1-2. Zimbula kutensiiwa kwa mufuano kwaalandilue ntaanzi na kabika Hagai kuli mukukitika mu musita weetu.

“MU DAKIKA iniinisie tusesi twakusisiiziamo ni bikuulua bya kale byaatendekele kubungumuka.” “Kila muntu waali waunvuile muenzo . . . Bantu bengi baalandile nangue ezio ntensi yaakitile dakika ibili eevi. Neene naamwene nga evelia yaakokuele saana.” Ezio i milandu yaalandile bantu bange baapusukile ku ntensi yaakitikile mu kyalo kya Népal, mu 2015. Kabenge waasaangiluepo lwaapitile ezio ntensi, paange nga te waaleengele kulaba.

² Inzi, ni fwefue tuli mukwimwena kutensiiwa kwibeleele, i kulanda kutensiiwa kusiizi kukitika mu muzi umo ao mu kyalo kimosie. Kutensiiwa kooko kuli mukukitika mu kyalo kyonse, kabili kwakita kale miaka ingi. Kooko kutensiiwa kwaalandilue ntaanzi na kabika Hagai. Waaleembele eevi: “Yehova wa bisepe walanda eevi, ‘ni lunge kabili​—mu musita uniini ​—nakaba kutensia myulu ni kyalo ni lyezi ni ntala ya kyalo.’”​—Hag. 2:6.

3. Kutensiiwa kulondolwelue na kabika Hagai, kupuseene siani ni ntensi ili yakitika pa kyalo?

³ Kutensiiwa kwaalandilue na kabika Hagai, te kupaleene na ntensi ili yainoonasie bintu. Inzi, kutensiiwa kooko, kuli mukulengia bintu biweeme bikitike. Yehova mwine walanda eevi: “Nakaba kutensia ntundu yonse, ni bintu bikindeeme bya mu ntundu yonse byakaba kwingila; kabili nakaba kwizuzia bulumba mu eezi nsesi.” (Hag. 2:7) Bobo bukabika bubanga bwali na mana ki ku bantu baali baikeele mu nsiku yakue kabika Hagai? Kabili, bobo bukabika buli na mana ki kuli fwefue mu enu nsiku yeetu? Tuli kulondoluela byasuko bya bebio biipuzio, kabili tuli kusambilila vya kukwasia miilo yakutensia ntundu yonse loonu.

4. Juu ya ki Yehova waamutumine kabika Hagai ku bantu bakue?

⁴ Yehova waamulandile Hagai akite miilo ya mana. Tontonkania kintu kyaakitikile ntaanzi ya paapo. Kipalile Hagai abanga wali pakati ka baalia bantu baabuelele ku Yerusalemu kufuma ku Babiloni mu muaka wa 537, Yesu tanavyalue. Musita uniini kisia kufika ku Yerusalemu, babo bantu ba kisinka baatendekele kukuula nsesi yakue Yehova, i kulanda ekalu. (Ezr. 3:8, 10) Inzi, kisia musita uniini kwaakitikile kintu kyakutiona mutima. Lubaapingilue baatiokele mutima, ni kulekela kukuula ekalu. (Ezr. 4:4; Hag. 1:1, 2) Pakaako, mu muaka wa 520, Yesu tanavyalue, Yehova waamulandile Hagai abakwasie Bayuda babuezie mute wabo, kabili abakinkizie bapuililile miilo ya kukuula ekalu. *​—Ezr. 6:14, 15.

5. Juu ya ki kunti twalanda nangue kipalile milandu yakue Hagai yaabateekiize bantu bakue Leeza mutima?

⁵ Mpunda yaalandile Hagai ku Bayuda yaali yakubakwasia bakosie kiketekelo kyabo muli Yehova. Kabika waalandile milandu yakue Yehova wasipile ku Bayuda baali batiokele mutima. Waabalandile eevi: “‘Lume mwe bantu bonse ba mu kyalo’ i vyalanda Yehova. ‘Kabili bombe. Paantu ndi pamo neenu,’ i vyalanda Yehova wa bisepe.” (Hag. 2:4) Kipalile bulanzi “Yehova wa bisepe” bwaabateekiizie mutima. Yehova akwete kisepe kikata saana kya bamalaika kili ni buviinde bwa kuluana, kabili kili pensina pa buviinde bwakue. Pakaako, Bayuda baali bapalile kumuswapila weene eevi baviinde miilo ezio.

6. Mpunda ya kutensia yaalandilue ntaanzi na Hagai yaali ya kuleeta ki?

⁶ Yehova waamutumine Hagai abalande Bayuda nangue, Weene wakaba kutensia ntundu yonse. Ezio milandu yaabateekiizie mutima baalia babanga bakuula ekalu kisia batooboka ni kulekela miilo. Ezio milandu yaalangiliile nangue Yehova wakatensia Perse, buteeko bukata bwa kyalo bwa mu ezio nsiku. Ale ni biki byaali byakufuma mu kutensiiwa kooko? Kya kuanza, bantu bakue Leeza baali bakupua miilo ya kukuula ekalu. Kisia, ni bantu basili Bayuda baali bakwiunga pamo ni Bayuda mu kumupupa Yehova mu ozo musita wa kukuula kupia ekalu. Kipalile ezio mpunda yaabakoseleziizie saana bantu bakue Leeza!​—Zek. 8:9.

7. Kunti twakwasia miilo ki ya kutensia ili mukukitua loonu? Londolola.

⁷ Bukabika bwakue Hagai buli na mana ki kuli fwefue loonu? Ni mu onu musita, Yehova ali mukutensia kabili ntundu yonse, ni fwefue tuli mukukwasia ezio miilo ya kutensia! Mona keeki kintu kyaakitikile: Mu muaka wa 1914, Yehova waamubiikile Yesu Kristu kuya wali Likolo wa Bukolo Bwakue bwa ku muulu. (Malum. 2:6) Musita bobo Bukolo lubwaatendekele kuteeka, ezio ibanga yali mpunda ibiipile ku bantunguluzi ba mu kyalo. Keekio kyaalangiliile nangue “nsita ibiikilue ya ntundu,” yaapuile. I kulanda nangue musita usibanga waliko kateeka asaakuilue na Yehova waakumeene ao waafikile ku mpela. (Luk. 21:24, NWT) Lubaainikile evio, asa kutendekela mu muaka wa 1919, babombi bakue Yehova baatendekele kubabuila bantu nangue Bukolo Bwakue Leeza i kintu kimosie kipalile kuswapila bantu. Eezi miilo ya kusimikila “mpunda iweeme ya Bukolo” ili mukutensia kyalo kyonse.​—Mat. 24:14.

8. Nga vilandile Malumbo 2:1-3, ntundu ili mukwitabila siani ezio mpunda?

⁸ Bantu bali mukwitabila siani ezio mpunda? Bengi bali mukukaana mpunda ezio. (Soma Malumbo 2:1-3.) Ntundu ili mukufipua. Ili mukukaana kumwitabila Kateeka asaakuilue  na Yehova. Ntundu te ili mukumona nangue mpunda ya Bukolo ituli mukusimikila kuya yali “mpunda iweeme.” Kabili, buteeko bunge buli mukukaania ni miilo ya kusimikila! Anzia kine bantunguluzi bengi bali balanda nangue bali bamubombela Leeza, te beezi kutona kulekela bitebe bibali nabio mu buteeko. Nga evelia vyaakitile bantunguluzi ba mu nsiku yakue Yesu, ni bantunguluzi ba kaanu koba bali mukumupinga Olia Abiikilue Mafuta na Yehova, kupitila kubasaanza basambi bakue ba kisinka.​—Miil Bat. 4:25-28.

9. Yehova ali mukubalanda ki bantu ba mu ntundu bali mukukaana mpunda ya Bukolo?

⁹ Yehova ali mukubalanda ki bantu ba mu ntundu bali mukukaana mpunda? Lileembo lya Malumbo 2:10-12 lili lyasuka eevi: “Kansi loonu, mwe bamakolo, langilile buviinde bwa kwinika; itabile koololua, mwe bapinguzi ba mu kyalo. Mubombele Yehova mwali ni muenzo, kabili sekelele mwatutumine. Kindike muana, kine te mukitile evio Leeza wakaba kufipua kabili mwakaba kuloba kufuma mu nzila, paantu kipuki Kyakue kili kyaleema lubilo. Bali ni nsaansa ni baalia bali bamubutukila Weene.” Kupitila buwaame bwakue, Yehova ali mukubasiila nsita babo bantu bali bamupinga eevi bakwate bupinguzi buweeme. Kunti baalululasie malanga abo ni kwitabila Bukolo bwakue Yehova. Inzi, te kukisiele musita waleepele. Twikeele mu “nsiku ya mpeleezio” ya keenu kyalo. (2 Tim. 3:1; Is. 61:2) Musita weene ukisieleko uniini wa kunti bantu basambilile kisinka ni kusaakula kumubombela.

10. Londolola bintu biweeme bili mukukitika kupitila miilo ya kutensiiwa nga vilandile Hagai 2:7-9.

¹⁰ Bantu bange bali mukwitabila kutensiiwa kwa mufuano kwaalandilue ntaanzi na kabika Hagai. Ozu kabika, watubuila nangue kutensiiwa kooko kuli mukulengia, ‘bintu bikindeeme [bantu bali ni aali iweeme ya mutima] bya mu ntundu yonse bingile’ eevi kumupupa Yehova. * (Soma Hagai 2:7-9.) Ba Isaya ni Mika ni beene baalandile ntaanzi nangue keekio kyakakitika “mu nsiku ya mpeleezio.”​—Is. 2:2-4, bulondolozi  bwa pensina; Mik. 4:1, 2, bulondolozi bwa pensina.

11. Lupua umo waakitile siani musita lwaaunvuile mpunda ya Bukolo lya kuanza?

¹¹ Mona mpunda ya kutensia kyalo viyaamukwasiizie lupua Ken, ali wabombela ku kitente kikata kya Bakasininkizia Bakue Yehova. Mpaka loonu alangulukile buino musita lwaaunvuile mpunda ya Bukolo lya kuanza, tepasiapitile miaka 40 eevi. Ken walanda eevi: “Musita unaaunvuile lya kuanza kisinka kili mu Mulandu Wakue Leeza, naasekeleele kumana nangue twikeele mu nsiku ya mpeleezio ya keenu kyalo. Naamwene nangue eevi ngitabilue na Leeza ni kufikiila kupata bukose bwa loonse, naali napalile kusininkizia nangue nsili mu seemu ya keenu kyalo kisiteekameene, kabili naali napalile kusiala naimeene sinta ku lubali lwakue Yehova. Naapepele ni kukita kukoonkana ni lipepo lyane bila kukokola. Naalekeele kukwasia keenu kyalo, kabili bila kukokola naaitabiile kukwasiiwa na Bukolo Bwakue Leeza busikenoonua.”

12. Mu ekalu ya kimupasi yakue Yehova muli mukwizula siani bulumba mu enu nsiku ya mpeleezio?

¹² Kimwenekelesie paswetele nangue Yehova ali mukupaala bantu bakue. Mu enu nsiku ya kupeleezia, tuli mukumona mpendua ya bantu bali ba mupupa Yehova yakila kuvula. Mu 1914 tubanga twalisie baniini. Loonu tetusiali bantu bakilile pa milioni munane bali bamupupa Leeza, kabili kila muaka mamilioni a bantu ali mukwiunga pamo ni fwefue ku kibukisio. Tuli kulanda nangue, mu misolo ao mu biwanja bya pa kyalo bya ekalu ya kimupasi yakue Yehova, ikulanda nangue mupaango wakue palua lupupo luswetele, muli mukwizula “bintu bikindeeme bya mu ntundu yonse.” Kabili liina lyakue Yehova lili mukupeelua bulumba musita bantu lubali mukwalulula bumuntu bwabo bwa kale ni kuvuala bu muntu bwa leenu.​—Baef. 4:22-24.

13. Zimbula bukabika bunge buli mukufikiliziiwa na eezi mpendua ili mukukila kuvula mu nzila ya kupapia. (Mona foto ili ku ntendeko ya kazeeti.)

¹³ Ezio mpendua ya bantu bali mukumupupa Yehova ili mukukila kuvula mu nzila ya kupapia. Kabili, ili mukufikilizia bukabika bunge, nga bolia buli mu kitabu kya Isaya katue ka 60. Mulongo wa 22 wa kaaka katue walanda eevi: “Muniini wakaaluka elufu, ni muntu wa aali ya pansi wakaaluka ntundu ili ni maka. Ne muine Yehova, nakakita kintu keekio lubilo  pa musita wakue upalile.” Kuli kintu kiweeme saana kili mukukitika paantu bantu bengi bali mukutendeka kumupupa Yehova. Beebi “bintu bikindeeme” bili mukuleeta bufundi ni buviinde paleepale pamo ni mutima wa kwipeela mu miilo ya kusimikila “mpunda iweeme ya Bukolo.” Keekio kili mukulengia bantu bakue Yehova baviinde kubombia bobo bufundi bwaakuutilue na Isaya nangue, “mabeele a ntundu.” (Is. 60:5, 16) Kupitila kukwasiiwa na balalume ni banakazi bakindeeme, miilo ya kusimikila ili mukukitua mu byalo 240, kabili ni mpapulo ili mukufumiiwa mu ndimi ikilile pa 1000.

14. Ni bupinguzi ki bupalile kukwata bantu loonu?

¹⁴ Mu enu nsita ya kupeleezia, kutensiiwa kwa ntundu kuli mukubatinta bantu bakwate bupinguzi. Eba, bakaba kukwasia Bukolo Bwakue Leeza ao bakaba kuswapila buteeko bwa keenu kyalo? Kila umo apalile kupingula. Anzia kine bantu bakue Yehova bali bakindika mizilo ya kyalo kibekeelemo, te beezi kwiingizia ata kaniini mu bintu bya politike bya mu keenu kyalo. (Bar. 13:1-7) Bamanine nangue Bukolo Bwakue Leeza sie bunke i bwakaba kupuisia maavia onse a bantu. Bukolo bobo te bwa seemu ya keenu kyalo.​—Yoan. 18:36, 37.

15. Kitabu kya Nfyulo kilangiliile siani nangue bukisinka bwa bantu bakue Leeza bwakaba kweziiwa?

¹⁵ Lileembo lya Nfyulo lilandile palua kweziiwa kwa bantu ba kisinka bakue Leeza mu nsiku ya mpeleezio. Kweziiwa kooko kwakaba kulengia tukabe kutwalilila kupingua ni kusanzua saana. Buteeko bwa keenu kyalo bwakaba kutupatikizia tubupeele kintu kipalile kupeeluasie Leeza ni kubasanza baalia bali bakaana kukwasia buteeko bobo. (Nfy. 13:12, 15) Bwakaba “kupatikizia bantu bonse, banike ni bakulu, banonsi ni bapabi, bazia ni balubukile, eevi betabile kuba ni kalangi mwinsue [mu minue, NWT] mwabo ku kuboko kulio ni pa mpala.” (Nfy. 13:16) Mu nsita ya kale bazia baali babiikua kalangi ka loonse, eevi kulangilila kine ni bakue ni. Evio vyenka ni mu enu nsiku, bantu bakaba kuya bakenteleele kila muntu alangilile kine naani wali wakwasia. Bintu bibali bakita ni kutontonkania, byakaba kulangilila nangue beingiziizie mu keenu kyalo kabili bali mukuya bakikwasia.

16. Juu ya ki onu i musita wa kukosia bukisinka bwetu kuli Yehova?

¹⁶ Eba, twakaba kwitabila kaako kalangi ka mufuano ni kukwasia buteeko bwa keenu kyalo? Baalia bali mukukaana kubiikua kaako kalangi bakaba kupata masaanzo ni kupanda kufua. Kitabu kya Nfyulo kyatwalilila kulanda eevi: ‘Te kuli muntu wakusisia ni kusita kantu kine tali na kaaka kalangi.’ (Nfy. 13:17) Inzi, bantu bakue Leeza, bamanine Leeza vyali wakabakita bantu bali ni kalangi kazimbuilue mu Nfyulo 14:9, 10. Kuliko kuya bali ni kaako kalangi, beene bakaba bali nga evelia baleembelue mu minue yabo nangue: “Bakue Yehova.” (Is. 44:5) Onu i musita wakukosia bukisinka bwetu kuli Yehova. Kine i vituli mukukita, Yehova wakaba kusekelela kulanda nangue tuli bakue!

17. Tupalile kulanguluka ki palua mibeele ya kupembelela yakue Yehova?

¹⁷ Yehova ali mukulangilila saana mibeele ya kupembelela mu enu nsiku ya mpeleezio. Tatonene ata muntu umo akeeze kwinoonua. (2 Pet. 3:9) Abapeele bantu bonse fuasi ya kulapila ni kukwata bupinguzi buweeme. Inzi, kupembelela kwakue kuli ni mipaka. Baalia bali bakaana leelio lisyuko, bakesaanga mu aali nga elia yaamusaangile Farao, mu nsiku yakue Musa. Yehova waamulandile Farao eevi: “Kufikiila paanu, ngololeenge kuboko kwane ni kukuuma weewe pamo ni bantu bobe na kimina kili kyalovia, nga wakipyangilua kule ni kyalo. Inzi kakiine palua eezi nsaambu nakikulekelela uye walipo:  Eevi nkulangilile buviinde bwane ni liina lyane lipundue mu kyalo kyonse.” (Kuf. 9:15, 16) Ntundu yonse yakaba kufikiila kwinika nangue Yehova i Leeza sie bunke wakisinka. (Ezek. 38:23) Yakenika siani?

18. (a) Zimbula kutensiiwa kunge kuzimbuilue mu Hagai 2:6, 20-22? (b) Twamana siani nangue milandu yakue Hagai yakafikiliziiwa musita uli mukwiza?

¹⁸ Miaka ingi kisia kufua kwakue Hagai, mutumua Paulo waatunguluilue na mupasi eevi kulangilila nangue milandu ili mu kitabu kya Hagai 2:6, 20-22 yakufikiliziiwa musita uli waiza. (Soma.) Paulo waaleembele eevi: “Inzi loonu alaile eevi: ‘Ni linge kabili, nsikaba kutensiasie kyalo inzi nakaba kutensia ni muulu.’ Paapa bulanzi ‘ni linge kabili’ bulangiliile kufumiiwapo kwa bintu bili mukutensiiwa, bintu byaakitilue, eevi bintu bisitensiiziwe bisiale.” (Baeb. 12:26, 27, NWT) Kupusana ni kutensiiwa kuzimbuilue mu Hagai 2:7, kooku kutensiiwa kwakaba kulangilila kwinoonua loonse kwa baalia bali bakaana nsaambu ya kuteeka yakue Yehova nga evelia vyaakitile Farao.

19. Ni kiki kisikatensiiwa, kabili twamana siani?

¹⁹ Ni kiki kisikatensiiwa ao kufumiiwa? Paulo waatwaliliile kulanda eevi: ‘Ale kansi tusantile paantu tuli bakupokelela Bukolo busili bwasunkaniiwa. Tumusantile Leeza na kumubombela mu musango umuwaamiine, mu mukinzi ni mu katiina.’ (Baeb. 12:28) Kakiine, kisia kooko kutensiiwa kukata kwa kupeleezia, Bukolo Bwakue Leeza sie bunke i bwakasiala bila kutensiiwa. Bwene bwakasialasie bwaimeene!​—Malum. 110:5, 6; Dan. 2:44.

20. Bantu bapalile kusaakula kukita ki, kabili kunti twabakwasia siani?

²⁰ Bantu te bapalile kuzeezia musita! Bapalile kusaakula: Kine basaakula kukoonka keenu kyalo, bakenoonua. Kine basaakula kumubombela ni kukita maka kwalulula buikazi bwabo ni kutendeka kukita kutona kwakue Leeza bakaba kupata bukose bwa loonse. (Baeb. 12:25) Kupitila miilo yeetu ya kusimikila kunti twabakwasia bantu bapingule. Kansi tukwasie bantu bengi bakindeeme bapingule kukwasia Bukolo Bwakue Leeza. Kabili, tutwalilile kuya twalangulukile milandu yakue Mulopue weetu Yesu, ilandile eevi: “Eezi mpunda iweeme ya Bukolo, yakasimikiluanke mu kyalo kyonse, ku kuba kisininkizio ku ntundu yonse, mane mpeleezio ikeeze.”​—Mat. 24:14.