1. Ọrhọ yen omamọ rẹ ẹkẹn ọvo rẹ e se bru kẹ oma ra vwọ ghwanra na?

AVWANRE vwọ ghwanra na, oshọ se mu avwanre nẹ avwanre ra cha sa wian kẹ Jihova kirobo ri jovwo-o. Dede nẹ avwanre rhe vwo ẹgba kirobo ri jovwo-o, avwanre je sa vwẹ aghwanre vẹ obo rẹ avwanre rhiẹromrẹ re vwọ chọn ighene uko vwo vwobọ vwẹ ẹga ri Jihova vọnvọn ji rhiabọreyọ ewian kpokpọ. Ọkpako ọvo rọ ga krẹre da ta: “Ọke ri mi rhe se ruẹ te obo ri mi ruẹ jovwo-o fikirẹ ọghwo, oma vwerhen ovwẹ nẹ ighene buebun herọ ri muwan ri se ru iruo na.”

2. Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana?

² Uyovwinrota rọ wanre na ta ota kpahen erere rẹ ighene mrẹ siẹrẹ ayen de sikẹrẹ ihwo re ghwore. Vwẹ uyono nana, avwanre cha mrẹ oborẹ iruemu kerẹ omaevwokpotọ, ọdavwaro kugbe ẹse-eruo sa vwọ chọn ihwo re ghwore uko vwo bicha ighene kugbe oborẹ ọnana se vwo fierere vwọ kẹ ukoko na eje.

3. Vwo nene obo rehẹ Filipae 2:3, 4, die yen omaevwokpotọ, kẹ mavọ ọ sa vwọ chọn Onenikristi uko?

³ Ofori ihwo re ghwore vwọ dia ihwo re vwomakpotọ ọ da dianẹ ayen guọnọ chọn ighene uko. Ohwo rọ vwomakpotọ no nẹ ihwo efa rho nẹ ọyen. (Se Filipae 2:3, 4.) Ihwo re ghwore ri dje oka rẹ uruemu nana phia mrẹvughe nẹ o vwo ena sansan rẹ Baibol na rhọvwenphiyọ ri ji yovwin ra sa vwọ wian owian ọvo. Ihwo nana re rhẹro rọyen nẹ ihwoeje ru erọnvwọn kirobo re ayen ruro vwẹ ọke rẹ awanre-e. (Aghwo. 7:10) Ayen sa chọn ighene na uko womarẹ ayen vwọ vuẹ ayen oborẹ ayen yonore, ẹkẹvuọvo o ji fo nẹ ayen riẹn nẹ “erhuvwu rẹ akpọ na ra wan vrẹn” ọtiọyena, ọ sa dia obo ri fori ayen vwo yono ena kpokpọ re vwo ruẹ erọnvwọn enẹna.—1 Kọr. 7:31.

4. Mavọ yen iniruo okinriariẹ vwo dje ọkpọ re uruemu rẹ ihwo ri Livae phia?

 ⁴ Ihwo re ghwore ri vwomakpotọ mrẹvughe nẹ ọke rẹ ayen da ghwore, ayen rhe che se ru te oborẹ ayen ruẹ jovwo-o. Kerẹ udje, roro kpahen iniruo okinriariẹ rẹ avwanre. Ọke rẹ ayen de te ẹgbukpe 70 re, ka vwẹ uphẹn rẹ ẹga ọfa vwọ kẹ ayen. Ọyena sa dia egbabọse vwọ kẹ ayen. Oma vwerhen ayen siẹrẹ ayen da vwẹ ukẹcha vwọ kẹ iniọvo rayen. Ọyen uphẹn rẹ ẹga rẹ ayen vwo ẹguọnọ rọyen mamọ, ayen ji vwo owenvwe ọgangan rẹ ayen je vwọ ga vwẹ ẹdia yena. Ẹkẹvuọvo, ayen riẹnre dẹn nẹ oyoma rere ighene vwọ vwẹrote iruo ọtiọyena. Fikirẹ ọtiọyena kẹ ayen dje ọkpọ rẹ uruemu ro rhe ihwo ri Livae rẹ ọke rẹ emọ rẹ Izrẹl phia, ọke rẹ emọ ri Livae na de te ẹgbukpe 50 re, kẹ ayen dobọ rẹ ẹga rẹ ayen vwọ phia vwẹ itabanako na jẹ. Ọ dia uphẹn rẹ ẹga rayen vwẹ itabanako na yen kẹ ihwo ri Livae na omavwerhovwẹ-ẹn. Ayen ni kuphẹn kuphẹn rẹ ẹga ro rhiephiyọ kẹ ayen ghanghanre vẹ owenvwe rẹ ayen vwọ chọn ighene na uko. (Ukeri 8:25, 26) Nonẹna, dede nẹ iniruo okinriariẹ de te ẹgbukpe 70 re ayen rhe kiẹn ikoko-o, ẹkẹvuọvo, ayen je vwẹ ukẹcha vẹ ọbọgan vwọphia vwẹ ukoko rẹ ayen da ga.

5. Die yen wo yono vwo nẹ udje ri Dan kugbe Katie?

⁵ Roro kpahen udje ri Dan rọ gare kerẹ oniruo okinriariẹ vwẹ ẹgbukpe 23. Ọke rẹ  Dan vwo te ẹgbukpe 70, e de wene uphẹn rẹ ẹga rọyen vẹ ọ rẹ aye rọyen Katie kpo ekobaro oghẹresan. Mavọ yen ayen sa vwọ nuẹ nene uphẹn rẹ ẹga kpokpọ rayen na? Dan tare nẹ ọyen vwo ewian buebun enẹna vrẹ obo ri jovwo. Ọ vwẹrote ewian rẹ ukoko rọ hepha na, ọ chọn iniọvo eshare uko ayen se vwo muwan vwọ ke uphẹn rẹ ẹga, ọ je chọn efa uko rẹ ayen se vwo vwobọ vwẹ aghwoghwo re ruẹ vwẹ irere ride kugbe uwodi. Ihwo re ghwore, owenẹ wọ hẹ iruo rẹ ẹga ọkieje yẹrẹ wọ herọ-ọ, wọ se ru emu buebun vwọ chọn ihwo efa uko. Mavọ? Nuẹ vwo nene ẹdia wọ hepha enẹna, wene obo wọ vwọ tua rere wọ tẹnrovi obo wo se ru ukperẹ obo rẹ wo che se ru-u.

6. Diesorọ e vwo vwo uruemu rẹ omaevwokpotọ? Djudje rọyen.

⁶ Ohwo rọ vwomakpotọ riẹn asan rẹ ẹgba rọyen teri. (Isẹ 11:2) Ohwo rọ vwomakpotọ rhẹro rẹ obo re vrẹ ẹgba rọye-en. Ohwo tiọyena vwo omavwerhovwẹn ji muomaphiyọ iruo ro tere obọ. A sa vwẹ ohwo tiọyena vwo dje ohwo rọ gua imoto kpo enu rẹ ugbenu. Ohwo rọ gua imoto na che wene gear na kpo gear 1 rere o se vwo yeren ugbenu na. Vwọrẹ uyota, ohwo rọ gua imotọ na cha ra gua erherha dede na oyan yẹn ọ hepha. Ọtiọyen ọ je hepha, ohwo rọ vwomakpotọ riẹn ọke ro fori ro vwo ru ewene rere o se vwo vwobọ vọnvọn vwẹ ẹga ri Jihova.—Fil. 4:5.

7. Mavọ yen Barzillai vwo dje uruemu rẹ omaevwokpotọ phia?

⁷ Jokaphiyọ udje ri Barzillai, ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 80 Ovie Devid de durhie nẹ ọ dia ọvo usun rẹ eghwanran rọyen. Barzillai rọ dia ohwo rọ vwomakpotọ da sen. Kidie nẹ ọ riẹnre nẹ ọyen ghwore, o de jiri Chimham rọ dia eghene vwọ kẹ Ovie Devid nẹ ọ reyọ ẹdia rọyen na. (2 Sam. 19:35-37) Kerẹ Barzillai, oma vwerhen ihwo re ghwore rẹ ayen vwọ vwẹ uphẹn kẹ ighene nẹ ayen wian.

8. Mavọ yen Devid vwo dje uruemu rẹ omaevwokpotọ phia ọke ro vwo vwo ẹwẹn rọ vwọ bọn uwevwin rẹ ẹga na?

⁸ Ovie Devid ji dje omamọ rẹ udje rẹ omaevwokpotọ phia. Ọ ghene guọnọ bọn uwevwin vwọ kẹ Jihova. Ẹkẹvuọvo, ọke rẹ Jihova vwọ vuẹ nẹ ọmọ rọyen Solomọn yen vwo uphẹn ro vwo ru ọtiọyen, Devid de rhiabọreyọ orhiẹn-ebro ri Jihova ji bicha owian rẹ ebanbọn na. (1 Ikun17:4; 22:5) Kidie nẹ Solomọn “ọmotete oruẹ o ji vwo ọhọ-ọ,” ọ dia ọyen Devid vwo no nẹ ọyen me yovwin vwọ kẹ owian na-a. (1 Ikun 29:1) Devid riẹnre nẹ a cha bọn uwevwin rẹ ẹga na kidie nẹ Jihova che bruba owian na, ọ dia ifiki rẹ edje yẹrẹ obo rẹ ohwo ro che mu usiokọ rẹ owian na vwo ọhọ te-e. Kerẹ Devid, nonẹna, ihwo re ghwore je wian gangan vwẹ ẹga ri Jihova dede nẹ uphẹn rẹ ẹga rayen weneri. Ayen je riẹn nẹ Jihova che bruba vwọ kẹ ighene re wian ewian rẹ ayen ka wian jovwo na.

9. Mavọ yen oniọvo ọvo rọ ga kerẹ ọvo usun rẹ iniọvo re ga vwẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko vwo dje uruemu rẹ omaevwokpotọ phia?

⁹ Vwẹ ọke rẹ avwanre na, oniọvo ọshare ọvo re se Shigeo dje uruemu rẹ omaevwokpotọ phia. Vwẹ 1976 Ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 30, e de vwo mu nẹ ọ ga kerẹ ọvo usun rẹ iniọvo re ga vwẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko. Vwẹ ukpe ri 2004 ọ da rhe dia Ọrọvwẹrote Iruo rẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko na. Ọke vwọ yan obaro, o de rhi noso nẹ ọyen rhe vwo ẹgba rẹ owian na kirobo ri jovwo-o, nẹ ọyen rhe se ruẹ obo ro fori nẹ ọyen ru vwẹ ọke ro fori nẹ e vwo ruo re-e. Ọ da nẹrhovwo kpahọn, ji roro kpahen ebruphiyọ  ro che norhe siẹrẹ eghene ọfa da vwẹrote iruo na. Dede nẹ Shigeo rha ga kerẹ Ọrọvwẹrote Iruo rẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko na-a, jẹ ọ vẹ iniọvo re ga vwẹ umẹ na nabọ wian kuẹgbe. Kirobo ra mrẹre vwẹ udje ri Barzillai, Ovie Devid, kugbe Shigeo na, ohwo rọ vwomakpotọ cha tẹnrovi obo rẹ ighene na riẹnre rẹ ayen se ru ukperẹ obo re ayen che se ru-u yẹrẹ obo rẹ ayen riẹnre-e. O che ni ayen kerẹ ihwo ri nene ọyen vwanvwan oma-a, ukperẹ ọtiọyen, o che ni ayen kerẹ ihwo re vẹ ọyen gba wian kuẹgbe.—Isẹ 20:29.

10. Oka rẹ uruemu vọ yen ofori nẹ ihwo re ghwore djephia kpahen ighene rehẹ ukoko na?

¹⁰ Ihwo re ghwore ni ighene kerẹ okẹ ro nẹ obọ rẹ Oghẹnẹ rhe, ayen vwo ọdavwaro kpahen obo rẹ ighene na se ruẹ. Rẹ ogangan rayen vwo shekpotọ na, oma vwerhen ihwo re ghwore na nẹ ighene herọ ri vwo owenvwe re vwọ wian ji bicha ukoko na.

11. Mavọ yen Rutu 4:13-16 vwo djephia nẹ erere herọ siẹrẹ ihwo re ghwore de rhiabọreyọ ukẹcha rẹ ighene?

¹¹ Udje ri Naomi vwẹ Baibol na ghwa uvi rẹ udje rẹ ohwo rọ ghwore ro rhiabọreyọ ukẹcha rẹ eghene vwọ kẹ. Ọmọshare ri Naomi vwo ghwu nu, ọ da vuẹ Rutu nẹ o rhivwin bru ihwo rọyen ra. Ẹkẹvuọvo, Rutu senre, o de nene Naomi kpo Bẹtlẹhẹm. Naomi rhiabọreyọ ukẹcha ri Rutu vwọ kẹ. (Rutu 1:7, 8, 18) Ọnana ghene hwarhiẹ ebruphiyọ vwo rhe eya ivẹ nana. (Se Rutu 4:13-16.) Omaevwokpotọ cha chọn ihwo re ghwore uko vwọ vwẹrokere udje ri Naomi.

12. Mavọ yen ọyinkọn Pọl dje ọdavwaro rọyen phia wan?

¹² Ọyinkọn Pọl dje ọdavwaro phia kpahen ukẹcha rẹ iniọvo na vwọ kẹ. Kerẹ  udje, ọ kpẹvwẹ iniọvo rehẹ Filipae fikirẹ ekuakua rẹ ayen vwo rhe. (Fil. 4:16) O dje ọdavwaro phia kpahen ukẹcha rẹ Timoti vwọ kẹ. (Fil. 2:19-22) Pọl je kpẹvwẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ ihwo re vwẹ ọbọngan vwọ kẹ ọke re vwo muo kpo uwodi ọfa vwẹ Rom. (Iruo 28:15) Pọl ọyen ohwo vẹ uriẹn rọ yan oyan ogrongron ro se vwo ghwoghwo je bọn ukoko na gan. Ẹkẹvuọvo, ọ je vwomakpotọ rhiabọreyo ukẹcha vwo miẹ iniọvo na.

13. Mavọ yen ihwo re ghwore se vwo dje ọdavwaro phia vwọ kẹ ighene?

¹³ Ihwo re ghwore, ovwan se dje ọdavwaro phia vwọ kẹ ighene rehẹ ukoko ovwan vwẹ idjerhe buebun. Ọke rẹ ayen da guọnọ chọn wẹ uko vwọ hwa osa rẹ omẹfan wẹn, dẹ erọnvwọn evo kẹ wẹ, yẹrẹ ru erọnvwọn efa ru wọ guọnọre kẹ wẹ, rhiabọreyọ ukẹcha rayen na vẹ ọdavwaro. Karophiyọ nẹ ukẹcha rayen na ọyen idjerhe ọvo rẹ Jihova vwo dje ẹguọnọ rọyen kẹ wẹ. Wọ sa rhe dia uvi rẹ ugbeyan rẹ ihwo tiọyena re vwẹ ukẹcha kẹ wẹ na. Je davwẹngba vwọ chọn igbeyan wẹn uko vwo sikẹrẹ Jihova, vuẹ ayen obo rẹ oma vwerhen owẹ te wọ da mrẹ ighene re davwẹngba ayen se vwo bicha ukoko na. Muegbe wẹ vẹ ayen vwọ ghwọrọ ọke kugbe je vuẹ ayen kpahen obo wo rhiẹromrẹ re. Wo de ru ọtiọyen, “gba kpẹvwe” Jihova fikirẹ ighene ro si rhe ukoko na.—Kọl. 3:15; Jọn 6:44; 1 Tẹsa. 5:18.

14. Mavọ yen Ovie Devid vwo djephia nẹ ọyen ohwo ro ruẹse.

¹⁴ Udje rẹ Ovie Devid na ji dje omamọ re uruemu ọfa phia ro fori nẹ ihwo re ghwore vwẹrokere—Uruemu re vwo ruẹse. Ọ vwẹ igho vẹ ekuakua eghanghanre efa romobọ rọyen vwọ kpahotọ vwo bicha ebanbọn rẹ uwevwin rẹ ẹga na. (1 Ikun 22:11-16; 29:3, 4) O ru enana eje dede nẹ ọ riẹnre nẹ odẹ ri Solomọn yen che vwo se uwevwin rẹ ẹga na. Ọke rẹ avwanre rhe vwo ẹgba re vwo vwobọ vwẹ owian rẹ ebanbọn rẹ ukoko na kirobo ri jovwo-o, e ji se bicha ewian nana womarẹ utoro rẹ avwanre kirobo rẹ avwanre se ru te. Avwanre je sa chọn ighene uko vwọ mrẹ erere vwo nẹ obo rẹ avwanre rhiẹromrẹ vwẹ ikpe buebun re.

15. Okẹ ọghanghanre vọ yen ọyinkọn Pọl vwọ kẹ Timoti?

¹⁵ Roro kpahen udje rẹ uruemu re vwo ruẹse rẹ ọyinkọn Pọl djephia. O durhie Timoti nẹ ọ vwomaba ọyen vwẹ owian rẹ imishọnare na, Pọl da nabọ rhievun yono eghene nana ena ro vwo ghwoghwo vẹ e ro vwo yono. (Iruo 16:1-3) Ena ri Pọl na nabọ chọn Timoti uko vwọ dia uvi rẹ oghwoghwota kugbe oyono rẹ iyẹnrẹn esiri na. (1 Kọr. 4:17) Timoti je vwẹ ena ri Pọl na vwo yono ihwo efa.

16. Diesorọ Shigeo vwo yono ihwo efa?

¹⁶ Kerẹ Pọl, oshọ rhe muẹ ihwo re ghwore nẹ ayen rhe che fiemu siẹrẹ ayen de yono ighene ayen sa vwọ wian ewian rẹ ayen wian jovwo vwẹ ukoko na-a. Kerẹ udje, Vwẹ ikpe buebun ọyen Shigeo re djunute siẹvure na vwo yono ighene re ga vwẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko na. O ruẹ ọnana rere o se vwo bicha iruo rẹ Uvie na vwẹ ẹkuotọ rọ da ga na. Ọtiọyena, ọke rọyen vwo te, ka rhe mrẹ oniọvo ro muwan rọ ga kerẹ Oniruo rọ Vwẹrote Umẹ na. Etiyin ẹgbukpe 45 re rẹ Shigeo vwọ ga vwẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko na re, ọkieje yen ọ vwọ vwẹ obo ro yonore vwọ chọn ighene uko. Iniọvo tiọyena ghene ebruphiyọ vwọ kẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ.

17. Vwo nene obo rehẹ Luk 6:38 die yen ihwo re ghwore sa vwọ kẹ ihwo efa?

 ¹⁷ Ovwan ihwo re ghwore na, ovwan odjephia nẹ ra vwọ ga Jihova vwọrẹ esegbuyota vẹ evun-ẹfuọn ọyen akpeyeren ro me yovwin kparobọ. Womarẹ udje rẹ ovwan, ovwan djerephia nẹ ọyen obo ri yoma re vwo yono je vwẹ uchebro ri Baibol vwo ruiruo vwẹ akpeyeren. Ovwan rhiẹromrẹ obo re ruẹ erọnvwọn wan jovwo vwẹ ọke rẹ awanre, ẹkẹvuọvo ovwan je mrẹ nẹ ofori ovwan vwo ru ewene vwo nene obo rẹ erọnvwọn hepha enẹna. Ovwan ihwo re ghworo tavwen ovwan ki bromaphiyame ji vwo idjerhe buebun rẹ ovwan sa vwọ chọn ihwo efa uko. Wọ sa vuẹ ihwo obo rọ vwerhen owẹ oma te wo rhi vwo vughe Jihova vwẹ ọke rẹ ọghwanrovwẹ wẹn na. Ọ cha vwerhen ighene na oma rẹ ayen vwo nyo oborẹ wo rhiẹromrẹ vẹ obo wo yono nẹ ayen rhe. Wo de vwo uruemu ra vwọ “kẹ” okẹ womarẹ wọ vwọ vwẹ obo wo yonore vwẹ akpeyeren vwo yono ihwo efa, Jihova che bruba kẹ wẹ gbidiki.—Se Luk 6:38.

18. Mavọ yen ighene vẹ emare sa vwọ chọn ohwohwo uko?

¹⁸ Siẹrẹ ovwan ihwo re ghwore de siẹkẹrẹ ighene na, kẹ ovwan se bicha ohwohwo. (Rom 1:12) Ohwo ọvuọvo vwo emu ọvo yoyovwin rẹ ohwo ro chekọ vwori-i. Ihwo re ghwore vwo aghwanre rẹ ayen yonori vwẹ uchọkẹ rẹ ayen hẹ akpọ re. Ighene vwo ẹgba vẹ uriẹn rẹ owian. Ọke rẹ ighene vẹ emare da wian kuẹgbe, ayen hwarhiẹ ujiri brẹ Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ obo djuvwu ro vwo ẹguọnọ rẹ avwanre na ra, ọyen jẹ ebruphiyọ vwọ kẹ ukoko na eje.