1-2. Ebɛn asɛnkyerɛdze kwan do ɔwosow na wɔkãe too hɔ dɛ ɔbɔkɔ do wɔ hɛn aber yi do?

ASAASEWOSOW bi sii wɔ Nepal wɔ afe 2015. Dza hɔn a wonyaa hɔn tsir dzidzii mu no bi kãe nye yi: “Minitsi kakraabi ntamu no, adan ahorow a wɔtɔn adze wɔ mu nye adan dadaw pii dwuruuw dɛ nkrataa a wɔatsetsew mu.” “Nna obiara abɔ hũ. . . Nyimpa pii kãa dɛ asaasewosow no dzii bɛyɛ minitsi ebien. Emidze, nna ɔtse dɛ mbrɛ asaasewosow no kɔr do ber tsentsenntsen.” Sɛ biribi a ɔyɛ hũ dɛm to wo a, wo werɛ nnkefir ara da.

² Ɔwosow bi so rokɔ do ndɛ. Dɛm ɔwosow yi ka amanaman nyina. Jehovah rowosow amanaman a wɔwɔ wiadze nyina, na mfe pii na ɔakɔ do ayɛ dɛm. Nkɔnhyɛnyi Haggai kãa dɛm ɔwosow yi ho asɛm too hɔ. Ɔkãa dɛ: “Mbrɛ dɔm [Jehovah] kã nye yi: Prɛko bio, aka kuma, ma maawosow ɔsorsor, na asaase, na po, na asaasewewew.”​—Hag. 2:6.

3. Ebɛn kwan do na asɛnkyerɛdze kwan do ɔwosow a ɔrokɔ do ndɛ no nntse dɛ asaasewosow ankasa?

³ Ɔwosow a Haggai kãa ho asɛm no nnyɛ asaasewosow ankasa a ɔsɛɛ adze no. Mbom dɛm ɔwosow yi dze ndzepa ba. Jehovah nankasa kã kyerɛ hɛn dɛ: “Mobɔwosow amanaman nyina, na amanaman nyina ahwehwɛdze bɛba, na medze enyimnyam bɛhyɛ ofi yi mã.” (Hag. 2:7) Nna dɛm nkɔnhyɛ yi kyerɛ dɛn ma Haggai n’aberdofo no? Na ebɛnadze na ɔkyerɛ ma hɛn ndɛ? Yebosusu dɛm nsɛmbisa yi ho wɔ adzesua yi mu. Afei so, yɛbɔhwɛ mbrɛ yebesi enya kyɛfa wɔ ɔwosow a ɔrokɔ do ndɛ wɔ amanaman mu no mu.

4. Ebɛnadze ntsi na Jehovah somaa nkɔnhyɛnyi Haggai kɔr no nkorɔfo nkyɛn?

⁴ Jehovah maa nkɔnhyɛnyi Haggai edwuma bi a no ho hia dɛ ɔnyɛ. Hom mma yɛnhwɛ dza nna ɔrokɔ do wɔ Jerusalem ansaana Jehovah dze edwuma yi rehyɛ nkɔnhyɛnyi no nsa. Afe 537 A.H.B. no, Jewfo binom fii ndɔmmumfa mu wɔ Babylon sanee kɔr Jerusalem. Ɔbɛyɛ dɛ nna Haggai ka dɛm nkorɔfo no ho. Aber a Nyankopɔn n’asomfo anokwafo yi dur Jerusalem no, annkyɛr koraa na wɔtoow Jehovah n’asɔrfi no ne fapem no. (Ezra 3:8, 10) Naaso, mber kakraabi ekyir no awerɛhosɛm bi sii. Wohyiaa ɔsoɛrtsia ma hɔn abaw mu bui. Iyi maa wogyaa Nyankopɔn n’asɔrfi no si. (Ezra 4:4; Hag. 1:1, 2) Dɛm ntsi wɔ afe 520 A.H.B. no, Jehovah kãa kyerɛɛ Haggai dɛ ɔnhyɛ Jewfo no nkuran na onkenyan hɔn ma wonwie asɔrfi no si. *​—Ezra 6:14, 15.

5. Ehwɛ a, ebɛnadze ntsi na asɛm a Haggai kãe no hyɛɛ Nyankopɔn no nkorɔfo nkuran?

⁵ Edwuma a wɔdze hyɛɛ Haggai ne nsa no, botae a nna ɔtaa ekyir nye dɛ ɔbɔboa Jewfo no ma woeenya gyedzi wɔ Jehovah mu. Nkɔnhyɛnyi no dze akokodur kãa asɛm yi kyerɛɛ Jewfo a nna hɔn abaw mu ebu no. Ɔkãa dɛ: “Hom nhyɛ dzen, na hom nyɛ edwuma, [Jehovah] na ɔse: na mowɔ hom nkyɛn, dɔm [Jehovah] na ɔse.” (Hag. 2:4) Ɔda edzi dɛ asɛmfua ‘dɔm Jehovah’ no hyɛɛ hɔn nkuran. Jehovah wɔ abɔfo dɔm kɛse a wɔhyɛ n’ase. Dɛm ntsi, sɛ nna obesi Jewfo no yie a, nna ɔsɛ dɛ wɔdze hɔnho to no do.

6. Nna ebɛnadze na obefi ɔwosow a Haggai kãa ho asɛm no mu aba?

⁶ Jehovah somaa nkɔnhyɛnyi Haggai dɛ ɔnkɛkã nkyerɛ Jewfo no dɛ ɔbɔwosow amanaman nyina. Dɛm asɛm yi hyɛɛ Jewfo a nna hɔn abaw mu ebu ma ntsi woegyaa asɔrfi no si no nkuran dɛ Jehovah bɔwosow Persia ahenman no. Dɛm aber no nna Persia ahenman no na odzi tum wɔ wiadze nyina. Nna ebɛnadze na obefi ɔwosow yi mu aba? Odzi kan, nna Nyankopɔn no nkorɔfo bowie asɔrfi no si. Iyi ekyir no, nna hɔn a wɔnnyɛ Jewfo mpo bɛba abɛka hɔnho ma wɔaasom Jehovah wɔ asɔrfi a woesi no mu. Ɔda edzi dɛ asɛm yi hyɛɛ Nyankopɔn no nkorɔfo nkuran papaapa!​—Zech. 8:9.

7. Ndɛ, ebɛn ɔwosow edwuma na ɔrokɔ do a yenya mu kyɛfa? Kyerɛkyerɛ mu.

⁷ Haggai no nkɔnhyɛ no kyerɛ dɛn ma hɛn ndɛ? Hɛn aber yi do so, Jehovah rowosow amanaman no nyinara. Naaso, dɛm aber yi dze, yenya kyɛfa wɔ dɛm ɔwosow yi mu. Hom mma yensusu dɛm nokwasɛm yi ho nhwɛ: Afe 1914 no, Jehovah dze Jesus Christ sii No sor Ahendzi no do Hen. (Ndw. 2:6) Ahendzi a wɔdze sii hɔ no annyɛ wiadze etumfo dɛw. Nna ɔkyerɛ dɛ “amanaman aber no,” kyerɛ dɛ, ber a nna ɔhen biara nndzi tum dɛ Nyankopɔn n’ananmusinyi no, asõ anaa aba ewiei. (Luke 21:24) Dɛm ntsi, nkanka ofi afe 1919 no, Jehovah no nkorɔfo akɔ do abɔ dawur dɛ Nyankopɔn n’Ahendzi no nye adasamba enyidado kortsee. “Ahenman ho asɛmpa yi” a yɛkã no awosow wiadze nyina.​—Matt. 24:14.

8. Dɛ mbrɛ Ndwom 2:1-3 kyerɛ no, ndɛ, ebɛnadze na nyimpa pii yɛ wɔ asɛmpa a yɛkã no ho?

⁸ Nkorɔfo ayɛ hɔn adze dɛn wɔ asɛm yi ho? Nyimpa pii enyi nngye ho. (Kenkan Ndwom 2:1-3.) Amanaman no bo efuw. Na wɔnngye nyia Jehovah apaw no dɛ ondzi tum no nnto mu. Wonnhu dɛ Ahendzi ho asɛm a yɛkã no yɛ “asɛmpa.” Awerɛhosɛm nye dɛ, wiadze etumfo binom mpo abra hɛn asɛnka edwuma no! Ɔwɔ mu dɛ dɛm etumfo yi mu pii  kã dɛ wɔsom Nyankopɔn dze, naaso wɔmmpɛ dɛ wobegyaa hɔn tumdzi no mu ato hɔ na wɔaataa Nyankopɔn nedze no ekyir. Dɛ mbrɛ wiadze etumfo yɛe wɔ Jesus n’aber do no, dɛmara so na ndɛ, wɔsoɛr tsia Jehovah ne Nyia Ɔasera no no, na wɔtow hyɛ n’ekyirdzifo anokwafo do.​—Andw. 4:25-28.

9. Mbrɛ nyimpa pii yɛ hɔn adze wɔ asɛmpa no ho no, ebɛnadze na Jehovah yɛ wɔ ho?

⁹ Jehovah yɛ n’adze dɛn wɔ soɛr a amanaman no soɛr tsia asɛmpa a yɛkã no ho? Yehu mbuae no wɔ Ndwom 2:10-12. Hɔ kã dɛ: ‘Dɛm ntsi ahemfo, afei hom nhu nyansa: asaase do atsɛmbuafo, hom nhu dze. Hom mfa suro nsom Jehovah, na hom mfa ahopopo ndzi ehurusi. Hom mfew ɔba no ano, amma Nyankopɔn no bo eemmfuw, na hom aannhera wɔ kwan no mu, na aka kuma na n’ebufuw aadzɛw, esiarfo nye hɔn a wɔtwer no nyinara.’ Jehovah da ayamuyie edzi kyerɛ hɔn a wɔsoɛr tsia hɛn yi, na ɔma hɔn mber dɛ wɔnsesa hɔn akwan. Ber da ho ara wɔ hɔ ma hɔn dɛ wɔbɛsesa hɔn adwen na wɔaagye Jehovah n’Ahendzi no ato mu. Naaso, ber a aka no suar. Yɛtse wiadze ne “nda a odzi ekyir no mu.” (2 Tim. 3:1; Isa. 61:2) Ndɛ nye ber a ohia paa dɛ nkorɔfo hu nokwar no na wosi gyinae dɛ wɔbɔsom Jehovah.

10. Dɛ mbrɛ Haggai 2:7-9 kyerɛ no, ebɛn kwan do na nyimpa binom yɛ hɔn adze wɔ ɔwosow a ɔrokɔ do no ho?

¹⁰ Nyimpa binom so yɛ hɔn adze wɔ kwan pa do wɔ asɛnkyerɛdze kwan do ɔwosow a Haggai hyɛɛ ho nkɔm no ho. Ɔkãa dɛ dza obefi ɔwosow yi mu aba nye dɛ, “amanaman nyina ahwehwɛdze [anaa nyimpa akomapafo] bɛba” abɔsom Jehovah. * (Kenkan Haggai 2:7-9.) Isaiah na Micah nyina kãa dɛ nsɛm a ɔtse dɛm besisi wɔ “nda a odzi ekyir no mu.”​—Isa. 2:2-4; Mic. 4:1, 2.

11. Aber a odzi kan a onua bi tsee Nyankopɔn n’Ahendzi no ho asɛm no, ebɛnadze na ɔyɛe?

¹¹ Hom mma yɛnhwɛ mbrɛ amanaman a wɔrowosow hɔn no sii nyaa nkantando wɔ onua bi a wɔfrɛ no Ken do. Onua yi som wɔ wiadze nyina edwumayɛbea tsir. Ɔda ho ara kaa  ber a odzi kan a ɔtsee Ahendzi ho asɛm no wɔ bɛyɛ mfrenhyia 40 a etwa mu no. Ken kãa dɛ: “Ber a odzi kan a mubohun Bible mu nokwar no, mubohun dɛ yɛtse wiadze ne nda a odzi ekyir no mu, na iyi maa m’enyi gyee papaapa. Mubohun dɛ sɛ Nyankopɔn bɛgye me ato mu na meenya onnyiewiei nkwa a, ɔwɔ dɛ motwe moho fi wiadze bɔn yi ho na migyina Jehovah n’afã pintsinn. Medze mpaabɔ susuu ho, na mutuu ho anamɔn ntsɛmara. Motwee moho fii wiadze no ho na mekɛtaa Nyankopɔn n’Ahendzi a wonnkotum awosow no ekyir.”

12. Nda a odzi ekyir yi mu no, ebɛn kwan do na enyimnyam ahyɛ Jehovah no sunsum afamu asɔrfi no mu mã?

¹² Ɔda edzi dɛ Jehovah rihyira no nkorɔfo. Wiadze no ne nda a odzi ekyir mu no, yeehu dɛ nyimpa a wɔrosom Jehovah no, hɔn dodow kɔ ara na ɔrokɔ enyim. Afe 1914 no, nna Jehovah n’asomfo a yɛwɔ hɔ yɛ bɛyɛ mpemenum pɛ. Naaso ndɛ, hɛn dodow bor ɔpepem awɔtwe na yɛdze ahokẽka rosom Nyankopɔn. Afei so, afe biara, nyimpa ɔpepem pii na wɔbɛka hɛnho ma yɛyɛ Nkaadzi no. Dɛm kwan yi do no, “amanaman nyina ahwehwɛdze” ahyɛ Jehovah no sunsum afamu asɔrfi a ɔwɔ asaase yi do no mu mã. Dɛm sunsum afamu asɔrfi yi gyina hɔ ma Jehovah ne nhyehyɛɛ a ɔayɛ a ɔma yɛsom no nokwar mu. Afei so, nsesa a Jehovah n’asomfo yi yɛ na wɔhyɛ nyimpa fofor no hyɛ ne dzin enyimnyam.​—Eph. 4:22-24.

13. Ebɛn nkɔnhyɛ afofor na nyimpa a wɔreba Jehovah ne fie no ama enya mbamu? (Hwɛ mfonyin a ɔwɔ Ɔweɔn-Aban yi enyim no.)

¹³ Dɛm nsɛm a ɔyɛ enyigye yi ama nkɔnhyɛ afofor enya ne mbamu. Dɛm nkɔnhyɛ yi mu bi nye dza ɔwɔ Isaiah tsir 60 no. Nyiyimu 22 no kã dɛ: “Aketsewaba no bɛdan apem, na ekumaba no adan ɔman dzendzen: emi [Jehovah] na mebɛyɛ no har wɔ ne ber mu.” Osiandɛ nyimpa pii robɔsom Jehovah ntsi, biribi a ɔyɛ nwanwa rokɔ do. “Ahwehwɛdze” anaa nyimpa akomapafo yi wɔ hɔn adomakyɛdze na wɔwɔ ɔpɛ so dɛ wɔbɛkã “Ahenman ho asɛmpa” no. Iyi ntsi, Jehovah no nkorɔfo dze adomakyɛdze a Isaiah kãa ho asɛm dɛ “amanaman numfonsu” no ridzi dwuma. (Isa. 60:5, 16) Dɛm enuanom a wɔsom bo yi boa ma yɛkã asɛm no wɔ aman 240 do. Afei so, wɔboa ma wotsintsim Bible ho nwoma ahorow kɔ kasa bɔbor 1,000 mu.

14. Ebɛn gyinae na ɔwɔ dɛ nyimpa biara si no ndɛ?

¹⁴ Nda a odzi ekyir yi mu no, amanaman a wɔrowosow hɔn no rema nkorɔfo risi gyinae wɔ dza wɔbɛyɛ ho. Ana wɔbɛtaa Nyankopɔn n’Ahendzi no ekyir anaa wɔdze hɔnho bɔto wiadze ahendzi do? Iyi yɛ gyinae a ɔsɛ dɛ obiara si. Ɔman biara a Jehovah n’asomfo wɔ mu no, wodzi mbra a etumfo no ahyehyɛ no do. Naaso, wɔmmfa hɔnho nnhyehyɛ wiadze no n’amanyɛsɛm mu koraa. (Rom. 13:1-7) Wonyim dɛ Nyankopɔn n’Ahendzi no nkotsee nye adasamba enyidado kor pɛr. Dɛm Ahendzi yi nnyɛ wiadze no fã.​—John 18:36, 37.

15. Ebɛn nokwardzi ho nsɔhwɛ kɛse na Nyikyerɛ nwoma no kã ho asɛm?

¹⁵ Nyikyerɛ nwoma no kã dɛ, Nyankopɔn n’asomfo behyia hɔn nokwardzi ho nsɔhwɛ wɔ nda a odzi ekyir no mu. Dɛm nsɔhwɛ yi bɛma yɛakɔ do ehyia ɔtaa nye ɔsoɛrtsia a no mu yɛ dzen. Wiadze etumfo no bɛhyɛ hɛn dɛ yɛmfa ɔsom a yɛdze ma Nyankopɔn no mma hɔn, na wɔbɔsoɛr etsia hɔn a wɔnnkɛtaa hɔn ekyir no. (Nyi. 13:12, 15) Wɔbɛhyɛ “nkakraba nye akɛse, ahonyafo nye ehiafo, adehye nye nkowaa nsew wɔ hɔn nsa nyimfa, nye hɔn momapɔw do.” (Nyi. 13:16) Tsetse no, nna ewuranom bɔ hɔn nkowaa akam dze hyɛ hɔn nsew. Dɛmara na ndɛ so, wiadze etumfo bɔhwɛ kwan dɛ obiara benya asɛnkyerɛdze kwan do nsewhyɛ wɔ ne nsa ho anaa no momapɔw do. Wɔbɛpɛ dɛ nyimpa biara dze no nsusui nye ne ndzeyɛɛ bɛkyerɛ dɛ ɔgye wiadze amanyɛsɛm to mu na ɔtaa ekyir.

16. Ebɛnadze ntsi na ndɛ nye ber a ɔsɛ dɛ yɛyer hɛnho dɛ yɛbɔkɔ do edzi Jehovah nokwar?

¹⁶ Ana yɛbɛgye asɛnkyerɛdze kwan do ahyɛnsew yi na yaataa wiadze amanyɛsɛm ekyir? Hɔn a wɔnnkɛgye ahyɛnsew yi behyia nsɛndzendzen pii na hɔn nkwa bɛda esian mu. Nyikyerɛ nwoma no toaa do kãa dɛ: “Obi nntum nntɔ anaa ɔnntɔn, gyedɛ nyia ɔwɔ nsewhyɛ no.” (Nyi. 13:17) Naaso Nyankopɔn no nkorɔfo dze, wonyim dza Nyankopɔn dze bɛyɛ hɔn a wɔwɔ nsewhyɛ a Nyikyerɛ 14:9, 10 kã ho asɛm no. Nyankopɔn no nkorɔfo renngye ahyɛnsew no, mbom wɔ kwan bi do no wɔbɛkyerɛw hɔn nsa ho dɛ, ‘wɔyɛ Jehovah dze.’ (Isa. 44:5) Ndɛ nye ber a ɔsɛ dɛ yɛyer hɛnho dɛ yɛbɔkɔ do edzi Jehovah nokwar. Sɛ yɛyɛ dɛm a, Jehovah dze enyigye bɛgye hɛn aka no nkorɔfo ho!

17. Ebɛnadze na ɔwɔ dɛ yɛma ɔtsena hɛn adwen mu wɔ Jehovah n’abotar ho?

¹⁷ Jehovah esie abotar kɛse wɔ wiadze nda a odzi ekyir yi mu. Ɔmmpɛ dɛ obiara bɛsɛɛ. (2 Pet. 3:9) Ɔama obiara ho kwan dɛ ɔnsakyer na onsi gyinae dɛ ɔbɔsom no. Naaso, n’abotar no wɔ beebi a okodu. Hɔn a wɔbɔpow dɛm ho kwan yi, hɔn tsebea bɛyɛ tse dɛ dza ɔtoo Pharaoh wɔ Moses n’aberdo no. Jehovah kãa kyerɛɛ Pharaoh dɛ: “Afei sɛ matsen me nsa, na medze owuyar mabɔ ɔwo nye wo man a, nkyɛ woetwa wo efi asaase do: na ampaara iyi ntsi na mama egyina hɔ, dɛ mebɛkyerɛ wo mo tum, na wɔaabɔ me dzin akyerɛ wɔ asaase nyinara do.” (Ex. 9:15, 16) Ewiei koraa no, amanaman nyina bohu dɛ Jehovah nye nokwar Nyankopɔn kortsee no. (Ezek. 38:23) Iyi besi dɛn aba mu?

18. (a) Ebɛn ɔwosow fofor na wɔakã ho asɛm wɔ Haggai 2:6, 20-22? (b) Yesi dɛn hu dɛ asɛm a Haggai kãe no benya ne mbamu daakye?

¹⁸ Haggai no wu ekyir mfe ɔhaha pii no, Jehovah maa ɔsomafo Paul kãa dɛ nsɛm a ɔwɔ Haggai 2:6, 20-22 no benya ne mbamu daakye. (Kenkan.) Paul kãa dɛ: “Afei dze ɔabɔ anohoba dɛ, Mebɛma awosow prɛko bio, na nnyɛ asaase nko bi na sor so. Na prɛko bio yi, ɔkyerɛ ndzɛmba a wɔwosow no ne nyii, dɛ  ndzɛmba a wɔayɛ, na ndzɛmba a wɔnnwosow no aako hɔ.” (Heb. 12:26, 27) Dɛm ɔwosow yi yɛ soronko fi dza wɔakã ho asɛm wɔ Haggai 2:7 no ho. Ɔwosow yi yɛ ɔsɛɛ pasaa a Jehovah dze bɛba hɔn a wɔyɛ hɔn adze tse dɛ Pharaoh na wɔnngye Jehovah no tumdzi nnto mu no do.

19. Ebɛnadze na wɔnnkɔwosow no, na yesi dɛn hu?

¹⁹ Ebɛnadze na wɔnnkɔwosow anaa wonnkeyi efi hɔ no? Paul toaa do dɛ: “Dɛm ntsi, dɛ yeenya ahenman a ɔnnwosow yi, hom mma yennya ndaase ndua do nsom Nyankopɔn nsɔ n’enyi wɔ enyidzi nye hu mu.” (Heb. 12:28) Nokwasɛm nye dɛ, sɛ ɔwosow kɛse yi ba ewiei a, Nyankopɔn n’Ahendzi no nkotsee na wɔnnkɔwosow no. Nyankopɔn n’Ahendzi no bɔkɔ do egyina daa!​—Ndw. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Ebɛn gyinae na ɔsɛ dɛ nkorɔfo si, na yebesi dɛn aboa hɔn?

²⁰ Ber nnyi hɔ koraa! Ɔwɔ dɛ nkorɔfo si gyinae: Sɛ wosi gyinae dɛ wɔbɔkɔ do ataa wiadze yi ekyir a, Jehovah bɛsɛɛ hɔn. Sɛ wosi gyinae dɛ wɔbɔsom Jehovah na wɔaayɛ nsesa biara a ohia wɔ hɔn asetsena mu ama wɔaayɛ n’apɛdze a, wobenya onnyiewiei nkwa. (Heb. 12:25) Yɛnam asɛnka edwuma a yɛyɛ no do botum aboa nkorɔfo ma woeesi gyinae wɔ asɛnhia yi ho. Ɔmbra dɛ yɛbɔboa nyimpa akomapafo pii ma wɔaabɛtaa Nyankopɔn n’Ahendzi no ekyir. Afei so, ɔmbra dɛ yɛbɛma asɛm a hɛn Ewuradze Jesus kãe yi atsena hɛn adwen mu. Ɔkãa dɛ: “Ahenman ho asɛmpa yi, wɔbɛkã wɔ wiadze nyina dze edzi amanaman nyina dase; na nkyii ewiei no bɛba.”​—Matt. 24:14.