1. Jé bi ne bo éyoñe bia yene na bi nga yômbô?

ÉYOÑE bi yômbôya, nlem ô ne tyebe bia yôp éyoñe bia simesane na bi vo’o beta bo Yéhôva ésaé avale bi mbe bi bo’ éyoñe bi mbe ésoé. Nté bia yômbô, nyule jangan ja tek, ve bi ne belane fe’e jangan a mame bi nga yé’é asu na bi volô bisoé na bi tôé minsôñane miap, a na be be’e mimbe’e akônda. Mojañ éziñ a ne mvendé den a ntoo abui mimbu a jô na: “Éyoñe me nga wô’ôtane na me nga yômbô, a na me vo’o beta bo bisaé biziñ, me nga ve Yéhôva akéva amu akônda dangan e mbe e bili bitôtôlô bisoé bi mbe ngule ya bo bisaé bite.”

2. Jé bii yen ayé’é di?

² Ayé’é ya mvus, bi nga yene na bisoé bi ne tu’a yeme nsisim nge bia jeñe na bi yeñ a benya bôtô ya akônda. Ayé’é di, bia zu yen aval avé mefulu ane éjote nyul, e yeme minné miangan, mvean akéva, a akap, me ne volô bobejañ be ntoo benya bôtô na be saé fufulu a bisoé asu na mame me wulu mvo’é akônda été.

3. Bela’ane Bephilippien 2:3, 4 na ô kate jé é ne éjote nyul, a aval avé fulu éte é ne volô bia.

³ Asu na benya bôtô ya akônda be volô bisoé, da sili na be bo éjote nyul. Môt a ne éjote nyul a semé bôte bevo’ adañ aval a semé émien. (Lañe’e Bephilippien 2:3, 4.) Benya bôtô ba liti na be ne éjote nyul éyoñ ba yeme na,  môt ase a nji bo ntindane ya bo ésaé avale môte mbok a bo je, nge fatane mboon éte ja wosane ki ñye’elan éziñe ya Kalate Zambe. Ajô te, be nji yiane jô bôte bevo’o na be mba’a mba’a ve bo bisaé ba ve be avale bebiene be mbe be bo’o bie. (Éc. 7:10) Akusa bo be bili abui mame ya ye’ele bisoé, ve be nji vuane na ‘mame ya si nyô ma tyendé,’ nde e ne sili na be yé’é mfefé fatane mboone mam.​—1 Bec. 7:31.

4. Aval avé bejome mekônda ya den ba vu Belévite?

⁴ Benya bôtô be ne éjote nyul ba yeme na be vo’o beta bo mam avale be mbe be bo’ éyoñ be mbe bisoé. Bi tame kobô ajô bejome mekônda. Éyoñ ba bi mimbu 70, ba ve be fatan ésaé éfe. Be ne yene jam ete ayaé amu ba nye’e be saane bobenyañe bap. Ba nye’e ésaé éte nya abuii, a be bili nkômbane ya kee je ôsu. Ve, ba yeme fe na bisoé bi bobejañ mbie bi ne tu’a kôme bo ésaé éte. Éyoñe ba bo nalé, ba liti na ba vu Belévite, mbe bete be mbe be telé’ ésaé be mbe ntindane ya bo tabernacle éyoñe be biya mimbu 50. Ava’a Belévite bete e nji be e tii mimbe’e be mbe be bili. Be mbe be bu’uban a mam be mbe ngule ya bo, be kele’ ôsu a su’u bisoé Belévite. (Nb. 8:25, 26) Dene fe, akusa bo bobejañe be mbe bejome mekônda be teléya ésaé éte, ve be ne beta ébotan asu mekônda map.

5. Jé éve’ela Dan ba Katie ja ye’ele bia?

 ⁵ Bi tame kobô ajô Dan, nnye ate a nga lôte mimbu 23 a jome’e mekônda. Éyoñe Dan a nga bi mimbu 70, be nga lôme ba minga wé, Katie, na be ke bo ésaé nkpwa’a mefan é ne ngum aval. Aval avé ba yene meva’ ésaé éte den? Dan a jô na a ngenane teke tame bi abui ésaé ya bo nalé éyoñ éfe. A volô bobejañ na be bo bediakon. A yañele fe abui bobejañ a besita na be yeme kañete a meta’a bekalate beta bitison, a menda mimbôk. Mojañ ate a bo fe bisaé bife akônda. A benya bôtô, to’o mia bo ésaé é ne ngum avale nge momo, mi ne ngule ya su’u bobejañ a besita ya akônda nya abuii. Aval avé mi ne bo de? Jeña’ané na mi bi mevak été mi tele éyoñe ji, jeña’ané mimfefé minsôñan, bema’ané ôsimesane wônan mam mi ne ngule ya bo, sake ma mi vo’o bo.

6. Amu jé e ne mfi na bi yeme minné miangan? Va’a éve’an.

⁶ Môt a yeme minné mié a jeñe ke na a bo mame ma lôte nye nkôñ. (Min. 11:2) Nalé a soo nye mevak, a bo na a ke ôsu a bo ésaé jé nya mboone. Bi ne ve’e môt a yeme minné mié a môt a dutu minsini. Éyoñe môt ate a kui vôm ékasa’a é ne, e ne sili na a sise minsini wé, a tindi nye a mo. E ne été na a ye beta ke avôl aval a mbe a kele’ éyoñ a mbe a bete minsini, ve é kee dulu dé ôsu. Avale te da da, môt a yeme minné mié a kañese bo mintyendane mia sili asu na a ke ôsu a bo Yéhôva ésaé a nlem ôse.​—Beph. 4:5.

7. Aval avé Barzillaï a nga liti na a yeme minné mié?

⁷ Bi tame kobô ajô Barzillaï. A mbe a bili mimbu 80 éyoñe Njôô bôte David a nga jô nye na a bo mvee melebe wé. Mbôle Barzillaï a mbe a yeme’e minné mié, a nji kañese ésaé éte. A mbe a yeme’e na a nji beta bi ôkala ya bo avale bisaé ete, ane a nga lebe David na a nyoñe Kimham, ésoé môt, señe jé. (2 Sa. 19:35-37) Aval ane Barzillaï, benya bôtô be ne meva’a ya ve bisoé fane ya saane bôte bevok.

8. Aval avé David a nga liti na a yeme minné mié éyoñ a mbe a kômbô’ô lôñe nda Yéhôva?

⁸ Njôô bôte David fe a nga liti mbamba éve’ela mfa’a ya yeme minné mié. A mbe a kômbô’ô a nleme wé ôse na a lôñe nda Yéhôva. Ve éyoñe Yéhôva a nga kate nye na mone wé, Salomon, nnye é bo ésaé éte, David a nga kañese ntyi’an ôte a nlem ôse, a su’u fe ésaé melôñ éte. (1 Mka. 17:4; 22:5) David a nji simesane na nnye fo’o a yiane bo ésaé éte amu Salomon a ngenane “mongô a nte’an.” (1 Mka. 29:1) David a mbe a yeme’e na ésaé éte jé boban a ngule Yéhôva, sake amu môt a tebele je a ne nya môtô nge ke mfefek. Aval ane David, benya bôtô ya mekônda mangan ba ke ôsu a bo Yéhôva ésaé a ayôñ ese, to’o be tyendéya fatan ésaé jap. Ba yeme na Yéhôva émien é su’u bisoé bia bo bisaé be mbe be bo’o melu mvus.

9. Aval avé mojañ éziñ a nga liti na a yeme minné mié?

⁹ Mojañ Shigeo fe a ne mbamba éve’ela mfa’a ya yeme minné mié. Mbu 1976, éyoñ a nga bi mimbu 30, a nga bo ébu’a ya émo’o bobejañ ba tebele ésaé ya Béthel. Mbu 2004, a nga bo ntebele ya émo’ éte. Éyoñ a nga taté na a yômbô, a nga yene na a nji beta bi ngule  ya bo ésaé éte aval a mbe a bo’o melu mvus. E mbe e nga sili nye abui éyoñ asu na a bo bisaé bié. A nga kate Yéhôva jam ete meye’elan, a fase nge da ye ke dañe bo mfi na ésoé mojañ é fole nye. Akusa bo a nji beta bo ntebele ya émo’ éte, ve a ke ôsu a saé a bobejan bete nsamba. Avale bia te yen éve’ela Barzillaï, David, a Shigeo, môt a ne éjote nyul a môt a yeme minné mié a bem ôsimesane wé mame bisoé bi ne ngule ya bo, sake mame be ngenane teke yeme bo. A sengane ke bobejan be ne bisoé, ve a yene be ane beébe bebo bisaé.​—Min. 20:29.

10. Aval avé benya bôtô ya akônda ba yene bisoé?

¹⁰ Benya bôtô ya akônda ba yene bisoé ane dase Yéhôva, a be ne mevak éyoñe ba yene mbamba ésaé bisoé bite bia bo. Éyoñe ba tek, benya bôtô ya akônda be ne meva’a ya yen ane bisoé bia belane ngule jap asu na be bo bisaé ya akônda.

11. Aval avé Ruth 4:13-16 a liti bibotane benya bôtô ba bi éyoñe ba kañese mvolan bisoé?

¹¹ Kalate Zambe a kobô ajô mbamba éve’ela Naomi a nga liti. A nga kañese na ésoé éziñ é volô nye. A nga taté jô mbome wé Ruth na ô bulane nda bôte jé. Ve Ruth a nga yemete nye na ba nye be ke Bethléem, ane a nga su’ulane kañese. (Ruth 1:7, 8, 18) Ntyi’an ôte ô nga soo binga bete bebaane beta ébotan. (Lañe’e Ruth 4:13-16.) Fulu éjote nyul jé volô benya bôtô na be vu Naomi.

12. Aval avé Paul a nga liti fulu mvean akéva?

¹² Nlômane Paul ô nga kañese mvolane  be nga ve nye a meva’a mese. Éve’an é ne na, a nga ve Bekristen ya Philippe akiba asu biôme be nga lôme nye. (Beph. 4:16) A nga ve fe Timothée akiba asu mvolane wé. (Beph. 2:19-22) Éyoñe bezimbi be mbe be kele’e nye Rome, Paul a nga ve Zambe akéva amu abui bôt e nga zu ve nye ngule nyul. (Mam. 28:15) Paul a mbe éwôlô môt. A nga kañete abui bevôm, a yemete mekônda. Ve akusa bo nalé, a nji bene mvolane bobejañ a besita be nga ve nye.

13. Aval avé benya bôtô be ne ve Yéhôva akéva asu bisoé a nga dutu akônda?

¹³ A benya bôtô, mi ne bo abui mame da liti bisoé ya mekônda menan na mia wô’ô be mvaé. Nge ba kômbô ke litane mia vôm éziñ, nge volô mia kuse biôm biziñ, nge ke bo mia mam mefe, kañesa’ané a meva’a mese. Te mia vuane na Yéhôva a belane be asu na a liti mia nye’ane wé. Mi ne teme be ntoo beta bemvôé benan. Vola’ané fe bisoé ya akônda na bi yemete élate jap a Yéhôva. Kata’ané be na nleme wônan ô ne njalan a mevak éyoñe mia yen aval avé bisoé bia saé a ngule jap ése asu na bi su’u akônda. Lôta’ané éyoñ a be, mi kate’e be mam me nga kui mia ényiñ. Nge mi bo nalé, mii liti Yéhôva na mia ve nye akéva amu a nga dutu bisoé ékôane jé.​—Beco. 3:15; Jean 6:44; 1 Bet. 5:18.

14. Aval avé David a nga liti fulu akap?

¹⁴ Njôô bôte David a nga liti mbamba fulu mfe benya bôtô ba yiane bi: fulu akap. A nga ve moné a abui biôm afe asu na a suk ésaé ya temple. (1 Mka. 22:11-16; 29:3, 4) A nga bo de, akusa bo bôte be nga loone temple ate na temple Salomon. To’o bi nji beta bi ngule ya nyoñe ngap bisaé melôñe ya ékôane Yéhôva, ve bi ne su’u bisaé bite a zene ya mimveane miangan. Bi ne fe volô bisoé éyoñe bia ye’ele be mame bi nga yé’é mimbu mise bi zuya bia bo Yéhôva ésaé.

15. Édima das évé Paul a nga ve Timothée?

¹⁵ Nlômane Paul fe ô nga liti fulu akap. Paul a nga bañete Timothée na ba nye be ke bo ésaé missionnaire. A nga volô nye na a yeme kañete a ye’ele bôt aval émien a mbe a bo’ok. (Mam. 16:1-3) Nalé a nga volô Timothée na a bo ntyetyeñe nkañete mbamba foé. (1 Bec. 4:17) Timothée fe a nga belane mame Paul a nga ye’ele nye na a yañele bôte bevok.

16. Amu jé Mojañ Shigeo a mbe a yañele’e bisoé?

¹⁶ Dene fe, benya bôtô ba koo ke woñe na nge be yañele bisoé na bi bo bisaé be mbe be bo’ok, bisoé bite mbie bii tebe ôsu, bebiene ke be kele abo si. Éve’an é ne na, Mojañ Shigeo bia te jôô nye yôp a nga bo mimbu mimbu a yañele’e bisoé bi bobejañ ba be be be mbe be tebele’e wofise ya Béthel na bi tu’a yeme bo ésaé jap. A nga bo jam ete asu na ésaé nkañete é tu’a wum bibuma si be too. Nalé a nga volô na éyoñe Mojañ Shigeo a nga tek, teke fe ngule ya bo ntebele, mojañ wua ya ba a nga yañele a nga ke ôsu a bo ésaé éte nya mboone. Den a ntoo mimbu 45 Shigeo a ne ébu’a ya émo’o bobejañ ba tebele Béthel. A ke ôsu a belane mame a nga yé’é asu na a yañele bisoé. Bobejañ  ane Shigeo be ne nya mfii asu ékôane Yéhôva!

17. Jé benya bôtô be ne ve bôte bevok? (Luc 6:38)

¹⁷ A benya bôtô, éve’ela jenan ja liti na jam da dañe mfi ényiñe môt e ne na a kañe Yéhôva. Mi litiya bia na e ne mfi na bi yé’é Kalate Zambe a tôñe miñye’elane mi ne été. Mia kôme yem avale mame me mbe me boba’an ékôane Yéhôva melu mvus, ve mia ve ngule ya bo mintyendan éyoñ nalé a sili. A mia, benya bôtô be ndôme duban, mia fe mi ne ye’ele bia abui mam. Mi ne kate bia avale mi nga wô’ôtan éyoñe mi nga yem benya mejôô ôkala wônan. Bisoé bi ne bo meva’a ya vô’ôlô mame me nga kui mia ényiñ, a jame mame mete me nga ye’ele mia. Nge mia kalane bôte bevo’o mame mi nga yé’é ane mimbu mi nga lôt, Yéhôva é sôé mia bibotane ne vôô nat.​—Lañe’e Luc 6:38.

18. Bibotan bivé bisoé a benya bôtô ba bi éyoñ ba saé nsamba?

¹⁸ Éyoñe benya bôtô ya akônda ba yeñ a bisoé, nalé é bo na môt ase ya be be a su’u nyi mbok. (Bero. 1:12) Môt ase ya be be a bili édima jam nyi mbok a nji bi. Benya bôtô be bili fek, a be yé’éya abui mam ényiñ. Bisoé ki bi bili ngule ya bo bisaé mevale meva. Éyoñe bisoé a benya bôtô ba saé fufulu, jam ete da ve Yéhôva duma, a akônda ese da bu’ubane bibotan.