1. Gini wene sasa rengbe ani ka maaha tipa tirani wa ani atona kaa gbinza?

HO ANI atona ni kaa gbinza, ani ima rengba kaa gunde nga, Yekova amanganga sunge berewe na ani wa gu ko anaamangasunge na ani mburani ni paranga rani te. Wa vura duhe nga ani na gu ome berewe tirani ani adu na ni mburani ni paranga aboro te, ani ima rengba ka mangasunge na gu tatamana gbiati abirĩ mangaapai ani nawirikihe ka undo paranga aboro tipa ga Yekova riigbu naamangasunge na yo na tipa i idi bakere asunge. Kura wirina sa nga guko naima mangasunge ni bakumba tipa gbanga regbo aya, “Ho mi aadunga ni berewe na rengba ka manga bakere apai wa gu mi anaamangaha ya mbiko gbinza, mi adu na bakere tambuahe mbiko paranga awirina nga akumba adu kinaho nga aguyo naima rẽ tipa ka manga gu sunge re.”

2. Ginipai ani nika sakapai tipaha rogo gi kekeapai re?

² Gu kekeapai nasusi asakipai tipa wai paranga awirina agbia undo ho i ambeda ni gbe na sosono awirina. Rogo gi kekeapai re, ani nika bi wai rengbe agu asino du wa umbasitise, du ni agu aboro rugutirani na pa gaani rengbanapai, du na tambuahe gbiati du ni aboro gamahe narengbe ka undo sosono awirina i naamangasunge wa sa na paranga awirina nga gu naundo aboro dunduko rogo dungurati.

3. Ginipai AFiripoio 2:3, 4 apehe nga si gu Kristano du na umbasitise amangaha, na waigu rengbehe ka undo ni?

³ Si naida sosono awirina du na umbasitise ka si du nga i naida ka undo paranga awirina. Gu boro du na umbasitise nabi kura aboro nga i payo nakii tigani. (Oni gedi AFiripoio 2:3, 4.) Gu sosono awirina nayugo gi sino re ima rugatiyo na gupai nga, ti kura aregbo, boro ima rengba ka mangapai ngba dungu agene nga gu du ringbisihe kuti Ziazia Kekeapai na kuti wai si aida i mangi gu  sunge re. Rogo gi gene re, i abingo ho nga si naida aboro naamangapai kina wai i anaamangaha mbata kusayo te. (Batu. 7:10) I ima rengba ka undo paranga awirina ho i ape agu apai ni fuyo i nawirikihe ono i ima rugatiyo a na gupai nga, “gi zegino re nago ago” watadu si naˈariatihe aˈaria na si ima rengba ka ida i wiriki kura vovo gene mangaapai.—1 Kor. 7:31.

4. Waigu ababi adungurati ayugo ngbatunga gu sino aRevi adu na ni?

⁴ Gu sosono awirina du na umbasitise ima rugatiyo na gupai nga, ho i atona ka gbinza ni, i na rengba berewe ka mangaapai ni bakerehe wa gu i anaamangaha mbata te. Ni kpiapai, ani berẽnga pa gaani ababi adungurati. Ho garãyo ada ni ti 70, i nasana yo tipa i tona manga kura sunge kia. Gupai re ima rengba kadu ni kpakarakpakaraha. I anaabi gu gayo sunge nga ga undo awirinayo na nyanyakipaha. Si nga gu sunge i aima kpinyemuhe na i kindi na nyemu ka manga gu sunge re ni bakerehe gbe. Ono i ima rugatiyo na gupai nga, si ngbaangba paranga aboro mangi gu sunge re. Rogo gi gene re, i nayugo kina ngbatunga gu sino agu aRevi naadu rogo gu ringara aYisaraere naadu mbata anaayugoho, si anaida gupai nga i mbu mangasunge banye yo ho garãyo anida ni ti 50. Gu sosono aRevi re anidu na ngbarago si ki vura du nga kina gini sunge du be yo vurũ. I anaamanga gupai kakaka i anidu na rengba ka mangaha na kini undo paranga aboro. (Geda 8:25, 26) Areme, ho garã ababi adungurati ada ni ti 70, i nambu ta kaa biko dungu adungurati, ono i naundo gu dungurati ni bakerehe i akeda yo ku rogo ho na kini ngarasi he.

5. Ginipai mo awirikaha ti gu kpiapai aDan na Katie namoihe?

 ⁵ Oni bingo gu kpiapai nga ga Dan nga gu ko namangisunge ni babi adungurati tipa agarã 23. Ho garã Dan ada ni nga 70, i akedi ko gbiati diako nga Katie ni kparakpara abazakigene. Waigu i agbia ngbarago ti gayo vovo sunge? Dan aya ko awere na dungu apai tiko susi wai si anidu mbata! Ko namanga agu asunge nga ga dungurati, kini undo agu awirina nga akumba tipa i rẽ kada ni amoundo abaakumba, na kini raba kura aboro tipa i naamanga dezirepai rogo kikindigi agbata na rogo abambukiso. Sosono awirina, singia oni namangasunge Kindo ti aregbo dunduko watadu oni amanganga ha te, oni ima rengba ka undo kura aboro ni bakerehe. Ngba gini gene? Oni inidi tironi na wai apai naˈariatihe tipa roni, oni moi vovo asasa, na ki moiberã roni kuti gupai rengbe oni ka mangaha kuba gupai nga ka maaberã roni kuti gupai ka oni amanganga ha ya.

6. Tipagine duhe ti ni ni patatamana kadu ni gu boro rugutini na pa gani rengbanapai? Oni funga kpiapai tipa gipai re.

⁶ Gu boro rugutini na pa gani rengbanapai ima ino agu apai du ni na rengba ka mangaha na agu adunga ni na rengba ka mangaha ya. (Snz. 11:2) Mbiko gupai nga ni ima rugatini na pa gani rengbanapai, ni aberãnga gupai nga si naida ni mangi bakere apai kisusi gu du ni na rengba ka mangaha te. Ni sangbana gipai re, ni nadu na ngbarago na kini mangisunge kindi nyanyaki. Ani rengbe ka ringbisa gu boro rugutini na pa gani rengbanapai kuti gu boro naora na ngbagida na ni kini da ti ime i naba ngua bangirihe tipa aboro naasi rii he. Si kini idi gupai nga gu boro nazubo na ngbagida re zorõ azorã tipa ka si gu ime re. Si ni rengo nga ni nikaa ndu yee, ono ni nikaa ndu andu kumbatayo. Wakina gure a, gu boro rugutini na pa gani rengbanapai ima ino gu regbo si aida ni mangi ariapai ti ni na ni ki zogosi ti ni yee tipa gupai nga ni naandu kindi kumbatayo kaa iriso Yekova na kini undo kura aboro.—Frp. 4:5.

7. Ginipai nayugo gupai nga Baruzirai aima rugatiko na pa gako rengbanapai?

⁷ Oni berẽnga pa gu kpiapai nga ga Baruzirai nga guko garãko adu nga 80 ho Bakindo Davide asana ko ni ko da ni boro sa dagba gako abafurugute yo. Baruzirai aima ká gupai bakindo apehe fuko re. Ko aima ino gupai nga ko arengbanga ka manga bakere apai berewe te mbiko garãko, sidu, ko afu gu berãpai nga, gu paranga kumba nangia Kimama ndu kuba ko. (2 Sam. 19:35-37) Wakina Baruzirai, gu sosono awirina nga akumba na ngbarago ka mbu paranga awirina i naamanga kura asunge.

8. Waigu Bakindo Davide ayugu gupai nga ko aima rugatiko na pa gako rengbanapai nibipa me yekaru?

⁸ Bakindo Davide aima maa bawene kpiapai a nga ga du ni gu boro narugu tini na pa gani rengbanapai. Ko aaida ka me bambu fu Yekova na kpotokoyo dunduko. Ono ho Yekova agumba gupai ni fu Davide nga paranga Soromo du nika manga gu sunge re, Davide aima dia ga Yekova diaberã kugume na ko ki songodi gu sunge re na kpotokoyo dunduko. (1 Peka 17:4; 22:5) Davide aaberãnga gupai nga, ko narengbe ka me yekaru wenengai mbiko gupai nga Soromo angia “paranga kindi ata nyakada nga ya” te. (1 Peka 29:1) Davide aima ino gupai nga, i nika me gu yekaru re ame mbiko Yekova du naafu maku kurii gu sunge re, si aarunga riipa garã boro watadu gu inohe du agu aboro na ni nangbe mbatayo te. Sosono awirina nawirika Davide areme nindu yo kindi kumbatayo kaa mangasunge nyanyaki zavura ho gayo sunge aˈariatihe ni. Na i ima ino gupai nga, Yekova nika fu maku afu fu gu paranga awirina namanga agu asunge nga gu i anaamangaha mbata.

9. Waigu boro Rondo nga ga Be Basunge ayugu gupai nga ko aima rugatiko na pa gako rengbanapai?

⁹ Ti gi gaani regbo re, kpiapai kinaho nga ga gu wirina du rimoko nga Shigeo nayugu gupai nga  ko aima rugatiko na pa gako rengbanapai. Rogo 1976, ho garãko adu ni nga 30, i asia ko ko mangisunge rogo gu Rondo nga ga Be Basunge. Rogo 2004 ko ada ni barii gu Rondo nga ga Be Basunge. Kusa, ko aye ka rugatiko na gupai nga ko berewe na ome wa gu ko anidu na ni mbata te na si anaadia ko adia na gbanga regbo tipa ko nyasi gako sunge. Ko akpari fu Yekova tipa gupai re na ko ki berẽkurii ndu gupai duhe ti ni ni bawenepai paranga wirina di gu sunge nga ga du ni barii gu Rondo nga ga Be Basunge. Wa vura duhe nga Shigeo berewe nga barii gu Rondo nga ga Be Basunge te, ko nandu kindi kumbatayo kaa songoda Rondo Be-basunge. Agu akpiapai nga ga Baruzirai, Bakindo Davide, gbiati Shigeo ima yugo gupai nga, gu boro rugutini na pa gani rengbanapai naberãkurii gupai paranga aboro naima inoho, kuba gupai nga kaa berã tipa gupai si aida i wirikihe kindi. Ni abingo paranga aboro wa agu aboro ni amanga abaangirã na yo te ono wa abadiasunge.—Snz. 20:29.

10. Gini bipai du sosono awirina na ni tipa paranga awirina rogo dungurati?

¹⁰ Sosono awirina nabi paranga aboro nga i nga agamahe be Yekova na i na tambuahe tipa gipai re. Ho gu ome nga ga sosono aboro azora ni, i na tambuahe nga i na agu aparanga aboro nga aguyo du na ome tiyo na du na rengba gbiati nyemu ka manga gu sunge re na ka undo dungurati.

11. Waigu Ruta 4:13-16 ayugo gupai nga, sosono awirina nagbia undo agbia ti ida yo na undo be paranga aboro?

¹¹ Rogo Ziazia Kekeapai yo, Naomi nga gu bawene kpiapai nga ga gu sosono boro naidi na undo be paranga boro. Ti tonatonaha, Naomi asana dekurugbo wiiri nangia Ruta ri karagatiri fuo gari aboro. Ono tie, Ruta aima ká ka mbu Naomi na i andu wa sa na ri ku Betereme yo. Naomi aima du na bakere ngbarago nga Ruta andu na ri na ri aima dia ga Ruta undo kugume. (Ruta 1:7, 8, 18) Ni rengo, gipai re aima du ni bakerepa maku fu agu adee re dunduko ue! (Oni  gedi Ruta 4:13-16.) Umbasitise nika sa sosono awirina i pekefuo ga Naomi kpiapai.

12. Waigu gu mokedi nangia Pauro ayugu gako tambuahe?

¹² Gu mokedi nangia Pauro aima du na bakere tambuahe tipa gu undo ko agbiaha. Ni kpiapai, ko atambua agu aKristano naadu Firipoi yo tipa agu aũborose i akedihe fuko ni agamahe. (Frp. 4:16) Ko ayugu gako tambuahe tipa gu undo Timoteo afuhe fuko. (Frp. 2:19-22) Na Pauro afu tambuahe fu Mbori tipa agu aboro naye ka ngarasa ko ho i aandu ni na ko ni ziziboro ku Roma yo. (Amo. 28:15) Pauro angia gu boro naanidu na ome tiko na kini ndu anunguro tipa akutu amairo tipa kaa tungusapai na kaa nyakasa adungurati. Ono tie, ko adu na umbasitise na kini idi na undo be awirinako.

13. Waigu rengbe sosono awirina ka yugo gayo tambuahe fu paranga aboro?

¹³ Sosono awirina, oni ima rengba ka yugo gaoni tambuahe fu paranga awirina rogo dungurati ngba dungu agene. Ka si du nga i naida ka undo roni na ũnduge, ka ngbeka ahe furoni, watadu ka manga kura apai furoni, oni di gayo undo kugume na tambuahe. Oni tingidi gupai nga gayo undo nga gene sa dagba agu akuraha yo Yekova ayugo nyemuse furoni ngbaha. Oni ima rengba kada ni mbembedi abakurea agu aboro naundo roni. Oni naaˈasada ti aregbo dũ ka undo abakurearoni i du mbembedi na Yekova, na oni gumbapa wai fuyo du oni na ngbarago ka bi paranga aboro i nimangi ome ka rẽ tipa bakere asunge rogo dungurati. Na oni du na nyemu ka gumbapa agu apai fuyo mangi rogo gaoni raka yo. Ka oni mangihe wo, oni nika yugo tironi ni agu aboro ‘nafu tambuahe’ fu Yekova tipa gu paranga aboro ko nagbe yo ku rogo dungurati.—Koro. 3:15; Yo. 6:44; 1 Tesa. 5:18.

14. Waigu Bakindo Davide ayugu gu sino nga ga gamahe?

¹⁴ Rogo gu kpiapai nga ga Bakindo Davide, ani nabi kura sino yo nga gu si aida sosono awirina yuguhe—nga gu sino nga ga gamahe. Ko afu bakere marã gbiati kura nyanyakipa ahe rogo gako aũkumuko yo tipa si songodi me yekaru. (1 Peka 22:11-16; 29:3, 4) Ko aima manga gipai re wa si avura du vurũ nga ko aima ino gupai nga aboro nikaa fu bakere taarimo kina fu wiriko nangia Soromo tipaha. Ho adunga ome ni tirani berewe ka mangasunge mekaarago rogo ga Yekova riigbu ya, ani ima rengba kaa ndu kindi kumbatayo kaa songoda gu sunge mekaarago re nifu ani marã ni gamahe wa rengbe omerani na ni. Na ani ima rengba ka undo paranga awirina i gbia undo ti agu apai ani nawirikihe vuru agu agarã yo susi.

15. Gini nyanyakipa agamahe gu mokedi nangia Pauro afuhe fu Timoteo?

¹⁵ Oni berẽnga pa gu kpiapai nga ga gamahe gu mokedi nangia Pauro amoihe. Ko asana Timoteo tipa ko ye i naamangasunge amokedi na ko, na Pauro ayugu gu sino nga ga gamahe niyugo ko gako agene tungusapai na yugopai fu gu paranga kumba re. (Amo. 16:1-3) Ga Pauro rabahe aima undo Timoteo tipa ko du ni wene batungusi wene pangbanga na ni wene bayugupai. (1 Kor. 4:17) Na Timoteo tigako amangisunge na agu apai ko awirikihe be Pauro tipa ka raba kura aboro tipa tungusapai na yugopai.

16. Tipagine Shigeo aaraba aboro ti ni?

¹⁶ Sosono awirina agundenga areme nga ka i raba paranga aboro tipa i naamanga agu asunge i anaamangaha mbata rogo dungurati i dunga berewe na sunge tiyo te te. Ni kpiapai, tipa dungu agarã, Shigeo i nifura tipa ko kusayo anaafu rabahe rogo mangimangipai yo fu gu paranga awirina du rogo Rondo nga ga Be Basunge. Ko amangi gipai re tipa wa ka ko du na rengba ka undo na gu sunge nga ga Kindo rogo gu ringara ko amangasunge rogoho. Ni sangbanaha, ho rengba aadunga ni berewe beko kadu ni barii gu rondo nga ga Be Basunge ya, wirina adu kinaho naima gbia rabahe wenengai tipa ka diaba ko.  Shigeo ima mangasunge ni boro Rondo nga ga Be Basunge tipa agarã 45 na ko nandu kindi kumbatayo kaa mangasunge na agu apai ko nawirikihe kaa undo gu paranga awirina nga akumba na ni. Ni rengo, agu awirina du wa Shigeo naundo ga Mbori aboro ni bakerehe!

17. Ringbisihe kuti Ruka 6:38, ginihe rengbe sosono awirina ka fuhe fu kura aboro?

¹⁷ Sosono awirina, oni nga ndikidi gopai nayugo gupai nga mangasunge fu Yekova ni idapase gbiati du ni ruruse nga bawene gene raka kisusi. Oni ima yugo gupai furani na gaoni kpiapai nga, si ni wenepai furani ka ino abangua arengo nga ga Baibiri na kini mangipai kutini rogo gaani raka yo. Mbiko gu inohe du oni na ni, oni ima ino wai i anaamanga apai mbata kusayo, ono oni ima bi gupai a nga si naida aida oni inidi tironi na wai apai aˈariatihe. Gu sosono awirina zi bapatiza barambeda ima rengba ka undo kura aboro a ngba dungu agene. Oni ima rengba ka pepa wai pa ino oni Yekova nasa roni oni du na ngbarago ti gi regbo re rogo gaoni raka yo. Paranga awirina nika duadu na ngbarago kaa gia gaoni akpiapai na agu apai oni nawirikihe. Ka oni “fu he” nimanga oni sunge na agu apai oni nawirikihe rogo raka yo tipa ka raba kura aboro, Yekova nika fu amaku afu furoni ni bakerehe.—Oni gedi Ruka 6:38.

18. Waigu rengbe sosono aboro gbiati paranga aboro ka undo tiyo dagbatiyo?

¹⁸ Ho sosono awirina ambeda ni gbe na paranga awirina, si nika sa gupai nga i naasongoda tiyo dagbatiyo. (Rom. 1:12) I dunduko ni basasa du na nyanyakipa ahe beyo nga gu adunga be agu akurayo ya. Sosono awirina na tatamana gbiati inohe nga gu i nagbiaha rogo gayo raka yo. Paranga awirina na ome tiyo. Ho paranga aboro gbiati sosono aboro amangasunge ni wa sa wa abakure, i naye na taarimo fu gu Barani du ngbangbaturũ yo nga boro nyemuse na i ki ngia pa maku fu aboro dunduko rogo dungurati.