1-2. a) Lo ndjela Tokedi 16:31, ngande wahombaso mbɔsa anangɛso l’akadiyɛso w’esombe wele la kɔlamelo? b) Ambola akɔna wayotokadimola lo sawo nɛ?

 WANƐ watshɔ tembola parkɛ national ka la Arkansas, lo wodja w’États-Unis kokaka mɛna mbɔkɔ y’akɛsɔ la nkɛtɛ. Koko mbɔkɔ y’akɛsɔ shɔ watayidje lo waa mashinyi woho wa vɔ ndjeya nkamba la yɔ. Diakɔ diele, efula ka wanɛ wɛna ayama asɔ koka monga ko hawoshihodia dia ayama wekɔ mbɔkɔ y’oshinga wolo ndo mbala mɔtshi hawambiyama.

² Lo toho tɔmɔtshi, anangɛso l’akadiyɛso w’esombe wa kɔlamelo wekɔ oko ayama asɔ; vɔ wekɔ anto wa nɛmɔ efula. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbɛdikaka ɔtɛ wa ndjwe la dɛmbɔ dia koso. (Adia Tokedi 16:31; 20:29) Koko, mbeyaka monga ko hatɛnyi esadi eto nɛmɔ diele l’anto asɔ. Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka washihodia nɛmɔ di’efula diele l’esombe w’anto kokaka nkondja ɛngɔ kɛmɔtshi ka nɛmɔ oma le wɔ. Lo sawo nɛ, tayokadimola ambola asato: Lande kɔsa Jehowa anangɛso l’akadiyɛso w’esombe oko diangɔ dia nɛmɔ? Lande na kele anangɛso l’akadiyɛso w’esombe ohomba efula l’okongamelo wa Jehowa? Akokaso nsala dia nkondja wahɔ efula oma l’ɛnyɛlɔ kawɔ?

3. Lo ndjela Osambo 92:12-15, lande na kele esombe w’anto wele la kɔlamelo la nɛmɔ di’efula le Jehowa?

³ Esombe w’anto wele la kɔlamelo wekɔ la nɛmɔ di’efula le Jehowa Nzambi. Nde mɛnaka weho w’anto wewɔ mɛtɛ l’etei ndo nde mbɔsaka waonga awɔ wa diambo la nɛmɔ. Nde ngɛnangɛnaka etena kasambiyɛ esombe w’anto ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka lomba lambowokondja l’edja k’ɛnɔnyi efula wambowokambɛ Jehowa la kɔlamelo. (Jɔbɔ 12:12; Tok. 1:1-4) Jehowa  mbɔsaka nto ekikelo kawɔ la nɛmɔ. (Mal. 3:16) Vɔ wakahomana l’ekakatanu lo nsɛnɔ yawɔ, koko vɔ wekɔ lo ntetemala monga la mbetawɔ ka wolo le Jehowa. Elongamelo kawɔ ka lo nshi yayaye kamboleka monga wolo oleki mbala ka ntondo kakaweke akambo wa mɛtɛ. Ndo Jehowa mbalangaka nɛ dia vɔ tetemalaka mbewoya lokombo lande “ndo lo esombe awɔ.”​—Adia Osambo 92:12-15.

4. Kakɔna kakoka nkeketsha anangɛso l’akadiyɛso w’esombe?

⁴ Naka wɛ otatshunde, kete onga l’eshikikelo dia Jehowa mbohɔka olimu wakayokambɛ lo nshi yakete. (Hɛb. 6:10) Wɛ akasukɛ la waasaso tshɛ olimu w’esambishelo, ndo dui sɔ ngɛnyangɛnyaka Shɛso lele l’olongo. Nyu nyakakikɛ ehemba, mbidja ndo ehemba wa wolo. Nyakasukɛ atɔndɔ wosembwe wa lo Bible, nyakɛmbɛ ɛkɛndɛ wa weke l’okongamelo ndo nyakalowanya anto akina. Nyu nyakasale la wolo dia ndjaekesanyiya l’etshikitanu efula wasalema l’okongamelo wa Jehowa. Ndo nyakasukɛ ndo nyakakeketsha anto akina wakamba olimu wa lo tena tshɛ. Jehowa Nzambi nyolangaka efula l’ɔtɛ wa kɔlamelo yanyu. Nde ndakaka dia “nde hatokalɛ ekambi ande wa kɔlamelo.” (Os. 37:28) Nde nyoshaka eshikikelo ɔnɛ: “Polo lam’ayonyotomba ndjwe dimi layotetemala nyɛmba.” (Isa. 46:4) Laasɔ, tanyɔfɔnyake dia lam’ele nyotatshunde esombe, nyu nyaya bu ohomba efula l’okongamelo wa Jehowa. Nyu nyekɔ la nɛmɔ di’efula!

5. Kakɔna kahomba esombe w’anto mbohɔka?

⁵ Esombe w’anto koka monga ohomba efula l’okongamelo wa Jehowa lo toho efula. Kaanga mbele ondo vɔ waya bu la wolo waki lawɔ ntondo, vɔ wekɔ la diewo di’efula diakawakondja l’edja k’ɛnɔnyi efula. Jehowa koka ntetemala nkamba la wɔ lo toho totshikitanyi, oko wayanga diɛnya bɛnyɛlɔ dia lo nshi yakete ndo dia nshi nyɛ.

6-7. Sha bɛnyɛlɔ di’oma lo Bible di’esombe w’anto wakalongola ɛtshɔkɔ l’ɔtɛ w’olimu awɔ wa kɔlamelo.

⁶ Sho koka ntana lo Bible bɛnyɛlɔ di’amɛna di’anto wa kɔlamelo wakakambɛ Jehowa polo lo nshi yawɔ y’osombe. Ɛnyɛlɔ, Mɔsɛ aki l’ɛnɔnyi oko 80 etena kakandatatɛ nkamba oko  omvutshi ndo onyimpala wa Jehowa le wodja w’Isariyɛlɛ. Jehowa akatetemala nkamba la Danyɛlɛ oko yɛmb’awui Yande etena kakinde omvutshi, ondo aya l’ɛnɔnyi 90 l’ɛmɔtshi. Ndo ɔpɔstɔlɔ Joani aki ondo l’ɛnɔnyi 90 l’ɛmɔtshi etena kakandasambiyama dia mfunda dibuku di’Ɛnyɛlɔ.

⁷ Esombe ekina waki la kɔlamelo komonga anto wa lokumu kana weyama, ndo anto akina kokoka mbadja yimba efula. Koko, Jehowa akawaeyaka ndo akatshɔkɔla l’ɔtɛ wa kɔlamelo yawɔ. Ɛnyɛlɔ, Simɛyɔna aki “onto ɔlɔlɔ ndo lakokaka Nzambi wɔma.” Nde tɛkɛtama yema tshitshɛ lo Bible, koko Jehowa akeyaka woho w’onto wakinde ndo akawosha diɛsɛ dia nde mɛna Yeso etena kakinde ashashi ndo nde akate awui wa prɔfɛsiya lo dikambo di’ɔna ndo dia nyango. (Luka 2:22, 25-35) Ohokanyiya nto dikambo di’omvutshi wa womoto wakawelɛka Anna laki wadi aki odo. Nde aki l’ɛnɔnyi 84, koko “ndooko lushi lakandetsha lo tɛmpɛlɔ.” Nde akatshɔkwama efula lo woho ‘wakandɔtɔka lo losanganya’ la kɔlamelo tshɛ nɛ dia lo diaaso dimɔtshi nde lawɔ akɛnyi ɔn’ashashi Yeso. Simɛyɔna nde la Anna waki la nɛmɔ efula le Jehowa.​—Luka 2:36-38.

8-9. Kakɔna katetemala nsala wadi waki edo?

⁸ Lo nshi yaso nyɛ, esombe efula wa kɔlamelo wekɔ bɛnyɛlɔ di’amɛna le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kaki kadiyɛso Lois Didur. Nde aki paka l’ɛnɔnyi 21 etena kakandatatɛ nkamba oko ombatshi mboka wa laande lo wodja wa Canada. L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, nde la John y’omɛnde waketsha ɛnɔnyi efula l’olimu w’otshimbedi. L’ɔkɔngɔ diko, vɔ wakayokambaka lo Bɛtɛlɛ ka la Canada l’edja kolekanyi ɛnɔnyi 20. Lam’aki Lois l’ɛnɔnyi 58, nde la John wakalɔmbama dia tokamba lo wodja wa Ukraine. Kakɔna kakawasale? Onde vɔ wakate dia hawokoke ntshɔ tokamba lo wodja okina nɛ dia waya esombe efula? Ndooko, vɔ waketawɔ ɔkɛndɛ ɔsɔ, ndo John akasɔnama dia tokamba lo Kɔmite ka filialɛ ka lɛkɔ. Ɛnɔnyi esambele l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka John, Lois akɔshi yɛdikɔ ya ntshikala lo wodja ɔsɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, Lois aya l’ɛnɔnyi 81, ndo nde ekɔ lo ntetemala kambɛ Jehowa l’ohetoheto tshɛ ndo ase nkumbo ka Bɛtɛlɛ ka l’Ukraine wekɔ lo mbolanga efula.

⁹ Mbeyaka monga ko wadi waki edo wele oko Lois kombeyamaka efula etena kaki waomɛwɔ la lɔsɛnɔ; koko kaanga mbewɔ wadi waki edo, nɛmɔ diawɔ hadiokitakita. Jehowa mbɔsaka la nɛmɔ di’efula akadiyɛso wakasukɛ waomɛwɔ l’edja k’ɛnɔnyi ndo watetemala mbokambɛ la kɔlamelo. (1 Tim. 5:3) Laadiko dia laasɔ, vɔ mbishaka ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka ekeketshelo k’oshika.

10. Naa ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kakatotshikɛ Tony?

¹⁰ Esombe efula wa kɔlamelo wadjasɛ lo mvudu yakokɛwɔ esombe wekɔ nto la nɛmɔ efula. Ɛnyɛlɔ, ɔnangɛso lelɛwɔ Tony mbidjasɛka lo mvudu shɔ. Nde akabatizama la Pennsylvanie, l’États-Unis, lo Ngɔndɔ k’enanɛi  1942 lam’akinde l’ɛnɔnyi 20. Kombeta edja, lomangemange lande lakɔtɔ l’ohemba ndo l’ɔtɛ wa dikambo sɔ, nde aketsha ɛnɔnyi ehende l’etenyi lo lokanu. Nde la wadɛnde, Hilda, wakodia anawɔ ahende l’akambo wa mɛtɛ. L’edja k’ɛnɔnyi efula, Tony akakambe lo tshumanelo sato oko omendji walɔmbɔla (elamɛ nshi nyɛ ɔnɔmbɔdi w’olui wa dikumanyi) ndo oko omendji wa losanganya l’otshimbedi. Nde akalɔmbɔlaka nsanganya ndo akekaka l’anto Bible lo lokanu. Etena kɛnɛ kayande l’ɛnɔnyi 98, nde hatshike kambɛ Jehowa! Nde tetemalaka nsala tshɛ kakokande nsala dia kambɛ Jehowa ndo nde kambaka kaamɛ la etshumanelo kawɔ!

11. Ngande wakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka la nɛmɔ anangɛso l’akadiyɛso w’esombe wodjashi lo mvudu yakokɛwɔ esombe?

¹¹ Ngande wakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka la nɛmɔ anangɛso l’akadiyɛso wadjasɛ lo mvudu yakokɛwɔ esombe? Dikumanyi koka mbakimanyiya ɛnyɛlɔ dia mbɔtɔ kana ndjela nsanganya ndo dia nsambisha. Sho koka mɛnya dia sho ndjashaka le wɔ lo mbaembolaka kana lo mbaelɛka lo vidɛo kɔferansɛ. Sho nangaka ndjasha lo yoho ya laande le esombe wele ondo wekɔ lo mbidjasɛ lo mvudu yakokɛwɔ esombe yanganyi etale la tshumanelo diawɔ. Naka hatendji ɔlɔlɔ, kete sho koka ndjohɛ anangɛso l’akadiyɛso w’esombe asɔ. Etena kasawolaso l’anangɛso l’akadiyɛso w’esombe vɔ mbeyaka mɛna ohomba ntɛkɛta paka awui wendana la wɔ. Koko teye dia tayokondja wahɔ efula naka sho mbatshika dia vɔ ntɛkɛta ndo mbahokamɛ etena katotɛwɔ awui wakaakomɛ l’okongamelo wa Jehowa.

12. Weho akɔna w’anangɛso l’akadiyɛso wakokaso ntana l’etshumanelo kaso?

¹² Sho mbeyaka mamba dia ntana bɛnyɛlɔ di’amɛna efula di’esombe wa kɔlamelo l’etshumanelo kaso. Kadiyɛso kelɛwɔ Harriette akakambɛ Jehowa la kɔlamelo tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi akumi l’etshumanelo kande la New Jersey, l’États-Unis. Oma laasɔ, nde akonɔ dia todjasɛ kaamɛ l’ɔnande la womoto. Anangɛso wa l’etshumanelo kande k’oyoyo wakatshungola etena ka mbeeya, ndo wakayosholaka dia nde aki la nɛmɔ di’efula. Nde akaakeketsha l’ɛkɔndɔ wendana l’olimu w’esambishelo wa lam’akandeke akambo wa mɛtɛ mbala ka ntondo l’ɛnɔnyi wa 1920. L’etena kɛsɔ, lam’akandatshɔka l’esambishelo, nde kotshikaka oshishɔ ande, nɛ dia nde akeyaka dia wakakokaka monda ndo mbodja lo lokanu. Ɔnkɔnɛ, mbala hiende y’etondo l’ɔnɔnyi 1933, nde aketsha lomingu l’otondo lo lokanu. L’etena kɛsɔ, omɛnde lakosukɛka ndo laki komonga Ɔmɛnyi wa Jehowa mbakakotshaka ehomba w’anawɔ asato wa totshitshɛ. Lo mɛtɛ, esombe wa kɔlamelo wele oko Harriette sunganaka mbɔsama mɛtɛ la nɛmɔ!

13. Kakɔna kamboteka lo kɛnɛ kendana la nɛmɔ diele l’anangɛso ndo l’akadiyɛso w’esombe l’okongamelo wa Jehowa?

¹³ Anangɛso l’akadiyɛso w’esombe wekɔ l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula l’okongamelo wa Jehowa. Vɔ wambɛna toho totshikitanyi tambɔtshɔkɔla Jehowa okongamelo ande ndo woho wambaatshɔkɔla Jehowa vɔ lawɔ. Vɔ wambokondja wetshelo w’ohomba oma lo munga yakawasale. Towaɔshi oko “ɛtɛkɔ ka lomba” ndo teke akambo efula oma le wɔ. (Tok. 18:4) Naka wɛ ndjatshungwɛ etena dia mbaeya, kete mbetawɔ kayɛ kokaka keketshama ndo wɛ ayeka awui efula oma le wɔ!

14. Kakɔna kakeketsha Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 32:7 ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka dia nsala?

¹⁴ Ɔsa yɛdikɔ ya sawolaka l’esombe w’anto. (Adia Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 32:7.) Lo mɛtɛ, mbeyaka monga ko vɔ hawoyɛna dimɛna,  hawoyɔkɛndakɛnda esadi esadi ndo hawoyɔtɛkɛta dimɛna, koko l’etema vɔ wekɔ oko ɛlɔngɔlɔngɔ, ndo vɔ wakayakondjiyɛ “lokombo l’ɔlɔlɔ” la ntondo ka Jehowa. (Ond. 7:1) Ohɔ lande na kawaɔsa Jehowa la nɛmɔ. Tetemala mbasha nɛmɔ. Onga oko Elisha. Nde akatɛtɛ dia ntshikala kaamɛ la Elidja lo lushi l’ekomelo lakawetsha kaamɛ. Mbala shato y’etondo, Elisha akate ate: “Dimi hantokotshika.”​—2 Ku. 2:2, 4, 6.

15. Ambola akɔna wakokaso mboka esombe?

¹⁵ Toyasha l’otema ɔtɔi le esombe lo mbaokaka ambola l’ɔkɔmi tshɛ. (Tok. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) Towaokake ambola wele oko wanɛ: “Lam’akiyɛ ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka, kakɔna kakaketawoya dia wɛ amboshola akambo wa mɛtɛ?” “Ngande wele akambo wakahomana la yɛ wakaleke kosukanya la Jehowa?” “Kakɔna kakakokimanyiya dia nama ɔngɛnɔngɛnɔ ayɛ l’olimu wa Jehowa?” (1 Tim. 6:6-8) Oma laasɔ, tahokame etena katɔkɔndɔlɛwɔ ɔkɔndɔ awɔ.

16. Ngande wakoka sawo dia lam’asa osombe la ɔlɔngɔlɔngɔ mbakondjiyɛ wahɔ vɔ akɔ ahende?

¹⁶ Etena kasawola osombe nde l’ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi, vɔ akɔ ahende kondjaka wahɔ. (Rɔmɔ 1:12) Wɛ ɔngɔlɔngɔ ayoshihodia dimɛna woho wakokɛ Jehowa ekambi ande wa kɔlamelo, ndo osombe ayoshihodia dia nde mbɔsamaka la nɛmɔ. Nde ayɔngɛnangɛna dia kɔkɔndɔlɛ ɛtshɔkɔ wakandakondja oma le Jehowa.

17. Lande na kakokaso mbuta dia esombe wele la kɔlamelo wekɔ lo taleke monga elangala l’edja katete ɛnɔnyi?

¹⁷ Mbala efula, olangala wa lo demba kitakitaka lam’atatshunde onto, koko wanɛ wele la kɔlamelo le Jehowa komaka elangala efula lo washo ande l’edja katete ɛnɔnyi. (1 Tɛs. 1:2, 3) Lande na kele dui sɔ diekɔ mɛtɛ? Nɛ dia l’edja k’ɛnɔnyi efula, vɔ wakatshike dia nyuma ka Nzambi mbakenga ndo mbaɛdia. Laasɔ, lo yɛdikɔ yayotoleka mbeya anangɛso l’akadiyɛso w’esombe wa nɛmɔ asɔ, mbaɔsa la nɛmɔ ndo mbeka akambo oma le wɔ, mbayotoleka mbaɔsa oko diangɔ dia nɛmɔ efula.

18. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

¹⁸ Etshumanelo ndekaka nkeketala, aha tsho etena kɔsa ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka esombe la nɛmɔ, koko ndo etena kɔsa esombe ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka la nɛmɔ. Lo sawo diaso diayela, tayɛna woho wakoka anangɛso l’akadiyɛso w’esombe mbɔsa ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wa l’etshumanelo la nɛmɔ.