Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 36

Nɔ Bɛɛleŋ le Feleŋguaa

Nɔ Bɛɛleŋ le Feleŋguaa

“Chuaa piaanduaa, dialuŋ ndaŋ kalaŋ muŋ cho bɛɛle ndaleŋ ni.”—PULƆ. 20:​29.

CHONDII 88 Tosa Mi Sina Nɛila Numndaŋ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Te ŋ sina pɛ maa ŋ cho niŋ yuuwaa, kpeleŋ kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛsi?

TE Ŋ kandu pɛ yuuwaa, miŋ kandu buulaŋndo te a soliŋ naa niŋ pɛ kpeku o wali Chɛhowaa niŋ maa paandu. Mi che bɛɛ ŋ nɔ lɛ mayoomu maa paandu le, kɛ ŋ nɔla miŋ soliŋ taasi naŋ sɔla niŋndo kpeku le feleŋguaa malaa maa suliŋ le kalaŋndaŋ chuaa o kɔɔna Chɛhowaa niŋ. Mi bɛndu kunda pilɛ cho niŋ bɛndu kundaa le teleŋ vilɛiyo dimi aa: “Mɛɛ ya kandu sinaa maa yuuwɛi cho ya kuunaa tosaa tau maa paandu, mi naŋ kɔl tau le sinaa maa puaapiliaa feleŋguaa suliŋ le waltaŋ tosaa wa cho o kundaa niŋ.”

2. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

2 O buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ, miŋ yaasiaa tɔnɔla feleŋguaa sɔla laŋ te a holnuŋ pɛ bɛnduaa yuuwa. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho chɔ mɛɛ tusiŋndo, kpeleŋ naa sinaa, balika melaa, a kɛndɛi mala bɛnduaa yuuwa le wallo tosaa latulu a feleŋguaa yɛ, vɛlɛ a mɛɛ keŋ chuu kundaa kpou tɔnɔɔ yɛ.

WA WANA TUSIAŊ

3. A mɛɛ Filipiaŋnda 2:​3, 4 dimi yɛ, yɛɛ cho yɛ tusiŋndo, nduyɛ vɛɛ o mala yɛ Kilisiɔŋnɔɔ?

3 Tusiŋndo yeemaŋ bɛnduaa yuuwa o ba te a yeema pɛ feleŋguaa malaa. Mi wana tusiaŋndo che acheleŋnda maa a bɛnda ma hiau ndu. (Nuawɔ Filipiaŋnda 2:​3, 4.) Bɛnduaa yuwɛiyaa nɔ suliŋndo hoo wa sina maa nɛilaŋ la cho tau la wana duau sila Baabuiyo o wali niŋ, le wali nda ke naa wo tosaa nyɛkɛndɛiyo. Le hei, a ve puaapiliaa kɔl le ma tosa sɔɔŋ mɛɛ ndaa tosa o paandoo niŋ yɛ le. (Ikili. 7:​10) A nɔla ma mala feleŋguaa tau te a chɔm nda pɛ sɔɔŋ ndaŋ yɔŋnaŋndoŋ. Kɛ a nɔ vɛlɛ ma sina maa, “chieeŋndo cho hiouwɔɔ lachi a siŋgaŋndo.” Le hei, i cho suɛi sɔvɛ le ma pɛɛku sɔɔŋ tosaa o nɛila nda dɛli tosa le laŋ choo.—1 Kɔliŋ. 7:​31.

Mi bɛnduaa yuuwa chɔm acheleŋnda sɔɔŋ ndaŋ yɔŋnaŋndoŋ (Tofa pɛl 4-5) *

4. Vɛɛ buɛiyaa ibuŋgaa tuallɛ tamasi Livaiya kɔɔli?

4 Bɛnduaa yuwɛiyaa tusiŋ nda sina maa le mɛɛ nda yuuwa yɛ, a nɔla lɛ tosaa tau maa paandu le. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ a buɛiyaa ibuŋgaa okɔɔ. Te a fuuluu pɛ wɔsilaŋ 70, ma dɛɛniaa nda le walta cheleŋ tosaa. Kɛ hei ve bɛɛŋ bɛɛŋ le nda le kanifuule, ndaa che bɔɔ wali nda wa tosaa le puaapiliaa kɔltaŋ dɛɛniaa wo o sɔvɛ. Ndaa kaala wali nda wa tosaa wo, nduyɛ ndaa nɔ wɔ yeemɛi tau le hiouwɔɔ lachi a ndu tosaa. Kɛ a sina maa feleŋguaa yeemaŋ ni le wali koŋ tosaa. Le hei, ma chɔm kaa Livaiya ndaa nɔ sindɛ o Isɔluɛi niŋndo. Te Livainɔɔ ndoo fuuluu pɛ wɔsioŋ 50, ndoo nɔ lɛ mbo hiou lachi a walta wa ndu kuee le tosaa o tɛndii Mɛlɛkaa niŋ ndaŋ te. Mi Livaiya haa ndaa wa a kɔl kɛndɛ le tosaa walta kɛ kɛ ndaa ke nda pɛ. Mi ndaa che walta ndaa ke nda le tosaalaŋ la sɔvɛ, nduyɛ mi ndaa tosa o nda tiuba wo le feleŋguaa malaa. (Nɔm. 8:​25, 26) Mi che bɛɛ wanaa wa buɛile ibuŋgaleŋ tosaa wa kue lɛ kundalaŋ yilɔɔ maa paandu le, kɛ ma yɔŋgu malaa tau o kundala nda wa niŋndaŋ.

5. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Daŋ nda Kati wo niŋ?

5 Yiyaŋndɔ a tamasi puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Daŋ. Mbo tosa buɛile ibuŋgaleŋ le wɔsilaŋ 23. Kɛ mɛɛ o fuuluu wɔsilaŋ 70, ma yɔŋ ndu nda laa ndɔ Kati le kɔɔfale teŋgeŋndeŋ tosaa. Vɛɛ nda che yɛ wali sɛnɛi nda cho tosaa wo? Mi Daŋ dimi maa suŋ suŋ o hiou niŋ wa kpɔndi kpɔndi. O nɔ waltaŋ tau le tosaa o kundaa niŋ. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mbo mala puaapiliaa le simnɔŋndo buɛiyaa malalaŋnda, nduyɛ mbo pɛɛku acheleŋnda le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo naa waŋnda hiau tau wa, a o chiɛila manyumndaŋ niŋ. Nya bɛnduaa yuuwa, o yɔŋ bɛɛ aa la cho o wali lɔɔlɔɔ wo niŋ ɔɔ mi la ve bɛɛ le, la nɔla mi la tosa tau le acheleŋnda malaa. Vɛɛ nya tosa yɛ hei? Chɛl siŋgaŋnda komal numndaŋ, nduyɛ ma kɛsi kpeleŋnda sɛnɛilaŋ. Faŋa kɔllo o nyɛ ŋ tiuba tosaa le wo choo, ma handu kɔllo o nyɛ ŋ nɔla tosaa wo choo.

SINA KPELEŊ NUMNDO

6. Chɔmndɔ tamaseliiyo le naa malaa miŋ sina sabu i cho suɛi sɔvɛ le kpeleŋ naa sinaa wo.

6 Wana sina kpeleŋ ndɔɔ wo sina nyɛ o tiuba le tosaa wo, a nyɛ o tiuba tosa le wo. (Pulɔ. 11:​2) Le mɛɛ o sina kpeleŋ ndɔɔ yɛ, o yiyaŋ naa maa o nɔla mbo tosa mbo hiou mɛɛ o tiuba tosaa yɛ le. Fulamakɔɔlioo cho ni, o cho wa a kɔl kɛndɛ nduyɛ mbo hiou lachi a wallo tosaa o kala kala. Ŋ tuu wana sina kpeleŋ ndɔɔ wo a wana cho pembei helɔɔ a nyɛ nyaanaŋndo wo. Le mbo nɔla pembii keŋ helɔɔ, mɛɛ mbo wa kɔlaŋ a nyɛ ke nyɛ nyaanaŋ koŋ kpaayaa wo siŋgaa. Mi che bɛɛ o pɔmpɔmbɔ nyɛ nyaanaŋ koŋ cho wa pembei helɔɔ ni, kɛ le mɛɛ o ke ndu kpaayaa yɛ, o cho wa hiouwɔɔ lachi a kɔlaŋ. O nɛi pilɛ koŋ choo, wana sina kpeleŋ ndɔɔ wo sina teleŋ o nɔ mbo tosa siŋgaŋndaŋ ndo, le halikpeŋ mbo hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo vɛlɛ a acheleŋnda malaa.—Filipi. 4:​5.

7. Vɛɛ Baasilai chɔm yɛ maa ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ?

7 Yiyaŋndɔ vɛlɛ a Baasilai okɔɔ. O wa niŋ wɔsilaŋ 80, mi Masaa Deeve dimul ndu le mbo kɔ wa wanaa nduaa silaa tɛɛŋ. Kɛ le mɛɛ Baasilai ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ yɛ, mbo kɛɛ kanifuule ndoo yuuwa niŋ bɔɔ. Le hei, mbo dimul masaa le mbo kuɛ a Chimiham po ndɔ le mbo kɔ wa o chiɛi leMasaa niŋ sɔŋgɔ ndɔ. (2 Saam. 19:​35-37) Maa Baasilai, bɛnduaa yuuwa bɛɛ nɔ ma chɛl le feleŋguaa waltaŋ kioo a kɔl kɛndɛ le tosaa o kundaa niŋ.

Mi Deeve chɛl kɛɛsiaa Chɛhowaa maa po ndɔɔ nɔ le chiɛi ndɔɔ taŋgullo ni (Tofa pɛl 8)

8. Vɛɛ Masaa Deeve chɔm yɛ maa ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ a teleŋ ndoo yeema chiɛi Mɛlɛkaa taŋgullo wo?

8 Mi Masaa Deeve bɛɛ kɛsi tamasi kɛndɛ kɛndɔɔ a kpeleŋ ndɔɔ sinaa okɔɔ. O kɔl ndɔɔ niŋ, ndoo yeema bɔɔ mi ndoo teŋgul Chɛhowa chiɛiyo. Kɛ mɛɛ Chɛhowa dimul ndu maa po ndɔɔ Sɔlɔmɔŋ cho niŋ wali koŋ tosa ni, mbo chɛl kɛɛsiaa Chɛhowaa nduyɛ mbo toolu wali koŋ a kɔl ndɔɔ kpou. (1 Kolo. 17:​4; 22:​5) Mi che bɛɛ Sɔlɔmɔŋ wa wɔ ‘chuaambɔ nduyɛ ndoo nɔ wɔ taasi bɔɔ le,’ kɛ Deeve yiyaŋ naa maa ndu le ndoo hiau niŋ wali koŋ chaa tosa le. (1 Kolo. 29:​1) Ndoo sina maa sala Chɛhowaa wa tosa ni mi ndaa sɔla batiuwaa le chiɛi koŋ taŋgullo, kɛ o cho wɔsilaŋ ɔɔ taasi wana cho chilaŋ chuaa wo le. Maa Deeve, bɛnduaa yuuwa bɛɛ nɔ ma hiou lachi a wali Chɛhowaa tosaa o yɔŋ bɛɛ ma siŋga wali ndaa tosa paandu wo. Nduyɛ a sina maa, Chɛhowa cho feleŋguaa nda ke walta ndaa tosa paandu laŋ nda salaa dɔwɔɔ.

9. Vɛɛ Sichioo chɔm yɛ maa ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ?

9 O teleŋ naa niŋ bɛɛ, mi puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Sichioo chɔm maa ndoo sina kpeleŋ ndɔɔ. A wɔsi 1976, mɛɛ o wa wɔsilaŋ 30, ma yulu ndu iso le mbo wa waŋndo opilɛ o Kunda Cho Lɛuve Chilaŋndo choo. A wɔsi 2004, ma yulu ndu vɛlɛ iso le mbo wa wana kɔɔna sɔɔŋ le wanaa chua chilaŋ o lɛuve wa. Kɛ mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mbo sina maa ndoo nɔ lɛ mayoomu tau le wali koŋ tosaa maa paandu le. Mbo piɛi a ndi okɔɔ, nduyɛ mbo cha maa i cho isɔvɛ le mi puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔɔ miiŋgu o foofo ndɔɔ. Mi che bɛɛ o cho lɛ ndu le kɔɔna sɔɔŋ te, kɛ o cho hiouwɔɔ lachi a wallo tosaa latulu a wanaa nda cho o kundaa hoo choo wa. A mɛɛ naŋ che o tamasi Baasilai, Masaa Deeve, a o Sichioo wo niŋ yɛ, te waŋndo nɔ pɛ kaa tusiaŋndo nduyɛ mbo sina kpeleŋ ndɔɔ, o hendu kɔllo o biondɔŋnda feleŋguaa choo le, kɛ o nyɛ nda nɔla tosaa wo choo. O paŋala nda le, kɛ mbo che nda maa wanaa walla nda cho latulu le Chɛhowa ni.—Pulɔ. 20:​29.

CHƆM BALIKA MELAA

10. Vɛɛ bɛnduaa yuuwa nɔ yɛ ma che feleŋguaa cho o kundala ndalaŋ niŋnda?

10 Bɛnduaa yuuwa sina maa ke fula Chɛhowa o ba wo feleŋguaa cho ni. Le hei, a nɔ balika melaa tau le nyɛ feleŋguaa tosa wo. Mɛɛ nda kua a yuuwaa fau, ma naŋ kɔl tau te a che pɛ mi feleŋguaa nɔ yoomuaŋ nda yɔŋguŋ a kɔllo kpou le miiŋgoo o foofola ndalaŋ le kundaa malaa.

11. Vɛɛ Lufu 4:​13-16 chɔm yɛ tɔnɔ bɛnduaa yuuwa sɔla wo, te a chɛl pɛ mi feleŋguaa mala nda?

11 Naomi cho tamaseliiyo opilɛ o Baabuiyo niŋ, o chɛl a kɔllo kpou le mi feleŋgɔnɔɔ mala ndu wo. O tasela ndɔ, mi Naomi dimul lanɔɔ po ndɔɔ Lufu maa o miiŋgu o wanaa nduaa lo. Kɛ mi Lufu kɛɛ le Naomi faŋaŋndo kɔɔli, nduyɛ mbo dimi maa nda ndu cho lakɔ Bɛtilɛhɛm ni. Mi Naomi naŋ kɔl tau le mɛɛ Lufu feŋaŋ ndu kɔɔli le yɛ, nduyɛ mbo chɛl mala ndɔɔ. (Lufu 1:​7, 8, 18) Nuawɔ se mɛɛ hei chuu nda ŋiɔɔŋ kpou tɔnɔɔ yɛ! (Nuawɔ Lufu 4:​13-16.) Te bɛnduaa yuuwa bɛɛ nɔ pɛ kaa tusiaŋndo, a nɔla ma tol tamasi Naomi wo kɔɔli.

12. Vɛɛ kiilanɔɔ Pɔɔl chɔm yɛ maa ndoo nɔ balika melaa?

12 Kiilanɔɔ Pɔɔl bɛɛ ndoo nɔ balika melaa tau le mala puaapiliaa wa ndu kioo wo. Le tamaseliiyo, mbo mel Kilisiɔŋnda o Filipai niŋ balika tau le mɛɛ ndaa yɔŋ ndu nyɔɔŋ yɛ. (Filipi. 4:​16) Mbo chɔm vɛlɛ balika melaa le mɛɛ Timoti ndoo mala ndu yɛ. (Filipi. 2:​19-22) Nduyɛ mbo mel vɛlɛ Mɛlɛka balika tau le mɛɛ o soliŋ puaapiliaa kpeku le ndu kɔllo dɛɛniaa yɛ, a teleŋ nda wa kɔlaŋ a ndu Luom le ma kɔ dɔu ndu o chiɛi manyumndo niŋndo. (Walta. 28:​15) Pɔɔl ndoo nɔ bɔɔ yoomuaŋ. Le hei, mi ndoo buli tiŋnda vilɛilaŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a le kɔlaŋ puaapiliaa nduaa yoomuaŋ lueiyo o kundala yɛ yɛlaŋ niŋ. Kɛ le mɛɛ o wa wana tusiaŋ yɛ, mi ndoo chɛl le mi puaapiliaa a ndepiliaa nduaa ndaa mala ndu.

13. Vɛɛ bɛnduaa yuuwa chɔm yɛ balika melaa le feleŋguaa cho o kundala ndalaŋ niŋnda?

13 Bɛnduaa yuuwa, la nɔla mi la chɔm balika melaa le feleŋguaa cho o kundala nyalaŋ niŋnda o nɛila yɛ yɛlaŋ niŋ. Te a yeema nya pɛ malaa le nyɛ nyaanaŋndo chuaa, piinduulaŋ, ɔɔ sɔɔŋ cheleŋ, la chɛl mala ndaa a kɔllo kpou. Chɔ mala ndaa maa nɛi Chɛhowa cho soliŋndo kpeku le num kaalaa chɔmndo wo cho koŋ ni. Chaŋyɛi kpɛɛluŋnde cho nya luɛiyɔɔ tɛɛŋ nya wana cho num koŋ malaa wo. Chɔm yeemɛi kpeekpeiye teleŋ o teleŋ le hiouwɔɔ lachi feleŋguaa cho tosaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo. Nduyɛ ma dimul nda mɛɛ ŋ cho a kɔl kɛndɛ le nda chɔɔ yɔŋgɔŋndo le waltaŋ tosaa o kundaa niŋ yɛ. Chua teleŋndo latulu a nda nduyɛ ma wa o yɔŋgaŋ le nda chɔmndo sɔɔŋ yɔŋnaŋ numndoŋ a kɔllo kpou. Keŋ cho tosa ma ‘mel Chɛhowa balika’ le mɛɛ o tosa a sabu mi feleŋguaa wa o kunda numndo niŋ yɛ.—Kolo. 3:​15; Chɔŋ 6:​44; 1 Tɛsa. 5:​18.

NƆ KƐNDƐI

14. Vɛɛ Masaa Deeve chɔm yɛ maa ndoo nɔ kɛndɛi?

14 O tamaselii Masaa Deeve wo niŋ, miŋ cha vɛlɛ suliŋ sɔvɛ cheleŋ o bɛnduaa yuuwa nɔ ma nɔ wo. Ndu cho kɛndɛi ni. Mbo yɔŋgu nyɛm ndɔŋ sɔvɛ sɔviɔŋ le ma soliŋ muŋ kpeku le chiɛi Chɛhowaa taŋgullo. (1 Kolo. 22:​11-16; 29:​3, 4) Mi che bɛɛ waŋnda wa dimi maa Sɔlɔmɔŋ ndoo taŋgul chiɛi koŋ ni, kɛ mbo yɔŋgu toolu ndɔɔ. O nɛi pilɛ koŋ choo, o yɔŋ bɛɛ maa ŋ nɔ lɛ mayoomu tau le yɔŋgɔŋndo le chiɛila kɔɔnaa taŋgullo le, kɛ ŋ nɔla miŋ soliŋ nyɛm naŋ nɔ woŋ kpeku le laŋ tooloo mɛɛ naŋ tiuba yɛ. Nduyɛ, ŋ nɔla miŋ mala feleŋguaa ma sɔla tɔnɔɔ tau o taasi naŋ sɔla niŋ o waltaŋ ndaŋ niŋ le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wo.

15. Mala sɔvɛ kuɛɛ Timoti ndoo sɔla yɛ Pɔɔl o ba?

15 Yiyaŋndɔ vɛlɛ a tamasi Pɔɔl kɛsi a kɛndɛi okɔɔ wo. Mɛɛ o veelu Timoti le mbo sɔɔŋguu ndu ikɛi o wali lemisiɔnalueiyo niŋ, mbo pɛɛku po feleŋgɔnɔɔ hoo nɛila wana soliŋ kpeku le wali koŋ tosaa nyɛkɛndɛi laŋ a kɔllo kpou. (Walta. 16:​1-3) Pɛɛku Timoti sɔla Pɔɔl o ba wo mala ndu ni mbo chaa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda pɛɛkoo. (1 Kɔliŋ. 4:​17) Mi Timoti bɛɛ soliŋ nɛila Pɔɔl chɔm ndu laŋ kpeku le acheleŋnda pɛɛkoo.

16. Le yɛɛ Sichioo pɛɛku yɛ acheleŋnda?

16 Puaapiliaa yuwɛiya bɛɛ hau nɔ ma yiyaŋ naa maa, te a pɛɛku pɛ puaapiliaa feleŋguaa walta nda wa tosaa o kundaa niŋndaŋ, mɛɛ a cho lɛ wa a sɔvɛ le le. Le tamaseliiyo, le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ, mi Sichioo ndoo pɛɛku puaapiliaa nda wa o Kunda Cho Lɛuve Chilaŋndo choo wa. O wa hei tosaa le halikpeŋ mi wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ hiou lachi o lɛŋnde o wa niŋndeŋ. Fulamakɔɔlioo wa ni, mɛɛ o fuuluu teleŋ ndoo nɔla lɛ waa o foofoo hoo le wo, mi puaapilɛnɔ feleŋgɔnɔ o pɛɛku wo suliŋ le miiŋgoo o foofo ndɔɔ. Mi Sichioo hiau lachi a taasi o sɔla niŋ o wallo hoo niŋ le wɔsilaŋ 45 wo soliŋndo kpeku le puaapiliaa feleŋguaa pɛɛkoo. Nuawɔ se mɛɛ puaapiliaa waa naa nɔɔ o kɔɔnaa niŋ wa sala bɛndu le wanaa Mɛlɛkaa yɛ!

17. A mɛɛ Luku 6:​38 dimi yɛ, kɛndɛi yɛɛ bɛnduaa yuuwa tosallɛ feleŋguaa?

17 Nya puaapiliaa a ndepiliaa yuwɛiya cho tamaseliiyo ni, le chɔmndo maa Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo hiou wa nyɛ sɔvɛ o yoomu naa niŋ. La chɔm naa kpendekele maa, i cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le sawala mandaala Baabuiyo pɛɛkoo nduyɛ miŋ dɔu laŋ o wali niŋ. La nɔ sinapɛŋgoo tau a mɛɛ sɔɔŋ muŋ tosaŋ o paandoo niŋ yɛ. Kɛ la che niŋ vɛlɛ maa i cho suɛi sɔvɛ le siŋgaŋndaŋ chɛlɔɔ. Nya bɛnduaa yuwɛiyaa laŋga yiŋ nda bɛɛ nɔla mi la mala feleŋguaa o nɛila yɛ yɛlaŋ niŋ. La nɔla mi la chɔm nda nyaale nya sɔla le Chɛhowa sinaa o yuuwɛi nyɛi niŋndo. Mi feleŋguaa naŋ kɔl tau le tueiyɔɔ sɔɔŋ nyaŋ yɔŋnaŋndoŋ a nyɛ nya pɛɛku niŋndo. Te la hiou pɛ lachi a ‘kɛndɛi waa naa tosaa,’ Chɛhowa cho nya salaa dɔwɔɔ tau.—Nuawɔ Luku 6:​38.

18. Tɔnɔ yɛɛ feleŋguaa a bɛnduaa yuuwa sɔla yɛ te a maaliaŋ pɛ vellaa velle?

18 Te nya puaapiliaa a ndepiliaa yuuwa sɔɔŋguu pɛ feleŋguaa ikɛi kpɛɛluŋ, la cho maaliaŋ vellaa velle. (Luomaŋ. 1:​12) Wana o wana nɔ nyɛ sɔviɔɔ o waŋndo opilɔɔ nɔ le wo. Bɛnduaa yuuwa nɔ taasioo a sɔɔŋ yɔŋnaŋ nda sɔla niŋ o yoomu ndaa niŋndoŋ. Kɛ feleŋguaa bɛɛ nɔ yoomuaŋ tau. Te feleŋguaa a bɛnduaa yuuwa tosa pɛ wallo diompilɛ, keŋ nɔla mii chuu Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo saŋgalaa. Nduyɛ salaa pila i wa le kundaa ni.

CHONDII 90 Ŋ Dɛɛniaŋ Vellaa Velle

^ pɛl. 5 Sala bɛndoo pila i cho ni le feleŋguaa nɔɔ o kundala naalaŋ niŋ, a cho kindiŋndo le kɔɔna Chɛhowaa tooloo o nɛila yɛ yɛlaŋ niŋnda. Mi che bɛɛ bɛnduaa yuuwa o kundala naalaŋ niŋ nɔ naamulaŋ yɛ yɛ nduyɛ a fula kɔɔlima pilɛ le, kɛ nda kpou tiuba ma mala feleŋguaa le ma soliŋ yoomuma ndaŋ kpeku o wali Chɛhowaa niŋ.

^ pɛl. 55 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Mɛɛ buɛi ibuŋgaa fuuluu wɔsilaŋ 70, ma ke ndu nda laa ndɔ wali cheleŋ le tosaa. Taasi nda sɔla o wallo hoo niŋndo cho nda malaa ni ma wa acheleŋnda pɛɛkoo o kunda nda yɔŋ nda wo niŋ.