'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 37

«A ˗dho ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˗zuzuu»

«A ˗dho ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˗zuzuu»

«A ˗dho ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu, kö pë ꞊bhlëësü ˗nu ˈwo ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗wo nu n ˗gɔ ˈkɔɔ.»​—AGG. 2:7.

ˈˈTAN 24 ˗Ka nu ˈkwa ˗da Zoova ˗bha ˗tɔn ˗ta

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *

1-2. ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˗mɛɛn ˈö dho kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈö Aʒe ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ?

«ˈYI DHO ˈˈkan yi ˗ta kö ꞊piikɔ ˗nu waa ˈkɔ zii ˗nu ˗wo ˗lo ˗ni ˈgü.» «Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ zuʋ̈ˈˈ ˗kun kaanˈˈ ˗sü ˈka ˈˈkwöö. Mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˗pö ˗yö ˗kë minitö ꞊plɛ ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ man ˗zë ˗yö ˗kë n ˈgü ꞊dhɛ pë ˈö ꞊gwëë ꞊dedewo ˗a ˈdhö.» ˈˈSɛ ˈö ꞊zii Nepalö ˗kwɛ 2015 ˈka, mɛn ˈbhaa ˗nu ˈwo dha ˗a ˗gɔ pë ˈwo˗ pö ˈyö bhë. Ka ˗kë mü ˗be ˈö ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈö ˗kë ka ˈˈɲaan ˈka, ka ˗zo ˈti ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ˗bhɔ ˗a ˈka ˈˈvaandhö.

2 ˈˈTʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗bha ꞊ziisü ˈbha ˗yö kë ˗ni ˈgü. ˗A ˗dhɛ ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗ni ˈgü yö, ˈyii kë ˈˈkwipö ɛɛnˈˈ ˈˈsɛgɔ dosɛnŋ ˗bha ꞊ziisü ˈka. ˈˈSɛgɔ ˈˈpɛpɛ ˗bha ꞊ziisü ˗mü. ˗Dhɛ ˈö˗ zü ˗yö dɔ, ˗a ˗kwɛ ˗ya kë ꞊va ꞊dɛɛ. ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Aʒe ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö: «Pë ˈö ˗Gblüdë Zoova ˗ya pö ˈyö ꞊nɛn: ‹˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho kö ˈa dhaŋ˗, ˈˈsɛ, ꞊weeyi waa ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˗an ˗zuzuu ˈzü.›»​—Aggée 2:6.

3. ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü waa ˈˈsɛ ˗bha ꞊ziisü ˗an ˗bhokopiʋ̈dhɛ ˈnën ˗tɔ mën?

3 ˈˈSɛ ˗ya ꞊zii, pë shiʋ̈ˈˈ ꞊nën ˈö˗ wo dosɛnŋ. ˈˈKɛɛ ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˈö Aʒe ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, yö ˗zë ˈwɔn ˗së ˗nu ˈnën ˈwo go ˗a ˈgü. Zoova yöö ꞊dede ˗ya ˗pö: «A ˗dho ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu, kö pë ꞊bhlëësü ˗nu ˈwo ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗wo nu n ˗gɔ ˈkɔɔ.» (Agg. 2:7) Pë ˈö˗ pö bhë, ˗a ˗gɛn ö kun ˗dhö mɛn ˗nu ˗bha ˈka Aʒe ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˈyö ˗tɔ ˗mën? ˗A ˗gɛn ˈö ˈdhö kwa ˗bha ˈka ꞊dɛɛ ˈpö ˈyö ˗tɔ ˗mën? Kwa ˗dho dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗yɔ bɔ, kö ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a kë˗ ˈka kö kwa ˗kɔ ˗yö kë ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˈö ꞊dɛɛ ˗a ˈgü, ˈkwa˗ ˗wɔn blɛɛˈˈ.

MƐN ꞊FAANMËN ˗NƆƆN ˈÖ KUN AƷE ˗BHA ˈˈTƲ̈Ŋ ˈGÜ

4. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗yö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Aʒe bɔ ˈö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈?

4 Zoova ˗yö nɔɔn˗ ꞊bhlëësü ˈbha ˗dɔ ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Aʒe ˗gɔ. ˈˈSanni ˗ya bɔ, ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗kë ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. Zuifö ˗nu ˈwo go ˈˈgan ˈgü Babidhɔnö ˈwo dho Zedhizadhɛmö ˗kwɛ 537 ˈgü K.Y.B. bhë, ˗yö ˗kë ꞊dhɛ Aʒe ˗kë ˗an ˈˈpiʋ̈. ˈDhɛ ˈwo ˗lo, ˗wo ˗to mü ˈwo ˗ya Zoova ˗dhɔkëgükɔ dɔ ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈti ꞊gwëë ˈyö mɛn ˈgügawɔn ˈbha ˗yö ˗kan ˗an ˈgü. (Esd. 3:8, 10) ˗Gban ˈö mɛn ˗nu ˗wa wo ˗an ˗gɔ ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗an ˈgü ˗yö ˗ga ˈö ˈwo wo ꞊kwaa yö ˈö bhë ˗a ˗zü. (Esd. 4:4; Agg. 1:1, 2) Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö ˗kwɛ 520 ˈgü K.Y.B., Zoova ˗yö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Aʒe bɔ kö ˗yö ˗an ꞊faanmën, kö ˗wo ö ˗bha ˈkɔ dɔ ˗yö ɲën. *​—Esd. 6:14, 15.

5. ˈMën ˗kë ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Aʒe ˗bha nɔɔn˗ ˗yö ˗Zlan ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗zo ˗gban?

5 Aʒe ˗bha nɔɔn˗ ˈö bhë ˗ya ˗dɔ kö ˗yö Zuifö ˗nu ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban. ˗Yö ö ꞊faan ˗sü ˈö˗ pö Zuifö ˗nu ˈö ˗an ˈgü kun ga ˗sü ˈka bhë ˗an ˗dhɛ: «ˈˈSɛgümɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ka ˈgü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ ˈka yökë, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ a ka ˈˈpiʋ̈, pë ˈö ˗Zlan ˗Gblüdë Zoova ˗ya pö ˈyö bhë.» (Agg. 2:4) ˗Wo kpö ˈö ˗kë «˗Zlan ˗Gblüdë Zoova» ˈka bhë, ˗a dua ˗mü kö ˗yö ˗an ˗zo ˗gban. Zoova ˈö ˈˈkiö ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗bha ˈˈsɔdha ˗nu ˈka ˗an ˗gɔ ˗ta, Zuifö ˗nu dua ˗mü kö ˗wo wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ kö yö ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗ɲan ˗an ˗gɔ.

6. ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˈö Aʒe ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë ˗ya kë, ˈmën dho ˈgo ˗a ˈgü?

6 Zoova ˗yö Aʒe ˗bɔ kö ˗ya pö Zuifö ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˗dho ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗zuzuu. ˗Wo ˈö bhë ˗yö ꞊faan ˗nu Zuifö ˗nu ˈö ˗an ˈgü ˗ya ga, ˈö ˗wa wo ꞊kwaa ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ dɔ ˗sü ˗zü ˗an ˗dhɛ. ˗Ya ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗dho Pɛɛsömɛn ˗nu ˈö ˈwo kun ˈˈsɛgɔ ˈˈpiigbɩɩsü ˈka ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, ˗an ˗zuzuu. ꞊Yaa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ꞊trɔɔn dho kë ˗mën ˈka? ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dho wo bo ˗a ˗bha ˈkɔ dɔ ˗sü ˈka. ˗A ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈnën ˗tɔ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zuifö ˈka ˗wo ˗dho kpa ˗an ˗bha kö ˗wo Zoova ˗dhɔkë ˈkɔ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗A nɔɔn˗ ˗yö ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ꞊faanmën ꞊dedewo.​—Zach. 8:9.

YÖ ˈÖ ˈˈKPƆNŊTAADHƐ ˗ZUZUU ˗NI ˈGÜ ꞊DƐƐ

ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗zuzuu ˗yö ˈö kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ bhë, ü ˗kɔ ˗ya ˈgü ˗ee? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 7-8 ˗bha, ˗an ˈgü.) *

7. ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗yö ˗mɛɛn ˈö ˈkwa˗ kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

7 ˈWɔn ˈö Aʒe ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ bhë, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën kwa ˗bha ˈka ꞊dɛɛ? Zoova ˗yö ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗zuzuu ˗ni ˈgü ˈzü, ˈö kwa ˗kɔ ˈdhö ˗a ˗yö ˈgü ˈpö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü. ˗Kwa kwa ˗zota: ˗Kwɛ 1914 ˈgü, Zoova ˗yö Yesu Klito ˗ya ˈö bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈. (Ps. 2:6) ˗Yö ˗kun nɔɔn˗ yaa ˈka ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˗bha ˈka. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗Zlan ˗ya to ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗gɔ kö ˗wo mɛndhɛ kë ˗a ˈka, ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü Zoova ˗bha ˗gblüdë ˈˈwɛɛ ˈbha ˈti kë ˈˈsɛ ˗ta bhë, ˗ya yöködhiʋ̈. (Dhu. 21:24) ˗A ˗wɔn ˈgü ˈö sü ˗kwɛ 1919 ˗bha, Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wa pö ˗ni ˈgü mɛn ˗gban ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈɲan bhɔ. «ˈWɔn ˗taɔng ˗së ˈö ˗gban [˗Zlan] ˗bha ˗gblüdëdhɛ» ˗bha ˗a pö ˗sü ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗zuzuu ˗ni ˈgü.​—Mat. 24:14.

8. ˈKwa Psaume 2:1-3 ˗wo pö, mɛn ꞊vadhɛ ˗wo nɔɔn˗ ˈö ˈkwa˗ pö ˗ni bhë ˗a ˗sü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

8 Mɛn ꞊vadhɛ ˗wo wo ˗kɔ ˗ya kwa ˗bha nɔɔn˗ ˗gɔ ˗së ˈka ˗ee? ˗Abin, ˈwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha. (Psaume 2:1-3 ˗wo pö.) ˈˈSɛgɔ ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ zuʋ̈ˈˈ ˗ya wlüüˈˈ. ˈWaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈwo wo ˗kɔ ˗ya Zoova ˗bha ˗Gblüdë ˈö˗ ˗ya ˗a ˗gɔ. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˈö ˈkwa˗ pö ˗ni ˈgü bhë, ˈwaa˗ ˈsü ‹nɔɔn˗ ˗së› ˈka. ˈˈSɛkɔɔnmɛn ˈbhaa ˗nu ˗wa kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan ˗wo ˗bha ˈˈsɛ ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈsɛkɔɔnmɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˗pö wo ˗Zlan ˗dhɔkë, ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˗wogbinŋdhɛ ˈto wo ˗gɔ ˗kplawo. ꞊Dhɛ ˗gblüdë ˗nu ˈwo kun Yesu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ˗an ˈdhö, ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗wo ˗gban mɛn ˈö Zoova ˗yö ˈˈɲɔn ˗lo ˗a ꞊troo bhë ˗a ˗gɔ, ˈyö ˈwo˗ ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˗an ˈˈklʋʋ bhɔ.​—Këw. 4:25-28.

9. ˗Mën ˈö Zoova ˈdhö ˈˈtʋ̈ŋ ˈto ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˗gɔ kö ˗wa kë?

9 ˈˈWɩ ˈö ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˈwaa˗ wo ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗bha bhë, ˗mën ˈö Zoova ˈdhö˗ kë ˗ni ˈgü? Psaume 2:10-12 ˗ya ˗pö: «˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗gblüdë ˗nu, ˈwɔnbhokoodɔdhe ˗yö kë ka ˗gɔ. Zakanmɛn ˗nu ˈö ˈka ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗ka ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗Zlan ˗yö ka dɔɔˈˈ. ˗Ka ˈˈsuʋ̈ Zoova ˗gɔ ˈka˗ ˗dhɔkë. Ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ꞊zii ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈka. ˗Kaa Gbö ꞊bhlëë ˗ya, ˈyaa ˈˈdhʋ̈ ˈwɔn ˗dho ˗shiö ˗Zlan ˗dhɛ ka ˗bha ˈö ka ˈgü ꞊shiʋ̈, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˗naanzuëëdhe ˗yö ˗nu ˈzozodhö. Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗bin ˗Zlan ꞊zlöö ˗an ˗bha ˗yö ˗së.» Zoova ˈˈgblü ˗yö ˗së, ˗a ˈwɔn ˈgü ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˈto ˗ni ˈgü ˗an ˗gɔ kö ˗wo wo ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗zota ˗kɔ ˗nu bho ˈˈgblʋʋ, ˈwo ˗wɩ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗ya ˈto ˗an ˗gɔ ˈyaa ꞊va ˈzüdho. ˈKwa ˗da ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü. (2 Tim. 3:1; Is. 61:2) Mɛn ˗nu dua ˗mü kö ˗wo gagade dɔ, kö ˗wo ˈˈwɩ ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗bha ˈzozodhö.

MƐN ˈBHAA ˗NU WO ˗KƆ ˗YA ˗SË ˈKA ˗ZLAN ˗BHA ˗GBLÜDËDHƐ ˗NƆƆN ˗GƆ

10. ˗Mën ˈö go ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˈgü ˈö ˗ya ˗sü ˈka Aggée 2:7-9 ˈgü?

10 ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˈö Aʒe ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë mɛn ˈbhaa ˗nu ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ ꞊waa˗ ˗zuzuu, «pë ꞊bhlëësü ˗nu ˗dho nu», ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ zuʋ̈puumɛn ˗nu ˈwo ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗wo ˗dho nu Zoova ˗dhɔkë. * (Aggée 2:7-9 ˗wo pö) Izai waa Mishe wo ˗de ˈpö ˗wa ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈwo˗ pö ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kë ˈˈdhʋ̈ «ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü.»​—Is. 2:2-4; Mich. 4:1, 2.

11. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblü do ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn man ˗blɛɛsü ˈka, ˗mën ˈö˗ ˗kë?

11 Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Kɛnö ˈö kwa ˗bha ˈkɔ ˈkpii˗ ˈgü, ˈdhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn man pë ˈö˗ ˗kë ˗kwaa ˗ga. ˗Dhɛ ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn man ˗a ˗kwɛ ˗ya kë ꞊dɛɛ 40, ˈˈkɛɛ ˗a ˗zo ꞊kun ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «˗Dhɛ ˈa gagade ˈö Biblö ˈgü ˗a man, ˈa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. A˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈman˗ pö ˈa kë Zoova ˗dhɛ ˗së kö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈa˗ ꞊slɔɔ, n dua ˗mü ˈa ˈˈkan ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˗bha, kö ˈa ˗klu Zoova ˗bha. A ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈyö ˈa˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈. A n ˗kɔ ˗bho ˈˈkpɔnŋtaawɔn ˗nu ˈgü, ˈyö ˈa ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈö ˈyii ˗dho ˈgo ˈˈgblʋʋ bhë, ˗a ˗wɔn ˗bha.»

12. Zoova ˗bha ˈkɔ ˗yö pa ˗sü ˈka ˈtɔbhɔdhe ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

12 ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha. ˈˈTʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu kpö ˗yö ˗da ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈. ˗Kwɛ 1914 ˈgü, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗kun mɛn ˈˈgblü ˗dɛdɛ ˈka. ˈˈKɛɛ ꞊dɛɛ, mɛn ˈwo ˗ʒiö mɛn ˈˈmliɲɔn ˈˈsaaga ˗ta ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗ni ˈgü wo ꞊faan ˈka, ˈyö mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗wo kpa ˗an ˗bha ˗kwɛ ˈˈpɛpɛ ˈka ˈwo Yesu ˗bha ga ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˗kë. ˗Kɔ ˈö bhë ˗a ˈka, ˈyö Zoova ˗dhɔkëgükɔ ˈö ˗kë ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˈka bhë, ˗a ˈˈpian ˈdhɛ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗ya pa pë ꞊bhlëësü ˗nu ˈwo go ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗an ˈka. ˗A kë ˗sü kö mɛn ˗nu ˈwo bhë ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ ˗wo kë mɛn suu ˗dɛɛ ˈka, ˗yö Zoova ˈtɔ bhɔ ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa.​—Efɛ. 4:22-24.

˗Zlan ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, ˗wa ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn pö ˗ni ˈgü zuʋ̈gblüdhi ˈka. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 13 ˈgü.)

13. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu kpö ˗bha ˗dadhiʋ̈ ˗sü ˗bha bhë, Biblö ˈˈɲan ˗mɛɛn ˈö˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈzü? (Pë ˈˈbin ˈö˗ kwi ˗ta bhë ˗a ˗ga.)

13 ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu kpö ˗bha ˗dadhiʋ̈ ˗sü ˈö bhë, ˗yö Izai ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 60 ˗bha ˗yökodhiʋ̈sü ˈka ˈpö. ˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 22 ˗ya ˗pö: «Mɛn kpö ˈdɛdɛ ˗dho kë mɛn ˈˈgblü ꞊va ˈka. ˈÖ mɛn kpö ˈˈtɩtɩ ˗yö ˗kë ˈˈsɛgɔ ˈˈpiigbɩɩsü ˈka. Man Zoova ˗mɛn a ˗dho ˗a kë ˈö yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈzozodhö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha.» ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ꞊dede ˗nu kpö ˗yö ˗da ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈, ˈwɔn ˈˈmlünmlünsü ˈbha ˗yö kë ˗ni ˈgü. Mɛn ˗nu ˈwo ꞊dhɛ pë ꞊bhlëësü ˗nu ˈdhö ˈˈdhʋ̈, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö nɔɔn˗ ˗së ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˈwo˗ pö. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗bɔ pë ˈö Izai ˗ya ˗dhɛ ˈˈsɛgɔ ˗nu ˈˈɲɔnyi bhë ˗a ˗ta ˈö ˈwo yö ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗kë. (Is. 60:5, 16) ˗An ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü kwa ˗zlanwopö ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ ˈˈsɛgɔ 240 ˈgü, ˈö ˈkwa ˈsëëdhɛ ˗nu ˗yökë ˗ni ˈgü ˗wo 1.000 ˈgü.

˗A ˈˈTƲ̈Ŋ ꞊NƐN

14. ˗Mën ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü?

14 ˈˈTʋ̈ŋ ˗kaanta ˈö ˈkwa dɔ ˗a ˈgü yö, ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˗yö mɛn ˗nu ˗blü ˗ni ˈgü kö ˗ya kë ꞊dhɛ ˗wo ˗dho wo ˗kɔ ˗ya ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ, ɛɛnˈˈ ˗wo ˗dho ˈdhaŋ˗ bho ˗gblüdë ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˈˈdhiʋ̈, ˗wa ˈsü wo ˗de ˈgü. Mɛn ˈö ˈdhö, ˗a dua ˗mü kö ˗yö ö ˗kɔ ˈˈyɛ ö ˗bha ˗bha. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wo ˈˈsɛ ˈwo˗ ˈgü ˗a ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ꞊bhlëë ˗ya, ˈwaa wo ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ɛɛnˈˈ ˈˈkpɔnŋtaawɔn gbɛ˗ ˈgü. (Wlɔ. 13:1-7) ˗Wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈɲan bhɔ. ˗Gblüdëdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈyaa ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗bha ˈka.​—Zan 18:36, 37.

15. ˈGüdandhe ˗mɛɛn ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ?

15 ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗yö ˗kɔ ˈö ˗Zlan ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗bha ˗klu ˗a ˗bha ˗sü dho ˗da ˗a ˈka ˈgüdandhe ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü, ˗a ˗zɔn. ˗A ˈgüdandhe ˗dho kë ˗gban kwa ˗gɔ ˗sü waa kwa ˈˈklʋʋbhɔsü ˈka. ˈˈSɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗dho wo ˗kɔ yö kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗ta, ˈwo mɛn ˗nu ˈö ˈwii ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈwo wo ˗kɔ ˗ya ˗an ˗gɔ, ˗an ˈˈklʋʋ bhɔ. (˗Dhɛ. 13:12, 15) ˗Wo ˗dho ‹ˈˈgbɩɩdhɛ ˗wɔ ˈzü ˈnë ˈsɛɛnnë ˗nu oo, mɛ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu oo, ꞊naɔmɛ ˗nu oo, ˈˈflɛɛmɛ ˗nu oo, ꞊dhuëng ˗nu waa˗ ˈwlɔɔ˗ ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗ta kö ˗wo ˈklëë˗ kpɔ wo ˗kɔ ˗së ˈgü ˗kɔ ˈˈdhɛ ꞊taa ɛɛnˈˈ wo ˗kpong ˈgü.› (˗Dhɛ. 13:16) ꞊Dhuëŋ ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗wo ˗an ꞊dɔa ˗kë kö mɛn ˈwo˗ ˗bha ˈka ˗wa dɔ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa ꞊dɛɛ, kwa dua ˗mü kö ˈmɛn ˈkwa bɔ ˗a ˈka ˈkwa˗ ˗zɔn. ˗Ya kë ꞊dhɛ kwa ˗kɔ ˗yö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗gblüdë ˗nu ˗gɔ, ˗wo ˗dho ˗a yö kwa ˗zota ˗kɔ waa kwa ˈˈtakɔ ˗nu ˈgü.

16. ˈMën ˗kë ˈkwa ˗dho kwa ˗bha ˗klu Zoova ˗bha ˗sü ˗gɛn ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü?

16 Kwa ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗wo ˈklëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha, kö ˈkwa kwa ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗an ˗dhɛ ˗ee? Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗wo ˈklëë˗ ˈkpɔ wo ˗bha, ˗wo ˗dho bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˈö ˈwo dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈. ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗pö ‹mɛ ˈbha ˈyaa ꞊mɔɔ˗ ˗bha kö ˗yö pë ˈdhɔ, ˈˈɛɛn kö ˗yö pë ˈgo, kö ˈklëë˗ ˈö wü bha˗ ˈtɔ ˈdhö˗ ˈgü bha, ˗a ˈˈnimlɔɔ ˈö ꞊dhɛ˗ ˈˈblɛɛn˗ ˈdhö ˈyaa˗ ˗mɛ ˗bha.› (˗Dhɛ. 13:17) Mɛn ˗nu ˈö ˈwo ˈklëë˗ kpɔ ˗an ˗bha ˈˈdhʋ̈ bhë, pë ˈö ˗Zlan dho ˗a kë ˗an ˈka ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 14:9, 10 ˈgü, ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wa ˗dɔ. Wo ˗zë ˈwii ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗wo ˈklëë˗ ˈkpɔ ˗an ˗bha. ˈPë ˈwo dho ˗a ˗ya wo ˗kɔ ˗së ˗bha ˈyö ˗tɔ: «A Zoova ˗bha ˈka.» (Is. 44:5) ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën yö kö ˈkwa kwa ˗bha ˗klu Zoova ˗bha ˗sü ˗ga. ˗Ya kë ˈˈgbɩɩ˗, Zoova ˗dho ˗a pö zuʋ̈gblüdhi ˈka ꞊dhɛ kwa ö ˗bha ˈka.

ˈˈSƐGƆ ˗NU ˗ZUZUUSÜ ˗TOTAABHASÜ

17. ˗Mën ˈö kwa ˗zo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö bhɔ ˗a ˈka ˈö ˗gban Zoova ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˗bha?

17 Zoova ˗ya zuʋ̈saadhɛ ꞊dede kë ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü. ˈYaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˈbha ˗mɛn ˈbha ˈgü ˗yö ˈˈshiʋ̈. (2 Piɛ. 3:9) ˗Ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈto mɛn ˈö ˈdhö ˗a ˗gɔ kö ˗yö ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˗nu ˈgü, ˗yö ˈˈwɩ ö ˗dhɔkësü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˗yö ˗dhö. Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈwo wo ˗kɔ ˗ya ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ bhë, ˈwɔn do ˈö ˗kë Fadhaɔn ˈka Moizö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗yö ˗dho kë ˗an ˈka. Zoova ˗ya ˗pö Fadhaɔn ˗dhɛ: «A ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be kö bhi ˗nu, ü ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu, ˈa pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë ka ˈka, ˈa ˈˈyua ˗ya ka ˗bha, ˈa ka bho ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. ˈˈKɛɛ n ꞊kwaa ˈa˗ wo ü ˗zü bhë, a˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈa n ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˗zɔn ü ˗dhɛ, kö n ˈtɔ ˗yö bhɔ ˈˈsɛtadhɛ ꞊gban ˈgü.» (Ex. 9:15, 16) ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˗dho ˗wo ˈö ˈˈsɛgɔ ˈˈpɛpɛ ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ꞊dede. (Ézéch. 38:23) ˗Yö ˗dho kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

18. (1) ˈˈSɛgɔ ˗nu ˗zuzuusü ˗mɛɛn ˈö ˗bɛnzë ˗sü ˈka ˈzü Aggée 2:6, 20-22 ˈgü? (2) Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˈö Aʒe ˗ya pö bhë, ˗yö ˗dho yökodhiʋ̈ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü?

18 ˈDhɛ Aʒe ga ˈö˗ ˗kwɛ këŋ ꞊va ˗yö ˗ʒiö, bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗wo ˈö Aggée 2:6, 20-22 ˈgü bhë, ˗a ˗bha ˗yökodhiʋ̈sü ˗dho kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü. (˗A ˗wo pö.) Pɔdhö ˗ya ˗pö: ‹ˈYö ˗ya mü ˈzü ˈö˗ pö kwa ˗dhɛ ꞊dɛɛ ꞊dhɛ: ‹ˈˈSɛ ꞊në n ˗wʋ ˗ya ꞊zii yi ˈbha ˈka, ˈˈkɛɛ ˗a ˈdhɛ ˈkö yöö kë ꞊taamasü ya˗ ˈgü kö ˗yö kë˗ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈka bha, dhang˗ ˗nu ꞊gban ˗dho ꞊zii!› ˗A pö ˈö˗ wo: ‹꞊Taamasü ya˗ ˈgü› bha ꞊në˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˗Zlan ˗ya ˗da ˗a ꞊gban˗ ˗dho ꞊zii ˈö ˗ziö, ˈyö˗ ˈdhɛ ˈö ˗todhʋ̈pë ˈka bha ˈö to.› (Ebl. 12:26, 27) ꞊Dhɛ ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuusü ˈdhɛ ˈö Aggée 2:7 ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë ˗a ˈdhö, ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuusü ˈdhɛ ˗dho kë, ˗yö ˗dho kë mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö Zoova ˗yö kë wo ꞊kɔɔnmɛn ˈka ꞊dhɛ Fadhaɔn ˈdhö, ˗an ˈgüshiʋ̈ ˗pë ˈka.

19. ˗Mën ˈö ˈyii ˗dho ꞊zii? ˈYö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

19 ˗Mën ˈö ˈyii ˗dho ꞊zii ɛɛnˈˈ ˈyii ˗dho ˈgo ö ˗pin ˗bha? Pɔdhö ˗ya ˗pö ˈzü: «꞊Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ [˗Zlan] ꞊ya kwa ˗ya ˗gblüdëdhɛ ˈö ˈyaa yën ˗a këmɛ ˈka ˗dhɛ ˈö yö ˗zë ˈyaa ꞊zii ˗a ˈgü bha ˗yö ˈto kwa ˈˈyaan, kö˗ ˗dhɔ kë ˗kɔ waa˗ ˗bha yë kë ˗kɔ ˈö ˗dhi ˗dhɛ ꞊në ˈkwa˗ kë˗ ˈka, ˗a ꞊bhlëë ˗ya ˗sü waa˗ ˗suʋ̈ ˗gɔ ˗sü ˈka.» (Ebl. 12:28) ˗Zlan ˗bha pë ꞊gban ˗zuzuusü ˈö bhë ˗ya ɲën, ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈˈkee dosɛnŋ ˈnën ˗dho ˈto. ˈYii ˗dho go ö ˗pin ˗bha toŋtoŋdhö.​—Ps. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. ˗Mën ˈö mɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë? ˈYö ˈkwa dho ˗an ˗takun ˗a kë ˗sü ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

20 ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˗ya ˈto, ˈyaa ꞊va ˈzüdho. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu dua ˗mü kö ˗wo wo ˗kɔ ˈˈyɛ ˈpë ˈwo dho ˗a kë ˗a ˗bha. ˗Tosɛta kë ˗kɔ ˈö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˈyö ˈwo dho ˈto ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗an ˈgü ˗yö shiʋ̈ˈˈ ˗ee? Ɛɛnˈˈ ˗wo ˗dho wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈwo ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗kë, kö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗wa ꞊slɔɔ ˗ee? ˗Yö ˗dho ˈsü ˗an ˗bha. (Ebl. 12:25) Kwa ˗bha ˗zlanwopösü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ˗nu ˗takun kö mɛn ˈwo dho bɔ ˗a ˈka ˗wo wo ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha. ˗Kwa mɛn ꞊bhlëësü ˗nu ˈwo ˈdhö ˗an ˗takun kö ˗wo wo ˗kɔ ˗ya ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ˗wo ˈö kwa Dëmɛn Yesu ˗ya pö ˗a ˈka. ˗Ya ˗pö: «ˈWuntaɔsë ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gludëdhɛ ˗wun ˗bha bhë ˗yö ˗dho ꞊blɛɛˈ˗ ˈsɛ ˈsaadhö ˗a ˈgü, ˗yö kë ˈdhö kö ˈkpongtaamɛ ˗nu ˈsaadhö ˗waan ˗a ma. ꞊Ya kë ˈdhö zlöö, ˈö ˈkpongtaadhɛ ˗yö yën.»​—Mat. 24:14, NTBL.

ˈˈTAN 40 ˈDe ˈü˗ ˗bhaa ˈka?

^ -Wo -bhüöö kpö 5 ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho Aggée 2:7 ˈgüman ˗kɔ ˗dɛɛ ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˗Kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a kë˗ ˈka kö kwa ˗kɔ ˗yö kë ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗zuzuu ˗sü ˈö bhë ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗a yö. Kwa ˗dho ˗a yö ˈpö ꞊dhɛ yö ˈö bhë, mɛn ˈbhaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗kɔ ˗ya ˗a ˗gɔ ˗së ˈka, ɛɛnˈˈ ˈwo ˗kɔ ˗a ˈka.

^ -Wo -bhüöö kpö 4 Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˗ya pö Aʒe ˗dhɛ bhë ˗ya ˗kë, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wo wo ˗bo ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ bha˗ dɔ ˗sü ˈka 515 ˈgü K.Y.B.

^ -Wo -bhüöö kpö 10 ˗A ˈdhɛ bhë, ˈwɔn ˈgüman ˗kɔ ˗dɛɛ ˗mü. ˈÖ kun ˗be kwa˗ ˗pö ꞊dhɛ zuʋ̈puumɛn ˗nu ˗bha ˗nu Zoova ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈyaa ˈsü ˈˈsɛgɔ ˗nu ˗zuzuu ˗sü ˗bha. Kpɔɔˈˈ ˗kwɛ 2006 ˈMɛn 15 ˗bha La Tour de Garde «Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö mɛn ˗nu ˗wa kpɔ» ˗bha.

^ -Wo -bhüöö kpö 63 PE ˈˈBIN ˗NU ˈKLƆƆ˗ ˗NU: Aʒe ˗yö ˗Zlan ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ꞊faanmën ˗ni ˈgü kö ˗wa ˗dhɔkëgükɔ dɔ, ˗wo wo bo ˗a ˈka. ˗Zlan ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˈwo ꞊dɛɛ ˈpö ˗wo ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn pö ˗ni ˈgü wo ꞊faan ˈka. Dhe waa ö ꞊gɔɔn ˗wo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗zuzuusü ˗kaanta ˈö ˗dho kë, ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü wo ꞊faan ˈka.