1-2. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 34:8 ˈgü, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ yö?

˗KA KA ˗ZOTA kö ˗bhöpë ˈö ka ˈti˗ ˗bhö do ˗wa nu ka ˗dhɛ. ˈKa˗ pö ˈka ˗bhöpë ˈö bhë ˗a dɔ, ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ ˗ga, ˈka˗ dan ka ɲun ˗bha, ˈka˗ ˗kpa ˗kɔ dhɛɛˈˈ kpɔ, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈka mɛn ˈbha ˈö ꞊yaa˗ ˗bhö do ˗a dhɛɛˈˈ kpɔ. ˈˈKɛɛ ˗a ˈˈslö ꞊dede ˈö ˈka ˗dho ˗a kë kö ˈka˗ dɔ ˗së ˈka, ˈyö ˗tɔ ˗a dinŋ ˗ga ˗sü.

² Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ yö Biblö waa kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˗wopösü ˈka. Mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗ya ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗an ˗bha, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa kwa ˈˈtʋ to ˗an ˗bha ˈpö. ˈˈKɛɛ kwa ꞊dede ˈkwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ «dinŋ ˗ga», ˈyö ˈkwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗së. (Psaume 34:8 ˗wo pö.) ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: ˗Kwa kwa ˗zota kö ˈkwa ˗Zlan ˗bha yö ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka ˗sü ˗wɔn ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈. ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗bhaasü. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗a pö ˈö Yesu ˗ya wo ꞊dhɛ ˈkwa ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗wɔn bɔ ˈˈdhiʋ̈, pë ˈö kwa ˗bhawɔn yö ˗a ˗bha Zoova ˗dho ˗a nu kwa ˗dhɛ bhë, kwa˗ ˗wo ˗pö ˗kplawo ˈˈkɛɛ kwa ˈti kwa ˗de ˗bha ˗dhɛ yö ꞊köŋ. (Mat. 6:33) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho Yesu ˗wo ˈö bhë ˗a ˈˈdhiʋ̈, ˈkwa ˈˈkan pë ꞊va ˈdhɔ ˗sü ˗bha, ˈkwa kwa ˗bha yö ˈˈkanpiʋ̈, kö ˈkwa kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈. ˈKwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ «dinŋ ˗ga» ꞊dhɛ ˗kɔ bhë ˗a ˈdhö, ˈyö kwa ꞊dede ˈkwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan ˗bhɔ.

3. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 16:1, 2 ˈgü, de ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˈˈgblüsë ˗kë ˗an ˈka?

³ Mɛn ˈˈpɛpɛ, ˈö yö˗ ˈka ˗ʒiaanwo mɛn ˗nu ˈö ˈwaa˗ dɔ ˗an ˗bha, Zoova ˗yö ˈˈgblüsë ˗kë ˗an ˈka. (Ps. 145:9; Mat. 5:45) ˈˈKɛɛ mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë, ˈö ˈwo˗ gba wo  zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka, wo ꞊nën ˈö ˈdhuëë˗ ꞊va ꞊dede kpɔ ˗an ˗bha. (Psaume 16:1, 2 ˗wo pö.) ˈˈGblüsë ˈö Zoova ꞊yaa˗ kë kwa ˈka, ˗kwaa ˈbhaa ˗nu ˗ga.

4. Mɛn ˗nu ˈwo ꞊ɲɔɔn ˗ni ˈgü Zoova ˗bha, ˗yö ˈˈgblüsë ˗kë ˗an ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁴ Pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö kwa ꞊klaŋ ˗kë ˗an ˈka ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗wo kwa ˗bha ˗tosɛta ˗kë ˗së. ˈDhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˈkwa ˗ya ˗an dɔ ˗sü ˗bha, ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, ˗yö kwa ˗takun ˈö ˈkwa ˗kan ˗zotakɔ waa ˈˈtakɔ yaa ˗nu ˈwo kun kwa ˗gɔ ˗be, ˗an ˗bha. (Kodh. 1:21) ˈDhɛ ˈkwa kwa ˗de nu ˗a ˗dhɛ ˈö ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˗yö ˈwɔn ˗së ꞊va ˗kë kwa ˗dhɛ. ˗Ya ˗kë ˈö kwa zuʋ̈ga ö bo za ˗dɔ kwa ˗bha ˗sü ˈka, ˈyö ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗së ˗yö ˗da kwaa˗ ˗nu kwa ꞊zinŋgü.​—1 Piɛ. 3:21.

5. Kwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˈgü?

⁵ Kwa ˗zlanwo pö ˗ni ˈgü, kwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ ˗yö ˗kplawo. ˈKaa ˗mɔn ˈˈwɩ ˗sü ˗bha ˗ee? ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö Zoova ˗dhɔkëmɛn ꞊vadhɛ ˈka. Kö ka ˈti kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ꞊köŋ, ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˈyaa ka ˈˈɲaan ˗be ꞊dhɛ mɛn ˈö ˈkaa˗ dɔ ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ ˗bha ˈˈkwɛɛ ˗ta ˗man, kö ˈka ˗zlanwo pö ˗a ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ꞊dɛɛ, ˈka kë ˗a këmɛn ˈka. Zoova ˗ya ka ˗takun kö yö ˈö bhë, ˗a kë ˗sü ˈˈyi ˗yö ˈˈkan ka ˈˈdhi. ˗Ya ka ˗takun ˈzü ˈwɔn ꞊va ˈbha ˈgü. ꞊Yaa˗ kë mɛn ˈbha ˗ya ˗gban ka ˗gɔ ˗zlanwopödhɛ ˈgü, ka ka zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa. ˗Ya ka ˗takun ˈzü kö Biblö ˈˈɲan ꞊dede ˈka ˗dho ˗a ˗wo pö mɛn ˈbha ˗dhɛ, ˈka˗ dɔ. Ka ˗bha ˗zlanwopödhɛ ˈgü, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈˈtʋ ˈyaa ka ˗bha, Zoova ˗yö ꞊faan ˗nu ka ˗dhɛ kö ˈka ˗zlanwo pö mü ˗kplawo.​—Jér. 20:7-9.

6. Kwa Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ ˗yö ˗a ˗bha mɛn ꞊klaŋkë ˗kɔ ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁶ Zoova ˗yö ö ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ ˗zɔn ˈzü kwa ꞊klaŋkësü ˈka, kö ˈkwa dɔ ˗zlanwopö ˗dhɛ ˈka. (Zan 6:45) Kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˈö ˈˈdhoogɔ ꞊zinŋgü ˗a ˗ta, ˗wo ˗zlanwopö ˗kɔ ˈˈslö ˗nu ˗zɔn kwa ˗dhɛ, ˈö ˈwo kwa ꞊faanmën kö ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗zlanwopödhɛ ˈgü. ˗A ˈˈslö ˗dɛɛ ˗nu ˈwo bhë, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë kwa ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ ˗a züdɔdhɛ ˈgü, ˈˈkɛɛ ˈö ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈwo ˗kë mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së. ˗Wo kwa ꞊faanmën ˈzü kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta kö ˗zlanwopö ˗kɔ ˗nu ˈö kwa ˈti ˗an kë do, ˈkwa ˗an kë ˗sü ˈgüdan. ˗A kë ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ kwa ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˈkwa˗ kë, Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha. ˈKwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, ˈkwa˗ ˗bha yö suu ˈˈpɛpɛ kë ˗sü ˈgüdan, ˗kɔ ˈö ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗a ˈka kwa ˗bha, ˗kwaa ˗ga. Kö ˗ya ˈgo mü, ˗kɔ ˈö ˈkwa ˗dho kwa ˗bha ˗Zlan ˗bha yökësü ˗dadhiʋ̈ ˗a ˈka, ˈkwa˗ yö ˈpö.

7. ˈKwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗dadhiʋ̈, ˈdhuëë˗ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ˗dho ˗a ꞊slɔɔ?

⁷ Kwa ˗ɲɔɔn Zoova ˗bha ꞊dedewo. Samiɛdhö * ˈö mɛn zii ˈka Kolɔnbi waa ö ˗bha dhebɔ ˗kwa ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Wo ˗kun ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈˈkɛɛ ˗wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈwo wo ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈, kö ˗zlanwokɔdhi do ˈbha ˈö˗ ˗bhawɔn kun ˗takundhe ˗bha, ˈwo wo ˗kɔ ˗da ˗a ˗dhɛ. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗kan ˈwɔn ˈbha ˗nu ˈö ˗an kë ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë, ˗an ˗bha. Samiɛdhö ˗ya ˗pö: «Yi Matiö 6:33 ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈö ˈyi ˗kan pë ꞊va ˈdhɔ ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈö kun yi ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈyö ˗tɔ yi ˗bha ˈkɔ ˈto ˗sü kö ˈyi ˈdho. ˗A dɔ ˗kɔ ˗kun yi ˗dhɛ ˗së, ˈö ˈya yi bo ˗a ˈdhɔ ˗sü ˈka.» ˗Dhɛ ˈwo dho ˗zlanwokɔdhi ˗dɛɛ ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ˈwëëga ˈö wo ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˈwo ˗tosɛta kë ˗a ˗ta, ˈyaa ꞊va. Samiɛdhö ˗ya ˗pö: «˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü ˗a ˈka yi ˈka, ˈö ö ˈˈtʋ to yi ˗bha bhɛɛwo ˗bha, yi˗ ˗yö. Yi˗ ˗yö ˈzü ꞊dhɛ  yi ˈˈdhia ˗yö Zoova ˈgü, ˈö yi ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗A suu ˈbha ˈyii kë yi ˈka ˈˈdhʋ̈ do.» Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ka ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈ ˗ee? ˗Ya kë ꞊dhɛ ka ˗mɔn ˗a ˗bha, ˗yö kë ka ˈˈɲaan ꞊dhɛ ka ˗dho ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha, ˈö ö ˗zokë ka ˈˈpiʋ̈.​—Ps. 18:25.

8. Pë ˈö Ivanö waa Vitoria ˈwo˗ pö bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

⁸ Kwa zuʋ̈gblüdhi ˗slɔɔ ˗Zlan ˗bha yö ˈgü. Ivanö waa ö ˗bha dhebɔ Vitoria ˈwo ˗yödhiʋ̈ ˈka Kiigistan, pë ˈwo˗ pö ˗kwaa ˗ga. ˗Wo wo ˗bha ˗tosɛta ˗kë ˗bhaasü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwo wo ˗kɔ ˗da yö ˈˈpɛpɛ, ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗kë kwa ˗bha ˈkɔ dɔ ˗yö ˗nu ˈka, ˗an ˈgü. Ivanö ˗ya ˗pö: «Yi yi ˗de ˗nu ꞊dedewo yö suu ˈˈoo ˗su ˗dhɛ. ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˈkwa dɔ ˈˈdooka kö yi ˈgü ˗ya ga, yi zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˈwaannu ˗sü ˈka, ˈö ˈyi ˗kë yi ˗de ˈgü ˗së, ˈyö ˗tɔ yi˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈya yi ꞊faan nu ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö ˗dhɛ. Yi yi ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˗nu ˗slɔɔ, ˈö ˈyi bɔ ˈwɔn ˗sɛŋbɔ ꞊va ˈgü.»​—Mak. 10:29, 30.

9. (1) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö kun ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˗yö ö ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) ꞊Trɔɔn ˗mɛɛn ˈö˗ ꞊slɔɔ ˗a ˈgü?

⁹ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˈkwa Zoova ˗bha yö kë, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ꞊Gɛandhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Midhe ˈö mɛn tii ˗sɛ ˈgü, ˗dhɛ ˈö ɲën ö ˗bha ꞊dhɔtrɔɔdhɛ ˗bha, ˗yö ˗to mü ˈö ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ gagüyua ˗kë Midhe ˗bha, ˗yö ˗zlanwo ˗pö ˈkɔ ˈgü ˈkɔ ˈgü ˈˈlɛlɛ do ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗kë ˗zlanwopösü ˈö ˈˈdhɛɛta ˗a ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗womɛndhɛsü waa Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗wo ˗kë ˗a ˗gɔ ꞊va. ˗Yö dhiaŋ ˗zë ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗dhɛ ˗ʒiaanwo telefɔnö ˈˈdhiʋ̈. ˗Mën ˈö Midhe ˗blü ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha? ˗Ya ˗pö: «Zoova waa Yesu ˗an ˗dhɔ ˈö n zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗ya ˗dadhiʋ̈ ꞊dedewo. A ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗kplawo kö ˗yö n ˗takun ˈa˗ ˗bha yö kë n ꞊faan ˈka.»​—Mat. 22:36, 37.

10. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö 1 Piɛdhö 5:10 ˗ya pö˗ ˈka ˗a ˈdhö, mɛn ˗nu ˈwo wo ˗kɔ ˗da ˗zlanwopö ˗yö ˈgü, ˗mën ˈö Zoova ˗ya ˗kë ˗an ˗dhɛ?

¹⁰ Zoova ˗yö kwa ˗kian ˈzü. Keni ˈö ˗yödhiʋ̈ ˈka Modhisö ˗ya ˗yö ꞊dhɛ gagade ˗mü. ˈDhɛ gagade dɔ, ˗yö ö ˗kwaa ꞊klaŋ ꞊gblɛɛn kë ˗sü ˗zü, ˈö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˈö ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˈka. ˗Ya ˗pö: «A˗ ˈˈslö ˗mɛɛn kö pë ˈö Izai ˗ya pö ˈö˗ pö ꞊dhɛ: ‹Man ˈnën ˈa yö, ˗bhö n bɔ› bhë, ˈa ˈto ˗a ˈˈpiʋ̈.» (Is. 6:8) Keni ˗yö ö ˗kɔ ˗da ˈkɔ dɔ ˗yö ꞊vadhɛ ˈgü. ˗Yö ö ˗kɔ ˗da ˈzü kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˗dhiëëtasü ˈö ˗an ˗de ˗wo ˈgü, ˗a ˈgü. ˗Ya ˗pö: «˗Kɔ ˈa ˗dho yö ˗nu ˈwo bhë ˗an kë ˗a ˈka, ˗wo n ˗draan ˗a ˈka.» ˈˈKɛɛ ˗yö pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˗draan ˈzü. ˗Ya ˗pö: «A n ˗de ˗naan dɔ ˗sü ˗draan, ˈö ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈö n ˗bhawɔn ˗yö yö ˗an ˗bha kö ˈa kë ˈzü Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗tiaandhö ˈka, ˈa ˗an ꞊draan ˈpö.» (1 Piɛdhö 5:10 ˗wo pö.) Kwa ˗de ˈpö ꞊wɛ? ˈMën ˗kë ˈkwaa kwa ꞊kwaa kwa ˗de ˗zü kö Zoova ˗yö kwa ˗kian yö ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu kë ˗sü ˗bha?

11. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo Kodhe di Sidö ˗wa ˗kë ꞊dhɛ ˈö ˈwo wo ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈? ˈYö ꞊trɔɔn ˗mɛɛn ˈwo˗ ꞊slɔɔ? (Pe ˈˈbin ˈö˗ kwi ˗ta bhë ˗a ˗ga.)

¹¹ Mɛn ˗nu ˗de ˈö ˗wa ꞊gwëë Zoova ˗dhɔkësü ˈgü, ˗zlanwopö ˗kɔ ˗dɛɛ ˈbha ˗ya nu, ˗an dua ˗mü kö ˗wa draanˈˈ. Kolona virisö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈkwa˗ ˈgü yö ˗a ˈgü, mɛn zii ˗nu ˈwo ˗zlanwokɔdhi do ˈö Kodhe ˗a ˈgü, ˗wa ˗pö: «Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˗zlanwopösü ˗kë ˗an ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗be ˈö sü ꞊dhɛ ˈwaa wo ˈflëëgü bhë, ˗wa kë ˗zlanwopömɛn ˈka ꞊dɛɛ video ˈˈdhiʋ̈. Kwa ꞊dhegblüdhe ˗yaaga ˈö ˗an ˗kwɛ ˗ya ˗mɔn 80 ˗bha ˗wo yökë parɛ ˈka ˗sü ˗draan, ˈö yi ꞊gban ˈka, ˈwo ˗zlanwopö ˗a ˈka.» (Ps. 92:14, 15) Ka˗ ˈˈpiʋ̈ ˈka ka ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈, kö ˈka Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ dinŋ ˗ga ˗ee? Pë ˈö ˈkwa ˗dho ˗a kë kö kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗yö ˗dadhiʋ̈, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗ga.

12. Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, ˗mën ˈö˗ ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ?

¹² ˗Kwa ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü draanˈˈ. Zoova ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈkwa kwa ˗zo yö ö ˗dhɛ, ˈkwa ö ˗bha yö kë kwa ꞊faan ꞊gban ˈka, ö ˗dho ˈdhuëë˗ ꞊va ˈkpɔ kwa ˗bha. (Mal. 3:10) Fabiola ˈö Kolɔnbi, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho bhë, ˗ya ˗kë ö ˗dhɛ. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈya bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˈö kë ˗yödhiʋ̈ ˈka. ˗A ꞊gɔɔn waa˗ ˗bha ˈnën ˗nu ˗yaaga ˈwo ˗dhö, yö ˈnën ˈö ö ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö˗ ˗bha ˈˈkwiyö kë ˗sü ˗yö ɲën, ˗yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö ö ˗takun. ˗Ya ˗pö: «Mɛn ˗nu ˗wa wo bo ˈˈkwiyö kë ˗sü ˈka, ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗yö ˗ʒiö ˈwo ꞊kun ˗ya ˗an ꞊saa bho ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ n ˗bha ˈyii kë ˈˈdhʋ̈, a ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗gan ˈˈsu dosɛnŋ ˈˈkpaan ˈˈpiʋ̈. ˗Dhidhaa ꞊dede ˗mü.» ˗Dhɛ ˈö ˈˈsu ꞊plɛ ˗wo ˗ʒiö, ˈyö ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka. ˗A ˗kwɛ ˗ya kë 70 ꞊dɛɛ, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗yödhiʋ̈ ˈka ˗a ˗kwɛ 20 ꞊nɛn. Mɛn 8 ˈnën ꞊yaa˗ ˗an ˗takun ˈö ˗wa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. ˗Ya ˗pö: «ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka n ˈgü ˗yö ˗ga, Zoova ˗yö n ˗takun ˈa ˗zlanwo pö ˗kplawo.»

13-14. ˈWɔnzuan ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, ˈkwa kwa ˗kɔ ˗da ˗a ˗bha yö ˗nu ˈgü?

¹³ Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗kwa ˈto ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. Mɛn ˗nu ˈwo wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈwo wo ˗kɔ ˗da Zoova ˗bha yö ˈgü, ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ꞊va ˗yö Biblö ˈgü. ˗An ˈˈpɛpɛ ˗wo wo ˗bha ˗zoyödhe ˗zɔn ꞊köŋ, ˈyö Zoova ꞊kun ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗an ˗bha ꞊taabha. ˗A  ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ Ablaamö. ˗Yö ˗go ö ˗gɔ ˈkɔɔ ‹ˈö dho ˗dhɛ ˈö ˈyaa˗ dɔ ˗a ˈgü›, ˈyö Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗a ˗bha. (Ebl. 11:8) Zakɔbö ˗de ˈpö, ˈdhɛ waa ˈˈkië do ˈwo ꞊gɔɔn, ˈyö ꞊kun ˈdhuëë˗ ꞊slɔɔ˗. (ˈWun. 32:24-30) ˗Dhɛ ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu dho ˗da ˈˈsɛ ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü, ˈˈsaabhomɛn ˗nu ˗wo ˗yö ˈˈdhiʋ̈ ˈwo ˗da Zuudɛn ga ꞊bhaa, ˈyö ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗wo ˗ʒiö ˗an ˈˈpiʋ̈.​—Jos. 3:14-16.

¹⁴ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈbhaa ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ, ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗zo yö ˗a ˗dhɛ, ˈkwa˗ ˗bha yö kë. Peitɔnö waa ö ˗bha dhebɔ Diana, ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo wo ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗dadhiʋ̈ ˗an ˗bha, ˗an ˗wopösü ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë. ˗Kwɛzlan ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˈwɔn ˗gɔ « Ils se sont offerts volontairement » * ˈgü. Peitɔnö ˗ya ˗pö: «ˈWɔn ˗nu ˈwo bɔ ˗an ˈgü, ˈya ˗an ˗wo pö, ˗yö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈö ˗bhöpë ˗së ˗bhö ˗ni, ˈyi˗ ˗ga ˗ni ˈgü ˗a ˈdhö. Yi˗ ˗ga ˗ni ˈgü ˗kplawo, kö Zoova ˗bha ˈˈgblüsëdhɛ dinŋ ˗ga ˗sü ˗dhɔ ˗yö ˗da ˗ni yi ˈgü.» ˗A ˗wɔn ˈgü, Peitɔnö waa Diana ˗wo ˗dho ˗dhɛ ˈö ˗zlanwopömɛn ˗nu ˈwaa˗ ˗bha ꞊va ˗a ˈgü. Ka ˈwɔn ˗gɔ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗wo ˗pö ˗ee? Video ˗nu ˈwo ˗kë Prédication dans des régions isolées : Australie waa Prédication dans des régions isolées : Irlande ˈka bhë, ˈka ˗an ˗ga jw.org ˗ta ˗ee? ˗Wo ˗dho ka ˗takun kö ˈka ka ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗dadhiʋ̈.

15. ˗Nënŋ mɛn ˗tiaandhö ˗nu ˗bha ˗sü ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁵ ˗Kwa ꞊nënŋ mɛn ˗tiaandhö ˗nu ˗bha. ˗Bhöpë ˈö kwa ˈti˗ dinŋ ˗ga do, ˈkwa ꞊nënŋ mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗bhö ˗an ˗bha, ˗wo ˗dho ˗a nu kwa ˗dhɛ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˈkwa ꞊nënŋ mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗bha yö ˗wɔn kun ˈˈgbɩɩ˗ ˗an ˗bha, ˗yö ˗dho ˗Zlan bha yökësü ˗dhɔ ˗da kwa ˈgü. Kɛntö waa ö ˗bha dhebɔ Veronika ˗wa ˗yö ꞊dhɛ gagade ˗mü. Kɛntö ˗ya ˗pö: «Yi ˈˈtɔŋdë ˗nu waa yi ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wo yi ꞊faan ˗mën kö ˈyi ˗Zlan ˗bha yö ˈbhaa ˗nu kë ˗sü ˈgüdan. Yi˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈya ꞊nënŋ mɛn ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗wɔn bɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗an ˗bha, yi ˗zo ˗yö ˗gban ˈö ˗Zlan ˗bha yö ˗nu ˈö yi ˈti ˗an kë do, ˈyi ˗an kë ˗sü ˈgüdan.» ꞊Dɛɛ Kɛntö waa Veronika ˗wa kë ˗yödhiʋ̈ ˗detasü ˈka Sɛɛbi.

16. ˈKwa Dhukö 12:16-21 ˗wo pö, ˈmën ˗kë ˈkwa ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈkwa ˈˈkan kwa ˗bha pë ˗wɔngbɩɩsü ˈbhaa ˗nu ˗bha?

¹⁶ ˗Kwa kwa ˗kɔ bho pë ꞊vadhɛ ˈgü, Zoova ˗bha yö ˗wɔn ˈgü. Kwa ˗bhawɔn ˈti yö ˗kan kwa dhɔɔbhaapë ˈˈpɛpɛ ˗bha ˗sü ˗bha kö ˈkwa ꞊kun kë Zoova ˗dhɛ ˗së. (Eccl. 5:19, 20) ˈˈKɛɛ kö ˈkwa Zoova ˗bha yö ˈˈkanpiʋ̈ kwa dhɔɔbhaapë ˗nu ˗wɔn ˈgü, kwa ˗dho kë ꞊dhɛ mɛn ˈö Yesu ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ ö ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü bhë, ˗a ˈdhö. ˗Yö ö ˗de ˗dhiidhɛpë ˗wɔn ˗kun ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗Zlan ˗bha ˗ta. (Dhukö 12:16-21 ˗wo pö.) Klisian ˈö Flansö ˗ya ˗pö: «ˈMaan kun n ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ waa n ꞊faan ꞊dede nu ˗ni ˈgü Zoova waa n ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗dhɛ.» Waa ö ˗bha dhebɔ ˗wo ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈö ˈwo wo ꞊kwa wo ˗bha yö nu ˗zü ˈwo ˗ya yö ˈsɛɛn˗ ˗nu kë ˗sü ˗bha. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗an ꞊slɔɔpë ˈyaa kun ꞊va, ˗yö ˗kun ˗an ˗zokun ˗ni ˈgü. ˗A ˗dhɛ ˗mü kö ˗wa kë ˈˈdhʋ̈ ˗ee? Klisian ˗ya ˗pö: «˗Zlanwopösü ˗ya yi zuʋ̈ˈˈ ꞊nii da ꞊dedewo. Yi  ˗bha Biblö ꞊klaŋ ˗nu ˗wo ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˗a ˗draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗yö yi zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi ˈzü ˈgbɛ.»

17. ˗Mën ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ˗zlanwopö ˗kɔ ˗dɛɛ ˈgüdan ˗sü kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗?

¹⁷ ˗Kwa ˈˈwɩ ˗zlanwopö ˗kɔ ˗dɛɛ ˗nu ˈgüdansü ˗bha. (Këw. 17:16, 17; 20:20, 21) Shëëli ˈö ˗yödhiʋ̈ ˈka Zeta zuni ˗ya ö ˗bha ˗zlanwopö ˗kɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ Kolona virisö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü. ˗A züdɔdhɛ ˈgü, ˈyaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˗zlanwo pö telefɔnö ˈka. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗yö ˗wo ˗an ˗dhɛ, ˗ya ˗takun ˈö dɔ ˗zlanwopö ˗dhɛ ˈka telefɔnö ˈka. ˗Ya ˗pö: «˗A züdɔdhɛ ˈgü, ˗yö ˗kë n ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ ꞊dɛɛ, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗ya dhi ꞊dedewo. Kwa dhiaŋ ˗zë mɛn ꞊va ˗dhɛ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗zlanwo ˗pö ˈkɔ ˈgü ˈkɔ ˈgü ˗sü ˗ta.»

18. ˗Mën ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗dadhiʋ̈?

¹⁸ Pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho ˗an kë ˗kwa ˗an ˗ya, ˈkwa ˗an kë. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, ˗kwaa pö Zoova ˗dhɛ ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka, kö ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈˈɲanbhɔ ˗kɔ ˈgü. (Prov. 3:21) Sonia ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˈka Edhɔpö, ˗ya ˗pö: «Pë ˗nu ˈa ˗dho ˗an kë a ˗an ˗ya ˈsëëdhɛ ˗ta, ˈö ˈa ˗an ˗wɔ n ˗kɔ ˈˈsuee. A ʒiaan ꞊plɛ ˗yökwëëdhɛ ˈˈbin ˗sü ˈsëëdhɛ ˗ta, ˈa˗ ꞊nënŋ pë ˗bha. ˈMan˗ pö ˈa ˗da ˈwɔn ˈbha ˗ʒian ˗ta, ˈyö ˈa ʒiaan ˗yökwëëdhɛ bhë ˗a ˗ga, ˈa n ˗zota ˗së ˈka ˈpë ˈa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈa˗ kë bhë, ˗dhɛ ˈö ˗dho ˈdho n ˈka ˗a ˗bha ˗a ˈgü.» ˈWɔn yö ˗kɔ ˗së ˗yö ˗kë Sonia ˗gɔ ˗kplawo. ˗Ya ˗pö: «ˈWɔn ˈˈpɛpɛ ˗ya ˈˈkan n ˈgü, n ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈkplʋ ˈdhö ˈö yö n ˗gɔ ʒiaan˗, ɛɛnˈˈ ˈö ˗kë ꞊dhɛ pɔŋ ˈdhö, ˈa bɔ ˗a ˗ta.»

19. ˗Mën ˈö˗ kë ˗sü dho ga kwa ˈgü?

¹⁹ Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ˗kpɔ kwa ˗bha ˗kɔ ꞊va ˗ta. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa˗ ˈtɔ bhɔ. (Ebl. 13:15) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈, ˗zlanwopö ˗kɔ ˗dɛɛ ˗nu ˈgüdan ˗sü ˈka. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho ˈdhuëë˗ ˈbha ˗nu ꞊slɔɔ ˈzü. ˗Dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ ˈka, ˗kwaa «dinŋ ˗ga, kö ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˈˈgblü ˗yö ˗së.» ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ꞊dhɛ Yesu ˈdhö. ˗Ya ˗pö: «ˈMɛ ˈö n bɔ bha˗ ˗zʋ ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn kë ˗sü waa˗ yë ˈö˗ nu n ˗dhɛ ˗a ˈˈdhiʋ̈ ta ˗sü bha ꞊në ꞊dhɛ n ˗bhöpë ˈdhö.»​—Zan 4:34.