1, 2. Tojo tso Salmo 34:8, jméni xi sʼiaan nga jchaa nga nʼio nda chjota je Jeobá.

SI̱KJAʼAITSJENLA tsa ʼyani xi kui tsjoáná jmeni xi kjesa chinejián. Jejinla jcha choaa jochine ninga tochótsenlee, nga chónjee, tsa chjónangiaa jme xi kasʼejin, kʼoa tsa je chjónangileeje̱ xi kui tsjoake. Tonga tokʼiajin jchaa jochine kʼiatsa chótʼaa.

² Tikʼoasʼinni, kʼianga jchaa nga nʼio nda chjota je Jeobá, ali tsa tokuijin xi machjén nga kʼoéxkiaa je Biblia kao xo̱n xi bʼasje naxinandále Niná, kʼoa tsa kjaʼaí xi kʼoeyanajmínáje̱ josʼin tísíchikontʼain Jeobá. Machjén nga ñásoa kataʼyaa nga nda chjota je Jeobá (tʼexkiai Salmo 34:8). * Jngola choa̱ si̱kʼéjnaa. Tobʼelañá, tsa mená nga ñaki to xále Niná sʼiaan, machjén nga tokoa̱nniná josʼin kuiyoaa. Tsakui nichxin jenkjín kʼa bʼexkiaa nga kʼoakitso Jesús nga je Jeobá sichikontʼainná tsa je títjon si̱kʼéjnaa, tonga tsakui nichxin tsín ñásoa tiʼyaa josʼin tíbitjoson én jebi (Mat. 6:33). Tonga nga makjainná jmeni xi kitso je Jesús, chosonnilee josʼin nichjén tao̱nná kʼoa kʼoati chosonnilee jotjín nichxin nixá, kʼoa ngisaa tse nichxin nikʼayalee nga ʼmiyasoán. Nga kʼoanʼia ʼyañá josʼin síchikontʼainná je Jeobá kʼoa ñásoa ʼyaa nga nʼio nda chjota.

3. Tojo tso Salmo 16:1, 2, ʼyáni xi bakóle kjoanda je Jeobá.

³ Je Jeobá bakóle kjoanda ngatsʼi chjota, ninga je xi tsín bexkon (Sal. 145:9; Mat. 5:45). Tonga ngisaa síchikontʼain je xi tsjoake kʼoa xi ñaki kʼoatjío kon nga je tjíosíxále (tʼexkiai Salmo 16:1, 2). * Kataʼyala kʼa jme kjoanda xi tíbakóná je Jeobá.

4. Jósʼin bakóle kjoanda Jeobá je xi je síchriantʼale.

 ⁴ Kʼianga nitjosoán jmeni xi tsoná je Jeobá ʼyañá josʼin basenkaoná. Kʼianga tosʼa tsaʼyaa xi tʼatsʼe Jeobá kʼoa nga tsjoacha koan tsakasenkaoná nga kinikʼantjaiyaa yaoná kʼoa nga tsín tikui kʼoakinʼiañá jmeni xi tsín sasénle (Col. 1:21). Kʼoa kʼianga tsakʼaitʼalee yaoná kʼoa nga tsangínsʼenngindá, ngisaa titsaʼyangáñá nga nda chjota je Jeobá. Jé tsakasenkaoná nga nda kisʼe tokoán kʼoa nga miyoná koanni (1 Ped. 3:21).

5. Kʼianga ʼmiyasoán, jósʼin ʼyaa nga nda chjota je Jeobá.

⁵ Kʼianga ʼmiyasoán kjitʼaa ʼyaa nga nda chjota je Jeobá. A nokjonñá kʼianga ʼmiyasoán. Nkjín ndsʼee xi kʼoama. Kʼianga kjesa ʼyajin je Énle Niná, tsínjin kui kinikjaʼaitsjain nga tʼatsʼe Biblia chja̱kaonajmíni je chjota xi tsín ʼyaxkuin. Tonga ndʼaibi kjitʼaa kʼoanʼiai kʼoa jé Jeobá tíbasenkaoli nga kao kjoatsjoa kʼoatinʼiai. Nkjínsa koya josʼin tíbasenkaoli je Jeobá. Tobʼelañá, jé Jeobá basenkaoli kʼianga tsín yaoli nijtilai kʼianga je satéjin chjota xi tomajtile nga Énle Niná chjakaonajmíni. Kʼoa kʼianga satéjin jngo chjota xi mandosinle je Énle Niná, jé Jeobá basenkaoli nga kuikjoan texto faʼaitsjenli je xi koasenkao chjota jebi. Kʼoati tíbasenkaoli nga tosi tonda tiʼmiyasuin ninga tsín nrʼoé chjota je Énle Niná (Jer. 20:7-9).

6. Jósʼin ʼyañá nga nda chjota je Jeobá kʼianga bakóyaná.

⁶ Kʼoati kʼoasʼin ʼyañá nga nda chjota je Jeobá kʼianga tsoyaná josʼin kʼuínyasoán (Juan 6:45). Kʼianga satíoná kjoajtín nga jinle xomana, yaa sakóyaná jósʼin koa̱n chja̱kaonajmíñá Énle Niná je chjota. Tsakui nichxin tsín tso tokoán nga kui mangíntjenngiaa je kjoafaʼaitsjen xi bʼainá nga satíoná kjoajtín tʼatsʼe josʼin kʼuínyasoán, tonga nga mangíntjenngiaa je kjoafaʼaitsjen xi bʼainá ʼyañá nga nda bichómani. Kʼoa kʼianga satíoná kjoajtín kao kjoajtíntse, kʼoaʼminá nga koa̱n nkjínsa koya josʼin kʼuínyasoán. Tsakui nichxin ñʼai koa̱nná nga̱ kjesa kʼoasʼin ʼmiyasonjián. Tonga tsa kʼoasʼiaan, je Jeobá sichikontʼainná. Kuila chótʼayajin kʼa josʼin basenkaoná je Jeobá nga je ninʼiotʼaa kʼoa nga nikjaʼaitsjenjinsaa josʼin koa̱n kʼuínyasoán kʼoa nga kʼoakji si̱xálee je Jeobá jokji tjen kʼoakoa̱nná. Kʼoati jchaa jméni xi koa̱n sʼiaan nga kuichotjenngiaa josʼin mená si̱xálee Jeobá.

7. Jmé kjoanichikontʼain xi sʼená kʼianga ngisasa tse nixálee je Jeobá.

⁷ Ngisaa machriantʼalee je Jeobá. Kataʼyala je choa̱le ndsʼee xi Samuel ʼmi, * xi chjotajchínga sʼin tíjna. Ndsʼee jebi yaa Colombia tjío kao chjoónle. Nʼio tsjoa tjío kon nga precursor sʼin tjíosíxá ya jtín jñani tjío tsakai, tonga koanmesale nga ngisasa tse kisixále je Jeobá jñani ngisa machjén xi tsoyason. Tonga nga xin kitsjoánganʼio kisikatío kʼa jmeni xi nʼio tsjoake nga kʼoasʼín tsakai. Je Samuel itso: “Kʼoakinʼiaijin jotso Mateo 6:33 kʼoa tsín tikui tsakindanijin je tsojmi xi tsín nʼio machjénnajin. Tonga je xi nʼio ñʼai koannajin nga kinikʼéjnaijin kui ndʼianajin, kʼoasʼin kisʼenda josʼin menajin kʼoa jekoanchjíntjai”. Kʼoa nga jexin jtín kicho ngisaa choa tao̱n kisikjeya jotjín síkjeya tsakai. Itsosa je Samuel: “Tiʼyaníjin josʼin tíbándiaanajin Jeobá kʼoa ʼyaníjin nga nrʼoénajin nga bʼetsʼoalaijin. Ndʼaibi ñaki tiʼyaníjin nga nʼio tsjoakenajin je Jeobá kʼoa nga tsjoa tjín kon tʼatsʼe josʼin tinixálaijin”. A koaan nga ngisasa tse si̱xálai je Jeobá. Tsa kʼoasʼiain, ngisasa koa̱nchriantʼalai kʼoa jé tsjoáli ngayeje xi koa̱nchjénli (Sal. 18:25).

8. Jméni xi bakóyaná jotso je Iván kao Viktoria.

 ⁸ Nʼio tsjoa satío tokoán nga je Jeobá nixálee. Kuentala sʼiaan jmeni xi tso je Iván kao Viktoria, xi precursor sʼin tjíosíxá ya Kirguistán. Kʼoasʼin tsakʼéndajin nga tokoa̱nnile josʼin tjío kʼoa nga tjíonda nga sitjoson tojme xá xi sʼe̱nele, jolani nga ya koaitsjoánganʼio jñani sʼenda ndʼia jña ʼyaxkón Niná. Itso je Iván: “Nʼio nda kinixáijin kʼianga jngó jngó ndʼia kisʼenda. Ningalani jenʼio bijtanajin nga jemaxon, nʼio nda satío tokuinjin nga̱ ʼyaníjin nga kʼoasʼin tinichjainjin nganʼionajin nga je Jeobá tinixálaijin. Kʼoati nʼio tsjoa tjío tokuinjin nga̱ nkjín miyo kisʼenajin kʼoa nʼio tsjoa kisatio tokuinjin josʼin kinixáijin” (Mar. 10:29, 30).

9. Jméni xi tísʼín jngo tichjaa nga ngisasa tse tísíxále je Jeobá ninga tse kjoa tífaʼatojin.

⁹ Ninga tse kjoa tjínná, tsjoa sa̱tío tokoán tsa je Jeobá si̱xálee. Kataʼyala choa̱le jngo tichjaa xi jejchínga xi jekʼien xʼinle, xi ya África Occidental tsʼe, xi Mirreh ʼmi kʼoa xi chjinexki. Kʼianga jejetʼale xále, precursora sʼin kisixá. Nga chʼin tjínle nindale tichjaa jebi, likui tse chókjoale nga bʼamje, tojngó jngó hora chókjoale nga xki̱ ndʼia xki̱ ndʼia tsoyason. Tonga básjaile josʼin nga ngisa tse tsoyason jñani nʼio tjín chjota. Nkjín mani chjota xi tosʼa tísíxatʼa nga tsoyale Énle Niná kʼoa xi estudio jetsjoále, kʼoa tjínkʼa xi teléfono nchja̱le nga tsjoále estudio. Je tichjaa kʼoatso ánni nga kʼoasʼin síxánile je Jeobá. Itso: “Nʼio tsjoake̱ je Jeobá kao Jesucristo. Kjitʼaa kʼoaxinle je Jeobá nga katabasenkaona nga kʼoasʼian jokji tjen kʼoakoa̱nna nga sixále” (Mat. 22:36, 37).

10. Tojo tso Juan 6:45, jméni xi tsjoále Jeobá ʼyani xi bʼénele yaole nga kʼoakji síxále jokji tjen kʼoamale.

¹⁰ Tsee xi bakóyaná je Jeobá. Be nga kʼoatjín jebi jngo ndsʼee xi Kenny ʼmi, xi precursor sʼin tísíxá ya jña Mauricio ʼmi. Kʼianga jetsabe Énle Niná likui tiya skuelangʼa kiskotʼayani, kisʼenngindá kʼoa ñaki to xále Niná kisʼin. Itso: “Bʼenele yaona nga kʼoasʼian jokitso je profeta Isaías nga kitso: I tijna. An tikasénnái” (Is. 6:8). Je Kenny jenkjín kʼa tsjoánganʼio nga sʼenda ndʼia jña ʼyaxkón Niná, kʼoa kʼoati tsjoánganʼio nga faʼatoya je xo̱n xi Énle Niná yʼangini kao je én xi nchja̱. Itso: “Kisakoyana josʼin sitjosoan je xá xi kisʼenena”. Kʼoa itsosa: “Koanjinna jmeni xi tsín koa̱nna kʼoasʼian kʼoa jñani machjén nga sindayasa yaona nga ngisa nda sixále Jeobá” (tʼexkiai Juan 6:45). * A koaan si̱kjaʼaitsjenjin josʼin tijnai tsa koa̱n nga ngisasa tse si̱xálai je Jeobá ánni nga ngisasa tse xi kuitsoyanili.

11. Jmé xi kisʼin je tichjaa xi Corea del Sur tsʼe nga ngisasa tse kisixále Jeobá, kʼoa jósʼin kichomani nga kʼoakisʼin (chótsenlai sén xi faʼaitʼa ya portada).

¹¹ Ninga jenʼio nkjín nó nga je Jeobá tinixálee kʼoati nʼio binyakaoná josʼin bakóyaná kʼianga fasjaisalee josʼin koa̱n si̱xálee. Kʼianga koan chʼin COVID-19, je xi chjotajchínga sʼin tjío ya jngo jtín xi tíjna ya Corea del Sur, i kitso: “Ndsʼee xi kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen tsakai nga tsín koa̱n kuitsoyason kʼianga chʼin bʼetʼale, ndʼaibi kao videoconferencia tsoyasonni. Jan mani tichjaa xi jetsʼato 80 nóle xi koanle kʼoasʼin kitsoyason, kʼoa ndʼaibi me to nyaon nyaon nga kʼoasʼin tsoyason” (Sal. 92:14, 15). A meli nga ngisasa tse si̱xálai je Jeobá kʼoa nga jchai nga nʼio nda chjota. Je xi fisani kui kuitsoyaná jméni xi koasenkaoná nga kʼoasʼiaan.

12. Jmé kjoanichikontʼain xi tsjoále Jeobá xi je sínʼiotʼa.

¹² Je Jeobá tinʼiotʼai. Tsa je Jeobá si̱nʼiotʼaa kʼoa tsa kʼoénelee yaoná nga kʼoasʼin si̱xálee  jokji tjen kʼoakoa̱nná, je Jeobá kʼoatso nga nʼio tse kjoanichikontʼain tsjoáná (Mal. 3:10). Jngo tichjaa xi Colombia tsʼe, xi Fabiola ʼmi, tsabe josʼin kisichikontʼain je Jeobá. Kui xi koanmele tsakai nga precursora regular sʼin sixá kʼianga jekoaisʼenngindá, tonga kʼoati síxá tsanda je nga masonnile je tao̱n xi síchjén ya yaniʼya nga tsjoánganʼiole je xʼinle kao nga jan ʼndíxtile. Kʼoa nga jekicho nichxin nga kjoetʼale xále, nʼio tsakʼétsʼoale je Jeobá nga katabasenkao. Itso: “Me tongantsjai nga nʼio tse koya je chjota nga bʼaile tao̱n kʼianga jefetʼale xále, tonga an to jngo sá tsakʼaininá je tao̱nna. Alikʼia kʼoasʼin kisikjaʼaitsjen tsa kʼoakoa̱n”. Xi koan jao sáni kʼiaa tsakʼétsʼiakao nga precursora sʼin kisixá. Ndʼaibi jetsʼato 70 nóle kʼoa jetsʼato 20 nó nga precursora sʼin tísíxá, kʼoa jin chjota jetsakasenkao nga kisʼenngindá. Itso: “Sakʼoa nroajen nganʼiona, tonga jé Jeobá basenkaona nga nyaon nyaon nga bitjosonna josʼin tjínndajinna nga xinyasoan”.

13, 14. Jmé choa̱ xi kuinyakaoná nga je Jeobá si̱nʼiotʼaa kʼoa nga kjoásjailee josʼin koa̱n si̱xálee.

¹³ Kjuintjenngiaa je choa̱le chjota xi je Jeobá kisinʼiotʼa. Ya Biblia nkjín choa̱ faʼaitʼa tʼatsʼe chjota xi tsakʼénele yaole nga kʼoakji kisixále Niná jokji tjen kʼoakoanle. Nʼio nkjín chjota jebi xi títjonkjoanla tsakakó nga je Jeobá kisinʼiotʼa, kʼoa je Jeobá nʼio tse kjoanichikontʼain kitsjoale nga kʼoakisʼin. Tobʼelañá, je Jeobá kʼiaa kisichikontʼain je Abrahán kʼianga jekitjo naxinandále ningalani tsín be jñani koai (Heb. 11:8). Kʼoa je Jacob kʼiaa koanchikontʼain kʼianga jekisitajakao jngo ánkje (Gén. 32:24-30).  Kʼoa nga jekjoaʼasʼen ya ʼNde jña tsakʼinle nga kʼoaile je chjota israelita, je naxinandá kʼiaa saʼnda koan jaʼatojin je xo̱ngá Jordán kʼianga títjonkjoanla je naʼmi tsakinyajin je nandá (Jos. 3:14-16).

¹⁴ Kʼoati koa̱n chjénngilee je choʼndale Niná xi tjío nichxin xi tiyoaa ndʼaibi xi je Jeobá tjíosínʼiotʼa kʼoa xi tjíobásjaile josʼin nga ngisa nda tjíosíxále. Tobʼelañá, je ndsʼee xi Payton ʼmi kao Diana xi chjoónle mani, nʼio tsjoake nga kui bʼéxkia tʼatsʼe ndsʼee xi ngisasa tse tjíosíxále je Jeobá, jolani je xi faʼaitʼa jñani “Se ofrecieron para ayudar” tso. * Itso ndsʼee jebi: “Kʼianga kui tsakʼexkiaijin kʼoasatío tokuinjin joni tsa je tiʼyaijin jngo chjota xi nʼio nda tíchinele je tsojmi xi tíkjenni. Kʼianga sa tse sa tse bʼexkiaijin kʼoati koanmenajin nga jchaijin nga nʼio nda chjota je Jeobá”. Kʼianga jeki nichxin, je ndsʼee jebi kao chjoónle xin ʼnde kitsjoánganʼio jñani ngisa machjén xi tsoyason. Kʼoa ji, a jesa tsakʼexkiai jñani faʼaitʼa josʼin tjíosíxále Niná je ndsʼee. Kʼoa a jekichotsenlai je video Josʼin síkjaʼaitsjen je xti: Tsínsa jmeni xi tsjoa bʼé tokoán kao ʼMiyasonñá “jña saʼnda nga fetʼa sonʼnde”, xi faʼaitʼa ya jw.org. Jebi koasenkaoli nga jchai josasʼin koa̱n si̱xálai je Jeobá.

15. Jósʼin kuinyakaoná je ndsʼee xi nda tjíosíxále Jeobá.

¹⁵ Timiyui je ndsʼee xi nda tjíosíxále Niná. Nkjínsa koya tsojmi xi ma chine chotʼaa kʼianga je nimiyoaa chjota xi tsjoake jmeni xi kjesa chinejián. Tikʼoasʼinni, tsa je si̱miyoaa xi ñaki to xále Niná tjíosʼín ngisaa jchaa josasʼin koa̱n si̱xálee je Jeobá. Kʼoakoan je ndsʼee Kent kao tichjaa Verónica. Itso ndsʼee jebi: “Je xíngijin kʼoa kao miyonajin kʼoatsonajin nga koa̱n ngisasa nda si̱xálaijin je Jeobá. Kʼianga je kinimiyuijin je xi xále Niná títjon síkatío koanmenajin kʼoati kinʼiaijin tsanda jinjin”. Ndʼaibi precursor especial sʼin tjíosíxá nga jao ndsʼee jebi ya jñani Serbia ʼmi.

16. Tojo tso Lucas 12:16-21, ánni machjénsíni nga kʼoénelee yaoná nga ngisa nda si̱xálee je Jeobá.

¹⁶ Kʼoénelee yaoná nga ngisa nda si̱xálee je Jeobá. Likuikjoan machjén nga si̱katioá ngayeje jmeni xi tjínná nga je Jeobá si̱xálee (Ecl. 5:19, 20). Tsa ʼyaa nga kʼoakoa̱nná nga ngisasa tse si̱xálee je Niná, tonga tsa tsín kʼoasʼiaan, yajin koa̱nngósoán je chjota xi kisikʼaxki̱ je Jesús kʼianga kui kinchja̱ni nga nʼio ndasʼin tsakʼejna chjota jebi tonga kichajinle xi tʼatsʼe Niná (tʼexkiai Lucas 12:16-21). * Jngo ndsʼee xi Christian ʼmi, xi Francia tsʼe, itso: “Koanjinna nga tsín tse nichxin tisikʼayale je Jeobá kao je familiana”. Je ndsʼee jebi kao chjoónle kisikatío xále kʼoa precursor sʼin kisixá. Nga tsakajngiʼa yaole kui tsakaténa jmeni xi machjén nga matsje ndʼia kʼoa tokoannile josʼin tsakatio. Jósʼin kichomani nga kʼoakisʼin. Je ndsʼee itso: “Ngisaa tsjoa kisatio tokuinjin nga tsakʼinyasuinjin. Kʼoati kui xi tsjoa tsakʼé tokuinjin nga tsabe xi tʼatsʼe Jeobá je chjota xi tiʼmiyalaijin Biblia kʼoa kao chjota xi nixatʼa ijngokʼaijin”.

17. Ánni nga tjínkʼani xi tsín tso kon nga básjaisa josʼin nga koa̱n sixále je Jeobá.

¹⁷ Koaan kjoásjailai josasʼin si̱xálai je Jeobá (Hech. 17:16, 17; 20:20, 21). Je tichjaa  Shirley, xi precursora sʼin tísíxá ya Estados Unidos kisikʼantjaiyaa josʼin kitsoyason kʼianga kui chʼin COVID-19 koan. Nga títjon alikui kitso kon nga teléfono kuinchja̱le chjota nga kuitsoyale je Énle Niná, tonga kʼianga kichosíxatʼa je jtín je superintendente xi tsʼe circuito, kitsoyale josʼin kuitsoyason nga teléfono sichjén. Kʼoa saʼnda nga kʼia, me tokjitʼa nga teléfono síchjén nga tsoyason. Itso: “Nga títjon tsokjonña tsakai, tonga ndʼaibi nʼio tsjoake̱ nga kʼoasʼin xinyasoan. Ngisaa nkjín chjota ma chjakaonajmiá tikʼoajinni nga xki̱ ndʼia xki̱ ndʼia ʼmiyasoán”.

18. Jmé xi sʼiaan tsa jmeni xi bʼéchjoaná nga ngisasa tse si̱xálee je Jeobá.

¹⁸ Tʼendajin jósʼin koa̱n si̱xálai je Jeobá kʼoa tʼenelai yaoli nga kʼoasʼiain. Kʼianga kjoa bitjatojiaan jé Jeobá bʼetsʼoalee kʼoa nda nikjaʼaitsjeen josʼin koa̱n kʼoéndajiaan kjoa (Prov. 3:21). Je Sonia, xi precursora regular sʼin tísíxá ya Europa ya jngo grupo jñani én romaní nokjoa, itso: “Bʼetʼaxo̱nña josʼin mena sixále je Jeobá kʼoa yaa síkʼéjna xo̱n jebi jñani ma ʼbe. Ya jñani batiosoan je tsojmi xi sichjén yaa kjitʼana jngo xo̱n jñani jao carretera kisindatʼa. Kʼianga jmeni xi kjoejian yaa kotsenle dibujo jebi kʼoa kui sikjaʼaitsjen jñáni kuichokaona”. Kʼoa nga kjoa faʼatojin je Sonia alikui síkʼajenle kon. Itso: “Kʼianga kjoa faʼatojian an xi xinña josʼin sikjaʼaitsjen, tsakui kʼoechjoana nga tsín kuichotjenngia josʼin tjínndajinna nga sixále je Jeobá, kʼoa tsa tosa kui koasenkaonaje̱ nga kʼoasʼian”.

19. Jósʼin koakoá nga bʼailee kjoanda je Jeobá tʼatsʼe jmeni xi títsjoáná.

¹⁹ Nʼio nkjín koya josʼin síchikontʼainná je Jeobá. Koaan kʼoasʼin koakoñá nga bʼailee kjoanda nga si̱xálee jokji tjen kʼoakoa̱nná (Heb. 13:15). Kʼoa koaan kjoásjailee josʼin nga ngisa nda si̱xálee Niná. Tsa kʼoasʼiaan, je Jeobá tosi tonda sichikontʼainná. Je Jeobá títjon si̱kʼéjnaa nga nyaon nyaon ánni nga jchasíñá nga nda chjota. Tsa kʼoasʼiaan, kʼoati kuixoán jokitso je Jesús, nga i̱ kitso: “Jé xi bakjennia, nga kʼoasʼian josʼin mele je xi kisikasénna kʼoa nga sijngoa xále” (Juan 4:34).