1. Zvini u gondzisilweko xungetano hi Jehovha, a Muvangi wa hina wa lirandzo?

 LOKU u pswalelwe ka ngango wa Vakustumunyu va Jehovha, zva koteka ku na va ku gondzisile ku tiva Jehovha kusukela wun’wananeni. U gondzisilwe lezvaku hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe, i na ni wumunhu ga gi nene nguvhu, niku i lava ku cica misava yiva paradhise. — Gen. 1:1; Miti. 17:24-27.

2. A vokari va va wonisa kuyini lava va kholwako ku a zvilo zvi no vangiwa?

² A vanhu vo tala a va kholwi lezvaku Nungungulu i kona ne a ku hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe. Kanilezvi, va kholwa lezvaku a wutomi gi no halahala giva kona; vaku a zvilo lezvi zvi hanyako zva zvitsongwani ni zvo kala ku karata zvi no sangula ku cica hi kutsongwani-kutsongwani kuza ku humelela zvilo zva hombe ni zvo karata. A vokari va kholwako lezvo vanhu va gondzileko nguvhu. A vanhu lavo va nga ha wula ku a siyensiya ya dlunyatisa lezvaku lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako a hi lisine niku lava va kholwako lezvaku a zvilo zvi no vangiwa a va gondzangi, a va tivi niku va mathile.

3. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku tiyisa kukholwa ka hina?

³ Xana lezvi zvi wuliwako hi titlhari to kari ni vanhu vo kari va nduma zvi ta hi maha hi kanakana ku Jehovha, a Nungungulu wa hina wa lirandzo, hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe ke? Lezvo zvi yelana nguvhu ni leci ci hi mahako hi kholwa lezvaku Jehovha hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe. Ku ngava lezvaku hi kholwa hi ku va no hi byela ku hi fanele ku kholwa zvezvo kutani hi no ti nyika  cikhati hi zvi hlola khwatsi hi tiva lisine? (1 Kor. 3:12-15) Hambu hi hi ni malembe yo tala na hi hi Vakustumunyu va Jehovha, hontlheni zvi lava ku hi simama ku tiyisa kukholwa ka hina. Loku hi maha lezvo, hi nga ta pengisiwa hi “filozofiya ni kukanganyisa”, lezvi zvi gondzisiwako hi vanhu va kanetako Bhibhiliya. (Kol. 2:8; Mah. 11:6) Ka ndzima leyi, hi ta wulawula hi zvilo zvinharu kasi ku hi vhuna ku tiyisa kukholwa ka hina. Co sangula: Hikuyini a vanhu vo tala va nga kholwiko ku a zvilo zvi no vangiwa? Ca wumbiri: U nga tiyisisa kuyini a kukholwa ka wena hi Jehovha, a Muvangi wa wena? Ca wunharu: Zvini u nga mahako kasi a kukholwa loko ku tshama na ku tiyile?

4. Hi kuya hi Mahebheru 11:1 cini a kukholwa ka lisine?

⁴ A vokari va pimisa ku a kuva ni kukholwa zvi wula ku tiyiseka hi nchumu wokari na ku nga hi na leci ci ku tiyisekisako. Kanilezvi hi kuya hi Bhibhiliya, loko a hi kona a kukholwa ka lisine. (Lera Mahebheru 11:1.) Wona lezvaku a ku kholwa ku Jehovha na Jesu va kona niku a Mufumo wa Nungungulu wu kona, ku kholwa zvilo zvi nga ni citiyisekiso. (Mah. 11:3) A wokari a nga tlhari ya siyensiya ya ku gondza zvivangwa, loyi zvezvi a nga makabye wa hina, i zvi wulisile lezvi: “A Vakustumunyu va Jehovha va kholwa zvilo va zvi tivako, zvi nga ni ciseketelo co tiya. A hi ku khwatsi vo kala va nga cheli kota hi lezvi a siyensiya yi zvi wulako.”

5. Hikuyini a vanhu vo tala va nga kholwiko ku a zvilo zvi no vangiwa hi Wokari?

⁵ Lezvi ku nga ni zvitiyisekiso zva ku a zvilo zvi no vangiwa hi Nungungulu, hikuyini a vanhu vo tala va nga kholwiko? A vokari hi ku a va se hlola lisine lelo ha voce. Robert, loyi zvezvi a nga Kustumunyu wa Jehovha, i ngalo: “Kota lezvi le cikoleni hi kalako hi nga gondzisiwi a ku a zvilo zvi no vangiwa, ndzi wa ti byela ku a hi lisine. Ndzi sangulile ku kholwa na ndzi hi kwalomo ka  20 wa malembe, a cikhati ndzi nga kumana ni Vakustumunyu va Jehovha va ndzi tlhamusela zvilo zvo zwala lezvi Bhibhiliya gi zvi wulako xungetano hi kuvangiwa ka zvilo.” * — Wona kwadru: “ Vapswali, ha mu kombela.”

6. Hikuyini a vokari va alako ku kholwa ku a zvilo zvi no vangiwa?

⁶ A vokari a va kholwi ku a zvilo zvi no vangiwa hi Nungungulu hakuva ve va kholwa lezvi va zvi wonako basi. Hambulezvo, va kholwa ku a zvilo zvokari zvi nga wonekiko zvi kona, zvo kota moya. A kukholwa loku a Bhibhiliya gi wulawulako hi kona ku patsa zvitiyisekiso zva zvilo zvin’wani “zvi nga wonekiko” lezvi ‘hakunene zvi nga kona.’ (Mah. 11:1) Zvi lava cikhati ni kutikarata kasi ku gondza hi tlhela hi hlola lezvi zvi tiyisekisako. Kanilezvi, a kutala ka vanhu a va zvi lavi a ku ti nyika ntiro lowo. Loyi a kalako a nga hloli hi yece, a nga tsutsumela ku ti byela ku Nungungulu a nga kona.

7. Xana a titlhari tontlhe ta siyensiya ta kaneta ku Nungungulu hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe? Tlhamusela.

 ⁷ Andzhako ka loku a titlhari to kari ta siyensiya ti hlolile khwatsi, ti gumesile ti kholwa ku Nungungulu hi yena a nga vanga zvilo zvontlhe. * A kufana na Robert, loyi hi mu kumbukileko, a vokari va wa no ti byela ku a zvilo a zvi vangiwangi hi Nungungulu hi lezvi va nga kala ku gondzisiwa le Univhersidhadhe basi. Hambulezvo, ku ni titlhari to tala ta siyensiya ti nga gondza ti tiva Jehovha ti tlhela ti mu randza. A ku fana ni titlhari leto ta siyensiya, hontlheni hi fanele ku tiyisa kukholwa ka hina ka Nungungulu, kani hi gondzile zvo kota kwihi. A ku na munhu a nga hi mahelako lezvo.

8-9. a) Ciwutiso muni hi to bhula hi cona zvezvi? b) U ta vhunekisa kuyini loku u gondza xungetano hi zvivangwa?

⁸ U nga tiyisisa kuyini a kukholwa u nga nako ka lezvaku a zvilo zvontlhe zvi no vangiwa? A hi woneni a mune wa tindlela.

⁹ Hlola a zvivangwa. U tiyisa kukholwa u nga nako ka lezvaku a zvilo zvi no vangiwa hi ku hlola zvihari, tisinya, ni tinyeleti. (Lis. 19:1; Isa. 40:26) Laha u yako u zvi hlola khwatsi a zvilo lezvo, u taya u tiyiseka lezvaku Jehovha hi yena a nga zvi vanga. A mabhuku ya hina ma ni tindzima ti tlhamuselako zvilo zvo hambanahambana xungetano hi zvivangwa. U nga tluli a tindzima leto loku u wona ku ta ku karatela ku ti zwisisa khwatsi. Gondza zvotala hi laha u zvi kotako hi kona ka tindzima leto. Hi ku kuca ku u sixtira kambe a tivhidhio ta hina to saseka ti wulawulako hi zvivangwa ti nga lomu ka saite ya hina, leti hi ti wonileko migotsovanyanweni ka malembana ma nga hundza.

10. Nyika cikombiso ca nchumu wu kombako lezvaku a zvilo zvi no vangiwa hi Wokari. (Va Le Roma 1:20)

¹⁰ A cikhati u hlolako zvivangwa, zama ku wona lezvi u nga gondzako ka zvona xungetano hi Muvangi wa hina. (Lera Va Le Roma 1:20.) Hi cikombiso, kuzvilava wa zvi tiva ku a gambo gi humesa a kuhisa ni kuwonekela ku lavekako kasi hi hanya laha misaveni. Kanilezvi, a kuhisa ko kari ku humesiwako hi gambo ka daya. Zvi lava ku hi vhikelwa kasi a kuhisa loko ku nga chikeli laha misaveni. A lisine hi ku ha vhikelwa futsi! Hi ndlela muni? A misava yi na ni citlhangu ca yona ci nga wonekiko ci hlutako kuhisa loku ka mhango ku nga chikeli laha misaveni. Loku a kuhisa loko ka mhango ku engetela, a moya lowu wu hi vhikelako — a citlhangu ci vhikelako misava — wonawu wo engetela. Makunu, lezvo a zvi ku kombi zvi tlhela zvi ku kholwisa ku a zvilo lezvo a zvi no halahala zviva kona, zvi no vangiwa hi Wokari a nga ni wutlhari ni lirandzo ke?

11. U nga ma kuma kwihi a mahungu ma wulawulako hi zvivangwa ma tiyisako kukholwa? (Wona kwadru: “ Mahungu ma tiyisako kukholwa.”)

¹¹ Loku wo kambisisa lomu ka Bhuku go kambisisa hi gona ga Vakustumunyu va Jehovha ni lomu ka saite ya hina ya jw.org u nga kuma mitlhamuselo ya lisine xungetano hi zvivangwa yi tiyisako kukholwa. Kuzvilava u nga sangula hi ku gondza xaxamelo wa tindzima ni tivhidhio taku “Ci no halahala civa kona?” A tindzima ni tivhidhio leto ti komile niku ti tlhamusela zvilo zva lisine zvo hlamalisa xungetano hi zvihari, ni zvivangwa zvin’wani. Ti tlhela ti komba lezvi a titlhari ta siyensiya ti zamisako zvona ku kopiyara lezvi ti zvi wonako lomu ka zvivangwa.

12. A cikhati hi gondzako Bhibhiliya, zvini hi faneleko ku chela kota hi zvona?

¹² Gondza Bhibhiliya. A tlhari ya siyensiya hi yi kumbukileko ka paragrafo 4 yi rangile hi ku nga kholwi ku a zvilo zvi no vangiwa. Kanilezvi hi kufamba ka cikhati yi no kholwa. I wula lezvi: “A hi lezvi ndzi nga gondza lomu ka siyensiya basi zvi nga ndzi kholwisa ku a zvilo zvi no vangiwa. A ku  gondza Bhibhiliya hi wukheta zvonawu zvi ndzi vhunile.” Kuzvilava wena u sina u li tiva lisine la Bhibhiliya. Kanilezvi, kasi u tiyisa a kukholwa loku u nga nako ka lezvaku a zvilo zvi no vangiwa, u fanele ku simama u gondza a Mhaka ya Nungungulu. (Jox. 1:8; Lis. 119:97) Hi cikombiso, ehleketa hi lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako xungetano hi matimu ya kale. Chela kota hi zviphrofeto zva gona ni lezvi zvi zwananisako zvona ni lezvi gi zvi wulako. Lezvo zvi ta ku vhuna ku u simama ku tiyiseka lezvaku hi vangilwe hi Wokari a hi randzako niku hi yena a nga maha ku a Bhibhiliya gi tsaliwa kasi gi hi vhuna. * — 2 Tim. 3:14; 2 Ped. 1:21.

13. Zvini gi zvi wulako a Bhibhiliya lezvi zvi kombako ku a wusungukati ga gona ga vhuna?

¹³ A cikhati u gondzako a Bhibhiliya, zama ku wona lezvi a wusungukati ga kona gi hi vhunisako zvona. Hi cikombiso, gi sina gi wulile kale nguvhu giku a kurandza mali zvi ni mhango niku zvi ‘vanga zvikarato zvo tala’. (1 Tim. 6:9, 10; Mav. 28:20; Mat. 6:24) A citlharihiso leci ca ha vhuna ni nyamutlha ke? A bhuku go kari gi wulawulako hi tshamela ga vanhu masikwini ya hina gi wula lezvi: “A kutala ka zvikhati, lava va randzako mali a va na litsako niku va tshama na va karatekile. Hambu lava va lavako mali yo tala va tshama na va karatekile ne a va na litsako niku va tolovela kuva ni zvibabyababyani.” A wu zvi woni ku ga vhuna futsi a wusungukati legi ga Bhibhiliya gi hi kucako ku hi nga randzi mali? Ku ni tshinya gin’wani ga Bhibhiliya u wonileko ku ga vhuna? Laha hi yako hi gi nyika lisima a wusungukati ga Bhibhiliya hi taya hi gi tsumba nguvhu a wutlhari go kala gi nga hundzelwi gi tako hi ka Muvangi wa hina. (Jak. 1:5) Lezvo zvi ta maha ku hiva litsako nguvhu wutomini ga hina.— Isa. 48:17, 18.

14. A ku gondza Bhibhiliya zvi ta ku vhuna ku tiva yini hi Jehovha?

¹⁴ Gondza Bhibhiliya hi ku lava ku tiva Jehovha. (Joh. 17:3) Laha u gondzako, u ta tiva wumunhu ni matshamela ya Jehovha — ma nga yalawa hi ma wonako loku hi gondza zvivangwa. A ku tiva matshamela lawo, zvi hi tiyisekisa lezvaku Jehovha i kona futsi. (Ekso. 34:6, 7; Lis. 145:8, 9) Laha u toya u mu tiva khwatsi Jehovha, a kukholwa ka wena ku ta tiya nguvhu, uya u mu randza nguvhu, a wunghana ga wena naye gi tiya nguvhu kambe.

15. U ta vhunekisa kuyini hi ku bhulela van’wani lezvi u zvi kholwako hi Nungungulu?

¹⁵ Bhulela van’wani lezvi u zvi kholwako hi Nungungulu. Laha u mahako lezvo, a kukholwa ka wena ku taya ku tiya. Ahati loku loyi u mu chumayelako a kanakana ku Nungungulu i kona, na u nga zvi tivi a ku u ta mu tlhamuselisa kuyini ke? Lava mahungu lomu ka mabhuku ya hina ma tlhamuselako lezvi a Mitsalo yi wulako hi mhaka leyi, u guma u ya bhula hi wona ni munhu loye. (1 Ped. 3:15) U nga kombela makabye mun’wani wo buvha kambe kasi a ya ku vhuna ku tlhamusela. Hambu loku a guma a nga kholwi, wena u ta vhuneka nguvhu hi lezvi u nga zvi gondza a cikhati u nga kambisisa. A kukholwa ka wena ku ta engetela ku tiya. Lezvo zvi ta maha ku u nga kanakani ku Jehovha i kona hi kota ya lezvi zvi wuliwako hi lava va kalako va nga kholwi.

16. Zvini zvi nga humelelako loku hi nga simami hi tiyisa kukholwa ka hina?

¹⁶ Kani ku hundza cikhati muni na hi tirela Jehovha, hi fanele ku simama ku tiyisa kukholwa ka hina. Hikuyini? Hi ku loku hi nga ti woneli, a kukholwa ka hina ku nga hunguleka. Kota lezvi hi nga zvi wona, a kukholwa zvi yelana ni ku tiyiseka lezvaku lezvi zvi nga wonekiko hakunene zvi kona. Lezvi hi nga zvi woniko zva olova ku zvi rivala. Hi cigelo leco Pawule a ngaku a ku kala kukholwa  ciwonho leci zvi olovako a ku ci hi phasa. (Mah. 12:1) Makunu, zvini hi nga mahako kasi a kukholwa ka hina ku tshama ku tiyile? — 2 Tes. 1:3.

17. Cini ci nga hi vhunako kasi a kukholwa ka hina ku tshama na ku tiyile?

¹⁷ Co sangula, tolovela ku kombela moya wo basa ka Jehovha. Hikuyini? Hakuva a kukholwa wun’we wa mihandzu ya moya. (Gal. 5:22, 23) A zvi nge koteki a ku hiva ni kukholwa ku tlhela ku tshama na ku tiyile na hi nga vhuniwi hi moya wo basa. Loku hi tshama hi ku kombela moya wo basa ka Jehovha, i ta hi nyika. (Luka 11:13) Mhakeni leyi, hi nga khongela hiku: “Hi engetele kukholwa.” — Luka 17:5.

18. Hi kuya hi Lisimu 1:2, 3, i thomo muni hi nga nago?

¹⁸ Ca wumbiri, gondza Mhaka ya Nungungulu hi kukhandzakanya. (Lera Lisimu 1:2, 3.) A cikhati leci a lisimu leli li nga tsaliwa, vaIzrayeli vatsongwani va nga hi ni Mhaka yontlhe ya Nungungulu yi tsalilweko. Hambulezvo, a hosi ni vapristi va wa yi kuma, niku andzhako ka 7 wa malembe, ku wa mahiwa malulamiselo ya ku “a vavanuna, ni vavasati, ni vanana,” ni valuveli va tlhangana vazwa a Mhaka ya Nungungulu na yi leriwa. (Deut. 31:10-12) Masikwini ya Jesu, vanhu vatsongwani va nga hi ni marolo ya Mitsalo; a kutala ka wona ma wa tshama lomu sinagogeni. Kanilezvi inyamutlha, a kutala ka vanhu zva koteka ku va kuma Bhibhiliya gontlhe va lera kutani cipandze ca gona. Lego i thomo ga hombe nguvhu. Hi nga kombisa kuyini lezvaku ha gi nyika lisima a thomo lego?

19. Zvini hi faneleko ku maha kasi a kukholwa ka hina ku tshama na ku tiyile?

¹⁹ Hi nga kombisa ku ha gi nyika lisima a thomo ga kuva ni Mhaka ya Nungungulu hi ku yi lera hi kukhandzakanya. Hi fanele ku ti vekela siku ni cikhati ca ku lera ni ku gondza Bhibhiliya; hi nga mahi lezvo loku hi hi ni cikhati basi. Loku hi maha lezvo hi kukhandzakanya, a kukholwa ka hina ku ta tshama na ku tiyile.

20. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha?

²⁰ Hina hi na ni kukholwa ko tiya ku seketelwako ka Mhaka ya Nungungulu, a hi fani ni ‘titlhari ni lava va gondzileko nguvhu’ va tiko legi. (Mat. 11:25, 26) A ku gondza Mitsalo yo basa, zva hi vhuna ku tiva ku hikuyini a ciyimo laha misaveni ci yako ci bindza, hi tiva ni lezvi Jehovha a to maha kasi ku ci lulamisa. Hikwalaho, a hi simameni ku tiyisa kukholwa ka hina hi tlhela hi vhuna vanhu vo tala hi laha zvi kotekako hi kona a ku va kholwa lezvaku a zvilo zvontlhe zvi no vangiwa hi Jehovha. (1 Tim. 2:3, 4) A hi ci rindzeleni hi mahlo yo pswhuka kambe a cikhati leci a vanhu vontlhe va hanyako laha misaveni va to tlakusa magezu va dhumisa Jehovha va wula lezvi zvi nga ka Kuvhululelwa 4:11, vaku: “Jehovha Nungungulu wa hina, wena wa ringanelwa hi  . . . kudhumiswa . . . hakuva hi wena u nga vanga zvilo zvontlhe.”