1-2. Eme Hagai ọ ruẹaro nọ o te via evaọ oke mai na?

EVAỌ 2015, otọ u nuhu evaọ obọ Nepal. Ohwo jọ nọ ọ jariẹ oke yena ọ ta nọ: “Nọ otọ na u muhọ enuhu, u kri hi, iwou-eki gbe iwou anwae i te muhọ ezurie kie.” Ọfa ọ ta nọ: “Ozọ u mu ohwo kpobi ẹdẹ yena . . . Ahwo buobu a jẹ ta nọ otọ na u nuhu oware wọhọ iminiti ivẹ. Rekọ evaọ aro mẹ, u nuhu kri wumuo ho.” Oware imuozọ utiọye o tẹ jọ iraro ra via, o rẹ thọrọ owhẹ ẹro bẹdẹ hẹ.

² Whaọ ma be ta ẹme na, akpọ na o bi nuhu. Rekọ oghẹrẹ enuhu nana sa. Orọnọ ẹwho hayo orẹwho jọ ọvo o bi nuhu hu, rekọ akpọ na soso. Anwọ ikpe buobu ze na o bi ro nuhu. Hagai ọ ruẹaro kpahe iẹe. O kere nọ: “Enẹ Jihova olori egbaẹmo ọ ta, ‘Omojọ u kiọkọ, mẹ te wariẹ nuhu idhiwu gbe otọakpọ na gbe abade gbe otọ oyaya na ẹsiẹvo ọfa.’”​—Hag. 2:6.

3. Oghẹrẹ vẹ enuhu nọ a ruẹaro riẹ na u ro wo ohẹriẹ no otọ nọ u re nuhu?

³ Enuhu nọ Hagai ọ ruẹaro kpahe na orọnikọ orọ otọ nọ u re nuhu hu, nọ o rẹ wha ọraha ọvo ze. Ukpoye, u bi ru nọ emamọ eware e be rọ via. Jihova ọvo ọ rọ unu riẹ ta nọ: “Me ti nuhu erẹwho na kpobi, eware eghaghae erẹwho na kpobi e vẹ te ze; yọ mẹ te rehọ oruaro vọ uwou nana.” (Hag. 2:7) Oghẹrẹ vẹ eruẹaruẹ nana i ro rugba evaọ oke Hagai? Kọ ẹvẹ i bi ro rugba nẹnẹ? Ma te kuyo enọ yena evaọ uzoẹme nana. Ma te jẹ ruẹ epanọ ma sai ro ru ẹkabọ mai nọ Jihova o bi nuhu erẹwho na kpobi na.

4. Fikieme Jihova o ro vi Hagai ọruẹaro na bru idibo riẹ?

⁴ Jihova ọ kẹ Hagai ọruẹaro na iruo jọ nọ i wuzou gaga. Joma kake ta kpahe oghẹrẹ nọ eware e jọ taure Jihova ọ tẹ kẹe iruo na. O wọhọ nọ Hagai ọ jọ usu ahwo nọ a zihe no igbo Babilọn kpobọ Jerusalẹm evaọ ukpe 537 taure ekele oke mai na o te ti te. Idibo Ọghẹnẹ yena a wo ẹrọwọ gaga. Nọ a nwani te Jerusalẹm no, a te mu etẹmpol na họ ẹbọ. (Ẹzra 3:8, 10) Rekọ u kri hi, ahwo ẹkwotọ na a te mu ae họ ẹwọso. Udu u te whrehe ae, a gbẹ jẹ sae bọ etẹmpol na ha. (Ẹzra 4:4; Hag. 1:1, 2) Fikiere evaọ ukpe 520 taure ekele oke mai na o te ti te, Jihova o te vi Hagai ọruẹaro na nyae tuduhọ ahwo na awọ re a wariẹ rọ ajọwha mu iruo etẹmpol na họ jẹ bọe re. *​—Ẹzra 6:14, 15.

5. Fikieme ẹme nọ Hagai ọ vuẹ ahwo Ju na o te rọ lẹliẹ udu ruọ ae awọ?

⁵ Ẹjiroro nọ Ọghẹnẹ o ro vi Hagai bru idibo riẹ na họ, re ọ tuduhọ ae awọ, a vẹ ruẹsi fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ ziezi. Ọ vuẹ rai ẹme nọ o no obọ Jihova ze ududu rọ tuduhọ ae awọ keme udu u whrehe i rai gaga. Ọ ta nọ: “‘Wha kru udu ga, whai ahwo ẹkwotọ na kpobi,’ ere Jihova ọ ta, ‘re wha ru iruo. Keme mẹ rrọ kugbe owhai,’ ere Jihova olori egbaẹmo ọ ta.” (Hag. 2:4) Ẹme na “Jihova olori egbaẹmo” o te lẹliẹ udu ruọ ahwo na awọ keme u dhesẹ nọ Jihova o wo ikọ-odhiwu buobu nọ e rrọ ogbaẹmo riẹ. Fikiere, re ahwo Ju na a sae bọ etẹmpol na re, a rẹ rẹroso Jihova.

6. Eme Hagai ọ ruẹaro nọ Jihova o ti ru, kọ eme o ti noi ze?

⁶ Jihova o vi Hagai nyae ta kẹ ahwo Ju na inọ ọyomariẹ o ti nuhu erẹwho na kpobi. Evaọ oke yena, udu u whrehe ahwo Ju na no. Fikiere Jihova ọ jẹ rọ ẹme yena tuduhọ ae awọ inọ ọyomariẹ o ti nuhu Pasia nọ ọ jọ ogaga-esuo akpọ-soso oke yena. Kọ eme o ti noi ze? Orọ ọsosuọ, ahwo Ju na a te bọ etẹmpol na re. Orọ avọ ivẹ, makọ ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu dede a te nyaze ti lele ae gọ Jihova evaọ etẹmpol na. Ẹme yena nọ Jihova ọ ta na o ginẹ lẹliẹ udu ruọ ahwo na awọ.​—Zẹk. 8:9.

7. Iruo vẹ ma bi ru nẹnẹ nọ i bi nuhu akpọ na soso? Ru ei vẹ.

⁷ Ẹvẹ eruẹaruẹ Hagai na i bi ro rugba nẹnẹ? Jihova ọ be rọ iruo jọ nuhu akpọ na nẹnẹ, yọ ma bi fiobọhọ evaọ iruo nana. Dai roro onana: Evaọ 1914, Jihova ọ rọ Jesu Kristi mu re ọ jọ Ovie Uvie riẹ nọ o rrọ obọ odhiwu. (Ol. 2:6) Whaọ Uvie nana nọ a ro mu na yọ ekpehre usi kẹ isu akpọ na. Keme u dhesẹ nọ “oke nọ a fihọ kẹ erẹwho na,” koyehọ oke nọ o jọ wo ovie ọvuọvo nọ Jihova o ro mu hu na u te oba no. (Luk 21:24) Fikiere, idibo Ọghẹnẹ a te mu usi uwoma họ ẹta be vuẹ ahwo nọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo u ti ku ebẹbẹ ahwo-akpọ kpobi họ. Yọ anwọ 1919 ze ma be mai ro whowho ovuẹ nana. “Usi uwoma Uvie” nọ ma be ta na u bi gine nuhu akpọ na soso nẹnẹ.​—Mat. 24:14.

8. Wọhọ epanọ o rrọ Olezi 2:1-3, eme erẹwho buobu a bi ru kpahe ovuẹ Uvie na?

⁸ Eme ahwo a bi ru kpahe ovuẹ Uvie nọ ma bi whowho na? Ahwo buobu a be rọwo gaviezọ kẹ ovuẹ na ha. (Se Olezi 2:1-3.) Eva e be dha ahwo erẹwho na fiki ovuẹ na. A be rọwo nọ Osu nọ Jihova o ro  mu na o su ai hi. A bi rri ovuẹ Uvie nọ ma bi whowho na wọhọ “usi uwoma” ha. Egọmeti erẹwho jọ dede a tubẹ ta nọ ma gbẹ ta usi uwoma na ha evaọ erẹwho rai. Dede nọ ahwo buobu nọ a rrọ erẹwho nana su a be ta nọ Ọghẹnẹ a be gọ, a be rọwo siobọno esuo rai re a jọ otọ Ọghẹnẹ hẹ. Nwane wọhọ epanọ isu oke Jesu a je ru, a be họre idibo Ọghẹnẹ, jẹ be rọ ere wọso Ovie nọ Jihova o ro mu, Jesu Kristi.​—Iruẹru 4:25-28.

9. Uvẹ vẹ Jihova ọ kẹ ahwo erẹwho na?

⁹ Eme Jihova o bi ru nọ isu akpọ na a be wọso iruo usi uwoma ota na? Olezi 2:10-12 o kuyo onọ na. O ta nọ: “Obọnana, whai ivie, wha wo ovuhumuo; wha jẹ ọkpọvio rehọ, whai ibruoziẹ otọakpọ na. Wha gọ Jihova avọ ozọ, jẹ ghọghọ avọ enuhu. Wha rọ adhẹẹ kẹ ọmọ na, o gbẹ rrọ ere he eva e te dha Ọghẹnẹ ọ vẹ te raha owhai no edhere na no, keme ofu Riẹ ọ rẹ wọ ze ovovẹrẹ. Jọ eva e were enọ e dhẹ bru ei re a ruẹse zọ kpobi.” Jihova ọ kẹ rai uvẹ nọ a sai ro kurẹriẹ. Uvẹ o gbẹ riẹ nọ a sai ro kurẹriẹ jẹ rọwo nọ Jihova o su ai. Rekọ ma be ta ẹme na, oke nọ u kiọkọ u gbe tulo ho. “Edẹ urere” akpọ na ma rrọ na. (2 Tim. 3:1; Aiz. 61:2) Oke o gbẹ riẹ vievie he. Uvẹ nọ ahwo a re ro wuhrẹ re a riẹ uzẹme na je kurẹriẹ ze te gọ Jihova u gbe tulo ho.

10. Oware uwoma vẹ ahwo jọ a bi ru fiki enuhu nọ a fodẹ evaọ Hagai 2:7-9 na?

¹⁰ Enuhu nọ Hagai ọ ruẹaro riẹ na o be lẹliẹ ahwo jọ ru emamọ oware. Hagai ọ ta nọ enuhu na u ti ru nọ “eware eghaghae erẹwho na kpobi,” koyehọ ahwo nọ a wo emamọ eva a te rọ nyaze te gọ Jihova. * (Se Hagai 2:7-9.) Aizaya gbe Maeka a ruẹaro nọ oware utioye na o te via “evaọ edẹ urere na.”​—Aiz. 2:2-4, oruvẹ-obotọ; Mae. 4:1, 2, oruvẹ-obotọ.

11. Eme oniọvo-ọmọzae jọ o ru nọ ọ nwani yo usi uwoma Uvie na?

¹¹ U wo oniọvo-ọmọzae jọ nọ a re se  Ken, nọ o bi ru iruo evaọ obọ ehri ukoko. Oware wọhọ ikpe udhuvẹ nọ i kpemu nọ o yo ovuẹ Uvie na, o ru emamọ oware. Ọ ta nọ: “Nọ a rọ Ebaibol na ta usi uwoma kẹ omẹ evaọ orọ ọsosuọ kpobi, eva e were omẹ gaga nọ mẹ riẹ nọ edẹ urere na ma rrọ na. Me muẹrohọ nọ re Ọghẹnẹ ọ sae jẹ omẹ rehọ re mẹ sai je wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, me re siomano akpọ nana nọ a sae jọ fievahọ ohwo ọvo ho na. Yọ me re je dikihẹ ga evaọ abọ Jihova. Mẹ tẹ lẹ se Jihova kpahe iẹe je ru oware nọ u fo ababọ oke oraha. Mẹ tẹ kpairoro vrẹ eware akpọ na jẹ ruọ abọ Uvie Ọghẹnẹ nọ oware ovo u re ru hu, nọ ohwo ọ rẹ sae jọ wo ufuoma.”

12. Ẹvẹ Jihova ọ rọ rehọ oruaro vọ etẹmpol riẹ no evaọ edẹ urere nana?

¹² Jihova ọ be ginẹ ghale idibo riẹ gaga nẹnẹ. Evaọ edẹ urere nana, ahwo buobu a bi kurẹriẹ ziọ egagọ Jihova. Umutho idu Isẹri Jihova jọ ọvo a jariẹ evaọ 1914. Rekọ enẹna, mai idibo Jihova ma bu vi ima eree yọ ima ahwo buobu a re kuomagbe omai nọ ma te bi ru Ekareghẹhọ uwhu Jesu kukpe kukpe. Ere “eware eghaghae erẹwho na kpobi” e be rọ ziọ etẹmpol Jihova, koyehọ ọruẹrẹfihotọ nọ Jihova o ru rọkẹ egagọ uzẹme evaọ otọakpọ. Ahwo nana nọ a bi kurẹriẹ na a be whẹ uruemu okpokpọ na họ oma jẹ be rọ ere wha orro se Jihova.​—Ẹf. 4:22-24.

13. Eruẹaruẹ efa vẹ i bi rugba fikinọ ahwo buobu a bi kurẹriẹ ziọ ukoko na? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

¹³ Ahwo buobu nọ a bi kurẹriẹ ziọ ukoko Jihova na u bi ru nọ eruẹaruẹ Ebaibol efa i bi ro rugba, wọhọ eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Aizaya izou 60. Owọ avọ 22 riẹ o ta nọ: “Ọnọ ọ rrọ kakao na o ti zihe ruọ odu, yọ ọnọ o tulo ho na o ti zihe ruọ orẹwho ulogbo. Mẹ omamẹ, Jihova, me ti ru ei re o via vẹrẹ nọ oke riẹ u te te.” Fikinọ ahwo buobu a bi kurẹriẹ ziọ ukoko na, oware uwoma ofa jọ o be via. Ahwo nana nọ a se “eware eghaghae” nọ a bi kurẹriẹ ziọ ukoko Ọghẹnẹ na a wo onaa iruo sa-sa, yọ a gwọlọ rọ ẹgba rai kpobi ta “usi uwoma Uvie na.” Inievo nana a be rọ eware nọ a riẹ gbe onaa iruo rai nọ Aizaya o se “ame-ivie erẹwho na” ro fiobọhọ evaọ iruo ukoko Ọghẹnẹ. (Aiz. 60:5, 16) Obọ nọ inievo eghaghae nana a bi fihọ evaọ  ukoko na u ru nọ ma be sae rọ ta usi uwoma na evaọ erẹwho nọ i bu te egba ivẹ gbe udhuvẹ (240), ma tẹ be jẹ fa ebe mai fihọ evẹrẹ nọ i bu vi odu ọvo (1,000).

14. Eme o gba ohwo kpobi họ nọ o re ru enẹna?

¹⁴ Erẹwho na nọ Jihova o bi nuhu evaọ edẹ urere nana o wha riẹ ze nọ ohwo kpobi o re ro ru ojọ. Ọ rẹ whomahọ abọ Uvie Ọghẹnẹ hayo abọ egọmeti akpọ nana. Mai idibo Jihova ma re koko izi egọmeti orẹwho nọ ma rrọ. Rekọ ma re dhomahọ isuẹsu akpọ na vievie he. (Rom 13:1-7) Ma riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo u ti ku ebẹbẹ akpọ na họ. Yọ Uvie Ọghẹnẹ u wobọ ọvo kugbe esuo akpọ na ha.​—Jọn 18:36, 37.

15. Eme obe Eviavia o ta nọ u dhesẹ nọ a te dawo idibo Ọghẹnẹ?

¹⁵ Obe Eviavia o ta nọ evaọ edẹ urere na, a ti ru eware nọ e te dawo ẹrọwọ idibo Ọghẹnẹ. A te wọso ae jẹ kẹ ae uye gaga. Egọmeti akpọ nana a te tubẹ gwọlọ nọ ma rẹ gọ ae. Yọ ohwo kpobi nọ ọ rọwo jọ abọ rai hi, a ti ru ei gaga. (Evia. 13:12, 15) A te “gba ahwo kpobi họ, te esese te ilogbo, te edafe te iyogbe, te emuyẹ te erigbo, re a kpe oka họ obọze rai hayo aruezo rai.” (Evia. 13:16) Evaọ oke anwae, ahwo nọ a wo erigbo a jẹ hae ka oka fihọ ae ro dhesẹ nọ ae a wo erigbo na. Epọvo na re nẹnẹ, ahwo a te gwọlọ nọ ohwo kpobi o re wo oka fihọ obọ riẹ hayo aruezo riẹ wọhọ odẹme, nọ a re ro vuhu abọ nọ ọ rrọ. A te gwọlọ nọ ohwo kpobi ọ rẹ rọ ẹmeọta gbe uruemu riẹ dhesẹ nọ abọ egọmeti akpọ na ọ rrọ.

16. Fikieme ma re ro ru epanọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ ga jẹ talamu Jihova enẹna?

¹⁶ Kọ ma te rọwo nọ a kpoka nọ a fodẹ evaọ obe Eviavia na họ omai, koyehọ re ma jọ abọ egọmeti akpọ na? Ahwo nọ a rọwo nọ a re kpoka na họ ae he, a te wọso ae je ru ai eware nọ e rẹ sai si uwhu kpe ai. Obe Eviavia o ta kpahe oghẹrẹ nọ o te jọ inọ: “Re ohwo ọvo ọ gbẹ sae dẹ hayo zẹ hẹ ajokpaọ ohwo nọ o wo oka na.” (Evia. 13:17) Rekọ mai idibo Jihova ma riẹ oware nọ Ọghẹnẹ o ti ru ahwo kpobi nọ a wo oka nọ a ta kpahe evaọ obe Eviavia 14:9, 10 na. Ma rẹ rọwo nọ a kpoka na họ omai hi, koyehọ re ma jọ abọ egọmeti akpọ na. Ukpoye, o te wọhọ ẹsenọ ma kere fihọ obọ mai inọ, “Ọnọ Jihova o wo.” (Aiz. 44:5) U fo nọ ma re ru epanọ ẹrọwọ mai ọ rẹ rọ ga enẹna je talamu Jihova. Ma te ru ere, eva mai e te were Jihova. O ve ti gine se omai ahwo riẹ.

17. Nọ Jihova o gbe bi thihakọ kẹ ahwo na, eme ma rẹ kareghẹhọ?

¹⁷ Jihova o thihakọ kẹ ahwo gaga no evaọ edẹ urere nana. Ọ gwọlọ raha ohwo ọvo kufiẹ hẹ. (2 Pita 3:9) Ọ be kẹ ohwo kpobi uvẹ nọ ọ sai ro kurẹriẹ re ọ gọe. O make rrọ ere na, o ti thihakọ bẹdẹ bẹdẹ hẹ. Ohwo kpobi nọ ọ rọwo kurẹriẹ evaọ umutho oke nọ u kiọkọ na ha, oware nọ o via kẹ Fẹro evaọ oke Mosis na o te via kẹe. Jihova ọ ta kẹ Fẹro nọ: “Enẹ yọ mẹ rriẹ obọ mẹ rọ uye ogaga tehe owhẹ avọ ahwo ra no, yọ a hai ti voro owhẹ no otọakpọ na no. Rekọ fiki ugogo ẹjiroro nana me ro vu owhẹ wa uzuazọ: re me dhesẹ ogaga mẹ kẹ owhẹ, je ru re a jọ otọakpọ na soso whowho odẹ mẹ.” (Ọny. 9:15, 16) Ukuhọ riẹ, erẹwho na kpobi a te riẹ nọ Jihova ọvo họ Ọghẹnẹ uzẹme na. (Izik. 38:23) Ẹvẹ a te rọ riẹ ere?

18. (a) Enuhu ọfa vẹ a ta kpahe evaọ Hagai 2:6, 20-22? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ ẹme nọ ọ rrọ oria Ebaibol yena o ti rugba evaọ obaro?

 ¹⁸ Nọ oke Hagai o vrẹ no, ikpe buobu nọ i lele i rie Ọghẹnẹ ọ tẹ rọ ẹzi riẹ kẹ Pọl ukọ na kere nọ ẹme nọ ọ rrọ Hagai 2:6, 20-22 o ti rugba evaọ obaro. (Sei.) Pọl o kere nọ: “Enẹna ọ ya eyaa no inọ: ‘Me ti nuhu otọakpọ na ẹsiẹvo ọfa, yọ orọnikọ otọakpọ na ọvo ho, rekọ te odhiwu na re.’ Whaọ ẹme na ‘ẹsiẹvo ọfa’ u dhesẹ esino eware nọ o bi nuhu na, eware nọ e rrọ iruo-abọ amọfa, re eware nọ o nuhu hu e ruẹsi kiọkọ.” (Hib. 12:26, 27) Enuhu nọ a ta kpahe evaọ etenẹ na u wo ohẹriẹ nọ onọ a ta kpahe evaọ Hagai 2:7 na. O rrọ ere keme u bi dhesẹ nọ ahwo kpobi nọ a rọwo nọ Ọghẹnẹ o re su ai hi wọhọ Fẹro, a te raha ai kufiẹ bẹdẹ bẹdẹ.

19. Eme o ti nuhu vievie he, kọ ẹvẹ ma rọ riẹ ere?

¹⁹ Eme o ti nuhu hu, nọ ọ te gbẹ jariẹ? Pọl ọ ta re nọ: “Nọ orọnọ ma ti wo Uvie nọ a rẹ sai nuhu hu na, joma gbe wo uwowou ulogbo Ọghẹnẹ, onọ ma rẹ sae rọ ẹkwoma riẹ ru iruo ọrẹri evaọ edhere nọ ọ rẹ jẹrehọ, avọ ozodhẹ Ọghẹnẹ gbe ọwhewhe.” (Hib. 12:28) Nọ enuhu ologbo urere na ọ tẹ vrẹ no, Uvie Ọghẹnẹ ọvo u ti kiọkọ. O vẹ te jariẹ bẹdẹ bẹdẹ!​—Ol. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Eme o gba ohwo kpobi họ nọ o re ru enẹna, kọ ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ahwo?

²⁰ Oke oraha o gbẹ riẹ hẹ! O gba ohwo kpobi họ nọ o re ru ojọ evaọ usu eware ivẹ na. O re gbe kielele akpọ na avọ iruẹru riẹ nọ a te raha no na, hayo ọ rẹ daoma kurẹriẹ bru Ọghẹnẹ ze je ru oreva riẹ ọ vẹ sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Hib. 12:25) Usi uwoma nọ ma be ta na o rẹ sai fiobọhọ kẹ ahwo riẹ abọ nọ a rẹ jọ evaọ okpẹme nọ ọ rrọ otọ na. Fikiere joma ta usi uwoma ziezi re ma fiobọhọ kẹ ahwo kurẹriẹ bru Jihova ze jẹ jọ abọ Uvie riẹ. Joma hae jẹ kareghẹhọ ẹme nọ Olori mai Jesu ọ ta inọ: “A te ta usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o jọ isẹri kẹ erẹwho na kpobi, kẹsena urere na o vẹ te ze.”​—Mat. 24:14.