1-2. Prọfet Haggai ọkọdọhọ ke nso iditịbe ke eyo nnyịn?

ENYENE se ndusụk mbon emi ẹkebọhọde unyekisọn̄ emi eketịbede ke Nepal ke 2015 ẹketịn̄de. Owo kiet ọkọdọhọ ete: “Ke ufan̄ minit ifan̄ kpọt, mme ufọkurua ye n̄kani ufọk ẹma ẹwụre ẹbono ke isọn̄.” Owo efen ọkọdọhọ ete: “Idem ama enyek kpukpru owo. . . . Ediwak owo ẹdọhọ ke unyekisọn̄ oro akada n̄kpọ nte minit iba kpọt. Edi n̄kpọ a-minit iba oro eketie mi nte n̄kpọ ata ediwak hour.” Ekpedi afo ke utọ enyene-ndịk n̄kpọ oro eketịbe ọnọ, ukpûsọpke ufre.

² N̄kpọ ke enyen̄e mme owo ke eyo nnyịn emi, edi idịghe obio kiet m̀mê idụt kiet kpọt ke enyen̄e. Enyen̄e kpukpru mme idụt, onyụn̄ ebịghi etieti ọkọtọn̄ọ ndinyen̄e. Prọfet Haggai ama etetịn̄ aban̄a se itịbede emi ke Haggai 2:6. Enye ọkọdọhọ ete: “Ntem ke Jehovah mme udịm ọdọhọ ete, ‘Osụk kan̄a ini kiet—esisịt ini—ndien ami mmọn̄ nnyen̄e enyọn̄ ye isọn̄ ye inyan̄ ye obot.’ ”

3. Nso inam nnyen̄e emi Haggai eketịn̄de aban̄a okpụhọde ye eke unyekisọn̄?

³ Nnyen̄e emi Haggai eketịn̄de aban̄a itiehe nte eke unyekisọn̄ sia n̄kukụre se eke unyekisọn̄ esinamde edi ndibiat n̄kpọ. Enye emi enye eketịn̄de aban̄a anam ufọn. Jehovah ke idemesie ọdọhọ nnyịn ete: “Nyenyen̄e kpukpru mme idụt, ndien ndiye n̄kpọ emi ẹtode kpukpru mme idụt ẹyedụk ẹdi; ndien ami nyada ubọn̄ nyọhọ ufọk emi.” (Hag. 2:7) Didie ke prọfesi emi akan̄wam mbon eyo Haggai? Didie ke onyụn̄ an̄wam nnyịn mfịn? Iyọbọrọ mbụme iba oro inyụn̄ ikụt nte nnyịn itienede inyen̄e mme idụt mfịn.

4. Nso ikanam Jehovah ọdọn̄ prọfet Haggai utom ọnọ ikọt Esie?

⁴ Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Haggai akpan utom kiet. Kop mi se iketịbede mbemiso Jehovah ọdọn̄de enye utom oro. Etie nte Haggai ekesịne ke otu mme Jew emi ẹketode Babylon ẹnyọn̄ Jerusalem ke isua 537 mbemiso eyo Christ. Ikebịghike ke nti ikọt Abasi oro ẹma ẹkesịm Jerusalem, mmọ ẹma ẹsịn itiat idakisọn̄ temple Jehovah ẹnyụn̄ ẹtọn̄ọ ndibọp temple oro. (Ezra 3:8, 10) Edi mmọ ikanamke-nam utom oro ika anyan, ukọbọ ama anam ubọk emem mmọ, mmọ ẹnyụn̄ ẹtre utom oro. (Ezra 4:4; Hag. 1:1, 2) Ntre ke isua 520 mbemiso eyo Christ, Jehovah ama ọdọn̄ Haggai eketịn̄ ikọ emi edisọn̄ọde mmọ idem, onyụn̄ anam ọdọn̄ mmọ ndibọp temple oro mma. *—Ezra 6:14, 15.

5. Nso inam ikere ke etop Haggai ama ọsọn̄ọ ikọt Abasi idem?

⁵ Jehovah okoyom etop Haggai oro anam mme Jew ẹbuọt idem ye imọ. Prọfet oro ama aka ebịne mme Jew emi idem ekememde ọkọdọhọ mmọ uko uko ete: “Jehovah ọdọhọ ete: ‘Mbufo kpukpru mbio obio, ẹkop odudu n̄ko, ẹnyụn̄ ẹnam utom. Koro ami ndude ye mbufo,’ emi edi uyo Jehovah mme udịm.” (Hag. 2:4) Anaedi mmọ ndikokop ke etop oro oto “Jehovah mme udịm” ama ọsọn̄ọ mmọ idem. Udịm mme angel emi Jehovah enyenede idịghe ekpri, ntre akana mme Jew ẹbuọt idem ye Jehovah man mmọ ẹnam utom oro ẹma.

6. Nso ikenyene nditịbe ẹma ẹnyen̄e mme idụt nte Haggai eketịn̄de?

⁶ Jehovah ama ọdọn̄ Haggai ọkọdọhọ mme Jew ke imọ imọn̄ inyen̄e kpukpru mme idụt. Idem ama emem mme Jew, mmọ ẹnyụn̄ ẹtre ndibọp temple. Ntre se Jehovah akayararede oro ama ọsọn̄ọ mmọ idem koro ikọ esie ọkọwọrọ ke Jehovah ọmọn̄ enyen̄e Persia emi akakarade ofụri ererimbot ini oro. Nso ikenyene nditịbe Jehovah ama enyen̄e Persia? Akpa ekedi ke ikọt Abasi ẹyebọp temple oro ẹma. Ọyọhọ iba edi ke idem mbon emi mîdịghe mme Jew ẹyetiene mmọ ẹdituak ibuot ẹnọ Jehovah ke temple oro. Etop oro ama ọsọn̄ọ ikọt Abasi idem tutu!—Zech. 8:9.

7. Ewe utom emi enyen̄ede mme idụt ke nnyịn itiene inam? Nam an̄wan̄a.

⁷ Didie ke prọfesi Haggai an̄wam nnyịn mfịn? Jehovah afiak enyen̄e kpukpru mme idụt, nnyịn imonyụn̄ itiene enye inam utom oro. Se se idude mi: Ke 1914, Jehovah ama emek Jesus Christ ete edi Edidem Obio Ubọn̄ Esie emi odude ke heaven. (Ps. 2:6) Obio Ubọn̄ Abasi nditọn̄ọ ama abiat n̄kpọ ọnọ mme andikara ererimbot emi sia ọkọwọrọ ke “edimek ini mme idụt ọyọhọ.” “Edimek ini mme idụt” edi ini emi mîkodụhe edidem ndomokiet emi akakarade ọnọ Jehovah. Edi ini oro ama editre ke ini ukara Abasi ọkọtọn̄ọde. (Luke 21:24) Oro enen̄ede anam yak edi tọn̄ọ ke 1919, ikọt Jehovah ẹnen̄ede ẹsịn idem ẹdọhọ mme owo ke Obio Ubọn̄ Abasi kpọt ekeme ndinam kpukpru mfịna mme owo ẹtre. “Eti mbụk obio ubọn̄” Abasi emi nnyịn ikwọrọde do enyen̄e ofụri ererimbot.—Matt. 24:14.

8. Psalm 2:1-3 ọdọhọ ke ata ediwak mme idụt ẹda didie etop emi ikwọrọde?

⁸ Mme owo ẹda didie etop emi ikwọrọde? Ata ediwak imaha. (Kot Psalm 2:1-3.) Mme idụt ke ẹsịn editịm. Mmọ imaha ndinyịme owo emi Jehovah emekde ete akara. Mmọ  idaha etop Obio Ubọn̄ emi ikwọrọde nte “eti mbụk.” Ndusụk ukara ikam iyakke-yak ikwọrọ ikọ ke idụt mmọ! Kpa ye emi ediwak mme andikara idụt emi ẹdọhọde ke mmimọ inam n̄kpọ Abasi, mmọ inyịmeke ndisana ukara nyak. Nte mme andikara mfịn ẹkọbọde mbet Jesus owụt ke mmọ iyomke yak Enye Emi Jehovah Eyetde Aran akara mmimọ. Ukem ukem se mme andikara ke eyo Jesus ẹkenamde edi oro.—Utom 4:25-28.

9. Didie ke Jehovah odomo ndin̄wam mme idụt emi ẹsuade etop emi ikwọrọde?

⁹ Didie ke Jehovah odomo ndin̄wam mme idụt emi ẹsuade etop emi ikwọrọde? Psalm 2:10-12 ọbọrọ ete: “Ndien, ke emi, O ndidem, ẹnam n̄kpọ ye ikike; ẹyak ẹnen̄ede mbufo, O mme ebiereikpe ke isọn̄. Ẹnam n̄kpọ Jehovah ye ndịk ẹnyụn̄ ẹdara ye nnyekidem. Ẹtịm eyen inua, mbak Enye ediyat esịt ndien mbufo ẹtak ke usụn̄, koro iyatesịt esie awarade ndibụmede. Kpukpru mbon emi ẹdade enye ke ebiet ubọhọ ẹkop inemesịt.” Jehovah ọfọn ido ye mbon emi ẹkọbọde ikọt esie nte enye ọnọde mmọ ini yak ẹnam nnennen n̄kpọ. Mmọ ẹkeme ndisụk n̄kpụhọde ekikere nnyụn̄ nnyịme Obio Ubọn̄ Jehovah. Edi ini emi osụhọde ikponke aba sia idu uwem ke “mme akpatre usen.” (2 Tim. 3:1; Isa. 61:2) Utịt ekpere idahaemi akan nte ekedide, ntre ana mme owo ẹnam n̄kpọ usọp usọp man mmọ ẹdiọn̄ọ akpanikọ ẹnyụn̄ ẹbiere ndinam n̄kpọ Jehovah.

10. Haggai 2:7-9 owụt ke nso ufọn ididu ini ẹnyen̄ede mme idụt?

¹⁰ Ndinyen̄e mme idụt emi Haggai eketịn̄de aban̄a anam ndusụk owo ẹnam nnennen n̄kpọ. Enye ọkọdọhọ ke nnyen̄e oro ayanam ‘ndiye n̄kpọ emi ẹtode kpukpru mme idụt [oro edi, mbon emi ẹnyenede eti esịt]’ ẹdituak ibuot ẹnọ Jehovah. * (Kot Haggai 2:7-9.) Se Haggai eketịn̄de ebiet se Isaiah ye Micah ẹketịn̄de nte editịbede ke “mme akpatre usen.”—Isa. 2:2-4; Mic. 4:1, 2.

11. Brọda kiet akanam nso akpa ini emi enye okopde etop Obio Ubọn̄ Abasi?

 ¹¹ Brọda Ken emi anamde utom idahaemi ke ibuot itieutom nnyịn ke eteti se enye akanamde akpa ini emi enye okopde etop Obio Ubọn̄ emi enyen̄ede ererimbot, kpa ye emi edide esịm n̄kpọ nte isua 40 idahaemi. Enye ọdọhọ ete: “Akpa ini emi n̄kopde akpanikọ emi odude ke Bible, ama enem mi ndidiọn̄ọ ke nnyịn idu uwem ke mme akpatre usen idiọk ererimbot emi. Mma n̄kụt ke edieke nyomde yak Jehovah ama mi onyụn̄ anam mi nnyene nsinsi uwem, ke ana ntre ndida ye ererimbot emi edide fiọk ikpaka iso, fiọk ikpafiak edem, nnyụn̄ nda ikpat iba ye Jehovah. Mma mbọn̄ akam nnọ Jehovah nnyụn̄ nsọsọp nnam se akpanade nnam. Mma nsion̄o ubọk ke n̄kpọ ererimbot emi nnyụn̄ nyak idemmi nsịn ke idak Obio Ubọn̄ Abasi emi edikarade ke nsinsi.”

12. Didie ke ubọn̄ ọyọhọ ndamban̄a temple Jehovah ke mme akpatre usen emi?

¹² Imenen̄ede ikụt ke Jehovah ke ọdiọn̄ ikọt esie. Ibat mme owo emi ẹtuakde ibuot ẹnọ enye ke mme akpatre usen emi edi eyo esiere, enen̄ede ọdọk aka. Ke 1914, ikọt Abasi ẹkewak ekpri ẹbe tọsịn ition. Edi idahaemi mbon emi ẹsịnde idem ẹnam n̄kpọ Jehovah ẹwak ẹbe miliọn itiaita, ndien ediwak miliọn owo ẹsitiene nnyịn ẹdụk Editi kpukpru isua. Nte Jehovah asan̄ade atan̄ “ndiye n̄kpọ emi ẹtode kpukpru mme idụt” ọyọhọ ndamban̄a temple esie edi oro. Se Jehovah anamde man ẹtuak ibuot ẹnọ enye ke nnennen usụn̄ ke ẹkot ndamban̄a temple. Nte “ndiye n̄kpọ emi ẹtode kpukpru mme idụt” ẹtrede ndiọi n̄kpọ emi mmọ ẹkesinamde ẹnyụn̄ ẹmende obufa owo ẹsịne anam ẹnọ enyịn̄ Jehovah ubọn̄.—Eph. 4:22-24.

13. Siak mme prọfesi en̄wen emi prọfesi Haggai anamde ẹsu. (Se ndise ikpaedem Enyọn̄-Ukpeme emi.)

¹³ Prọfesi Haggai oro ndisu anam mme prọfesi en̄wen ẹsu. Uwụtn̄kpọ kiet edi enye emi odude ke Isaiah ibuot 60. Ufan̄ikọ 22 ọdọhọ ete: “Ekpri ayakabade edi tọsịn, esisịt oyonyụn̄ akabade edi ọkpọsọn̄ idụt. Ami Jehovah nyanam enye awara ke ekem ini esie.” Ediwak owo ndibụn̄ọ ntre ndụk esop Abasi anam ata eti n̄kpọ etịbe. Nso idi oro? Mbon oro ẹbụn̄ọde ẹdụk esop Abasi mi ẹtiene ẹsịn  idem ẹkwọrọ ikọ, ẹnyụn̄ ẹda nsio nsio ifiọk emi mmọ ẹnyenede ẹn̄wam esop Abasi ke nsio nsio usụn̄. Nsio nsio ifiọk emi mmọ ẹdade ẹn̄wam esop Abasi mi ke Isaiah okot n̄ko “mmọn̄eba mme idụt” emi ikọt Abasi ẹwapde. (Isa. 60:5, 16) Ndima nditọete emi ẹn̄wam yak ẹkwọrọ ikọ ke idụt 240, ẹnyụn̄ ẹn̄wam ẹsion̄o mme n̄wed Ikọ Abasi nnyịn ke se ibede usem 1,000.

14. Nso ke ana mme owo ẹbiere idahaemi?

¹⁴ Ndinyen̄e mme idụt ke mme akpatre usen emi anam mme owo ẹbiere m̀mê mmimọ iyom ndida ye ukara Abasi, m̀mê iyom ndida ye ukara ererimbot emi. Ana kpukpru owo ẹbiere n̄kan̄ emi mmọ ẹdidade inọ. Ikọt Jehovah ẹsinịm ibet idụt emi mmọ ẹdụn̄de, edi mmọ isisịnke ubọk ke n̄kpọ ukara ekededi. (Rome 13:1-7) Mmọ ẹdiọn̄ọ ke Obio Ubọn̄ Abasi kpọt ekeme nditre kpukpru mfịna emi mme owo ẹnyenede, ke Obio Ubọn̄ oro inyụn̄ isan̄ake n̄kpọ ndomokiet ye ukara ererimbot emi.—John 18:36, 37.

15. N̄wed Ediyarade ọdọhọ ke nso iditịbe emi ediyomde ikọt Abasi ẹwụt m̀mê mmọ ẹda ye anie?

¹⁵ N̄wed Ediyarade etịn̄ n̄kpọ emi editịbede ke mme akpatre usen, emi ediyomde ikọt Abasi ẹwụt m̀mê mmọ ẹda ye anie. Ukọbọ emi ẹkọbọde ikọt Abasi ọyọdọdiọn̄ ọsọn̄ ubọk. Nsio nsio ukara ererimbot emi ẹyeyom mme owo ẹtuak ibuot ẹnọ mmọ, mmọ ẹyenyụn̄ ẹkọbọ mbon emi ẹsịnde ndida ye mmọ. (Edi. 13:12, 15) Mmọ “[ẹyenyịk] kpukpru owo, n̄kpri ye ikpọ, imọ ye ubuene, mme amanaisọn̄ ye ifịn, [ẹte] ẹnọ mmọ idiọn̄ọ ke ubọk nnasia m̀mê ke ọkpọiso mmọ.” (Edi. 13:16) Ẹma ẹsinịm ifịn idiọn̄ọ ke eset man ẹdiọn̄ọ andinyene mmọ. Mbiet n̄kpọ oro eyetịbe ke eyo nnyịn emi. Ukara ẹyeyom kpukpru owo ẹnyene ndamban̄a idiọn̄ọ ke ubọk m̀mê ke ọkpọiso mmọ. Emi ọwọrọ ke mmọ ẹyoyom yak se kpukpru owo ẹkerede ẹnyụn̄ ẹnamde owụt ke mmọ ẹda ye ukara ererimbot emi.

16. Ntak emi anade inam se ikekeme man inen̄ede ida ikpat iba ye Jehovah idahaemi?

¹⁶ Ndi iyenyịme ndibọ ndamban̄a idiọn̄ọ emi inyụn̄ iwụt ke ida ye ukara ererimbot emi? N̄kpọ ọyọsọn̄ ye mbon emi ẹsịnde ndibọ idiọn̄ọ oro, ẹyenyụn̄ ẹnam mmọ n̄kpọ. N̄wed Ediyarade ọdọhọ ke ‘owo baba kiet idikemeke ndidep n̄kpọ m̀mê ndinyam n̄kpọ ibọhọke owo eke enyenede idiọn̄ọ emi.’ (Edi. 13:17) Edi ikọt Abasi ẹdiọn̄ọ se Abasi edinamde mbon emi ẹnyenede idiọn̄ọ oro ẹtịn̄de ẹban̄a ke Ediyarade 14:9, 10. Utu ke mmọ ndibọ idiọn̄ọ enye oro, se mmọ ẹdinamde editie nte mmọ ẹwet, “Ami nnyene Jehovah” ke ubọk mmọ. (Isa. 44:5) Idahaemi ke ana inam se idin̄wamde nnyịn ida ikpat iba ye Jehovah. Ima inam ntre, edinenem Jehovah ndidọhọ ke nnyịn idi ikọt imọ!

17. Kpa ye emi Jehovah akade iso ndinyene ime, nso ke nnyịn mîkpefreke?

¹⁷ Jehovah enyene ime ye mme owo etieti ke mme akpatre usen emi sia enye iyomke owo ndomokiet atak. (2 Pet. 3:9) Enye ọnọ kpukpru owo ini ndikabade esịt nnyụn̄ mbiere ndinam n̄kpọ nnọ imọ. Edi enye idinyeneke ime ye mmọ ke nsinsi. Mbiet n̄kpọ emi ọkọwọrọde Pharaoh ke eyo Moses ediwọrọ mbon emi ẹsịnde ndida ye ukara Abasi. Jehovah ọkọdọhọ Pharaoh ete: “Adan̄aemi n̄kpanyanade ubọk mi nda idiọk udọn̄ọ mmia fi ye ikọt fo man ẹsobo fi ẹfep ke isọn̄. Edi, ke akpanikọ, kpa ntak emi akanam mi  nsụk nnịm fi uwem, man n̄wụt fi odudu mi, man ẹnyụn̄ ẹtan̄a enyịn̄ mi ke ofụri isọn̄.” (Ex. 9:15, 16) Utịt utịt, kpukpru mme idụt ẹyediọn̄ọ ke Jehovah ikpọn̄ edi ata Abasi. (Ezek. 38:23) Nso idinam mmọ ẹdiọn̄ọ?

18. (a) Haggai 2:6, 20-22 ọdọhọ ke nso efen ke ẹdinyen̄e? (b) Nso iwụt ke ikọ Haggai oro ayafiak osu ke ini iso?

¹⁸ Ke ata ediwak isua ama ekebe tọn̄ọ Haggai akakpa, spirit Abasi ama anam apostle Paul ewet n̄kpọ emi okowụtde ke se ẹtịn̄de ke Haggai 2:6, 20-22 ayafiak osu ke ini iso. (Kot.) Paul ekewet ete: “Idahaemi enye ọn̄wọn̄ọ, ete: ‘Osụk kan̄a ini kiet efen ami nyenyen̄e isọn̄ ye enyọn̄ n̄ko.’ Ikọ oro ‘Osụk kan̄a ini kiet efen’ ọwọrọ edimen mme n̄kpọ oro ẹnyen̄ede mfep nte mme n̄kpọ oro ẹkenamde, man mme n̄kpọ oro owo mîkemeke ndinyen̄e ẹkpeka iso ẹdu.” (Heb. 12:26, 27) Se ẹnyen̄ede ke itien̄wed enye emi idịghe ukem ye eke Haggai 2:7. Eke enye emi ọwọrọ ke mbon emi mînyịmeke ke Jehovah enyene unen ndikara, ukem nte Pharaoh mîkenyịmeke, ẹyetak koro ẹyesobo mmọ ẹfep ke nsinsi.

19. Nso ke Abasi mîdinyen̄eke? Inam didie idiọn̄ọ?

¹⁹ Nso ke Abasi mîdinyen̄eke? Paul ọkọdọhọ ete: “Sia idibọde obio ubọn̄ eke n̄kpọ mîkemeke ndinyen̄e, ẹyak nnyịn ika iso inyene mfọnido oro owo mîdotke, emi otode ke enye nnyịn ikeme ndinam edisana utom oro Abasi enyịmede, ke mbak Abasi ye uten̄e.” (Heb. 12:28) Akpatre nnyen̄e emi ama okụre yak kpukpru n̄kpọ odobo obono, Obio Ubọn̄ Abasi kpọt edisụhọ. Idụhe n̄kpọ ndomokiet emi edimende ukara enye emi ifep!—Ps. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Nso ke ana mme owo ẹbiere? Didie ke ikeme ndin̄wam mmọ?

²⁰ Ini okụre ama! Ana mme owo ẹbiere m̀mê mmọ ẹyeka iso ẹdu uwem nte ererimbot emi oyomde ẹdu, ama ekem Abasi osobo mmọ, mîdịghe m̀mê mmọ ẹyedu uwem nte Abasi ọdọhọde man mmọ ẹnyene nsinsi uwem. (Heb. 12:25) Ima ikwọrọ ikọ inọ mme owo, iyekeme ndin̄wam mmọ ẹbiere m̀mê ewe ke mmọ ẹdimek ke otu oro. Ẹyak in̄wam ediwak “ndiye n̄kpọ” efen efen ẹbiere ndida nnọ ukara Abasi. Ẹyak iti n̄ko ke Ọbọn̄ nnyịn Jesus ọkọdọhọ ke “[ẹyekwọrọ] eti mbụk obio ubọn̄ emi ke ofụri isọn̄ nte ntiense ẹnọ kpukpru mme idụt; ndien adan̄aoro ke utịt edidi.”—Matt. 24:14.