʼayajiaan tʼatsʼe jmeni xi koannda, kuenta sʼiaan jmeni xi bakóyaná tʼatsʼe xi kisindaná (tʼexkiai Romanos 1:20). * Tobʼelañá, je Tsʼuí ali tsa to síʼisenjin kʼoa ali tsa to sísjejin i̱ Sonʼnde nga koa̱n sʼe̱ kjoabijnachon, kʼoati bʼasje je lʼí xi síkiʼaonná. Jngo ntjao̱ kijnajtsa Sonʼnde xi ozono ʼmi xi basenkaoná nga tsín josíkaoná je lʼí jebi, kʼoa nga nʼio sje ma lʼí jebi, kʼoati matse je ntjao̱ xi kijnajtsa Sonʼnde nga ma bʼéchjoale. A tsíkui jebi xi bakóná nga tíjna je Niná xi tsakʼénda Sonʼnde kʼoa nga nʼio tsjoakená.

11. Jñásani koa̱n chótʼayajiaan tʼatsʼe jmeni xi koannda xi koasenkaoná nga ngisa nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná (chótsenlai je recuadro “ Xi basenkaoná nga nʼio sʼejna kjoamakjainná”).

¹¹ Yaa Índice de las publicaciones Watch Tower kao ya jw.org koa̱nsjaisaná xi kui tínchja̱ni tʼatsʼe jmeni xi koannda xi koasenkaoná nga nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná. Koaan ya chótʼa títjoán jñani “¿Lo diseñó alguien?” tso, kʼoa kʼoati koa̱n chótsenlee je video xi faʼaitʼa. Tochoaa én faʼaitʼa kʼoa tochoatsee faʼa je video, kʼoa nʼio nda tsoya tʼatsʼe je cho̱ kao tʼatsʼe xka̱. Kʼoati faʼaitʼa choa̱ xi bakó jotjíosʼín je chjota científico nga ya tjíokjenngile jmeni xi koannda kʼianga jmeni xi sínda.

12. Jméni xi kuenta sʼiaan kʼianga chótʼayá Biblia.

¹² Chótʼayá Biblia. Je chjota científico xi sa jekanikʼaxkiaa ya párrafo 4 alikui makjainle tsakai nga tjín xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín, tonga nga koanskanni chaan kisʼejngo kon nga tíjna je Niná xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín. Itso: “Ali tsa toyajin bʼangiña josʼin makjainna kao jmeni xi tikotʼayasoan.  Kʼoati kuinga makjainniná nga nʼio nda tikotʼayajian jmeni xi tso Biblia”. Tsakui nichxin jenʼio nda ʼyaa jmeni xi bakóya je Biblia. Ninga kʼoalani, machjén nga tosi tonda chótʼayajiaan ánni nga tosi tonda nʼio sʼe̱jnani je kjoamakjainná xi tʼatsʼe Niná (Jos. 1:8; Sal. 119:97). Kʼianga chótʼayá Biblia, kuenta sʼiaan josʼin bakóya jmeni xi koan ngasʼa, josʼin tíbitjoson je én xi tongini kinokjoa kʼoa nga mangóson jmeni xi tso. Tsa kʼoasʼiaan, ñaki sʼe̱jngo tokoán nga nʼio chjine je Niná xi kisindaná kʼoa nga nʼio tsjoakená, kʼoa nga je tsakándiaale chjota xi kiski Biblia (2 Tim. 3:14; 2 Ped. 1:21). *

13. Jngo choa̱ tʼejnai xi bakó jokji kjoachjine nya je Énle Niná.

¹³ Kʼianga chótʼayá je Biblia, kuenta sʼiaan josʼin basenkaoná je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá. Tobʼelañá, je Biblia nʼio tongini kʼoakitso nga tsín ndasʼin bichómani nga tao̱n nʼio matsjoachaa kʼoa nga tse kjoañʼai síkatíojinná (1 Tim. 6:9, 10; Prov. 28:20; Mat. 6:24). Nichxin xi tiyoaa ndʼaibi tojo nʼio basenkaoná kjoafaʼaitsjen jebi. Jngo libro xi kui nchja̱ni jokjimakjoan chjota ndʼaibi itso: “Me tongatsʼi je chjota xi tao̱n tsjentʼale xi tsínni tsjoa satío kon kʼoa xi ngisani síkjáojin. Kʼoa je chjota xi ñaki to tao̱n básjai ngisaa nkjín koya chʼin tsaotʼale”. Kui jebi xi bakóná nga nʼio ndatjín nga mangíntjenngiaa je kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia nga kʼoatso nga tsín koa̱n tao̱n nʼio koa̱ntsjoachaa. A faʼaitsjensa kʼaná kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia xi tíbasenkaoná. Kʼianga si̱kjaʼaitsjenjiaan kjoafaʼaitsjen xi tsjoá Biblia, jchañá nga je Niná xi ngisa nda be jmeni xi koasenkaoná kʼoa kui kjuintjenngiaa ngantsjai je kjoafaʼaitsjen xi tsjoáná (Sant. 1:5). Tsa kʼoasʼiaan, nʼio tsjoa sa̱tío tokoán (Is. 48:17, 18).

14. Jméni xi jchaa tʼatsʼe Jeobá kʼianga chótʼayá je Biblia.

¹⁴ Kui xá chótʼayañá je Biblia nga mená ngisa nda jchaxkoaan je Jeobá (Juan 17:3). Kʼianga chótʼayá Biblia jchañá jokjoan je Jeobá, kʼoa kʼoati koa̱njinná jokjoan nga si̱kjaʼaitsjenjiaan jmeni xi kisinda. Nga jchaa jokjoan je Jeobá ñaki sʼe̱jngo tokoán nga tíjna kjoaixi (Éx. 34:6, 7; Sal. 145:8, 9). Nga sa nda sa nda jchaxkoaan je Jeobá, ngisaa koa̱nkjainná xi tʼatsʼe, ngisaa tsjoacha koaan kʼoa ngisaa koa̱nmiyoaa.

15. Jósʼin basenkaoná nga kui chjakaonajmíñá je chjota nga makjainná tʼatsʼe Niná.

¹⁵ Chja̱kaonajmíñá chjota nga makjainná tʼatsʼe Niná. Tsa kʼoasʼiaan, ngisaa nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná. Tonga jméni xi sʼiaan tsakui skónanginá je chjota tʼatsʼe Niná kʼoa tsa tsín ʼyaa jmeni xi kʼuínlee. Ya kjoásjaiyaa je xo̱n xi bʼasje naxinandále Niná kʼoa kui si̱chjén nga kʼuínyalee je chjota (1 Ped. 3:15). Kʼoati koa̱n si̱jélee nganʼio jngo ndsʼee nga katabasenkaoná. Ni koa̱nkjainle kʼoa ni mai je chjota jmeni xi tso Biblia, koasenkaoná ñá nga kʼoasʼin kuijnatsʼinyaa, nga̱ ngisaa nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná. Kʼoa alikui kui koa̱nkjainná jmeni xi tso je chjotachjine xi kʼoasʼin síkjaʼaitsjen nga tsín jngo Niná xi kisinda ngayeje jmeni xi tjín.

16. Jókoa̱n tsa tsín nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná.

¹⁶ Ni jekjoatse kʼoa ni chriansʼa tinixálee je Jeobá, machjén nga nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná. Nga̱ tsa tsín nʼio tíjna kjoamakjainná tsínjin tinanda koa̱nkjainniná xi tʼatsʼe Niná. Tojosʼin sa jekachotʼayajiaan, tjín je choa̱ xi bakóná nga ñaki tjío jmeni xi makjainná ninga tsín matsen. Kʼoa jmeni xi tsín kao xkoaan ʼyañá ngotjo chajinniná. Kuinga kʼoakitsoni je Pablo nga jngoo jée xi  ngotjo bʼanachaniná kʼianga tsín makjainná (Heb. 12:1). Jméni xi sʼiaan nga nʼio katasʼejna kjoamakjainná (2 Tes. 1:3).

17. Jméni xi sʼiaan nga nʼio katasʼejna kjoamakjainná.

¹⁷ Xi títjon, kjitʼa si̱jélee je Jeobá nga katatsjoáná nganʼiotsjele, nga̱ kui nganʼiotsjele Niná basenkaoná nga sʼená kjoamakjain (Gál. 5:22, 23). Alikui nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná xi tʼatsʼe Niná tsa tsínkui nganʼiotsjele koasenkaoná. Tosi tonda si̱jélee Jeobá je nganʼiotsjele kʼoa je tíjnandaa nga tsjoáná (Luc. 11:13). Koaan i̱ kʼuínlee je Jeobá: “Tisenkaonajin, jméni nga ngisa nʼio koa̱nkjainsíninajin” (Luc. 17:5).

18. Tojo tso Salmo 1:2, 3, jmé kjoanda xi tjínná.

¹⁸ Xi ijngosani, kjitʼa chótʼayá je Énle Niná (tʼexkiai Salmo 1:2, 3). * Nga kichji salmo jebi, tochoaa mani chjota israelita xi kjiole kjoatéxomale Niná nga kʼia. Tonga kisʼeyole je rey kao xi naʼmi koan. Kʼoa nga xki̱ ñato nó, koanxkó ngatsʼi chjota israelita nga kinrʼoé kjoatéxomale Niná, “xi xʼin, xi yánchjín kao xtiʼndí, kʼoa kao chjota xi xin tsʼe” (Deut. 31:10-12). Kʼianga nichxinle Jesús, tochoaa chjota kisʼeyole je rollo xi Énle Niná nroatʼa. Kʼoa je rollo jebi me to ngayeje nga ya yo̱ngo̱ kisʼeyo. Tonga nichxin xi tiyoaa ndʼaibi, me tongatsʼi chjota nga kjiole je Biblia. Jósʼin koakoá nga chjí ʼyaa kjoanda jebi.

19. Jméni xi sʼiaan nga tosi tonda nʼio sʼe̱jna kjoamakjainná.

¹⁹ Kʼianga ntsjaintsjai kʼoéxkiaa je Énle Niná kʼoasʼin koakoñá nga chjí ʼyatokoán. Machjén nga ndakjoán kʼoéndajiaan nga kʼoéxkiaa kʼoa nga chótʼayá je Biblia, alikui koa̱n nga tokʼia kʼoéxkiaa nga koa̱nʼaná. Tsa kjitʼa kʼoéxkiaa je Biblia nʼio sʼe̱jna je kjoamakjainná.

20. Jméni xi tiyondaa nga sʼiaan.

²⁰ Je chjotachjine xi tjín alikui jña bʼangini jmeni xi makjainle, tonga ñá yaa chʼangiñá jotso je Énle Niná josʼin makjainná (Mat. 11:25, 26). Nga Biblia chotʼayá, ʼyañá ánni nga sa chʼao sa chʼao kjimachonni sonʼnde, kʼoa ʼyañá josʼin kʼoendajin Jeobá kjoa jebi. Kuinga ñaki kʼoakʼoéñá tokoán nga sa nʼio sa nʼio katasʼejna kjoamakjainná, kʼoa jokji tjen kʼoakoa̱nná kuinyakoaa je chjota nga katamakjainle xi tʼatsʼe Niná (1 Tim. 2:3, 4). Kao kjoatsjoa chóyalee nga kjoaʼaí je nichxin nga toje Jeobá kʼoasjengʼa ngatsʼi xi koatio i̱ Sonʼnde kʼoa nga kʼoakuitso jotso ya Apocalipsis 4:11, nga tso: “Bakinli [Jeobá] nga ji katjitjojeyai, [...] nga ji kinindai ngayije tsojmi”.