Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 36

Nim chqilaʼ wi ri kichuqʼabʼ ri kʼa e majaʼ na

Nim chqilaʼ wi ri kichuqʼabʼ ri kʼa e majaʼ na

«Ri kkibʼanbʼej nimal ri alabʼom [alitomabʼ] kʼo chupam taq ri kichuqʼabʼ» (PROV. 20:29).

BʼIXONEM 88 Chakʼutuʼ ri abʼe chnuwach

RI KQETAʼMAJ NA *

1. ¿Jas chrij utz kojchoman wi are chiʼ tajin kojrijobʼik?

ARE chiʼ tajin kojrijobʼik, weneʼ kqaxeʼj qibʼ rumal che kqachomaj che kojukoj ta chi ri Jehová. Weneʼ kqanaʼo che kʼo ta chi qachuqʼabʼ, are kʼu kojkunik kqakʼut ronojel ri qetaʼm chkiwach ri kʼa e majaʼ na rech kechakun más pa ri utinamit ri Jehová. Junam rukʼ ri xubʼij jun qachalal che pa kʼi junabʼ kʼamal bʼe: «Are chiʼ xinnaʼo che kʼo ta chi nuchuqʼabʼ rumal che nim chi ri nujunabʼ, xinmaltyoxij che ri Jehová rumal che e kʼo qachalal che kʼo na kichuqʼabʼ y kekun che ubʼanik ri chak».

2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

2 Pa ri jun kʼutunem kanoq, xqilo che ri alabʼom alitomabʼ kkiriq utzilal are chiʼ keʼux kachiʼl ri nimaʼq chi kijunabʼ. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na we ri qachalal nim chi kijunabʼ kemaltyoxinik, kesipanik, kemachʼachʼik y kkichʼobʼo che kʼo kekun ta che ubʼanik, kubʼano che kechakun pa junamam kukʼ ri alabʼom alitomabʼ y wariʼ kuya utzilal chke konojel ri e qachalal.

CHMACHʼAʼ IBʼ LA

3. a) Junam rukʼ ri kubʼij Filipenses 2:3, 4, ¿jas kraj kubʼij che kmachʼachʼ jun winaq? b) ¿Jas tobʼanik kuya ri machʼachʼem che jun cristiano?

3 Rajawaxik kemachʼachʼ ri qachalal nim chi kijunabʼ rech kekunik kekitoʼ ri e qachalal kʼa e majaʼ na. Ri winaq che kmachʼachʼik kuchomaj che ri e nikʼaj chik más nim kibʼanik chuwach (chasikʼij uwach Filipenses 2:3, 4). Ri e qachalal che qas kemachʼachʼik ketaʼm che jalan ri kbʼan che kibʼanik ri e jastaq. Rumal laʼ kkeyeʼj taj che ri e nikʼaj chik junam kkibʼan che ubʼanik ri xkibʼan e areʼ ojer (Ecl. 7:10). Paneʼ kʼo kʼi jastaq kekunik kkikʼutu, kkichʼobʼo che «xaq ksach uwach [o kkʼextaj] we uwach ulew riʼ» y weneʼ rajawaxik kkikʼex ri kichomanik chrij ri kbʼan che ri jastaq (1 Cor. 7:31).

Ri ketaʼmabʼal ri nim chi kijunabʼ kkaj kkikʼut chkiwach ri e nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafos 4 y 5). *

4. ¿Jas kkibʼan ri solinelabʼ re circuito che ukʼutik che junam ri kichomanik kukʼ ri levitas?

4 Ri e qachalal nim chi kijunabʼ che kkimachʼ kibʼ kkichʼobʼo che are chiʼ keqʼax taq ri junabʼ, qas ta kekun chi che ubʼanik ri jastaq. Jun kʼutbʼal, chojchomanampeʼ chrij ri kkʼulmataj kukʼ ri solinelabʼ re circuito. Are chiʼ ktzʼaqat 70 kijunabʼ, kyaʼ jun kʼakʼ eqelen chke. Weneʼ kebʼisonik rumal che sibʼalaj utz kkil kisolixik ri e qachalal. Sibʼalaj utz kkil ri keqelen, are kʼu kkichʼobʼo che más utz na we e nikʼaj chi qachalal che kʼa e majaʼ na kebʼanowik. Ri kichomanik kjunamataj rukʼ ri kichomanik ri levitas re ri ojer Israel rumal che are chiʼ ktzʼaqat 50 kijunabʼ kkiya kan upatanexik ri Jehová pa ri tabernáculo. Kekikotik xa ta rumal ri eqelen yaʼom chke y rukʼ ronojel kanimaʼ kekitoʼ ri kʼa e majaʼ na (Núm. 8:25, 26). Kimik, paneʼ ri e qachalal che xeʼux na solinel re circuito tajin ta chi kekitoʼ ri qachalal re jalajoj taq congregaciones, are kʼu tajin kkiya kichuqʼabʼ ri e qachalal re ri congregación e kʼo wi.

5. ¿Jas kukʼut chawach ri kikʼutbʼal ri qachalal Dan y ri rixoqil?

5 Chqilampeʼ ri ukʼutbʼal ri qachalal Dan che xkʼojiʼ che solinel re circuito pa 23 junabʼ. Are chiʼ xtzʼaqat 70 ujunabʼ ri areʼ rachiʼl ri rixoqil, ri al Katie, xekoj che precursores especiales. ¿Jas e bʼenaq pa ri kʼakʼ keqelen? Ri qachalal Dan kubʼij che sibʼalaj latzʼobʼinaq kiwach che rilik ri kajwataj che ri congregación, tajin kekitoʼ ri qachalal rech keʼux tobʼanelabʼ y kekitijoj nikʼaj chi qachalal rech kkitzijoj ri utzij ri Dios jawiʼ keqʼax wi e kʼi winaq pa ri nimaʼq taq tinamit (áreas metropolitanas) y chke ri e kʼo pa cárcel. Qachalal nim chi kijunabʼ, we yaʼom jun eqeleʼn che alaq rech kbʼan alaq más che ri Jehová o yaʼom taj, kkun alaq kbʼan kʼi jastaq che kitoʼik e nikʼaj chik. ¿Jas kbʼan alaq che ubʼanik? Kkʼex ri chomanik alaq rech kukʼam wach alaq pa ri kʼakʼ eqelen y kchoman alaq chrij ri kkun alaq che ubʼanik.

CHCHʼOBʼOʼ LA CHE KʼO KKUN TA LA CHE UBʼANIK

6. ¿Jasche utz kqachomaj che kʼo jujun jastaq kojkun ta chi che ubʼanik? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

6 Ri winaq che kumachʼ ribʼ retaʼm che kʼo jastaq kkun ta che ubʼanik (Prov. 11:2). Kukoj ta uchuqʼabʼ che ubʼanik jastaq che kkun taj kubʼano, rukʼ wariʼ qas kkikotik y utz kubʼan che ri uchak. Ri winaq che retaʼm che kʼo jastaq kkun taj kubʼano, kjunamataj rukʼ jun winaq che tajin kubʼinisaj jun chʼichʼ cho jun bʼe paqal chuwach jun juyubʼ, rech kkunik kpaqik rajawaxik nojimal kbʼek. Are je kubʼan ri winaq ri kuchʼobʼo che kʼo kkun ta che ubʼanik, kʼo eqelen kubʼan ta chik rumal che kʼo ta chi uchuqʼabʼ y keʼutoʼ ri e nikʼaj chik (Filip. 4:5).

7. ¿Jas xubʼan ri Barzilái che ukʼutik che retaʼm che kʼo jujun jastaq kkun ta chi che ubʼanik?

7 Chqilaʼ ri ukʼutbʼal ri Barzilái, are chiʼ 80 ujunabʼ xsikʼix rumal ri qʼatal tzij David rech kkʼojiʼ rukʼ pa ri qʼatbʼal tzij. Wajun achi riʼ retaʼm che kʼo jujun jastaq kkun ta chi che ubʼanik, rumal laʼ xraj taj. Retaʼm che nim chi ri ujunabʼ y xubʼij che weneʼ are utz kbʼe ri Kimham che ukʼexwach rumal che kʼa ala na (2 Sam. 19:35-37). Junam rukʼ ri xubʼan ri Barzilái, e kʼo qachalal nim chi kijunabʼ sibʼalaj kekikotik che e kʼo alabʼom che kekunik kkibʼan ri chak pa ri utinamit ri Jehová.

Ri qʼatal tzij David xraj che are ri ukʼojol xyakow ri rachoch ri Dios. (Chawilaʼ ri párrafo 8).

8. ¿Jas xubʼan ri David che ukʼutik che kʼo kkun ta chi che ubʼanik?

8 Ri qʼatal tzij David xuqujeʼ xuchʼobʼo che kʼo jujun jastaq kkun ta chi che ubʼanik. Rukʼ ronojel ranimaʼ xraj xuyak jun ja ri kyaʼ wi uqʼij ri Jehová. Are kʼu are chiʼ ri Jehová xubʼij che are ri Salomón kyakow ri ja rumal che kʼa ala na, ri David utz xrilo, rumal laʼ xuya ri utobʼanik che ri chak (1 Crón. 17:4; 22:5). Kʼo ta jumul xuchomaj che taqal ta che ri Salomón kubʼan wajun chak riʼ rumal che kʼa ala na y kʼo ta nim retaʼmabʼal (1 Crón. 29:1). Ri David retaʼm che utz kelik rumal ri utobʼanik ri Jehová, xa ta rumal ri kijunabʼ y ri ketaʼmabʼal ri kebʼanow ri chak. Junam rukʼ ri David, ri qachalal nim chi kijunabʼ xuqujeʼ kkiya ri kitobʼanik pa ri congregación, paneʼ junam ta chi rukʼ ri xekunik xkibʼan ojer. Y ketaʼm che ri Jehová keʼutewchiʼj ri alabʼom ri kebʼanow ri chak che xkibʼan e areʼ ojer.

9. ¿Jas xubʼan jun qachalal re jun Comité re Sucursal che ukʼutik che kʼo kkun ta chi che ubʼanik?

9 Ri ukʼutbʼal ri qachalal Shigeo pa taq ri qaqʼij kukʼutu che xuchʼobʼo che kʼo kkun ta chi che ubʼanik. Pa ri 1976, are chiʼ 30 ujunabʼ, xkoj pa jun Comité re Sucursal. Pa ri 2004 xux coordinador re ri comité. Are chiʼ xqʼax ri tiempo xrilo che kʼo ta chi uchuqʼabʼ y che qas ta aninaq chi kubʼan ri uchak. Rumal laʼ xubʼan uchʼawem chrij ri xuchomaj y xuchʼobʼo che are utz we jun qachalal kʼa majaʼ na kkoj che ukʼexwach. Kimik, are ta chi coordinador, are kʼu kʼa tajin ktobʼan na kukʼ ri e rachiʼl re ri Comité re Sucursal. Ri kikʼutbʼal ri Barzilái, ri qʼatal tzij David y ri qachalal Shigeo kukʼut chqawach che ri winaq kmachʼachʼik are ta kril ri kekun taj kkibʼan ri kʼa e majaʼ na, xaneʼ are kchoman chrij ri jastaq che kenaw che ubʼanik. Y, kuchomaj taj che xa e ukʼulel (Prov. 20:29).

CHMALTYOXIN LA

10. ¿Jas kkibʼan ri qachalal nim chi kijunabʼ che kilik ri kʼa e majaʼ na pa ri congregación?

10 Ri qachalal nim chi kijunabʼ kekil ri kʼa e majaʼ na junam rukʼ e sipanik re ri Jehová y kkimaltyoxij ronojel ri kkibʼano. Rumal che qas ta kʼo chi kichuqʼabʼ, nim kkil ri chak kkibʼan ri kʼa e majaʼ na pa ri congregación.

11. ¿Jas kubʼan Rut 4:13-16 che ukʼutik che kkiriq utzilal ri nim chi kijunabʼ we kkikʼam ri tobʼanik kyaʼ chke kumal ri kʼa e majaʼ na?

11 Noemí are jun utzalaj kʼutbʼal che kʼo pa ri Biblia, nim chi ujunabʼ are kʼu sibʼalaj xumaltyoxij ri tobʼanik xyaʼ che rumal jun winaq che kʼa majaʼ na. Are chiʼ xkam ri ral ri Noemí xubʼij che ri Rut, ri ralibʼ, che ktzalij bʼi cho rachoch. Are kʼu, are chiʼ ri Rut xubʼij che kraj kbʼe rukʼ kʼa pa Belén, ri Noemí xukʼam ri tobʼanik xyaʼ che (Rut 1:7, 8, 18). Y wariʼ xuya utzilal chke ri e kebʼ (chasikʼij uwach Rut 4:13-16). Ri qachalal che nim chi kijunabʼ y kemachʼachʼik kkibʼan ke junam rukʼ ri xubʼan ri Noemí.

12. ¿Jas xubʼan ri apóstol Pablo che ukʼutik che xmaltyoxinik?

12 Ri apóstol Pablo xuqujeʼ xukʼutu che xumaltyoxij ri tobʼanik xyaʼ che. Jumul, xumaltyoxij ri tobʼanik xyaʼ che kumal ri cristianos re Filipos (Filip. 4:16). Xuqujeʼ xumaltyoxij ri tobʼanik xuya ri Timoteo che (Filip. 2:19-22). Y, xumaltyoxij che ri Dios are chiʼ ri qachalal xekiya kubʼsal ukʼuʼx are chiʼ kʼamom bʼi pa cárcel pa ri tinamit Roma (Hech. 28:15). Ri Pablo are jun achi che kʼo uchuqʼabʼ rumal che xpe pa jalajoj taq tinamit che utzijoxik utzij ri Dios y che uyaʼik kichuqʼabʼ ri qachalal. Are kʼu, xuchomaj taj che mat kajwataj ri tobʼanik ri xyaʼ che.

13. ¿Jas kkibʼan ri qachalal nim chi kijunabʼ che ukʼutik che kkimaltyoxij ri kkibʼan ri kʼa e majaʼ na?

13 Qachalal nim chi kijunabʼ, kʼo kʼi kkun alaq che ukʼutik maltyoxinik rumal ri chak kkibʼan ri kʼa e majaʼ na pa ri congregación. We ktoʼ alaq kumal che ubʼanik ri jastaq ri kajwataj che alaq, chmaltyoxin alaq che ri kitobʼanik. Y, chilaʼ alaq che are jun kʼutbʼal re ri uloqʼoqʼebʼal ri Jehová y wariʼ kubʼano che kux alaq jun utzalaj achiʼl chke e areʼ. Amaqʼel chetoʼ alaq ri kʼa e majaʼ na rech kekʼiy pa ri kikojonik. Chbʼij alaq chke che kuya kikotemal che alaq rumal che sibʼalaj kechakun pa ri congregación. Chyaʼ alaq ri tiempo chke y chtzijoj alaq ri kʼaslemal alaq chke. Are chiʼ kbʼan alaq wariʼ, kkʼut alaq «maltyoxinik» che ri Jehová rumal che e kʼo qachalal kʼa e majaʼ na pa ri congregación (Col. 3:15; Juan 6:44; 1 Tes. 5:18).

CHSIPAN LA

14. ¿Jas xubʼan ri qʼatal tzij David che ukʼutik che ksipanik?

14 Ri qʼatal tzij David are jun kʼutbʼal che utz kesax uwach kumal ri qachalal nim chi kijunabʼ rumal jun bʼantajik: ri sipanik. Ri David xusipaj kʼi jastaq rech xtobʼan che uyakik ri rachoch ri Dios (1 Crón. 22:11-16; 29:3, 4). Xusipaj wariʼ paneʼ xbʼixik che ronojel ri chak are ri Salomón kbʼanowik. We nim chi ri junabʼ la y kkun ta chi la che uyaʼik tobʼanik che uwokik Ja rech Ajawbʼal, we kbʼanik, kkunik la kyaʼ ri tobʼanik rukʼ ri kuchuj la. Y, chtzijoj la chke ri kʼa e majaʼ na ronojel ri etaʼmam la pa ronojel ri kʼaslemal la.

15. ¿Jas jastaq nim ubʼanik xuya ri Pablo che ri Timoteo?

15 Ri apóstol Pablo xuqujeʼ are jun utz kʼutbʼal che sibʼalaj xsipanik. Xusikʼij bʼi ri ala Timoteo che utzijoxik utzij ri Dios pa jalajoj taq tinamit y xukʼut chuwach jas kbʼan che ubʼanik (Hech. 16:1-3). Ri Timoteo xux jun utzalaj ajtij rumal ri tijonik xyaʼ che rumal ri Pablo (1 Cor. 4:17). Y, ri Timoteo xukʼut chkiwach nikʼaj chik ri xkʼut chuwach rumal ri Pablo.

16. ¿Jasche ri qachalal Shigeo xeʼutijoj e nikʼaj chik?

16 Ri e qachalal nim chi kijunabʼ kkichomaj taj che kʼo ta chi kipatan rumal che kekitijoj ri kʼa e majaʼ na che ubʼanik ri chak che xkibʼan ojer. Jun kʼutbʼal, ri qachalal Shigeo che xojchʼaw chrij pa ri párrafo 9 xeʼutijoj pa kʼi junabʼ ri e qachalal kʼa e majaʼ na re ri Comité re Sucursal. Xubʼan wariʼ rumal che xraj knimar más ri chak re ri Jehová pa ri tinamit jawiʼ xpatanin wi. Wariʼ xuya utzilal che. ¿Jasche? Rumal che are chiʼ xuriq ri qʼij che kkun ta chi che ubʼanik ri chak re coordinador, kʼo chi jun qachalal ri kkun che ubʼanik ri xok kan pa ukʼexwach. Ri qachalal Shigeo uyaʼom ta kan ukʼutik ri xretaʼmaj pa más che 45 junabʼ chkiwach ri e qachalal ri kʼa e majaʼ na re ri Comité re Sucursal. Waʼ taq qachalal e jun nimalaj tewchibʼal pa ri utinamit ri Dios.

17. ¿Jas kekunik kkiya ri nim chi kijunabʼ chke ri e nikʼaj chik? (Lucas 6:38).

17 Qachalal nim chi kijunabʼ, kʼutum alaq chkiwach ri kʼa e majaʼ na che ri kʼaslemal más jeʼlik are upatanixik ri Jehová rukʼ kojonik y sukʼilal. Ri kʼutbʼal alaq ukʼutum che nim ubʼanik retaʼmaxik ri kukʼut ri Biblia y ubʼanik pa qakʼaslemal. Rukʼ ri etaʼmabʼal alaq qas kchʼobʼ alaq ri xbʼan ojer che ubʼanik taq ri jastaq pa ri utinamit ri Jehová, are kʼu xuqujeʼ kchʼobʼ alaq che rajawaxik kkʼex jujun jastaq we kajwatajik. Y we kʼo jujun che alaq ri kʼate xkibʼan kiqasanjaʼ xuqujeʼ kkun alaq che uyaʼik tobʼanik chke ri e nikʼaj chik, ktzijoj alaq chke jasche sibʼalaj kkikot alaq che retaʼmaxik uwach ri Jehová. Ri kʼa e majaʼ na sibʼalaj utz kkita riʼ we ktzijoj alaq chke ri kʼulmatajinaq pa ri kʼaslemal alaq. We amaqʼel kyaʼ ri etaʼmabʼal kʼo ukʼ alaq chke e areʼ, sibʼalaj ktewchiʼx na alaq rumal ri Jehová (chasikʼij uwach Lucas 6:38).

18. ¿Jas kkibʼan ri kʼa e majaʼ na y ri nim chi kijunabʼ che utoʼik kibʼ?

18 We ri e qachalal nim chi kijunabʼ keqebʼ kukʼ ri kʼa e majaʼ na, kkitoʼlaʼ kibʼ (Rom. 1:12). Chkijujunal kʼo utz taq jastaq kukʼ. Ri nim chi kijunabʼ kʼo nim ketaʼmabʼal rumal ri kikʼulmam pa ronojel kikʼaslemal. Y ri kʼa e majaʼ na kʼo nim kichuqʼabʼ. Are chiʼ junam kechakun ri kʼa e majaʼ na kukʼ ri nim chi kijunabʼ, knimar ri achilanik chkixoʼl, kkiya uqʼij ri qaTat kʼo pa ri kaj y e jun nimalaj tewchibʼal pa ri congregación.

BʼIXONEM 90 Chqayaʼ qachuqʼabʼ chbʼil taq qibʼ

^ párr. 5 Sibʼalaj kojkikotik rumal che pa ri congregación e kʼo alabʼom alitomabʼ che kkikoj kichuqʼabʼ che uyaʼik ri kitobʼanik che ri utinamit ri Jehová. Ri qachalal che nim chi kijunabʼ apastaneʼ ri kibʼantajik, kekunik kekitoʼo rech kkikoj kichuqʼabʼ che upatanexik más ri Jehová.

^ párr. 55 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Are chiʼ xtzʼaqat 70 ujunabʼ jun solinel re circuito, rachiʼl ri rixoqil xyaʼ chi jun kʼakʼ eqelen chke. Rumal che kʼo kʼi jastaq ketaʼmam pa ronojel kikʼaslemal, kekunik kekitijoj e nikʼaj chi qachalal jawi tajin kepatanin wi kimik.