1-2. a) Hi kuya hi Mavingu 16:31, hi fanele ku va wonisa kuyini a vamakabye va hina vo tsumbeka va khosaheleko? b) Zviwutiso muni hi to hlamula ka ndzima leyi?

LAVA va endzelako a parki ya Arkansas, a Estados Unidos, va nga kuma madhiyamante na ma te tlandlala lahasi. Hambulezvo, a kutala ka lava va ma wonako va nga tshuka va hundza hi laha ka tshomba leyo ya lisima va nga cheli kota hi yona ne va nga ku woni a kusaseka ka yona; hakuva a madhiyamante lawo a ma se basiselwa kasi ma ringana ku maha zvilo zvo ti sasekisa hi zvona — ma ha tshamisile lezvi ma nga ha zvona hi ntumbuluko wa wona.

² Hi ndlela yo kari, a vamakabye va hina vo tsumbeka va khosaheleko va fana ni tshomba leyo ya lisima. A Mhaka ya Nungungulu yi fananisa a wuvhu ga vamakabye lavo ni cidlodlo kutani korowa. (Lera Mavingu 16:31; 20:29) Hambulezvo, zva olova nguvhu a ku hi nga yi woni a tshomba leyo. A vaswa lava va li wonako lisima la vamakabye va khosaheleko va nga kuma zvilo zva lisima a ku hundza titshomba ta nyama. Ka ndzima leyi, hi ta hlamula zviwutiso lezvi zva zvinharu: Hikuyini Jehovha a va wonako na va hi va lisima nguvhu a vamakabye va hina vo tsumbeka va khosaheleko? Hikuyini a vamakabye lava va nga va lisima lomu hlengeletanweni ya Jehovha? Zvini hi nga mahako kasi hi vhuneka khwatsi hi cikombiso cabye?

3. Hi kuya hi Lisimu 92:12-15, hikuyini a vamakabye vo tsumbeka va khosaheleko va nga va lisima ka Jehovha?

³ A vamakabye vo tsumbeka va khosaheleko va lisima nguvhu ka Jehovha. I va wonisa lezvi hakunene va nga zvona hi le ndzeni; i wona matshamela yabye ya ma nene a tlhela a ma nyika nguvhu lisima. I tsaka nguvhu loku a va wona na va khemela vaswa a  wutlhari gontlhe va gi kumileko ka malembe wontlhe lawa va nga mu tirela hi kutsumbeka. (Joba 12:12; Mav. 1:1-4) Jehovha i tsaka nguvhu kambe hi ku va wona na va timisela. (Mala. 3:16) Va kumene ni zvikarato wutomini gabye, hambulezvo, a kukholwa kabye a ku tshukangi ku tsekatseka. A kutsumba kabye ku tiyile nguvhu a ku hundza cikhati leci va nga gondza lisine. Jehovha wa va randza hakuva va simama ku kanela vito gakwe “ni lomu wukhosaneni gabye”.— Lera Lisimu 92:12-15.

4. Mawonela muni yo chavelela lawa a vamakabye va hina va kulileko hi tanga zvi lavako ku vava nawo?

⁴ Loku ku hi lezvaku makunu uya u khosahala, tiyiseka ku Jehovha wa wu alakanya a ntiro u wu mahileko cikhatini ci nga hundza. (Mah. 6:10) U tirile hi kuhiseka kuchumayeleni, lezvo zva mu tsakisa nguvhu a Papayi wa hina wa le tilweni. U timisele zvikarato — a zvin’wani zva kona zvo pandza mbilu — u yimela milayo yo lulama ya Bhibhiliya, u rwala mitiro yo bindza lomu hlengeletanweni u tlhela u gondzisa van’wani. U mahile zvontlhe u zvi kotako kasi u nga sali ndzhako ni hlengeletano ya Jehovha. U vhunetele vamakabye va nga ntirweni wa cikhati contlhe u tlhela u va tiyisa. Jehovha wa ku randza nguvhu hi lezvi u simamako ku tsumbeka ka yena. I tsumbisa lezvaku a nga ta tshuka ‘a tsika a vobasa vakwe’. (Lis. 37:28) I ku tsumbisa lezvi: ‘Ndzi ta ku rwala kala u huma wuvhu.’ (Isa. 46:4) Hikwalaho, u nga ti byeli ku lezvi u kulileko hi tanga a wa hi wa lisima lomu hlengeletanweni ya Jehovha. U wa lisima nguvhu!

5. Zvini lezvi a vamakabye va khosaheleko va nga faneliko ku zvi rivala?

⁵ A vamakabye va khosaheleko va nga maha zvotala lomu hlengeletanweni ya Jehovha. Hambu lezvi kuzvilava va kalako va nga ha hi na ntamu a ku fana ni kale, va ni wutlhari go tala va gi kumileko ka zvontlhe lezvi va zvi mahileko ka malembe ma nga hundza. Hikwalaho, Jehovha a nga simama ku va tirisa hi tindlela to hambanahambana, kota lezvi hi to zvi wona ka zvikombiso zva cikhatini ci hundzileko ni zva masikwini ya hina.

6-7. Nyika zvikombiso zva lomu ka Bhibhiliya zva vanhu va khosaheleko va nga kuma makatekwa hi kota ya ntiro wabye wo tsumbeka.

⁶ Lomu ka Bhibhiliya hi nga kuma zvikombiso zva zvi nene zva vanhu va simamileko va tirela Jehovha wukhosaneni gabye. Hi cikombiso,  Mosi i wa hi kwalomu ka 80 wa malembe a cikhati leci a nga sangula ku tira kota muphrofeti wa Jehovha ni kuva murangeli wa tiko ga Izrayeli. Hambu a cikhati leci muphrofeti Dhaniyeli a nga hi kwalomu ka 90 wa malembe, Jehovha i simamile ku mu tirisa kota muwulawuli wakwe. Mupostoli Johani yenawu i wa hi kwalomu ka 90 wa malembe a cikhati a nga pimiselwa ku tsala bhuku ga Kuvhululelwa.

⁷ Ku na ni vanhu van’wani vo tsumbeka va talela ga cima va nga kala va nga tiviwi khwatsi, niku va wa nga tiveki ka van’wani. Hambulezvo, Jehovha i va tivekisile a tlhela a va katekisa hi kota ya kutsumbeka kabye. Hi cikombiso, a ‘kululama ni cichavo’ ca Simeyoni zvi kumbukiwa kutsongwani lomu ka Bhibhiliya, kanilezvi Jehovha i wa zvi tiva lezvi a nga tshamisile zvona, niku i mu nyikile thomo ga ku wona Jesu na a ha hi n’wanana ni ku phrofeta hi lezvi zvi nga wa ta humelela Jesu ni mamani wakwe. (Luka 2:22, 25-35) Ehleketa kambe hi Ana a muphrofeti wa cisati a nga felwe hi nuna. I wa hi ni 84 wa malembe, hambulezvo “i wa nga vhumaleki tempeleni”. Jehovha i mu katekisile hi lezvi a nga khandzakanya kuya tempeleni, niku yenawu i vile ni thomo ga ku wona Jesu na a ha hi n’wanana. Simeyoni na Ana vontlhe va wa hi va lisima ka Jehovha. — Luka 2:36-38.

8-9. Zvini a vamakabye va cisati vo felwa hi vanuna va nga simamako va maha?

⁸ Masikwini ya hina, ku ni vamakabye vo tala vo tsumbeka va khosaheleko va nga zvikombiso zvi nene nguvhu ka vaswa. Wona tshango ga makabye Lois Didur. I no sangula ku tira kota phayona go hlawuleka le Canadá na a hi ni 21 wa malembe basi. Andzhako ka lezvo, yena ni nuna wakwe John va no tira malembe yo tala kota vawoneleli va cipandze. Va no gumesa va tira Bheteli ya Canadá hi 20 wa malembe ni ku hundza. Laha Lois a nga hi ni 58 wa malembe, va no rambiwa kuya tira le Ucrânia. Zvini va nga wa ta maha ka tanga leyo? A ku va wa ta ti byela ku makunu hi khosahele hi nga ta ha zvi kota ku rura hi ya tira ka tiko gin’wani? Va no vhumela ciavelo leco, John i no rambiwa ku ya tira kota ciro ca Kometi ya Ravi le Ucrânia. Andzhako ka 7 wa malembe, John i nofa. Hambulezvo, Lois i no ti yimisela ku simama ka ciavelo cakwe. Ni zvezvi a nga ni 81 wa malembe, wa ha tira yi nga chayi a tlhela a randziwa nguvhu hi zviro zva ngango wa Bheteli ya Ucrânia.

⁹ Zva koteka ku a vamakabye va nga felwa hi vanuna, vo kota Lois, va nga tiveki nguvhu a ku fana ni cikhati leci a vanuna va kona va nga ha hanya. Hambulezvo, a ku felwa hi nuna a zvi mahi ku a munhu a suka lisima. Jehovha wa va nyika nguvhu lisima a vamakabye va cisati lava va vhuneteleko a vanuna vabye hi malembe yo tala, lava va ha simamako ku mu tirela hi kutsumbeka. (1 Tim. 5:3) Ahandle ka lezvo va va tiyisa nguvhu a vaswa.

10. Cikombiso muni ca cinene hi vekelweko hi Tony?

¹⁰ A vamakabye vo tala vo tsumbeka va khosaheleko lava va tshamako ka miti ya ku hlayisa zvikhosana vonawu va lisima nguvhu. Hi cikombiso,  a makabye wo kari waku hi Tony loyi zvezvi a tshamako ka wutshamu legi, i bhabhatisilwe le Pensilvânia, a Estados Unidos hi Agosto wa 1942 na a hi ni 20 wa malembe. Na a ha hi ku bhabhatiswa, i no kumana ni cikarato ca ku nga ti ngheniseli ka politika. Hi kota ya lezvi a nga ala kuya wusochweni, i no vhalelwa paxweni hi malembe mambiri ni khihlanya. Yena ni sati wakwe Hilda va wa wundlile vana vambiri lisineni. Ndzeni ka malembe lawo, Tony i wa tirile ka mabandla manharu kota nandza ga bandla (loyi zvezvi ku nga mutlhanganyisi wa hubye ya madhota) niku i tirile kota muwoneleli ka mitlhangano ya cipandze. I fambisile mitlhangano ni zvigondzo zva Bhibhiliya na a hi lomu paxweni. A cikhati leci Tony a nga hi ni 98 wa malembe zvi wa mu karatela ku lera. Hambulezvo, i simamile a maha zvotala kasi a tirela Jehovha ni vamakabye!

11. Hi yihi ndlela ya ku va nyika wudzundzo a vamakabye va khosaheleko lava va ti hanyelanako voce?

¹¹ Hi yihi ndlela ya ku va nyika wudzundzo a vamakabye va khosaheleko lava va ti hanyelanako voce? A madhota ma nga va vhuna ku wona kutani ku ingisela mitlhangano hi laha zvi kotekako hi kona. Hi nga kombisa kukhatala hi vona hi kuya va vhuxela kutani ku va fonela. Zvi lava ku hi chela nguvhu kota hi lava va tshamako kule ni bandla. Loku hi nga ti woneli, hi nga tshuka hi va rivala a vamakabye lavo. A vokari va vona zvi nga va karatela kutani ku va zvi wona na zvi nga hi zvinene a ku bhula hi ta wutomi gabye. Kanilezvi hi ta vhuneka nguvhu loku hi ti nyika cikhati hi va kuca hi ndlela yinene a ku va hi bhulela lezvi va zvi hanyileko lomu hlengeletanweni ya Jehovha.

12. Zvini hi nga zvi polako kwalomu bandleni ga hina?

¹² Vamakabye, phela hi nga tshuka hi hlamala hi ku pola lezvaku kwalomu bandleni ga hina ku na ni vamakabye vo tsumbeka va khosaheleko va nga cikombiso ca ci nene nguvhu. A makabye wo kari wa ku hi Harriette i tsumbekile a tirela Jehovha hi malembe yo tala nguvhu kwalomu bandleni gakwe ga mabeleko le Nova Jersey, a Estados Unidos. I no guma a rura aya tshama ni nhanyana wakwe. A vamakabye ka bandla legi a nga rura aya ka gona, va no ti nyika cikhati ca ku bhula naye va mu tiva khwatsi, va guma va pola lezvaku makabye wa lisima nguvhu. I va tiyisile nguvhu hi matshango a vileko nawo ntirweni wa kuchumayela na a ha hi ku gondza lisine kwalomo ka va 1920. Cikhatini leco, i waya kuchumayeleni na a hi ni cikovha ca matino — na a fela kuya ci tirisa paxweni loku a tshuka a khon’wa. I ci tirisile futsi hi 1933, ka makhati mambiri lawa a nga vhalelwa paxweni a mbheta vhiki. Ndzeni ka cikhati leco, a nuna wakwe — loyi a nga mu seketela hambu lezvi a nga kala a nga hi Kustumunyu — i no sala a hlayisa vana vabye va vanharu. Hakunene, a vamakabye vo tsumbeka va khosaheleko vo fana na Harriette va ringanelwa hi ku nyikiwa wudzundzo futsi!

13. Zvini hi gondzileko hi lisima la vamakabye va khosaheleko lomu hlengeletanweni ya Jehovha?

¹³ A vamakabye va hina vo tsumbeka va khosaheleko va lisima nguvhu lomu hlengeletanweni ya Jehovha. Va wonile lezvi Jehovha a nga va katekisisa zvona vona ni hlengeletano yakwe hi tindlela to hambanahambana. Va gondzile zvilo zva lisima nguvhu ka zvihoxo lezvi va zvi mahileko. Hikwalaho, va wone kota “hlowo ya wutlhari” u tlhela u gondza ka lezvi va zvi hanyileko. (Mav. 18:4) Loku u ti nyika cikhati ca ku va tiva khwatsi, u ta tiyisa kukholwa ka wena u tlhela u gondza zvotala ka vona!

14. Deuteronome 32:7 i kuca vaswa lezvaku va maha yini?

¹⁴ Sangula hi wena u va bhulisa. (Lera Deuteronome 32:7.) A lisine hi ku zva koteka ku a vamakabye va hina va khosaheleko na va nga ha woni khwatsi, na va nga ha zvi koti ku hatlisa, a  gezu gabye kambe na gi firimela; kanilezvi hi le mbilwini, va ha zvi lava nguvhu a ku maha zvotala niku va ‘dzundzeka’ mahlweni ka Jehovha. (Mutsh. 7:1) Alakanya leci ci mahako ku vava va lisima ka Jehovha. U nga va chepeti, simama ku va kombisa cichavo. Pimanyisa Elixa, loyi a nga ti karatela ku nga tsiki Elija ka siku go gumesa legi va ngava zvin’we. Elixa i no byela Elija makhati manharu, aku: ‘Cima ndzi nga ta ku tsika’.— 2 Tih. 2:2, 4, 6.

15. Zvini hi nga wutisako vamakabye va hina va khosaheleko?

¹⁵ Kombisa ku wa khatala hi vamakabye va khosaheleko hi ku va bhulisa hi wunene. (Mav. 1:5; 20:5; 1 Tim. 5:1, 2) U nga va wutisa zvilo zvo kota lezvi: “A cikhati u nga hi muswa, cini ci nga ku kholwisa ku lezvi u nga gondza lisine?” “Lezvi u nga zvi hanya wutomini ga wena zvi ku vhunisile kuyini ku tiyisa wunghana ga wena na Jehovha?” “Zvini zvi nga ku vhuna ku u tirela Jehovha na u tsakile?” (1 Tim. 6:6-8) Laha va hlawutelako matimu yabye, va ingisele khwatsi.

16. A makabye a khosaheleko ni muswa va nga vhunekisa kuyini hi ku bhula zvin’we?

¹⁶ Laha a makabye a khosaheleko ni muswa va bhulako, vontlhe va vhuneka. (Rom. 1:12) N’wina vaswa mu ta zvi wona khwatsi lezvi Jehovha a khatalisako zvona hi malandza yakwe yo tsumbeka, niku a vamakabye va khosaheleko va ta tizwa na va randziwa. Va ta tsaka nguvhu kambe hi ku hlawutela lezvi Jehovha a nga va katekisisa zvona.

17. Hikuyini hi nga wulako ku a vamakabye vo tsumbekako va khosaheleko vaya va saseka nguvhu laha a malembe ma hundzako?

¹⁷ Laha munhu a khosahalako a kusaseka ka miri ku tolovela ku hunguleka. Kanilezvi lava va tsumbekako ka Jehovha vaya va saseka nguvhu kakwe laha a malembe ma hundzako. (1 Tes. 1:2, 3) Zvi mahisa kuyini? Hi ku ndzeni ka malembe wontlhe lawo, va tsikile moya wa Nungungulu wu va gondzisa wu tlhela wu va vhuna kuva ni matshamela ya ma nene. Laha hi yako hi va tiva khwatsi a vamakabye va hina va khosaheleko, hi va nyika wudzundzo hi tlhela hi gondza ka vona, hi taya hi va wona kota va lisima nguvhu!

18. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima yi landzelako?

¹⁸ Loku a vaswa va va nyika lisima a vamakabye va khosaheleko, ni vamakabye va khosaheleko vonawu va va nyika lisima a vaswa, a bandla ga tiya nguvhu. Ka ndzima yi landzelako, hi ta bhula hi lezvi a vamakabye va khosaheleko va nga kombisisako zvona a ku va va nyika lisima a vaswa lomu bandleni.