Skip to content

Skip to table of contents

SUOBEL EL BO DOSUUB 32

Msisichii a Klaumerang er Kau er Ngike el Ulemeob

Msisichii a Klaumerang er Kau er Ngike el Ulemeob

“A kloumerang a sel bo dulterekokl . . . medenge ikel tekoi el diak le meues.”​—HEB. 11:1, BT.

CHELITAKL 11 A Blebelel a Dios a Ochotii a Klebkellel

NGAR TIA EL SUOBEL *

1. Ngera ke mlosisechakl er ngii el kirel a Ulemeob?

A LSEKUM ke mlukeroul el ta er a Sioning er a Jehovah e ngbelkul a kmo kulemuchel el mesuub el kirel a Jehovah er a omdirk kekerei. Ke mlosisechakl el kmo ngii a Ulemeob e betok a ungil blekerdelel e ngar ngii a ungil moktek er ngii el kired a rechad.​—Gen. 1:1; Rel. 17:24-27.

2. Ngera uldesuir a rebebil el kirir tirke el oumerang er a Ulemeob?

2 Me nguaisei engdi rebetok a diak loumerang el kmo ngngar ngii a Dios el ngii a ulemeob a rokui el tekoi. Te bai oumerang el kmo a klengar a di mle ngii el duubech el mekekerei el tekoi e mirrael el mo meklou el tekoi. A rebebil er tirka el oumerang el uaisei a kmal ngarbab a skulir. Te melekoi el kmo a science a mla meketeklii el kmo a Biblia diak el klemerang e tirke el oumerang er a Ulemeob a diak a skulir, mechitechut a uldesuir, me a lechub e te di beot el mecheblad.

3. Ngera uchul me ngklou a ultutelel el deteketekii a klaumerang er kid?

3 Me a uldesuir tirka el ngarbab a skulir el chad ngrullid el mo oumededenger er a Jehovah el ngii a betik a rengul el Ulemeob? Tia kmal di mo oltirakl er a uchul me kede oumerang el kmo a Jehovah a Ulemeob. Kede oumerang er a Ulemeob e le tiakid a demluchais er ngii me a lechub kede oumerang e le kede mla mengoit a taem el merriter aike el lolechotel a kmo ngngar ngii a Ulemeob? (1 Ko. 3:12-15) Me a debla bo de Sioning el kemanget el taem me a lak, me kid el rokui a kired el melemolem el melisiich er a klaumerang er kid. Sel doruul el uaisei e ngdiak demechetakl er a “bechachau lomengeblad el llomeserreng” er a rechad el ngii a diak loltirakl er a Tekingel a Dios. (Kol. 2:8, BT; Heb. 11:6) Tia el suobel a mo ngosukid loeak a edei el tekoi. (1) Kede mo mesaod er a uchul me a rebetok a diak loumerang el kmo ngngar ngii a Ulemeob, (2) rolel a deteketekii a klaumerang er kid er a Jehovah el ngike el Ulemeob er kid, me a (3) rolel e ngsebechel a klaumerang er kid el melemolem el mesisiich.

UCHUL ME A REBETOK A DIAK LOUMERANG EL KMO NGNGAR NGII A ULEMEOB

4. A doltirakl er a Hebru 11:1, BT e ngngera mera el klaumerang?

4 A rebebil omdasu el kmo a klaumerang a belkul a kmo kede oumerang er a tekoi el diak olechotel a kmo ngklemerang. Me nguaisei engdi a Biblia kmo tia diak el mera el klaumerang. (Monguiu er a Hebru 11:1, BT. *) Mutebengii el kmo a klaumerang er kid er a diak el meues el tekoi el ua Jehovah, Jesus, me a Renged el ngar er a eanged a ngar ngii a uchetemel. (Heb. 11:3) A ta el scientist el mla mo ta er a Sioning a melekoi el kmo: “A klaumerang er kid a ngar ngii a uchetemel e tia el klaumerang er kid a diak longetukel a tekoi er a science.”

5. Ngera uchul me a rebetok a diak loumerang el kmo ngngar ngii a Ulemeob?

5 Me kede locha mo oker el kmo, ‘A lsekum e ngngar ngii a bleketakl lolechotel a kmo ngngar ngii a Ulemeob, e ngera uchul me a rebetok el chad omdasu el kmo a Dios a dimlak lomeob er kid?’ A rebebil a diak lorriter aike el olechotel a kmo ngngar ngii a Dios. A Robert el ngii a ta er a Sioning er a Jehovah er chelechang a melekoi kmo: “Ngdimlak a ta el ki mosaod er a skuul el kmo ngngar ngii a ulemeob me a uchul me ngdimlak kumdasu el kmo ngklemerang. Me nguaisei engdi sera bo lluich me a derengel a rekik e ak milengedecheduch er a Resioning er a Jehovah e mlo medengelii a bleketakl lomesodel me a olechotel er a Biblia el kmo ngngar ngii a ulemeob.” *​—Momes er a baks el “ Klou a Ultutelel el Tekoi el Mora Ruungalek.”

6. Ngera uchul me a rebebil a diak loumerang el kmo ngngar ngii a Ulemeob?

6 A rebebil a kmo te diak loumerang el kmo ngngar ngii a Ulemeob e le te di oumerang aike el sebechir el mes. Me nguaisei engdi tirka kongei e oumerang a tekoi el diak el meues el ua gravity. A klaumerang el losaod er ngii a Biblia mengai a uchetemel er a olechotel a “ikel tekoi el diak le meues.” (Heb. 11:1, BT) Ngousbech a taem me a dechal a rengud el mo mesuub aika el olechotel a diak el meues el tekoi, engdi rechad a diak a klemeriarreng er tir el meruul er tiang. Me a chad a lak di lengii el mesuub aika el tekoi e ngmo omdasu el kmo ngdiak a Dios.

7. A rokui el ngarbab a skulir te diak loumerang el kmo a Dios a mileob a rokui el tekoi? Mosaod.

7 A rebebil scientist el milsuub aike el lochotel a kmo ngngar ngii a Ulemeob a mla mo oumerang el kmo a Dios a mileob a rokui el tekoi. * A rebebil a locha ua Robert el dulsaod er ngii er a uchei, el ulemdasu el kmo ngdiak a Ulemeob e le te dimlak lemosisechakl el kirel er a daingak. Me nguaisei engdi te betok el scientist a mla mesuub el kirel a Jehovah e kmal betik a rengrir er ngii. Me a lengarbab a skuled me a lak me kid a kired el mo uai tirka el scientist e toketekii a klaumerang er kid er a Dios. Ngdiak a chad el sebechel meruul er tiang el kired.

ROLEL A DETEKETEKII A KLAUMERANG ER KID ER NGIKE EL ULEMEOB

8-9. (a) Ngera el ker a bo dosaod er ngii er chelechang? (b) Ngmekera omesubem el kirel a bleob e ngosukau?

8 Ngmekera sebechem el toketekii a klaumerang er kau er ngike el Ulemeob? Ka me dosaod a eua el rolel.

9 Mosuub a blebelel. Ngsebechem el toketekii a klaumerang er kau er a Ulemeob loeak sel momtab a charm, dellomel, me a btuch. (Psa. 19:1; Isa. 40:26) Sel mongoit er a klou el taem el mesuub el kirel aika el tekoi, e nglmuut el mo ulterekokl a rengum el kmo a Jehovah ngike el Ulemeob. Aike el babilenged a betok a suobel er ngii el komakai omesodel el kirel a bleob. Lak em skip aika el suobel a lsekum e ngmeringel er kau a mo medengei. Msuub aike el rokui el sebechem er ngii. E mluut el omes aike el video el lurrael er aike el meklou el ongdibel er a jw.org el mesaod a blebelel a Jehovah.

10. Mouchais er a ta er a olechotel e a bleob ochotii el kmo ngngar ngii a Ulemeob. (Rom 1:20)

10 Sel mosuub el kirel a bleob e bo mkerekikl el melatk a rolel e ngouchais el kirel a Ulemeob. (Monguiu er a Rom 1:20.) El ua tiang, ke locha medengei el kmo a dichel a sils a omeskid a klisiich el ngii a omekeroul a klengar me nguaisei ngdirrek el ngar ngii a dichel el sebechel tomellid. Kid a rechad a kired el omekerreu er kid er aika el mekngit el dichel a sils. E kede uaisei el ulekerreu er aikang. Ngoeak a ngera el rolel? Tia el beluulechad a ngar ngii a ozone layer er ngii el omekerreu er kid er aika el mekngit el dichel a sils. Sel lorael el mo mesisiich aika el mekngit el dichel a sils me ngii a merael el mo okrokr tia el ozone layer. Tia ngdiak lebleketakl lochotii el kmo ngngar ngii a kiltmeklii tia el tekoi e ngii a betik a rengul e mellomes a rengul el Ulemeob?

11. Ngsebechem el metik er ker a tekoi el sebechel smisichii a klaumerang er kau er a bleob? (Momes er a baks el “ Tekoi el Sebechel Meleketek a Klaumerang er Kid.”)

11 Ngsebechem el metik a betok el tekoi el sebechel smisichii a klaumerang er kau er a bleob sel obora Watch Tower Publications Index me a lechub e ke meruul a research er a jw.org. Ngdirrek el sebechem lomuchel lomes aike el suobel me a video el ngar cheungel a Was It Designed?Aikang a kmal di mekedeb e ouchais ileakl tekoi el kirel a charm me a lmuut el bebil er a bleob. Ngdirrek el louchais a rolel e a re scientist a melasem el meruul a klalo el mengaisisiu er aika el bleob.

12. Ngera bebil tekoi el sebechem el melatk sel mosuub er a Biblia?

12 Mosuub er a Biblia. Ngike el scientist el dulsaod er ngii er a uchei a dimlak lemereched el mo oumerang er a Ulemeob er a uchelel. Cherengel a taem e ngmlo er ngii a klaumerang er ngii. Ngmelekoi el kmo: “A klaumerang er ngak a diak di el nglai a uchetemel er aike el tekoi el kulsuub er a science. Ngdirrek el ngar ngii a klaumerang er ngak e le kmle kerekikl el mesuub er a Biblia.” Me ke locha kmal ungil medengelii a Biblia er kau me nguaisei engdi ngkirem el melemolem el mesuub er ngii el meleketek er a klaumerang er kau. (Jos. 1:8; Psa. 119:97) El ua tiang, molatk er a rolel e a Biblia melemalt omesodel el kirel a tekoi el dilubech er a ngar er a mong. Molatk a ulaoch er ngii me a rolel e ngdiak el kebosech a tekoi losaod. Sel moruul el uaisei e ngmo smisichii a klaumerang er kau el kmo ngike el betik a rengul e mellomes a rengul el Ulemeob a milebid e a Biblia a tekingel el mei er kid.​—2 Ti. 3:14; 2 Pe. 1:21.

13. Ngera ta er a olechotel a llomeserreng el debetik er ngii er a Tekingel a Dios?

13 Sel mosuub er a Biblia e molatk er a rolel a tekoi er ngii a ngosukid. El ua tiang, a kmal irechar e a Biblia uluuchais er kid el kmo a ngibes er a udoud a tomellid e uchul a “betok el bedengel a ringel.” (1 Ti. 6:9, 10; Osi. 28:20; Mt. 6:24) Tiang ngdirk klemerang er chelecha el taem? A book el mesaod el kirel a blekerdelir a rechad er chelecha el taem er kid a kmo: “A rechad el oumerang el kmo a udoud a kot el klou a ultutelel el tekoi er a klengar, a diak el deu a rengrir e bai lmuut el depressed. Ngmo lmuut er a rechad el sorir el mo betok a ududir me ngdiak el deu a rengrir e betok a secherir.” Me ngkmal ungil a ulekrael er a Biblia el kirel a ngibeserreng er a udoud. Ngsebechem el lmatk a lmuut el bebil er a omellach er a Biblia el mla ngosukau? Sel lemukeroul a omereng el saul er kid el kirel a omellach er a Biblia e seikid e kede mo ultuil er a diak el mengodech el llomeserreng lomeskid a betik a rengul el Ulemeob. (Jak. 1:5) Isei e ngmo dmeu a rengud er a klengar er kid.​—Isa. 48:17, 18.

14. A omesubem er a Biblia ngngera ngmo ouchais er kau el kirel a Jehovah?

14 Mosuub er a Biblia el moktek er kau a mo medengelii a Jehovah. (Jn. 17:3) Sel mosuub er a Biblia e ke mo medengei a blekerdelel a Jehovah e mo mesa el kmo aikakid el osisiu el blekerdelel a omues er a blebelel. Omesubed er a blekerdelel oterekeklii a rengud el kmo ngmera el ngar ngii a Dios. (Exo. 34:6, 7; Psa. 145:8, 9) Sel morael el lmuut el mo medengelii a Jehovah e a klaumerang er kau er ngii a mukeroul me a deleongel er kemiu a lmuut el mo mesisiich.

15. Ngmekera mo uchul a klungiolem sel mouchais er a rebebil el kirel a klaumerang er kau?

15 Mouchais er a klaumerang er kau er a Dios er a rebebil. Sel moruul el uaisei e ngoterekeklii a klaumerang er kau. Engdi ke mo mekerang a lsekum a chad el mongedecheduch er ngii a oker a ker loumededenger er a Dios e diak modengei el kmo ke mekerang e onger er ngii? Molasem losiik er a nger er a keril er a Biblia er aike el babilenged e mouchais er ngii el kirel. (1 Pe. 3:15) Ngdirrek el sebechem lolengit a ngeso er a ta er a Sioning. Nguaisei el lekengei a chad er a omesodem me a lak, me ngii a di mo uchul a klungiolem sel om research el kirel. Ngmo smisichii a klaumerang er kau. Seikid e ngdiak mechetakl er a klsuul el tekingir tirke el leko te mellomes e ngar ngii a skulir el diak loumerang er a Ulemeob.

MOLEMOLEM EL MELISIICH ER A KLAUMERANG ER KAU!

16. Ngera sebechel duubech a lak dolemolem el melisiich er a klaumerang er kid?

16 A bla dosiou er a Jehovah el kemanget el taem me a lak me kid el rokui el di kired el melemolem el melisiich er a klaumerang er kid er ngii. E ngera uchul? E le lak dekerekikl e ngsebechel mo mechitechut a klaumerang er kid. Lak mobes el kmo a klaumerang er kid a uldimukl er aike el tekoi el diak el meues. E aike el diak deues a beot er kid a obes. Sei a uchul me a Paulus a millekoi el kirel a lak a klaumerang er kid el kmo ng “klengit el omereked er ngii er kid.” (Heb. 12:1, BT) Me ngmekera mo ulterekokl a klaumerang er kid me lak bo el mechitechut?​—2 Th. 1:3.

17. Ngera kede ousbech er ngii el mo melemolem el melisiich er a klaumerang er kid?

17 A kot e bo blechoel el olengit er a chedaol reng er a Jehovah. E ngera uchul? E le klaumerang a uldimukl er a rodech er a chedaol reng. (Gal. 5:22, 23NW) Ngdiak el sebeched el toketekii e melemolem el melisiich er a klaumerang er kid er ngike el Ulemeob a lak a chedaol reng. A lsekum e kede melemolem lolengit er a chedaol reng er a Jehovah e ngmo meskid. (Lk. 11:13) Ngkmal sebeched el meluluuch el kmo: “Mluut el dochel a kloumera er kemam!”​—Lk. 17:5, BT.

18. A doltirakl er a Psalm 1:2, 3, e ngera el ileakl el techall a dobang?

18 Me a lmuut kung, bo blechoel el meruul er a omesubem er a Biblia el di kau el tang. (Monguiu er a Psalm 1:2, 3.) Sera lemeluches tia el psalm e te di mle kesai el chad oba copy er a cherrungel el Llechul a Dios. Me nguaisei engdi a reking me a reprist a mle sebechir el ngmai a copy er ngii e a bek el euid el rak e a “rokui el sechal, ma redil, ma re ngalek,” me a rechad er a ngodech el beluu a mlo kldibel el mo orrenges er a omengiuel a Llach. (Dut. 31:10-12) E sera taem er a Jesus e te di mle mekesai el chad olab a copy er a Bades. E a oumesingd el copy er ngii a di debetik er aike el blil ongdibel. Me nguaisei engdi chelecha el taem e a ruumesingd el chad a sebechir el menguiu er a Biblia. Tia mera el ileakl el techall. Ngmekera dochotii el kmo kede oba omereng el saul el kirel tia el ileakl el techall el dobang?

19. Ngera kired el meruul er ngii me lolemolem el mesisiich a klaumerang er kid?

19 Ngsebeched el lochotii omereng el saul er kid el kirel a Tekingel a Dios loeak sel donguiu er ngii er a bek el sils. Ngkired el kutmeklii a taem el dosuub e donguiu er a Tekingel a Dios. Ngdiak di doruul er ngii sel lebo er ngii a temed. A lsekum e kede mo kerekikl el mesuub er a Tekingel a Dios e seikid a klaumerang er kid a melemolem el mesisiich.

20. Ngkired el rullii er a rengud el mo mekerang?

20 Kid a diak de uai a “re mellomes a rengrir ma re ngar ngii a skulir” el chad er tia el beluulechad e le kid a ngar ngii a mesisiich el klaumerang er kid el mengai a uchetemel er a Tekingel a Dios. (Mt. 11:25, 26) Omesubed er a Tekingel a Dios a uchul me kede medengelii a uchul me a blekeradel er tia el beluulechad a di merael el mo mekngit, kede dirrek el medengei aike el tekoi el bo loruul a Jehovah el kirel. Mada derellii er a rengud el mo smisichii a klaumerang er kid e bo dengesuterir a rechad el mo er ngii a klaumerang er tir er ngike el Ulemeob. (1 Ti. 2:3, 4) E dolemolem el omes el beduluchei el mo er sel taem el rokui el ngar tia el chutem a mo oldanges er a Jehovah e melekoi a tekoi el ngar er a Ocholt 4:11 el kmo: “Rubak el Dios er kemam! Kau a kirem a klebkall, . . . Ele kau a mileob a rokui el tekoi.”

CHELITAKL 2 A Ngklem a Jehovah

^ par. 5 A Biblia bleketakl louchais el kmo a Jehovah el Dios a mileob a rokui el tekoi. Me nguaisei engdi rebetok el chad a diak loumerang er tiang. Te melekoi el kmo a rokui el tekoi a di mle ngii el duubech. A tekingir a diak el bo el lerellid el mo oumededenger a lsekum kede smisichii a klaumerang er kid er a Dios me a Biblia. Tia el suobel a mo mesaod er a rolel a doruul er tiang.

^ par. 4 Hebru 11:1, BT: A kloumerang a sel bo dulterekokl oumera ikel tekoi el dolatk, e mo ulterekokl medenge ikel tekoi el diak le meues.

^ par. 5 A resensei er a betok el public school a diak losaod el kirel a kmo nglocha ngar ngii a Ulemeob a rokui el tekoi. A rebebil a kmo a loruul uaisei e te mo orrimel er a rengalek el mo oumerang er a Dios er a bai di le tir el melilt a tekoi el loumerang.

^ par. 7 A tekingir a rebetok er a 60 el ngarbab a skulir el chad el uldimukl er a re scientist el tir a oumerang er a Ulemeob a sebechem el metik er a Watch Tower Publications Index. Bora cheungel a Science,” e msikii a “scientists expressing belief in creation.” A bebil er aika el tekingir a dirrek el sebechem el metik er a Research Guide for Jehovah’s Witnesses. Bora cheungel a “Science and Technology,” e msikii a ‘Interview’ (Awake! series).”