1. En ang’o ma wanyalo timo sama wamedo bedo moti?

KAKA wamedo bedo moti, e kaka wanyalo medo bedo maluor ni ok wabi tiyo ne Jehova e okang’ ma ne watiyonee chon. Kata obedo ni wanyalo bedo gi teko matin moloyo ma ne wan-go chon, pod wanyalo tiyo gi rieko kod lony ma waseyudo e konyo joma tindo mondo giti gi tekogi kod lony ma gin-go e timo migepe momedore. Owadwa moro mosebedo jaduong’-kanyakla kuom higni mang’eny nowacho kama: “Ka nachopo higni ma koro ne ok anyal timo tije ma natimoga chon, namor ni ne nitie owete ma pod tindo ma ne nyalo dhi nyime gi tijego.”

2. Ang’o ma wabiro nono e sulani?

² E sula mokalo, ne wanono kaka joma pod tindo nyalo yudo ber ka gibedo machiegni gi joma hikgi oniang’. E sulani, wabiro neno kido moko ma nyalo konyo joma hikgi oseniang’ mondo giti kanyachiel gi joma pod tindo. Kidogo gin bedo joma obolore, bedo joma ong’eyo kuonde ma giremie, bedo joma mor gi gik motimnegi, kod bedo jochiwo. Joma nigi kidogo kelo ber mathoth ne kanyakla.

3. Ka luwore gi Jo-Filipi 2:3, 4, bolruok en ang’o, to onyalo konyo Jakristo e yo mane?

³ Joma hikgi oniang’ nyaka bolre ka gidwaro konyo joma pod tindo. Ng’at mobolore en ng’at ma neno ni jomoko oloye gi ber. (Som Jo-Filipi 2:3, 4.) Ka joma hikgi  oniang’ obolore, mano biro konyogi ng’eyo ni nitie yore mang’eny mopogore opogore ma Ndiko osiro minyalo timgo tich moro, kendo mano biro konyogi bedo gi paro mowinjore e yo ma ne gitimogo gik moko chon. (Ekl. 7:10) En adier ni ginyalo bedo gi lony kaachiel kod rieko ma ginyalo konyogo joma pod tindo, kata kamano, gibiro fwenyo ni “kit pinyni lokore,” kendo nyalo dwarore ni gilok yo ma gitimogo gik moko mopogore gi kaka ne gitimo chon.​—1 Kor. 7:31.

4. Ere kaka jorit-alwora nyiso chuny ma Jo-Lawi ne nigo?

⁴ Joma hikgi oseniang’ mobolore ong’eyo ni kaka hikgi medo sudo, nitie gik ma koro ok ginyal timo kaka ne gitimoga chon. We wane ane ranyisi mar jorit-alwora. Ka gichopoga johigni 70, imiyogiga migepe mamoko. Mano samoro ok nyal bedonegi mayot. E kinde ma ne gin jorit-alwora, ne gimor ahinya konyo owete sama gilimo kanyakla mopogore opogore. Mano en migawo ma ne gihero ahinya kendo pod nyalo bedo ni gigombo dhi nyime mondo oti kodgi e yo ma kamano. Kata kamano, ging’eyo ni nitie ber mathoth ka oti gi joma tindo e timo tijego. Kuom mano, ginyiso chuny ma Jo-Lawi e piny Israel machon ne nyisoga nikech ne dwarore ni ka gichopo johigni 50, to giwe tiyo e tabernakel. Jo-Lawi ma hikgi noseniang’go ne timo duto ma ne ginyalo e migepe mamoko ma ne gin-go kendo konyo joma tindo.  (Kwan 8:25, 26) E kindegi bende, Jokristo ma ne gin jorit-alwora to tinde hikgi oniang’, ok lim kanyakla mopogore opogore kaka ne gitimoga chon. Kata kamano, gikonyo ahinya kanyakla ma gintiere.

5. En ang’o mipuonjori kuom ranyisi mar Dan gi Katie?

⁵ Ne ane ranyisi mar Dan ma ne en jarit-alwora kuom higni 23. Ka ne Dan ochopo jahigni 70, en gi Katie jaode ne omigi migawo mar bedo jopainia makende. Weche osebedo ka dhinegi nade e migapgi manyienno? Dan wacho ni tinde e ka odich moloyo kinde moro amora mosekalo! Otimo tije mag kanyakla, okonyo owete mondo obed jokony-tich, kendo otiego jomamoko mondo ging’e kaka ginyalo lendo e jela kod kuonde ma ji ng’enyie. Un Jokristo ma hikgi oniang’, unyalo konyo jomamoko, bed ni utiyo ne Nyasaye gi thuolou duto kata ooyo. Ere kaka unyalo timo mano? Bed mamor gi migawo ma in-go sani, ket chenro manyien mar gik ma diher timo, kae to iket pachi kuom gik minyalo timo to ok kuom gik ma ok inyal timo.

6. En ranyisi mane ma wanyalo tiyogo mondo okonywa lero tiend bedo ng’at mong’eyo kuonde moremie?

⁶ Dwarore bende ni ng’at mobolore ong’e kuonde moremie. (Nge. 11:2) Kido ma kamano miyo ok ochur gi gima ohinge. Kuom mano, obiro siko komor kendo ka en gi nyak e gik motimo. Wanyalo pimo ng’at ma kamano gi ng’at ma riembo mtoka kotwenyo got. Biro dwarore ni jariembo olok giya (gear) ma piny sama ochako twenyo got. En adier ni biro chopo kama nyaka odhi mos moloyo, kata kamano, pod obiro dhi nyime twenyo godno motieke. Kamano bende, ng’at mong’eyo kuonde moremie fwenyoga kuonde monego otimie lokruok, kendo odhiga mos mondo osud nyime ka en gi mor e tij Jehova kendo okony jomamoko.​—Fil. 4:5.

7. Ere kaka Barzilai nonyiso ni nong’eyo kuonde ma noremie?

⁷ Par ane ranyisi mar Barzilai ma ne en jahigni 80 ka ne Ruoth Daudi okwaye mondo odhi odag e od ruoth. Barzilai ne ok oyie kwayono. Nikech nong’eyo ni koro hike noseniang’ kendo nitie gik ma ne ok onyal timo, nokwayo mondo Kimham ma pod hike ne tin okaw kare. (2 Sa. 19:35-37) Mana kaka Barzilai, owete ma hikgi oniang’ bende mor miyo owete ma pod tindo thuolo mar timo migepe ma ne gitimoga.

8. Ere kaka Ruoth Daudi nonyiso bolruok e wach gero hekalu?

⁸ Ruoth Daudi bende noketonwa ranyisi maber mar bolruok konyiso ni nong’eyo kuonde moremie. Chunye ne gombo gero ne Jehova ot. Kata kamano, ka ne Jehova onyise ni migawono ne idhi mi Solomon wuode, Daudi noyie gi paro ma Jehova noseng’adono kendo noriwo chenrono lwedo gi chunye duto. (1 We. 17:4; 22:5) Daudi ne ok oneno ni koro en e ma nowinjore gi migawono nikech Solomon wuode ne en ‘wuoyi ma pod tin kendo mokia gik mang’eny.’ (1 We. 29:1) Daudi nong’eyo ni tij gedono ne nyalo dhi maber mana ka Jehova oguedho tijno, to ok nikech hik ng’ato kata lony mare. Mana kaka Daudi, e kindegi bende, joma hikgi oseniang’ dhi nyime tiyo ne Jehova gi kinda kata obedo ni migepegi nyalo lokore. Bende, ging’eyo ni Jehova biro guedho joma tindo ma timo tije ma yande gitimoga.

9. Ere kaka owadwa moro manie Komiti mar Bad Ofis nonyiso ni obolore?

⁹ E kindewagi bende, owete mang’eny nyiso ni gibolore. Ne ane ranyisi mar owadwa miluongo ni Shigeo. E higa mar 1976 ka ne  en jahigni 30, nokete achiel kuom owete manie Komiti mar Bad Ofis. E higa mar 2004, nobedo jachan Komiti mar Bad Ofis. Bang’ kinde, nofwenyo ni tekone nosechako dok chien kendo nokawoga kinde malach mondo otiek tich moro. Noparo matut kuom wachno kendo nolemo e wi ber ma ne nyalo bedoe ka owadwa ma hike tin otimo migepe ma notimogo. Kata obedo ni sani Shigeo ok en jachan Komiti mar Bad Ofis, pod odhi nyime tiyo kanyachiel gi owete manie komitino. Mana kaka waseneno e ranyisi mar Barzilai, Ruoth Daudi, kod Shigeo, ng’at mobolore kendo mong’eyo kuonde moremie biro keto pache kuom teko ma joma tindo nigo, to ok kuom lony ma joma tindogo ongego. Ok gibi nenogi kaka joma laro kodgi migepe, to gibiro nenogi kaka jotich wetegi.​—Nge. 20:29.

10. En paro mane ma joma hikgi oniang’ nigo e wi joma tindo manie kanyakla?

¹⁰ Joma hikgi oniang’ neno joma tindo kaka mich moa kuom Jehova kendo gimor gi gik ma joma tindogo timo. Kaka hik joma oti medo sudo, e kaka gimedo bedo mamor ng’eyo ni nitie joma tindo ma pod nigi teko kendo moikore timo tije mag kanyakla.

11. Ere kaka Ruth 4:13-16 nyiso ber ma bedoe sama joma hikgi oniang’ oyie gi kony ma joma tindo miyogi?

¹¹ Naomi noketo ranyisi maber kuom bedo mamor gi yo ma joma tindo konyogo joma hikgi oniang’. Mokwongo-okwongo, Naomi nojiwo Ruth chi wuode ma ne en chi liel mondo odog ir joodgi. Kata kamano, ka Ruth noramo ni ne ok odhi weye, kendo ni nodhi dok gi Naomi Bethlehem, Naomi noyie mondo Ruth omakre kode. (Ruth 1:7, 8, 18) Onge kiawa ni mano nokelonegi ber giduto!  (Som Ruth 4:13-16.) Joma hikgi oniang’ mobolore luwo ranyisi maber ma ne Naomi oketo.

12. Ere kaka jaote Paulo nonyiso ni nomor gi kony ma jomamoko ne miye?

¹² Jaote Paulo ne mor gi kony ma nomiye. Kuom ranyisi, nogoyo erokamano ne Jokristo ma ne ni Filipi ma noorone kony. (Fil. 4:16) Nomor bende gi yo ma ne Timotheo okonyego. (Fil. 2:19-22) Ka ne Jokristo moko odhi jiwe ka nitere Rumi kaka mabus, nogoyo ne Nyasaye erokamano. (Tich 28:15) Paulo ne en ng’at ma ratego ma ne nyalo wuotho kilomita alufe kolando wach maber kendo kotego kanyakla mopogore opogore. To e ma pod nobolore kendo noyie gi kony ma owete gi nyimine nomiye.

13. Ere kaka joma hikgi oniang’ nyalo nyiso ni gimor gi gik ma joma tindo timo?

¹³ Un joma hikgi oniang’, nitie yore mogwaro munyalo nyisogo ni umor gi gik ma joma tindo manie kanyaklau timo. Ka gidwaro konyou gi tije kaka terou kamoro, dhinu e chiro, kata timonu tije mamoko, yieuru gi kony ma gichiwonuno. Ne kony ma joma tindo miyi kaka yo ma Jehova nyisogo ni oheri. Inyalo wuoro kaka mano nyalo miyo ubed osiepe mati mata. Kinde duto, kony osiepeni mondo gimed tego winjruokgi gi Jehova, kendo nyis joma tindo ni imor gi kinda ma gitimo mondo giyud migepe momedore e kanyakla. E wi mano, ikri tiyo gi thuoloni mondo ipimnegi gik mosetimore e ngimani. Kitimo kamano, ibiro nyiso ni ‘igoyo erokamano’ ne Jehova nikech oywayo joma tindo bende e kanyakla.​—Kol. 3:15; Joh. 6:44; 1 The. 5:18.

14. Ere kaka Ruoth Daudi nonyiso ni en jachiwo?

¹⁴ Nitie kido machielo ma ne Ruoth Daudi onyiso ma dwarore ni joma hikgi oniang’ obedgo, ma en bedo jachiwo. Nogolo chiwo mang’eny kuom gik ma ne en-go mondo osirgo tij gero hekalu. (1 We. 22:11-16; 29:3, 4) Notimo kamano kata obedo ni hekalu ma ne idhi gerno ne dhi miyo Solomon huma, to ok Daudi. Sama koro waonge teko mar timo tije mag gedo e riwruok mar oganda Jehova, pod wanyalo dhi nyime siro tijego kuom golo chiwo ka luwore gi nyalowa. Bende, wanyalo nyiso joma tindo ber ma waseyudo kuom higni duto ma wasebedo ka watimo kamano.

15. Gin weche mage ma Paulo nopuonjo Timotheo?

¹⁵ Wane ane ranyisi ma jaote Paulo mar bedo jachiwo. Nokawo Timotheo mondo odhi kode e tije mar misonari kendo nonyiso Timotheo ma ne hike pod tin yore mopogore opogore mag yalo kod puonjo. (Tich 16:1-3) Yo ma ne Paulo otiegogo Timotheo nokonye mondo obed jayal wach maber kendo japuonj mong’ith. (1 Kor. 4:17) Timotheo bende notiyo gi yorego e tiego jomamoko.

16. Ang’o momiyo Shigeo notiego jomamoko?

¹⁶ Kindegi bende joma hikgi oniang’ ok oluor ni ka gitiego joma pod tindo mondo otim tije ma ne gitimoga e kanyakla, to ni koro gibiro dong’ ka onge gima de gitim. Kuom ranyisi, Shigeo ma ne wasewuoyo kuome motelo osebedo ka tiego owete ma pod tindo manie Komiti mar Bad Ofis kuom higni mogwaro. Notimo kamano mondo osirgo tij Pinyruoth e piny ma nodakie. Mano nomiyo ka kinde nochopo ma ne ok onyal bedo jachan Komiti mar Bad Ofis, nomor ni ne nitie owadwa ma ne osetiegi ma ne nyalo tiyo tijno. Shigeo pod dhi nyime konyo owete ma pod tindo kotiyo gi lony moseyudo kuom higni mokalo 45 ka en e Komiti mar Bad Ofis. Owete ma chal gi Shigeo gin gueth ne jo Nyasaye!

17. Ka luwore gi Luka 6:38, ang’o ma joma hikgi oniang’ nyalo chiwo ne jomamoko?

 ¹⁷ Un owete gi nyimine ma hikgi oniang’, usenyiso gadier ni tiyo ne Jehova kendo makruok kode, e yo maberie mogik ma ng’ato nyalo tiyogo gi ngimane. Usenyiso bende ni ka ng’ato onono puonj mag Muma kendo otiyo gi puonjgo e ngimane, to obiro yudo ber. Ung’eyo ni yo ma nutimogo gik moko chon nomiyou lony mang’eny ahinya, kata kamano, pod uyie timo lokruok kendo timo gik moko e yo ma nyasani. Joma nobatis ka hikgi oseniang’ bende nyalo konyo jomamoko. Ginyalo nyisogi mor ma ne giyudo kuom ng’eyo Jehova ka koro gin joma oseti. Joma pod tindo biro mor ng’eyo gik musekaloe kod gik ma usepuonjoru e ngima. Ka ubedo ‘jochiwo’ kuom tiyo gi lony ma un-go e tiego jomamoko, Jehova biro guedhou ahinya.​—Som Luka 6:38.

18. Gin ber mage ma joma hikgi oniang’ kod joma tindo nyalo yudo ka gitiyo kanyachiel?

¹⁸ Un owete gi nyimine ma hikgi oniang’, kaka umedo bedo machiegni gi joma pod tindo, e kaka ubiro medo jiworu. (Rumi 1:12) Ng’ato ka ng’ato nigi gimoro maber ma nyalo bedo ni nyawadgi ongego. Joma hikgi oniang’ nigi rieko kod lony ma giseyudo kuom higni modhuro. To joma pod tindo nigi teko mang’eny. Sama joma hikgi oniang’ kod joma tindo tiyo kanyachiel kaka osiepe, gimiyo Jehova Wuonwa manie polo pak, kendo kanyakla bende yudo gueth.