1-2. Ngimba ko kupalaghania kuliku uku unsololi Hagayi ayobile ukuti kukuya pakubombiwa?

“KWA maminiti manandi itolo, amashopu kangi ninyumba fyalyandile ukuwa.” “Umundu aliwesa apasyagha. Kangi abandu bingi batile, “akasenyenda kabombiwe kwa maminiti mabili itolo loli kumyangu kafwanagha kakayagha pakumalika.” Isi syo bayobile bamo aba baponile pakabalilo aka akasenyenda kabombiwe ku Nepal mu 2015. Linga isi syo syabombiwe kumyinu mukayagha pakwibwa pabumi bwinu.

² Loli amasiku agha, isi sikubombiwa sikindene fiyo na isi tuyobile pabwandilo, panongwa yakuti sikubombiwa pa kisu kyosa. Yehova ikufipalaghania fyosa ifikolo fya bandu pa kisu kyosa kangi abombile isi kwa fyinja fyingi. Ukupalaghania uku kwayobiwe nu nsololi Hagayi. Umwene atile: “Yehova wafilundilo ikuti, ‘Kasyele akabalilo kanandi itolo apa nisakusukaniagha ikisu ikya kumwanya nikya pasi kangi ninyanja.’”—Haga. 2:6.

3. Ngimba ukupalaghania uku Hagayi alingenie kukindene bulebule nakasenyenda?

³ Ukupalaghania uku Hagayi alingenie kukaya bo muno akasenyenda kikubombela aka kikonanga itolo ifindu. M’malo mwake, isi Hagayi alingenie sikupangisya ifindu ifinunu ukubombiwa. Yehova ikutubula ukuti, ‘Nisakufipalaghania fyosa ifikolo fya bandu, ifyuma fya fikolo fyosa fisakwingilagha muno; kangi nisakuyisusyagha inyumba iyi ni findu ifinunu fiyo.’ (Haga. 2:7) Ngimba ubusololi ubu bwasanusyagha isyafiki ku bandu aba bikalagha nkabalilo ka Hagayi? Kangi bukusanusya isyafiki kumyitu amasiku agha? Tukuya pakuyobesania amaansala gha malalusyo agha nu kumanyila muno  tubaghile ukweghapo ikighaba pa mbombo iya kufipalaghania fyosa ifikolo fya bandu.

4. Nongwa yafiki Yehova alintumile Hagayi ku bandu bake?

⁴ Yehova alimpele unsololi Hagayi imbombo iyakulondiwa fiyo ukuti abombe. Inong’onela isi syabombiwe kunyuma. Hagayi ali yumo wa aba baghomokile ku Yerusalemu ukufuma ku butumwa ku Babeloni mu 537 B.C.E. Bo bafikile itolo nkaya ka Yerusalemu, mwanakalinga ababombi ba Yehova abasubiliwa balyandile ukuyenga itempile. (Ezra 3:8, 10) Loli bo akabalilo kakindilepo panandi ifindu fimo fyabombiwe. Abene bawile amaka nu kuleka ukubomba imbombo panongwa yakuti abandu bamo balyandile ukubasusya. (Ezra 4:4; Haga. 1:1, 2) Yehova alimbulile Hagayi ukuti abatule Abayuda ukwiyipa kangi pa mbombo ukuti bamalisye ukuyenga itempile. *—Ezra 6:14, 15.

5. Nongwa yafiki amasyu gha Hagayi ghali ghakukasya ku babombi ba Yehova?

⁵ Amasyu gha Hagayi ghali ghakubakasya Abayuda ukuti baye nulwitiko mwa Yehova. Unsololi uyu ayobile mwabukifu ku Bayuda aba bawile amaka ukuti, “‘Loli lilino mungayetagha,’ syo ayobile Yehova, ‘kangi amubombeghe imbombo. Une ndi na numwe,’ syo ayobile Yehova wafilundilo.” (Haga. 2:4) Amasyu aghakuti “Yehova wafilundilo” ghali ghakukasya fiyo. Yehova ali na maka fiyo ukwendela mu basilikali bake aba bo bandumi. Yonongwa yake Abayuda balondiwagha ukunsubila umwene ukuti bafwanisye ukubomba imbombo.

6. Ngimba findu fiki fyayagha pakubombiwa ukufwana na isi Hagayi ayobile?

⁶ Yehova alintumile Hagayi ukuti ababule Abayuda ukuti ikuya pakufipalaghania fyosa ifikolo fya bandu. Amasyu agha ghabakasisye fiyo Abayuda aba bawile amaka nukuleka ukuyenga itempile. Isi syanangisyagha ukuti Yehova ayagha pakonanga ikisu kya Peresia iki kyali kya maka fiyo pakabalilo kala. Ngimba findu fiki fyayagha pakukongapo? Ikyakwanda ababombi ba Kyala bayagha pakumalisya ukuyenga itempile. Kangi abandu aba bakali Bayuda bayagha pakwanda ukwiputa na babombi ba Kyala mu tempile. Amasyu agha ghali ghakukasya fiyo ku babombi ba Kyala.—Zeka. 8:9.

7. Ngimba mbombo yiliku iyi tukulondiwa ukutulapo amasiku agha? Lingania.

⁷ Ngimba ubusololi bwa Hagayi bukusanusya isyafiki kumyitu amasiku agha? Lino pope Yehova ikukisukania ikisu kangi nuswe tukutulapo pa mbombo iyi. Inong’onela isi, mu 1914, Yehova alimwimike Yesu ukuya Mwalafyale wa Bunyafyale bwake kumwanya. (Sal. 2:6) Loli abalaghili ba pa kisu bakahobwike nasyo. Isi syanangisyagha ukuti pakabalilo aka undaghili uyu amwimilagha Yehova akalipo. (Luka 21:24) Bo bayipilikisye ifundo iyi, ukufuma mu 1919, ababombi ba Yehova balyandile ukufumusya ku bandu ukuti Ubunyafyale bwa Kyala bo bwene ubu bwisa kusosyapo imbibi pa kisu. Ukufumusiwa kwa ‘masyu gha Bunyafyale,’ lusisimikisyo ku fikolo fyosa.—Mat. 24:14.

8. Ukufwana na Salimo 2:1-3, ngimba abandu bikughambilila bulebule amasyu gha Kyala?

⁸ Ngimba abandu bikughambilila bulebule amasyu gha Kyala? Bingi bikukana ukughapilikisya. (Belenga Salimo 2:1-3.) Kangi  ifikolo fya bandu fikukalala na masyu amanunu agha Kyala. Abene bikukana ukumpilikila Undongosi uyu asaliwe na Yehova. Batikughaketa amasyu agha tukufumusya ukuya ‘masyu manunu.’ Kangi amaboma ghamo ghikukanisya imbombo yitu iyakufumusya. Nalinga ukuti abalaghili bingi ba pa kisu bikuti bikumbombela Kyala loli abene bikulonda ukuti bakindilileghe itolo ukulaghila. Yonongwa yake mwakufwana itolo na muno abalaghili ba nkabalilo ka Yesu babombelagha, abalaghili ba masiku agha bope bikulimbana na babombi ba Yehova.—Imbo. 4:25-28.

9. Ngimba Yehova ikwipilika bulebule nifikolo fya bandu ifi fikukana amasyu ghake?

⁹ Ngimba Yehova ikwipilika bulebule na bandu aba bikukana amasyu ghake? Ilemba lya Salimo 2:10-12 likuti: ‘Bunobuno mwandeghe lelo mwe banyafyale ba nkisu, musyaghanieghe lelo mwe balaghili ba nkisu. Mumbombeleghe Yehova nulutende, amusekeleghe palikimo nukutetema. Amwilambeghe kwa Yehova mbwanaloli, ko kuti aleke ukubakalalila, ukuti po mwende nukwagha itolo, papo ingalalisi syake sitikuhaba ukwaka ukuti moto. Basayiwa aba bikwibilila myake.’ Yehova wakisa kangi umwene abapele akabalilo akanunu ukuti babombepo simo. Abene babaghile ukuchenja aminong’ono nu kwitikisya Ubunyafyale bwake. Loli akabalilo kamalike. Tuli m’masiku ‘gha kubumalikisyo’ bwa kisu iki. (2 Tim. 3:1; Yes. 61:2) Syakulondiwa fiyo ku bandu ukuti babombepo simo ukuti bamanyile ubwanaloli nu kusala ukumbombela Yehova.

10. Ngimba fyakukongapo filiku ifinunu ifi fili pa Hagayi 2:7-9?

¹⁰ Amasyu agha Hagayi ayobile ghali nifyakukongapo ifinunu ku bandu aba bali ni ndumbula inunu. Umwene ikutubula ukuti ifyakukongapo fyake fyo fyakuti ‘ifyuma fya fikolo fyosa fisakwingilagha mumo’ nu kumwiputa Yehova. * (Belenga Hagayi 2:7-9.)  Yesaya na Mika bayobile ngani isyakufwana itolo na isi sikuya pakubombiwa ‘m’masiku ghakubumalikisyo agha.’—Yes. 2:2-4, Mika 4:1, 2.

11. Ngimba unkamu yumo abombile isyafiki bo apilike amasyu gha Bunyafyale?

¹¹ Inong’onela isi unkamu Ken uyu lino ikubombela ku ofesi yitu inywamu abombile apa apilike amasyu amanunu. Umwene ikukumbukila akabalilo akakwanda apa apilike amasyu amanunu agha Bunyafyale ifyinja 40 ifi fikindilepo. Ken atile: “Akabalilo akakwanda apa napilike Amasyu gha Kyala nahobwike fiyo bo m’manyile ukuti tuli m’masiku ghabumalilo. Nasyaghenie ukuti ngulondiwa ukuya kulubafu lwa Yehova nu kukindilila ukuya nsubiliwa ukuti nsabwaghe ubumi bwa bwila na bwila. Pakabalilo kalakala naliputile kwa Yehova. Nalekile ukuya ku lubafu lwa kisu kangi mwanakalinga nabopile ku Bunyafyale bwa Kyala ubu butikuya pakumalika.

12. Ngimba itempile lya Yehova ilya mwambepo likughindikiwa bulebule m’masiku ghakubumalikisyo agha?

¹² Isi sikunangisya ukuti Yehova ikubasaya abandu bake. M’masiku ghakubumalikisyo agha abandu bingi bikumanyila ubwanaloli kangi bikwanda ukumwiputa Yehova. Mu 1914 twalipo masauzandi manandi itolo pa kisu. Loli lino tulipo abandu abakukinda 8 miliyoni twe tukwiyipa ukumwiputa Kyala, kangi bingi bikukindilila ukwisa pakukumbukila Inifwa ya Yesu. Itempile lyake lya mwambepo liswile “nifyuma fya fikolo fyosa.” Ingamu ya Yehova yikughindikiwa panongwa ya aba bikuchenja utuyilo twabo.—Ef. 4:22-24.

13. Ngimba busololi bumo ubu bufwanisiwe ku babombi ba Yehova bo buliku? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

¹³ Isi sikubombiwa lino sikutula ukuti ubusololi ubungi bufwanisiwe, mwakifwanikisyo ubu bukwaghiwa pa Yesaya chaputala 60. Ivesi 22 lya chaputala ili likuti, ‘Bope na bapasi fiyo kangi nabaywelufu aba nnyumba yako, bisakuyagha ba maka bo ki kikolo ikya maka. Apa linga kisile akabalilo, nisakusipelelagha sisisi ukuboneka mbibimbibi itolo yo une Yehova.’ Panongwa yakuti abandu bingi bikwisa ku gulu lya Yehova, ikindu kimo ikyakuhobosya kikuya pakubombiwa. “Ifyuma fya fikolo” pamo ukuti abandu bali na maluso aghakukindanakindana kangi bikulonda fiyo  ukubabulako abangi ‘amasyu amanunu gha Bunyafyale.’ Ifyakukongapo fyake ababombi ba Yehova bikubombela amaluso ghabo agha ghikuyobiwa kangi ukuti ‘bisakonga ulukama lwa fikolo.’ (Yes. 60:5, 16) Kangi nubutuli bwa bakikulu na banyambala aba, imbombo iyakufumusya yikubombiwa mu fyisu ifyakufwana 240 kangi amabuku ghikupangiwa mu njobelo isyakukinda 1,000.

14. Ngimba abandu bikulondiwa ukusala ifindu fiki lino?

¹⁴ Nkabalilo ka kubumalikisyo aka, ukusukanika kwa kisu kukupangisya ukuti abandu basale ifyakubomba. Ngimba bikuya pakusala ukuya ku lubafu lwa Bunyafyale bwa Kyala pamo bikuya pakubasubila abalaghili ba kisu? Iki kyo kindu kyakulondiwa fiyo iki aliwesa ikulondiwa ukubikako amahala. Nalinga ukuti ababombi ba Yehova bikupilikila indaghilo sya nkisu iki bikwikala loli abene batikubombapo nakimo ikyakunangisya ukuti bikukolelana ni fya ndyali. (Rom. 13:1-7) Abene basimenye ukuti Ubunyafyale bwa Kyala bwene bo bwisakusosyapo indamyo pa kisu.—Yoh. 18:36, 37.

15. Ngimba ibuku lya Ubusetuli likunangisya bulebule ukuti abandu ba Kyala bikuya pakugheliwa?

¹⁵ Ibuku lya Ubusetuli likuyoba ukuti ababombi ba Kyala abasubiliwa bikuya pakwaghana ningelo m’masiku ghakubumalikisyo. Abene bikuya pakukindilila ukususiwa nu kufwimiwa. Amaboma gha nkisu iki ghikuya pakukanisya imbombo yitu iyakufumusya nu kubafwima bosa aba bikukana ukuya kulubafu lwabo. (Ubuset. 13:12, 15) Kangi abene bikuya “pakubafimbilisya bosa abandu abanandi na bakulumba, abakabi na balondo, ababuke na batumwa, ukuti babikiweghe ikimanyilo pakiboko kyabo ikililo pamo pakyeni.” (Ubuset. 13:16) Abatumwa aba nkabalilo ka kunyuma bapeliwagha ikimanyikilo ukuti bamanyiweghe. Mwakufwana itolo amasiku agha aliwesa ikulondiwa ukunangisya ulubafu ulu umwene aliko. Bikulonda ukuti aliwesa anangisyeghe mfyakubomba na muminong’ono ikipani iki ali.

16. Nongwa yafiki tukulondiwa ukuya basubiliwa kwa Yehova lino?

¹⁶ Ngimba mukuya pakwitikisya ukubikiwa ikimanyikilo iki nu kukolelana na ma boma gha nkisu iki? Bosa aba bikuya pakukana ikimanyikilo iki bikuya pakwaghana ni ndamyo inywamu fiyo. Ibuku lya Ubusetuli likuti ‘Kokuti angayangapo yumo uyu abaghile ukula pamo ukulisya, pene papo linga ali nikimanyilo.’ (Ubuset. 13:17) Loli ababombi ba Kyala basimenye isi sisa kubombiwa ku bosa aba bali nikimanyikilo iki kikuyobiwa pilemba lya Ubusetuli 14:9, 10. M’malo mwakwitikisya ikimanyikilo iki abene bisakutighi, ‘Une ndi mundu wa Yehova.’ (Yes. 44:5) Lino ko kabalilo aka tukulondiwa ukuya basubiliwa fiyo kwa Yehova. Linga tubombile isi tukuya pakunhobosya Yehova.

17. Ngimba tukulondiwa ukukumbuka isyafiki ukufwana nu bololo bwa Yehova?

¹⁷ Yehova ikunangisya ubololo m’masiku gha kubumalikisyo agha. Umwene akighana ukuti bamo bapyutiweghe. (2 Pet. 3:9) Abapele ulusako abandu bosa ukuti balape imbibi syabo nu kusala ukumbombela. Loli ubololo bwake buli nu mpaka. Bosa aba bikukana ulusako ulu bisakwaghana na isi syalimbonekile Farao nkabalilo ka Mose. Yehova alimbulile Farao ukuti, ‘Namanga lilino linga natighi nangisye amaka ghangu ukukufunda ni mbungo yuyuwe na ba bandu bako angali upyutiwe pa kisu. Loli ngulekile ukuti uyeghe mumi, kokuti ngunangisye uwe amaka ghangu, ukuti  ingamu yangu yifumukeghe nkisu kyosa.’ (Kuso. 9:15, 16) Bunobuno ifikolo fyosa fisakumanyagha ukuti yo une Yehova Kyala mwene uwabwanaloli. (Eze. 38:23) Ngimba isi sisakubombiwa bulebule?

18. (a) Ngimba kupalaghania kuliku ukungi uku kukuyobiwa pa Hagayi 2:6, 20-22? (b) Ngimba tukumanya bulebule ukuti amasyu gha Hagayi ghisakufwanisiwa?

¹⁸ Bo ifyinja fikindilepo ukufuma apa Hagayi afwile, untumiwa Pauli abalembile kalata Abakristu Abahiburi ukuti amasyu agha ghikwaghiwa pilemba lya Hagayi 2:6, 20-22 ghikuya pakufwanisiwa nkyeni. (Belenga.) Pauli alembile ukuti: ‘Kasyele kamokene itolo po ndisakukiyunganiagha kyene ki kisu kya pasi, mma, loli na ki kya kumwanya. Ilisyu ili likuti ‘kasyele kamokene’ likunangisya pabwelu itolo ukusamisiwa kwa ifi fikuyunganika kifwene bo ifi fipeliwe ko kuti fiyengeko fyene fifyo fitikuyunganika.’ (Hib. 12:26, 27) Isi sikindene na isi siyobiwe pilemba lya Hagayi 2:7, panongwa yakuti ukupalaghania kwabumalilo uku kwisakuya kwa bosa aba bikukana ukumpilikila Yehova bo muno abombile Farao.

19. Ngimba findu fiki fitisa kuyunganika kangi ngimba tukumanya bulebule isi?

¹⁹ Ngimba findu fiki ifi fitisa konangiwa? Pauli akindilile ukuti, “Atuweghe ulupi papo twambilile Ubunyafyale ubusita kuyunganika; tuweghe ulupi kangi tumbombeleghe Kyala isi sinkyelile, bo tukumwimika nu kuntila.” (Hib. 12:28) Linga ukuyunganika uku kumalike, Ubunyafyale bwa Kyala bwene bo bwisakukindilila ukuyapo.—Sal. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Ngimba abandu bikulondiwa ukusala isyafiki, kangi ngimba tubaghile ukubatula bulebule?

²⁰ Aka kabalilo kanunu akakuti abandu babombepo simo. Linga bikuya pakusala ukuya kulubafu lwa kisu iki bikuya pakonangiwa. Loli linga basalile ukumbombela Yehova nukuchenja pabumi bwabo mwakubomba ubwighane bwake bisakuya nu bumi bwa bwila na bwila. (Hib. 12:25) Ukwendela mu mbombo yitu iyakufumusya tubaghile ukubatula abandu ukusala kanunu pa nkhani iyakulondiwa iyi. Isagha tukindilileghe ukubatula abandu aba bali nindumbula inunu ukuti baye ku lubafu lwa Bunyafyale bwa Kyala. Kangi tukulondiwa ukukumbukila amasyu agha Yesu ayobile aghakuti: ‘Amasyu amanunu gha Bunyafyale ghisa kufumusiwagha nkisu kyosa ukuti lo luyeghe lusisimikisyo ku fikolo fyosa, lelo popapo bwisakwisagha ubumalikisyo.’—Mat. 24:14.