Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 37

“Mebakpusu Maanle Maanle Kɔsɔɔti”

“Mebakpusu Maanle Maanle Kɔsɔɔti”

“Mebakpusu maanle maanle kɔsɔɔti, na maanle maanle kɔsɔɔti anu ninyɛne mɔɔ sonle bolɛ la bara.”—HAGAE 2:7.

EDWƐNE 24 Bɛrɛla Gyihova Boka Ne Azo

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1-2. Sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɛkpusulɛ boni a bɛhanle kɛ ɔbazi wɔ yɛ mekɛ ye azo a?

 “ƐKƐ ne ala, sotɔɔ ne mɔ nee azua mɔɔ ɛyɛ dɛba la bɔle ɔ bo kɛ bɛbubu bɛagua kɛ kɛlata ɛlɛka la.” “Ɛzulolɛ hanle awie biala . . . Menli dɔɔnwo hanle kɛ mɔɔ zile la lile kɛyɛ mitini nwiɔ. Noko wɔ me afoa nu, menea a ɔhyɛle kpalɛ.” Ɛhye a le edwɛkɛ mɔɔ menli mɔɔ nyianle bɛ ti wɔ azɛlɛkpusulɛ mɔɔ zile wɔ Nepal wɔ 2015 anu la bie mɔ hanle a. Saa edwɛkɛ mɔɔ yɛ ɛzulolɛ zɛhae la bie to wɔ a, wɔannea a ɛ rɛle ɛnrɛvi ye ɛlɛ.

2 Yɛdayɛ noko yɛde ɛkpusulɛ mekɛ bie anu, noko tɛ suakpole anzɛɛ maanle ko a bɛlɛkpusu ye a. Emomu, bɛlɛkpusu maanle maanle kɔsɔɔti na ɛhye ɛhɔ zo mekɛ tendenle. Ngapezonli Hagae hanle ɛkpusulɛ ɛhye anwo edwɛkɛ dole ɛkɛ. Ɔhɛlɛle kɛ: “Mɔɔ ɛlɔne Gyihova ɛha la ɛne, ‘Ɔbazi bieko—ɔnrɛhyɛ fee—na meakpusu anwuma nee azɛlɛ ne nee nyevile yɛɛ azɛlɛ resee.’”—Hagae 2:6.

3. Kɛzi sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɛkpusulɛ ɛhye le ngakyile fi azɛlɛkpusulɛ nwo ɛ?

3 Ɛkpusulɛ ɛhye mɔɔ Hagae hanle nwolɛ edwɛkɛ la ɛnle kɛ azɛlɛkpusulɛ mɔɔ sɛkye ninyɛne ala la. Emomu, ɛkpusulɛ ɛhye fa ninyɛne mgbalɛ ba. Gyihova mumua ne ɛha ɛhile yɛ kɛ: “Mebakpusu maanle maanle kɔsɔɔti, na maanle maanle kɔsɔɔti anu ninyɛne mɔɔ sonle bolɛ la bara; na mebamaa anyunlunyia ayi sua ɛhye.” (Hagae 2:7) Kɛzi ɛnee ngapezo ɛhye fale Hagae mekɛ zo amra anwo ɛ? Na kɛzi ɔfale yɛ nwo ɛnɛ ɛ? Yɛbazuzu zɔhane kpuya ne mɔ mualɛ ne anwo na eza yɛanwu yɛ afoa nu ɛdeɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ wɔ maanle maanle ne mɔ ɛkpusulɛ ne anu ɛnɛ la.

EDWƐKƐ MƆƆ MAANLE ANWOSESEBƐ WƆ HAGAE MEKƐ ZO

4. Duzu ati a Gyihova zoanle ngapezonli Hagae wɔ Ye menli ne ɛkɛ a?

4 Gyihova vale gyima bie mɔɔ anwo hyia la maanle ngapezonli Hagae. Suzu tɛnlabelɛ mɔɔ ɛnee bɛwɔ nu la anwo. Ɔbayɛ kɛ ɛnee Hagae boka bɛdabɛ mɔɔ bɛvile Babelɔn akɛlɛzonlenlɛ nu bɛziale bɛrale Gyɛlusalɛm wɔ 537 K.Y.M. la anwo. Mɔɔ zɔhane nɔhavoma ne radwule la, yeangyɛ, bɛwulale Gyihova sua ne anzɛɛ ɛzonlenlɛsua ne adiabo ne. (Ɛzela 3:8, 10) Noko yeangyɛ, alɔbɔlɛ edwɛkɛ bie zile. Ɔlua dwazotia ti bɛ sa nu dole na bɛgyakyile gyima ne ɛyɛlɛ. (Ɛzela 4:4; Hagae 1:1, 2) Ɔti wɔ 520 K.Y.M., Gyihova hanle hilele Hagae kɛ ɔmaa bɛ anwosesebɛ ɔmaa bɛbɔ mɔdenle bɛzi sua ne bɛwie. *Ɛzela 6:14, 15.

5. Duzu ati a ɔbayɛ kɛ Hagae edwɛkɛ ne maanle Nyamenle menli ne anwosesebɛ a?

5 Ɛnee Hagae edwɛkɛ ne bodane a le kɛ ɔmaa menli ne anyia diedi wɔ Gyihova anu. Ngapezonli ne vale akɛnrazilɛ hanle edwɛkɛ ɛhye hilele Dwuuma mɔɔ ɛnee bɛ sa nu ɛdo la kɛ: “‘Menli kɔsɔɔti mɔɔ wɔ azɛlɛ ne azo la, bɛmaa bɛ nwo ɛyɛ se na bɛyɛ gyima ne,’ kɛ Gyihova se la ɛne. ‘Ɔluakɛ me nee bɛ lua,’ kɛ ɛlɔne Gyihova se la ɛne.” (Hagae 2:4) Ɔbayɛ kɛ edwɛkɛ “ɛlɔne Gyihova” maanle bɛ anwosesebɛ. Gyihova lɛ anwumabɔvolɛ ɛlɔne mɔɔ bɛle kovolɛma la anwo zo tumi, ɔti ɛnee ɔwɔ kɛ Dwuuma fa bɛ nwo to ɔ nwo zo amaa yeawie bɛ boɛ.

6. Duzu a bavi ɛkpusulɛ ne mɔɔ Hagae hanle nwolɛ edwɛkɛ la anu ara a?

6 Gyihova zoanle Hagae kɛ ɔhɔha ɔhile Dwuuma kɛ ɔbakpusu maanle maanle ne mɔ kɔsɔɔti. Yekile ɛhye maanle Dwuuma mɔɔ ɛnee bɛ sa nu ɛdo la ati bɛgyakyi ɛzonlenlɛsua ne ɛzilɛ la anwosesebɛ. Ɔmaanle bɛnwunle kɛ Gyihova bakpusu Pɛhyea mɔɔ ɛnee di tumi wɔ ewiade amuala wɔ zɔhane mekɛ ne la. Na duzu a bavi zɔhane ɛkpusulɛ ne anu ara a? Mɔɔ limoa, Nyamenle menli ne bawie ɛzonlenlɛsua ne si. Akee menli mɔɔ bɛnle Dwuuma bɔbɔ la bɛaraboka bɛ nwo bɛamaa bɛazonle Gyihova wɔ ɛzonlenlɛsua ne mɔɔ bɛzi ye fofolɛ la anu. Nea kɛzi zɔhane edwɛkɛ ne bamaa Nyamenle menli ne anwosesebɛ a!—Zɛk. 8:9.

GYIMA MƆƆ ƐLƐKPUSU EWIADE NE ƐNƐ LA

Ɛlɛyɛ gyima mɔɔ ɛlɛkpusu ewiade ne mɔɔ bɛlɛyɛ ye ɛnɛ la bie kpalɛ ɔ? (Nea ɛdendɛkpunli 7-8) *

7. Ɛkpusulɛ gyima boni a yɛlɛyɛ bie ɛnɛ a? Kilehile nu.

7 Kɛzi Hagae ngapezo ne fale yɛ nwo ɛnɛ ɛ? Gyihova ɛlɛkpusu maanle kɔsɔɔti bieko, na mekɛ ɛhye ɛdeɛ yɛ nwo wɔ nuhua. Dwenle ɛhye anwo nea: Wɔ 1914, Gyihova yɛle Gyisɛse Kelaese Ye anwuma Belemgbunlililɛ ne azo Belemgbunli. (Edw. 2:6) Mɔɔ zɔhane Belemgbunlililɛ ne bɔle ɔ bo kɛ ɔdi tumi la, ewiade ye anu tumivolɛma anye anlie nwolɛ fee. Ɛnee ɔkile kɛ “maanle maanle ne mɔ mekɛ ne”—mekɛ mɔɔ ɛnee bɛnlɛ belemgbunli biala mɔɔ ɔlɛgyinla Gyihova agyakɛ anu yeali tumi la— ɛdwu anzɛɛ ɛra awieleɛ. (Luku 21:24) Ɔlua ɛhye ati, titili ɔvi 1919 mɔɔ ba la, Gyihova menli ɛlɛmaa menli anwu kɛ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne ala a le alesama anyelazo a. “Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa” ɛhye nolobɔlɛ ne ɛkpusu ewiade amuala.—Mat. 24:14.

8. Kɛ mɔɔ Edwɛne 2:1-3 kile la, kɛzi maanle maanle ne mɔ ɛyɛ bɛ nyɛleɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anwo ɛ?

8 Kɛzi menli ɛyɛ bɛ nyɛleɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anwo ɛ? Menli dɔɔnwo ɛndie. (Kenga Edwɛne 2:1-3.) Ɔgyegye maanle maanle ne mɔ. Bɛkpo kɛ bɛbalie Belemgbunli ne mɔɔ Gyihova ɛkpa ye la bɛado nu. Bɛmbu Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne mɔɔ yɛbɔ ye nolo la kɛ ɔle “edwɛkpa.” Arane bie mɔ bɔbɔ ɛva bɛ sa ɛdo edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo! Ɔwɔ nuhua kɛ tumivolɛma dɔɔnwo mɔɔ bu maanle ɛhye la se bɛsonle Nyamenle ɛdeɛ, noko bɛngulo kɛ bɛgyakyi bɛ tumi ɛdeɛ ne anu. Kɛ mɔɔ tumivolɛma ne yɛle wɔ Gyisɛse mekɛ zo la, zɔhane ala a tumivolɛma mɔɔ wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ la dwazo tia Ahenle Mɔɔ Gyihova Ɛkpokpa Ye la a. Bɛdua ye nɔhalɛ ɛdoavolɛma mɔɔ bɛdwazo bɛtia bɛ la azo a bɛyɛ zɔ a.—Gyi. 4:25-28.

9. Duzu a Gyihova yɛ ye wɔ maanle maanle ne mɔ mɔɔ ɛndie edwɛkɛ ne la anwo a?

9 Duzu a Gyihova yɛ ye wɔ maanle maanle ne mɔ mɔɔ ɛndie edwɛkɛ ne la anwo a? Edwɛne 2:10-12 bua kɛ: “Ɔti kɛkala, bɛmɛ arelemgbunli, bɛla nwunu ali; bɛmɛ azɛlɛ ye azo ndɛnebuavolɛma, bɛlie ɛdenrɛdenrɛlɛ bɛdo nu. Bɛva ɛzulolɛ bɛzonle Gyihova, na bɛva anwowosolɛ bɛli fɛlɛko. Bɛli ralɛ ne eni, anrɛɛ Nyamenle bava ɛya na yeazɛkye bɛ yeavi adenle ne azo, ɔluakɛ Ye ɛya ne sɔ ndɛndɛ. Anyelielɛ a le bɛdabɛ kɔsɔɔti mɔɔ bɛnriandi bɛkɔfea Ye nu la.” Gyihova atiakunlu le kɛnlɛma ɔti yemaa dwazotiama ɛhye mɔ mekɛ kɛ bɛva bɛzi kpɔkɛ kpalɛ. Bɛbahola bɛahakyi bɛ adwenle na bɛalie Gyihova Belemgbunlililɛ ne bɛado nu. Noko mekɛ ne ɛlɛwie. Yɛde ewiade ɛhye “mekɛ mɔɔ li awieleɛ la anu.” (2 Tim. 3:1; Aye. 61:2) Ɛnɛ a le mekɛ mɔɔ ɔhyia ndɛndɛ kpalɛ kɛ menli banwu nɔhalɛ ne na bɛazi kpɔkɛ kpalɛ a.

NINYƐNE MGBALƐ MƆƆ VI ƐKPUSULƐ NE ANU BARA LA

10. Ninyɛne mgbalɛ mɔɔ vi ɛkpusulɛ ne anu bara la anwo edwɛkɛ boni a bɛha wɔ Hagae 2:7-9 a?

10 Sɛkɛlɛneɛ adenle zo ɛkpusulɛ ne mɔɔ Hagae hanle nwolɛ edwɛkɛ la baha menli bie mɔ wɔ adenle kpalɛ zo. Ɔhanle kɛ ɔlua ɛkpusulɛ ne ati, “maanle maanle kɔsɔɔti anu ninyɛne mɔɔ sonle bolɛ la” [menli mɔɔ lɛ ahonle kpalɛ la] barazonle Gyihova. * (Kenga Hagae 2:7-9.) Ayezaya nee Maeka noko hanle kɛ deɛ ko ne ala bie bazi wɔ “awieleɛ mekɛ ne anu.”—Aye. 2:2-4, ɔbdw.; Maeka 4:1, 2, ɔbdw.

11. Duzu a adiema nrenyia bie yɛle wɔ mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ ɔdele Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne la ɛ?

11 Nea kɛzi edwɛkɛ mɔɔ ɛlɛkpusu ewiade amuala la nyianle adiema nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Ken mɔɔ sonle wɔ ewiade amuala gyima ne ati anwo zo tumi la. Ɔlimoale ɔdele Belemgbunlililɛ edwɛkɛ ne wɔ kɛyɛ ɛvolɛ 40 mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu, noko ɔtɛkakye mɔɔ zile la kpalɛ. Ken hanle kɛ: “Mekɛ mɔɔ limoa mɔɔ mendele nɔhalɛ ne mɔɔ wɔ Nyamenle edwɛkɛ ne anu la, me nye liele kɛ yɛde ewiade ɛhye awieleɛ mekɛ ne anu la. Menwunle kɛ amaa Nyamenle alie me ado nu na meanyia dahuu ngoane la, ɛnee ɔwɔ kɛ metwe me nwo mefi ewiade ɛhye mɔɔ ɔnrɛhyɛ na yeapɛ nu la anwo na megyinla Gyihova afoa kpundii. Ndɛndɛ ne ala menyɛle nwolɛ asɔne na menyɛle ye zɔ. Mendwenle me nwo menvile ewiade ne anwo na mengɔmkpondɛle banebɔlɛ wɔ Nyamenle Belemgbunlililɛ ne mɔɔ bɛngola ye kpusu la abo.”

12. Kɛzi anyunlunyia ɛyi Gyihova ɛzonlenlɛsua ne wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu ɛ?

12 Ɔda ali wienyi kɛ Gyihova ɛlɛyila ye menli ne. Wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu, yɛnwu kɛ menli mɔɔ ɛlɛsonle Gyihova la anwo ɛlɛso kpalɛ. Wɔ 1914, ɛnee yɛ nwo anzo kpalɛ. Kɛkala menli mɔɔ bo mgbe mɔtwɛ la anye ɛbolo ɛlɛsonle Nyamenle, na ɛvolɛ biala, menli mgbe dɔɔnwo baboka yɛ nwo bɛmaa yɛdi Ngakyelɛlilɛ ne. Ɛhye ɛmaa “maanle maanle kɔsɔɔti anu ninyɛne mɔɔ sonle bolɛ” la ɛyi Gyihova azɛlɛ ye azo sunsum nu ɛzonlenlɛsua ne—ngyehyɛleɛ mɔɔ bɛdua zo bɛsonle ye nɔhalɛ nu la—alienwo ɛkɛ. Eza saa menli ɛhye mɔ yɛ nzenzaleɛ na bɛfa subane fofolɛ ne bɛwula a, ɔwula Gyihova duma ne anyunlunyia.—Ɛfɛ. 4:22-24.

Nyamenle menli mɔɔ wɔ ewiade amuala la ɛva anyelielɛ ɛha Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ ɛhile awie mɔ (Nea ɛdendɛkpunli 13)

13. Ngapezo boni mɔ a Gyihova azonvolɛ mɔɔ anwo ɛlɛso la ɛmaa bɛra nu a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

13 Gyihova azonvolɛ mɔɔ anwo ɛlɛso la ɛmaa ngapezo gyɛne mɔɔ le kɛ mɔɔ wɔ Ayezaya tile 60 la ɛra nu. Ngyɛnu 22 ne ka kɛ: “Mɔɔ le nretee la bayɛ apenle yɛɛ mɔɔ le ekyi la bayɛ maanle kpole. Medame Gyihova, mebayɛ ye ndɛndɛ wɔ ye mekɛ nloa.” Kɛmɔ nɔhalɛ azonvolɛ anwo ɛlɛso la ati, anyelielɛ debie bie ɛlɛkɔ zo. “Ninyɛne mɔɔ sonle bolɛ” ɛhye mɔ ze ninyɛne ngakyile yɛ na bɛfa bɛba Gyihova ahyehyɛdeɛ ne anu yɛɛ bɛlɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbabɔ “Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ne” nolo. Ɛhye ati, Gyihova menli kola fa ninyɛne mɔɔ bɛze ye yɛ, mɔɔ Ayezaya hanle nwolɛ edwɛkɛ kɛ “maanle maanle ne mɔ nyɛfonzule” la di gyima kpalɛ. (Aye. 60:5, 16) Mrenyia nee mraalɛ ɛhye mɔ mɔɔ sonle bolɛ la ɛlɛboa amaa bɛayɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne wɔ maanle 240 azo yɛɛ bɛlɛkile mbuluku nee ninyɛne gyɛne bo bɛahɔ aneɛ mɔɔ bo 1,000 la anu.

KPƆKƐZILƐ MEKƐ

14. Kpɔkɛ boni a ɔwɔ kɛ menli si ye ɛnɛ a?

14 Maanle maanle ne mɔ mɔɔ bɛlɛkpusu bɛ wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu la ɛlɛmaa menli azi kpɔkɛ. Asoo bɛbagyinla Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anzi anzɛɛ bɛbava bɛ rɛle bɛawula ewiade ɛhye arane ne mɔ anu? Ɛhye le kpɔkɛ mɔɔ hyia mɔɔ ɔwɔ kɛ awie biala si a. Gyihova menli di arane mɔɔ wɔ bɛ maanle ne anu la mɛla zo ɛdeɛ, noko bɛnva bɛ nwo bɛnwulowula ewiade ɛhye maanyɛlɛ nu fee. (Wlo. 13:1-7) Bɛze kɛ Belemgbunlililɛ ne ala a bahola ali alesama ngyegyelɛ nwo gyima bɔkɔɔ a. Zɔhane Belemgbunlililɛ ne ɛnvi ewiade ɛhye anu.—Dwɔn 18:36, 37.

15. Nɔhalɛlilɛ nwo sɔnea kpole boni a bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Yekile buluku ne anu a?

15 Yekile buluku ne ka Nyamenle menli ne nɔhalɛlilɛ mɔɔ bɛbazɔ bɛanlea wɔ awieleɛ mekɛ ye anu la anwo edwɛkɛ. Zɔhane sɔnea ne bamaa yɛahɔ zo yɛayia dwazotia nee kpɔdekpɔdeyɛlɛ. Ewiade ɛhye arane ne mɔ batinlitinli yɛ nwo zo kɛ yɛzonle bɛ na bɛbayɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛbakpo kɛ bɛbagyinla bɛ nzi la kpɔdekpɔde. (Yek. 13:12, 15) Bɛbayɛ ye kyengye kɛ “menli kɔsɔɔti—mgbole nee ngyikyi, sukoavolɛma nee ehyiavolɛma, alehelɛ nee ngɛkɛlɛ—ɛmaa bɛyɛ bɛ nzonlɛ wɔ bɛ sa fema ne anwo anzɛɛ bɛ nwoma azo.” (Yek. 13:16) Wɔ tete ne, ɛnee bɛyɛ ngɛkɛlɛ nzonlɛ amaa menli anwu bɛ menle ne. Zɔhane ala a bɛ nye la kɛ yɛ muala yɛbanyia sɛkɛlɛneɛ adenle zo nzonlɛyɛlɛ bie wɔ yɛ sa anwo anzɛɛ yɛ nwoma azo ɛnɛ a. Bɛkulo kɛ awie biala fa ye nyɛleɛ nee ye nzuzulɛ kile kɛ ɔboka maanyɛlɛ ngyehyɛleɛ ne anwo yɛɛ ɔgyi bɛ nzi.

16. Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛmia nɔhalɛ mɔɔ yɛdi yɛmaa Gyihova la anu ɛnɛ a?

16 Yɛbalie sɛkɛlɛneɛ adenle zo nzonlɛyɛlɛ ɛhye na yɛagyinla maanyɛlɛ ngyehyɛleɛ ne mɔ anzi ɔ? Bɛdabɛ mɔɔ bɛbakpo kɛ bɛbalie nzonlɛyɛlɛ ne la bayia ngyegyelɛ yɛɛ bɛ ngoane bala esiane nu. Yekile buluku ne toa zo ka kɛ: “Awie biala ɛngola ɛndɔ anzɛɛ ɛndɔne debie, kyesɛ mɔɔ lɛ nzonlɛyɛlɛ ne bie” la. (Yek. 13:17) Noko Nyamenle menli ze mɔɔ Nyamenle bava ayɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛlɛ nzonlɛyɛlɛ ne mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Yekile 14:9, 10 la. Bɛnrɛlie zɔhane nzonlɛyɛlɛ ne emomu bɛbahɛlɛ ye wɔ bɛ sa anwo kɛ “Gyihova ɛdeɛ ɔ.” (Aye. 44:5) Ɛnɛ a le mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛnea kɛ nɔhalɛ mɔɔ yɛlɛdi yɛamaa Gyihova la anu bamia a. Saa yɛyɛ ye zɔ a, Gyihova anye balie na yeaha kɛ yɛle ye ɛdeɛ!

ƐKPUSULƐ MƆƆ LI AWIELEƐ

17. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛkakye ye wɔ Gyihova abotanezilɛ nwo a?

17 Gyihova ɛzi abotane kpole wɔ awieleɛ mekɛ ɛhye anu. Ɔngulo kɛ bɛsɛkye awie biala. (2 Pita 3:9) Yemaa awie biala adenle kɛ ɔnlu ɔ nwo na ɔzi kpɔkɛ kpalɛ. Noko ye abotanezilɛ ne lɛ ye ɛweɛne. Mɔɔ bado bɛdabɛ mɔɔ bɛkpo nwolɛ adenle ɛhye la bayɛ kɛ mɔɔ dole Falo wɔ Mosisi mekɛ zo la. Gyihova zele Falo kɛ: “Anrɛɛ mebahola meamaa ewule aha ɛdawɔ nee wɔ menli ne na meabɔ bɛ bo zo meavi azɛlɛ ye azo. Noko deɛmɔti memaa ɛtɛte ngoane nu la a le kɛ: memaa wɔanwu me tumi ne na bɛabɔ me duma wɔ azɛlɛ ye amuala azo.” (Ɛzɛ. 9:15, 16) Awieleɛ bɔkɔɔ ne, maanle maanle kɔsɔɔti banwu kɛ Gyihova angomekye a le nɔhalɛ Nyamenle ne a. (Yiz. 38:23) Kɛzi ɛhye bayɛ zɔ ɛ?

18. (a) Ɛkpusulɛ boni bieko a bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Hagae 2:6, 20-22 a? (b) Kɛzi yɛkola yɛnwu kɛ Hagae edwɛkɛ ne bara nu kenle bie ɛ?

18 Mɔɔ Hagae hɛlɛle edwɛkɛ ɛhye la, ye ɛvolɛ dɔɔnwo anzi, sunsum ne hanle ɛzoanvolɛ Pɔɔlo ɔmaanle ɔhɛlɛle kɛ edwɛkɛ mɔɔ wɔ Hagae 2:6, 20-22 la bara nu kenle bie. (Kenga.) Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: “Kɛkala yebɔ ɛwɔkɛ kɛ: ‘Ɔbazi bieko, na tɛ azɛlɛ ye angome a mebakpusu ye a, emomu anwuma noko.’ Na edwɛkɛ ‘ɔbazi bieko’ kile kɛ bɛbaye ninyɛne mɔɔ bɛkpusu ye la bɛavi ɛkɛ, ninyɛne mɔɔ bɛyɛ, amaa ninyɛne mɔɔ bɛmkpusu ye la aha ɛkɛ.” (Hib. 12:26, 27) Ɛkpusulɛ ɛhye ɛnle kɛ mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Hagae 2:7 la, emomu ɔbazɛkye bɛdabɛ mɔɔ bɛle kɛ Falo mɔɔ bɛkpo kɛ bɛbalie nwolɛ adenle mɔɔ Gyihova lɛ di tumi bɛado nu la bɔkɔɔ.

19. Duzu a bɛnrɛkpusu ye a, na kɛzi yɛkola yɛnwu ye ɛ?

19 Duzu a bɛnrɛkpusu ye anzɛɛ bɛnrɛye bɛnrɛvi ɛkɛ a? Pɔɔlo doale zo kɛ: “Kɛmɔ yɛnwu kɛ yɛbanyia Belemgbunlililɛ mɔɔ bɛngola bɛmkpusu ye la ati, bɛmaa yɛhɔ zo yɛnyia ɛlolɛ kpole mɔɔ yɛbahola yɛava yɛazonle Nyamenle kɛ mɔɔ ɔfɛta la wɔ nyamenlezulolɛ nee anwowosolɛ nu.” (Hib. 12:28) Saa ɛkpusulɛ mɔɔ li awieleɛ la abo gua a, Nyamenle Belemgbunlililɛ ne ala a bɛnrɛkpusu ye a. Ɔbagyinla ɛkɛ ne kpundii!—Edw. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Kpɔkɛ boni a ɔwɔ kɛ menli si a, na kɛ ɔkɛyɛ na yɛaboa bɛ ɛ?

20 Mekɛ ɛnle ɛkɛ fee! Ɔwɔ kɛ menli si kpɔkɛ: Asoo bɛbahɔ zo bɛabɔ ɛbɛla mɔɔ ewiade ɛhye si ye adua mɔɔ kɔwie ɛzɛkyelɛ nu la, anzɛɛ bɛbabɔ mɔdenle bɛayɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ amaa bɛanyia dahuu ngoane ɔ? (Hib. 12:25) Yɛbahola yɛalua yɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne azo yɛaboa menli yɛamaa bɛakpa afoa mɔɔ bɛkulo kɛ bɛgyinla wɔ edwɛkɛ ɛhye mɔɔ anwo hyia anu la anwo kpɔkɛ. Bɛmaa yɛboa menli dɔɔnwo yɛmaa bɛgyinla Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anzi. Na bɛmaa yɛhakye yɛ Awulae Gyisɛse edwɛkɛ ɛhye: “Bɛbabɔ Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkpa ɛhye nolo wɔ azɛlɛ ye azo amuala bɛava bɛali maanle maanle ne amuala daselɛ, kolaa na awieleɛ ne ara.”—Mat. 24:14.

EDWƐNE 40 Yɛle Nwane Ɛdeɛ?

^ ɛden. 5 Edwɛkɛ ɛhye bahilehile ndelebɛbo fofolɛ mɔɔ yɛnyia ye wɔ Hagae 2:7 anwo la anu. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbanwu kɛzi yɛbahola yɛava yɛ nwo yɛawula gyima bie mɔɔ yɛ anyelielɛ mɔɔ ɛlɛkpusu maanle kɔsɔɔti anu la. Eza yɛbanwu kɛ menli bie mɔ anye balie gyima ɛhye mɔɔ kpusu maanle maanle ne la anwo yɛɛ bie mɔ noko anye ɛnrɛlie nwolɛ.

^ ɛden. 4 Yɛze kɛ Hagae yɛle gyima mɔɔ Gyihova vale maanle ye la, ɔluakɛ bɛzile ɛzonlenlɛsua ne bɛwiele wɔ 515 K.Y.M.

^ ɛden. 10 Ɛhye le ndelebɛbo fofolɛ mɔɔ yɛnyia. Dɛba ne yɛhanle kɛ tɛ maanle maanle ne mɔ mɔɔ bɛlɛkpusu bɛ la a ɛlɛmaa ahonlekpalɛma arazonle Gyihova a. Nea “Questions From Readers” mɔɔ wɔ May 15, 2006, The Watchtower ne anu la.

^ ɛden. 63 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Hagae maanle Nyamenle menli ne anwosesebɛ kɛ bɛbɔ mɔdenle bɛzi ɛzonlenlɛsua ne bieko; Nyamenle menli mɔɔ wɔ ɛkɛ ne ɛnɛ la bɔ mɔdenle bɔ Nyamenle edwɛkɛ ne nolo. Agyalɛma bie ɛlɛka ewiade ɛkpusulɛ mɔɔ li awieleɛ la anwo edwɛkɛ.