გიშაგორილი მასალაშა გინულა

სარჩევშა გინულა

ოგურაფალ სტატია 32

გამანგარით გუმაჭყაფალიშ მიმართ რწმენა

გამანგარით გუმაჭყაფალიშ მიმართ რწმენა

„რწმენა . . . ვეძირენ ფერ სინამდვილეშ არგამა მტკიცება რე“ (ებრ. 11:1).

ობირეში 11 ღორონც დიდებულ საქმეეფ ადიდენს

შინაარსი *

1. მუ დიგურეთ გუმაჭყაფალიშ გურშენ?

იეჰოვაშ მოწმეეფიშ ოჯახის მირდით-და, ალბათ იეჰოვაშ გურშენ ბაღანობაშე გარჩქვენუნა. თქვა დუგოგურეს, ნამდა თინა რე გუმაჭყაფალ, თის უღჷ ძვირფას თვისებეფ დო ოკო, მთელ დედამიწა სამოთხეთ გინართინუას (დაბ. 1:1; საქ. 17:24—27).

2. მუჭო უჯინე ნამთინე თინეფს, მიდგას გუმაჭყაფალიშ წანს?

2 ბრელს ვა ჯერს ღორონთიშ არსებობაშ დო ვემიორჩქ თინა ირფელიშ გუმაჭყაფალო. თეშ მანგიორო, ჯერა, ნამდა სიცოცხლექ შემთხვევით გორჩქინდჷ დო უკულ სიცოცხლეშ მარტივ ფორმეფქ ჭიე-ჭიეთ გეგნორთჷ რთულ ფორმეფშა. ნამთინე, მიდგას თე ირფელიშ ჯერს, მანგარ განათლებურ რე. თინეფიშ აზრით, მეცნიერებაქ დამტკიც, ნამდა ბიბლია არასწორ რე დო გუმაჭყაფალიშ ხვალე ურჩქინჯ, უგუნურ დო ირფელს ადვილო იჯერენსინ ფერ კათას წანს.

3. მუშენ რე მნიშვნელოვან რწმენაშ გამანგარება?

3 ოკო შეასუსტასო ნამთინე განათლებურ ხალხიშ აზრიქ თიშ რწმენა, ნამდა იეჰოვა რე მოჸოროფე გუმაჭყაფალ? ხშირ შემთხვევას თენა დამოკიდებულ რე თიშა, მუშენ ბჯერა, ნამდა იეჰოვა რე გუმაჭყაფალ — შხვეფქ მიწუესინ თიშენ დო ვარ დრო დუთმით თეშ მტკიცებულებეფიშ გიმორკვიებას? (1 კორ. 3:12—15). ვა უღჷ მნიშვნელობა, მუსხი ხან რე იეჰოვაშ მოწმე ვორეთინ, არძაქ ოკო გუვაგრძელათ რწმენაშ გამანგარება. თეშნერო ჩქი ვემეფჩირთუთ „ფილოსოფიათ დო უსარგებლო აზრეფით“, ნამდგას ოგურუანს თი ხალხ, მით ოწინააღმდეგ ღორონთიშ სიტყვას (კოლ. 2:8; ებრ. 11:6). თე სტატიას გარჩიებულ იჸუაფ 1) მუშენ ვა წანს ბრელს გუმაჭყაფალიშ, 2) მუჭო შეილებნა გამანგარათ რწმენა იეჰოვაშ, თქვან გუმაჭყაფალიშ, მიმართ დო 3) მუ მიგეხვარებნა ვადინუათ ძალიერ რწმენა.

მუშენ ვა წანს ბრელს გუმაჭყაფალიშ

4. მუჭოთ ებრაელეფიშ 11:1-შე იძირე, მუშა რე გერსხილ ნამდვილ რწმენა?

4 ნამთინე ფიქრენს, ნამდა რწმენა ნიშნენს მუდგარენიშ დაჯერებას მტკიცებულებაშ უმშო. მარა მუჭოთ ბიბლიაშე იძირე, თენა ვა რე ნამდვილ რწმენა (წეკითხით ებრაელეფიშ 11:1). ბიბლია ენწყუნს, ნამდა რწმენა გერსხილ რე არგამა მტკიცებულებეფშა. მართალ რე, ჩქი ვა ვორწყეთ იეჰოვას, იესოს დო ზეციერ სამეფოს, მარა მიღნა თინეფიშ არსებობაშ არგამა მტკიცებულებეფ (ებრ. 11:3). ართ იეჰოვაშ მოწმე, ნამუთ ბიოქიმიკოს რე, იჩიებ: „ჩქინ რწმენა ვა რე უსაფუძვლო დო ვაწინააღმდეგ მეცნიერულ ფაქტეფს“.

5. მუშენ წანს ბრელს, ნამდა სიცოცხლექ გუმაჭყაფალიშ უმშო გორჩქინდჷ?

5 შილებე იბკითხათ: გუმაჭყაფალიშ არსებობაშ მტკიცებულებეფ ქორენ-და, მუშენ ვა წანს ბრელს, ნამდა თიქ გაჭყჷ სიცოცხლე? ნამთინეს უბრალოთ დღას ვეგმურკვიებ თე მტკიცებულებეფ. რობერტი, ნამუთ ასე იეჰოვაშ მოწმე რე, იჩიებ: „სკოლას შემოქმედებაშ გურშენ დღას ვა უგურუაფნა ჩქიმდა დო ფიფქრენდჷ, ნამდა თინა ვა რდჷ სიმართლე. 22 წანერ ვორდინ თეშ იეჰოვაშ მოწმეეფქ ბიბლიაშე ქუმოძირეს ლოგიკურ დო დუმაჯერებელ არგუმენტეფ შემოქმედებაშ გურშენ“ * (ქოძირით ჩარჩო  „მშობლეფშო“).

6. მუშენ ვა წანს ნამთინეს გუმაჭყაფალიშ?

6 ნამთინეს გუმაჭყაფალიშ თიშენ ვა წანს, ნამდა მუჭოთ იჩიებ, ხვალე თიშ ჯერს, მუდგას ორწყე. მარა სინამდვილეს ჯერს თოლშო უძირაფ თიცალ მუდგარენეფიშ, მუნერით რე გრავიტაცია, მუშენდა თეშ მტკიცებულებეფ უღჷ. ბიბლიას მოშინაფილ რწმენაშა მიშურს „ვეძირენ ფერ სინამდვილეშ“ მტკიცებულებეფ (ებრ. 11:1). თე მტკიცებულებეფიშ გიმარკვიებელო დრო დო მონდომა რე საჭირო, მუდგაშ სურვილ ბრელს ვა უღჷ. პიროვნებაქ, მით ვერკვიენს თე მტკიცებულებეფს, შილებე იფიქრას, ნამდა ღორონთ ვა არსებენს.

7. არძა განათლებურ პიროვნება გინივარანსო, ნამდა ღორონთიქ გაჭყჷ სამყარო? გენწყით.

7 მტკიცებულებეფიშ გიმორკვიებაშ უკულ ნამთინე მეცნიერქ დერწმუნ, ნამდა სამყარო ღორონთიქ გაჭყჷ. * ჟიშე მოშინაფილ რობერტიცალო, ნამთინეს თიშენ ვა წანდჷ შემოქმედებაშ, ნამდა უნივერსიტეტის ვა უგურუაფ თიშ გურშენ. მარა ბრელ მეცნიერქ გეჩინებაფუ დო ქიჸოროფუ იეჰოვა. თე მეცნიერეფცალო ჩქი ხოლო ოკო გუვამანგარათ ღორონთიშ მიმართ რწმენა, თიშ უმკუჯინუო, მუნერ განათლება მიღნა. თენა ჩქინ მანგიორო შხვას ვაკეთებე.

მუჭო შეილებნა გუმაჭყაფალიშ მიმართ რწმენაშ გამანგარება

8, 9. ა) ნამ კითხვას გუვარჩიენთ? ბ) მუ ჯგირობუას მოიღანა შემოქმედებაშ გიმორკვიება?

8 მუჭო შეილებნა გამანგარათ თქვან რწმენა გუმაჭყაფალიშ მიმართ? გუვარჩუათ ჟირ საშვალება.

9 გეგმირკვით შემოქმედება. ცხოველეფშა, მცენარეეფშა დო მურიცხეფშა დაკვირებათ შეილებნა გემანგარათ გუმაჭყაფალიშ მიმართ რწმენა (ფსალმ. 19:1; ეს. 40:26). მუთ უმოსო გეგმირკვიენთ თეცალ საკითხეფს, თით უმოსო დერწმუნებუთ, ნამდა იეჰოვა რე გუმაჭყაფალ. ჩქინ პუბლიკაციეფს ხშირას რე მოჩამილ თიცალ სტატიეფ, ნამუთ შემოქმედებაშ შხვადოშხვა მხარეეფს ენწყუნს. თეცალ სტატიეფ თქვანო ძნელ გაგებელ რდასინ ხოლო, იშენით ვეგშეტუათ თინეფ დო მონდომა ვა დარკათ, ნამდა თინეფშე სარგებელ გეგშიღათ. თეს გეძინელ, ვაგგოჭყორდან, ქუჯინათ ვებგვერდის jw.org მოჩამილ სქვამ ვიდეოეფს შემოქმედებაშ გურშენ, ნამდგაქ ულირ წანეფიშ რეგიონულ კონგრესეფს იჸუ ძირაფილქ.

10. ქიმიჸონით მაგალით, მუჭო ამტკიცენს შემოქმედება გუმაჭყაფალიშ არსებობას (რომ. 1:20).

10 შემოქმედებაშ გიმორკვიებაშ დროს, ჯგირო ქიდეკვირით, მუს მოგურუანა თინა გუმაჭყაფალიშ გურშენ (წეკითხით რომაელეფიშ 1:20). მაგალთო, თქვა შილებე გიჩქუდან, ნამდა ჩხანაშე სიცოცხლეშო აუცილებერ სიტიბაწკუმა ართო ულტრაიისფერ სხივეფით საზიანო ენერგია ხოლო მოურს. ჩქი ადამიანეფს მოსაჭირნა, ნამდა თხილერ ვორდათ თე სხივეფშე დო ქოთ ვორეთ თხილერ. დედამიწას უღჷ დამცავ ფარ — ოზონიშ ფენა, ნამუთ ფილტრენს საზიანო გამოსხივებას. მუჟამსით ჩხანაშ ულტრაიისფერ სხივეფს ძალა აძინუ, იძინანს ოზონიშ ფენა ხოლო. თე ირფელიშ უკულ ვათანხმუთო, ნამდა თე პროცესიშ უკახლე მოჸოროფე დო გონიერ გუმაჭყაფალ გერე?

11. სო შეილებნა ძირათ რწმენაშ გუმამანგარებელ ფაქტეფ შემოქმედებაშ გურშენ? (ქოძირით ჩარჩო „ნამთინე საშვალება რწმენაშ გამანგარებელო“)

11 რწმენაშ გუმამანგარებელ ბრელ ფაქტიშ ძირაფა შეილებნა „გინაჯინალ კოშკიშ პუბლიკაციეფიშ საძიებელიშ“ დო ვებგვერდიშ jw.org გიმორნაფათ. თქვა შეილებნა გიმორკვიებაშ დოჭყაფა გისხუნდან თი სტატიეფიშ დო ვიდეოეფიშ ძირაფათ, ნამუთ მოჩამილ რე რუბრიკას „მიქ გაჭყჷ?“. თექ რე ჭიჭე ინფორმაცია, სოდეთ ძირაფილ რე სარკო ფაქტეფ ცხოველეფ დო შხვა ქმნილებეფიშ გურშენ. თე სტატიეფ დო ვიდეოეფს თიშენ ხოლო მეურს ჩიება, მუჭო ოცადნა მეცნიერეფ, ბუნებაშე გეჭოფან მაგალით დო თიშე დაკვირებათ შხვადოშხვა მუდგარენ გეგმიგონან.

12. მუ მხარეეფს ოკო მივაქცუათ ყურადღება ბიბლიაშ გურაფაშ დროს?

12 გეგმირკვით ბიბლია. ჟიშე მოშინაფილ ბიოქიმიკოსის ვა წანდჷ შემოქმედიშ არსებობაშ, მარა დროშ მიკულაწკუმა ართო თიქ ქირწმუნ. თინა იჩიებ: „ჩქიმ რწმენა ხვალე თიშა ვარდჷ გერსხილ, მუდგას მეცნიერებაშე ბგურაფლენდჷ. თინა ბიბლიაშ გურგედვალირ გიმორკვიებაშა ხოლო რდჷ გერსხილ“. შილებე თქვა უკვე გიღნა ბიბლიურ გურაფეფიშ ზუსტ რჩქინა, მარა თეშ უმკუჯინუო, იშენით ოკო ვემიოტუათ გუმაჭყაფალიშ მიმართ რწმენაშ გამანგარება თიშ სიტყვაშ გურაფათ (იეს. 1:8; ფსალმ. 119:97). ყურადღება ქიმიაქცით, მუ დეტალურო ეჭარუნს ბიბლია ისტორიულ მოვლენეფს. ქიდეკვირით თიშ წინასწარმეტყველებეფს დო თის, მუჭო მეურე თინეფ ართიანს. თეშნერო თქვა შეილებნა გემანგარათ თიშ რწმენა, ნამდა პჸუნა მოჸოროფე დო გონიერ გუმაჭყაფალ, ნამდგაქ ბიბლია მუჩეს * (2 ტიმ. 3:14; 2 პეტ. 1:21).

13. მუ რე ღორონთიშ სიტყვას მოჩამილ სიბრძნეშ ართ-ართ მაგალით?

13 ბიბლიაშ გურაფაშ დროს ყურადღება თის ხოლო ქიმიაქცით, მუსხით სასარგებლო რე თიშ რჩევეფ. მაგალთო, ბრელ ხანიშ წოხოლე ბიბლიას ინიჭარ გაფრთხილებაქ, ნამდა ფარაშ ჸოროფა საზიანო რე დო თის „ბრელ ჭუა“ მოჸუნს (1 ტიმ. 6:9, 10; იგავ. 28:20; მათ. 6:24). ქორენო თე გაფრთხილება ამდღა ხოლო მნიშვნელოვან? ართ წიგნის, სოდეთ ადამიანეფიშ დამოკიდებულებეფიშ გურშენ მეურს ჩიება, ჭარჷ: „მატერიალისტ ადამიანეფ ნაკლებო ბედნერეფ დო უმოსო დეპრესიულეფ რენა. თი ადამიანეფს, მით ბრელ ფარაშ შიბაშე ინჭუაფნა, გლახა ემოციურ მდგომარეობა უღნა. თეს გეძინელ, ჯამრთელობაშ პრობლემეფ ხოლო ურჩქინდუნა“ (The Narcissism Epidemic). თაშ ნამდა, მართალო გონივრულ რე ფარაშ ჸოროფაწკუმა დაკავშირებულ ბიბლიურ გაფრთხილება. ხოლო ნამ ბიბლიურ პრინციპ გუგაშინენა, ნამდგაქ ულირს მიგეხვარეს? მუთ უმოსო დუვაფასენთ ბიბლიურ რჩევეფს, თით უმოს მეტ ნდობა გომრჩქინდუნა თი სიბრძნეშ, ნამუთ მოჸოროფე გუმაჭყაფალშე მოურს (იაკ. 1:5). შედეგო უმოს ბედნერ ცხოვრება მაღვენუნა (ეს. 48:17, 18).

14. მუს ბგებულენთ იეჰოვაშ გურშენ ბიბლიაშ გურაფათ?

14 ბიბლიაშ გურაფაშ დროს მიზანო გიღდან, გეჩინებაფუათ იეჰოვა (იოან. 17:3). თე დროს თქვა არგამათ ქოძირუნთ ღორონთიშ თვისებეფს — ზუსტას თი თვისებეფს, ნამუთ გუნაჭყეფუეფშე იძირე. თე თვისებეფ მარწმუნენა, ნამდა იეჰოვა რეალურ პიროვნება რე (გამ. 34:6, 7; ფსალმ. 145:8, 9). მუთ უმოსო გეფჩინებაფუანთ იეჰოვას, თით უმოსო გემანგარებ ჩქინ რწმენა დო ჸოროფა დო უმოსო დევეახლოებუთ თის.

15. მუ ჯგირობუას მოიღანა შხვეფწკუმა თქვან რწმენაშ გურშენ ჩიება?

15 შხვეფწკუმა ქიჩით თქვან რწმენაშ გურშენ. თაშ გაკეთენთ-და, რწმენა გეგემანგარებნა. მარა, მუ ოკო აკეთათ, მუჟამსით ქადაგებაშ დროს ღორონთიშ არსებობაშ გურშენ თიცალ კითხვას ქუდაისვენა, ნამდგას ვაიჩქუნა, მუჭო უპასუხათ? ქეცადით, ნამდა თე კითხვაშ ბიბლიურ პასუხ ჩქინ პუბლიკაციეფშე დოგორათ დო უკულ ქეჩით თეშენ დაინტერესებულ პიროვნებას (1 პეტ. 3:15). თეს გეძინელ, შეილებნა მოხვარა თხუათ გამოცდილ თანამორწმუნეს. ურწმუნო პიროვნებაქ თქვან პასუხის ვედეთანხმასინ ხოლო, გიმორკვიება თქვა თვითონ მოიღანა ჯგირობუას — რწმენა გეგემანგარებნა. შედეგო, თქვანდა ვემოქმედენს თი გავრცელებურ არასწორ აზრ, ნამდა გუმაჭყაფალ ვა არსებენს, ნამდგას ართ მეჯინათ, განათლებურ დო გონიერ კათა ამტკიცენს.

ვადინუათ ძალიერ რწმენა!

16. მუქ შილებე მოხვადას, მუჟამსით მივოტენთ რწმენაშ გამანგარებას?

16 ვა უღჷ მნიშვნელობა, მუსხი ხან რე იეჰოვას ვომსახურუთ, ჩქი ოკო ვემვოტუათ რწმენაშ გამანგარება. მუშენ რე საჭირო თეშ კეთება? ყურადღებით ვეპჸით-და, შილებე ჩქინ რწმენაქ დესუსტას. რშუდან, რწმენა ვეძირენ ფერ სინამდვილეშ მტკიცება რე. შილებე ადვილო გუმოჭყორდან თიქ, მუდგას ვა ვორწყეთ. თეცალ სუსტ რწმენა პავლექ მიშინუ, მუჭოთ „ცოდვა, ნამუთ ხეშა ადვილო ეშამჭოფანა“ (ებრ. 12:1). მუჭო შემლებნა თეს დუდ ევუჩილითუათ? (2 თეს. 1:3).

17. მუ მიმეხვარებნა რწმენაშ გამანგარებას?

17 პირველ, ხშირას ქოთხით იეჰოვას წმინდა შურ. მუშენ რე თენა საჭირო? მუშენდა წმინდა შურ მოხვარნა რწმენაშ გავითარებას (გალ. 5:22, 23). თიშ მოხვარაშ უმშო, ჩქი ვეშმალებენა გუვამანგარათ დო ვა ვოდინუათ გუმაჭყაფალიშ მიმართ ჩქინ რწმენა. ღორონთშა წმინდა შურიშ თხუალას ვემვოტენთ-და, თინა აუცილებერო ქომჩანა თის (ლუკ. 11:13). შემლებნა კონკრეტულო ფთხუათ ღორონთის თეცალ მუდგარენ: „რწმენა გამმანგარით“ (ლუკ. 17:5).

18. მუ პატით შემლებნა გეფხარათ? (ფსალმ. 1:2, 3)

18 თეს გეძინელ, რეგულარულო იგურეთ ღორონთიშ სიტყვა (წეკითხით ფსალმუნიშ 1:2, 3). მუჟამსით პირველ ფსალმუნქ იჭარ, ისრაელეფს ღორონთიშ კანონიშ მუსხირენ მთლიან ასლ უღდეს დო თინა ხეშამალაფარ რდჷ ხვალე ნამთინე პიროვნებაშო, თინეფ შქას მეფეეფ დო მღვდელეფშო. თინეფქ ირ მაშქვითა წანას ოკო აკოშაყარუესკო „ქომოლკათა, ოსურკათა, ბაღანეფ“ დო ისრაელს მახორუ უცხოელეფ, ნამდა ქუმარჩქილუესკო ღორონთიშ კანონს (კან. 31:10—12). იესოშ დროს ხოლო ხვალე მუსხირენ პიროვნებას უღუდ წმინდა წერილეფიშ ასლეფ. თე ასლეფიშ უმენტაშ სინაგოგეფს რდჷ. მარა ამდღა ხალხიშ უმენტაშის უღჷ ბიბლია, მუთ დიდ პატი რე. მუჭო შემლებნა ვოძირუათ, ნამდა ვაფასენთ თე პატის?

19. მუ ოკო ვაკეთათ, ნამდა ვა ვოდინუათ ძალიერ რწმენა?

19 ჩქი მარდულობას გიმოფხანტუნთ თე დიდ პატიშე, მუჟამსით ღორონთიშ სიტყვას რეგულარულო ბკითხულენთ. თეშო საჭირო რე, მიღდან ბიბლიაშ კითხირიშ დო გურაფაშ ჯგირ გეგმა დო ოკო ვა ვუჯინათ, მუჟამ მაღვენუნა თეშო თავისფალ დრო. ღორონთიშ სიტყვას რეგულარულო ქობგურაფლენთ-და, ვა ვოდინუანთ ძალიერ რწმენას.

20. მუშ კეთება ოკო მაფდან გინოჭყვიდილ?

20 თე ქვეყნიერებაშ „ბრძენეფ დო ჭკვერეფშე“ განსხვავებით, ჩქი მიღნა საფუძვლიან რწმენა, ნამუთ ღორონთიშ სიტყვაშა რე გერსხილ (მათ. 11:25, 26). თე წმინდა წიგნიშ გიმორკვიებაშ შედეგო, მიჩქნა მუშენ იუფრაშებ მდგომარეობა დედამიწას დო მუშ კეთება ულამ იეჰოვას. თაშ ნამდა, გინოჭყვიდილ მაფდან, გუვამანგარათ რწმენა დო მუთ შილებენ ბრელს ქიმვეხვარათ, ქირწმუნან ჩქინ გუმაჭყაფალ (1 ტიმ. 2:3, 4). მორთ მთელ გურით ქუჯინათ თი დროს, მუჟამსით დედამიწაშ არძა მახორუ განადიდენს იეჰოვას სიტყვეფით, ნამუთ გამოცხადებაშ 4:11-ის ჭარჷ: „იეჰოვა, ჩქინ ღორონთ, სი გოკუთვნ დიდება . . . მუშენდა ირფელ სი გაჭყჷ“.

ობირეში 2 იეჰოვა რე სქან სახელი

^ აბზ. 5 ბიბლიაშე არგამათ იძირე, ნამდა იეჰოვა ღორონთ გუმაჭყაფალ რე, მარა ბრელს ვა ჯერს თეშ. თინეფ ამტკიცენა, ნამდა სიცოცხლექ მუშით გორჩქინდჷ. მუჟამსით ღორონთიშ დო ბიბლიაშ მიმართ ძალიერ რწმენას გუვავითარენთ, თინეფიშ შეხედულებეფ ვა დასუსტენს ჩქინ რწმენას. თე სტატიას გუვარჩიენთ, მუჭო შემლებნა თეშ კეთება.

^ აბზ. 5 ბრელ სკოლას ვაგურუანა, ნამდა ირფელ ღორონთიშ გოჭყაფილ რე. ნამთინე მასწავლებერიშ აზრით, თეშნერო რელიგიურ თავისუფლებას არზენს მაგურაფალეფს.

^ აბზ. 7 60-შე მეტ განათლებურ პიროვნებაშ, თინეფ შქას მეცნიერეფიშ, სიტყვეფ, მიდგას წანს შემოქმედებაშ, მოჩამილ რე „გინაჯინალ კოშკიშ პუბლიკაციეფიშ საძიებელს“. დოგორით საკითხ „მეცნიერება“, სათაურ „მეცნიერეფ შემოქმედებაშ რწმენას გიმოხანტუნა“ [ქორთ.]. თინეფიშ სიტყვეფშე ნამთინე შეილებნა ძირათ „იეჰოვაშ მოწმეეფიშ ორკვიებელ სახემძღვანელოს“. დოგორით საკითხ „მეცნიერება დო ტექნოლოგია“, სათაურ „ინტერვიუ“ (რუბრიკა ჟურნალშე „გეგშაკურცხით!“) [ქორთ.].

^ აბზ. 12 ქოძირით 2011 წანაშ ფრევალიშ ჟურნალს „გეგშაკურცხით!“ მოჩამილ სტატია „ქათანხმუნო ბიბლია მეცნიერებას?“ [ქორთ.] დო 2008 წანაშ 1 იანარიშ „გინაჯინალ კოშკის“ მოჩამილ სტატია „იეჰოვაშ წინასწარმეტყველებეფ ისრულებ“ [ქორთ.].