1-2. Kumbi nkhusukunyisa wuli ko mchimi Hagayi wangukambiya limu kuti kwazamuchitika mu nyengu yidu yinu?

“KWA MAMINITI ngamanavi, mashopu kweniso nyumba zakali vingwamba kuwa. Munthu weyosi wangusoŵa chakuchita . . . Ŵanthu anandi angukamba kuti venivi vinguchitika kwa maminiti pafufupi ngaŵi. Ini ndawonanga nge kuti vinguchitika kwa nyengu yitali.” Venivi ndivu angukamba ŵanthu anyaki wo angupona pa nyengu yo ku Nepal kunguchitika chidilirisi mu 2015. Asani chikukuchitikiyanipu chinthu chakofya nge chenichi, mutenere kuti muluwengi cha.

² Kweni pasonu panu, kusukunyisa kwakupambana ndi chidilirisi kuchitika mutawuni pamwenga charu chimoza pe cha. Mumalu mwaki, kukwaska mitundu yosi ya ŵanthu ndipu kwaja kuchichitika kwa vyaka vinandi. Mchimi Hagayi wangukambiya limu va kusukunyisa kwenuku. Iyu wangulemba kuti: “Pakuti Yehova wa mizinda wakamba kuti, ‘Pambula kuswera yapa, ndisukunyisengi so kuchanya ndi charu chapasi, nyanja ndi mtunda.’”—Haga. 2:6.

3. Kumbi kusukunyisa ko Hagayi wangukamba, kupambana wuli ndi chidilirisi chayichu?

³ Kusukunyisa ko Hagayi wangukamba kuyanana cha ndi chidilirisi chayichu cho chinanga ŵaka vinthu. Mumalu mwaki, kuchitiska kuti vinthu vamampha vichitiki. Yehova watitikambiya kuti: “Ndisukunyisengi mitundu yosi ya ŵanthu ndipu vinthu vakuzirwa vakutuliya mu mitundu yosi vizengi munyumba iyi; ndipu ndichitiskengi kuti yizazi ndi unkhankhu.” (Haga. 2:7) Kumbi uchimi wenuwu wang’anamuwanganji ku ŵanthu a mu nyengu yaku Hagayi? Nanga ung’anamuwanji kwaku isi mazuŵa nganu? Tikambiskanengi kwamuka kwa mafumbu ngenanga kweniso tisambirengi mo  tingagwiriyaku ntchitu yakusukunyisa mitundu mazuŵa nganu.

4. Ntchifukwa wuli Yehova wangutuma mchimi Hagayi ku ŵanthu Ŵaki?

⁴ Yehova wangumupaska ntchitu yakuzirwa ukongwa mchimi Hagayi. Ŵanaŵaniyani vo vinguchitika wechendapaskiki ntchitu yeniyi. Hagayi watenere kuti wenga mugulu la ŵanthu wo anguwere ku Yerusalemu mu 537 B.C.E. kutuwa ku ukapolu ku Babiloni. Ŵanthu akugomezgeka ŵenaŵa ŵati afika ŵaka, angwamba kuzenga fawundeshoni ya nyumba yaku Yehova pamwenga kuti nyumba yakusopiyamu. (Ezara 3:8, 10) Kweni pati pajumpha ŵaka nyengu yimanavi, chinthu chinyaki chakugongowesa chinguchitika. Yiwu anguguŵa ndipu anguleka ntchitu yakuzenga chifukwa cha kususkika. (Ezara 4:4; Haga. 1:1, 2) Mwaviyo, mu 520 B.C.E., Yehova wangutuma Hagayi kuti wakawovyi Ayuda kuti ayambi kuchita so phamphu ndi kuŵachiska kuti amalizi kuzenga nyumba yakusopiyamu. *—Ezara 6:14, 15.

5. Ntchifukwa wuli uthenga waku Hagayi utenere kuti wenga wakuchiska ku ŵanthu aku Chiuta?

⁵ Chilatu cha uthenga waku Hagayi chenga kuchiska Ayuda kuti aje ndi chivwanu mwaku Yehova. Mwachiganga mchimi mwenuyu wangukambiya Ayuda wo anguguŵa kuti: “‘Khwimani yimwi mwaŵanthu mosi a mucharu,’ Yehova ndiyu wakamba, ‘ndipu gwirani ntchitu. Pakuti nde namwi,’ Yehova wa mizinda ndiyu wakamba.” (Haga. 2:4) Mazu ngakuti “Yehova wa mizinda” ngatenere kuti nganguŵachiska ukongwa ŵanthu ŵenaŵa. Yehova walamuliya gulu la nkhondu la angelu ŵaki anthazi. Mwaviyo, Ayuda akhumbikanga kumuthemba kuti viŵayende.

6. Kumbi ndi vinthu wuli vo vatingi vichitikengi chifukwa cha uthenga wakusukunyisa wo Hagayi wangukambiya limu?

⁶ Yehova wangutuma Hagayi kuti wakakambiyi Ayuda kuti Iyu wasukunyisengi mitundu yosi ya ŵanthu. Chiwona chenichi chinguŵachiska Ayuda wo anguguŵa ndi kuleka kuzenga nyumba yakusopiyamu. Ndipu chingulongo kuti Yehova wasukunyisengi charu cha Peresi wo wenga ufumu wanthazi pacharu chosi pa nyengu yeniyi. Kumbi ndi vinthu wuli vo vatingi vichitikengi chifukwa cha kusukunyisa kwenuku? Chakwamba, ŵanthu aku Chiuta atingi amalizengi kuzenga nyumba yakusopiyamu. Pavuli paki, chinanga mbanthu wo ŵenga Ayuda cha nawu atingi ayambengi kusopa Yehova munyumba yakusopiyamu yo yinguzengeka so. Uthenga wenuwu utenere kuti unguŵachiska ukongwa ŵanthu aku Chiuta!—Zeka. 8:9.

7. Kumbi ndi ntchitu yakusukunyisa niyi yo tigwiraku mazuŵa nganu? Konkhoskani.

⁷ Kumbi uchimi waku Hagayi, ung’anamuwanji kwaku isi mazuŵa nganu? Yehova wasukunyisa so mitundu yosi ya ŵanthu, ndipu nasi tigwiraku ntchitu yeniyi. Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Mu 1914, Yehova wakuŵika Yesu Khristu kuja Fumu ya Ufumu Waki wakuchanya. (Salimo 2:6) Ufumu wenuwu wati wajalikiskika, alongozgi a charu angukondwa cha. Venivi vang’anamuwanga kuti “nyengu yakuŵikika ya ŵanthu amitundu” yamala. Mu mazu nganyaki tingakamba kuti nyengu yo pengavi wakulamuliya yo wamiyanga Yehova yafiskika pamwenga kuti yamala. (Luka 21:24) Chifukwa cha venivi, ukongwa kwambiya mu 1919, ŵanthu aku Yehova aja achipharazga kuti Ufumu waku Chiuta pe ndiwu ungamalisa masuzgu nga ŵanthu. Ntchitu yakupharazga “uthenga wamampha uwu wa Ufumu,” yisukunyisa charu chosi.—Mate. 24:14.

8. Mwakukoliyana ndi Salimo 2:1-3, kumbi mitundu yinandi ya ŵanthu yichita wuli ndi uthenga wamampha?

 ⁸ Kumbi ŵanthu achita wuli ndi uthenga wenuwu? Anandi akana. (Ŵerengani Salimo 2:1-3.) Mitundu ya ŵanthu yikwiya. Yiwu akana Wakulamuliya wakusankhika ndi Yehova. Yiwu aŵanaŵana kuti uthenga wa Ufumu wo tipharazga ‘mbuthenga wamampha’ cha. Mwakuti maboma nganyaki ngakukaniza ntchitu yidu yakupharazga. Chinanga kuti akulamuliya anandi a vyaru venivi, akamba kuti ateŵete Chiuta, kweni akhumba cha kuleka mazaza ngawu. Mwaviyo, nge mo akulamuliya a mu nyengu yaku Yesu anguchitiya, akulamuliya a mazuŵa nganu asuska Wakusankhika waku Yehova, mwakuyukiya akusambira ŵaki akugomezgeka.—Machi. 4:25-28.

9. Kumbi Yehova wachita wuli ndi mitundu ya ŵanthu yo yikana kuvwisiya uthenga wamampha?

⁹ Kumbi Yehova wachita wuli ndi mitundu ya ŵanthu yo yikana kuvwisiya uthenga wamampha? Lemba la Salimo 2:10-12 limuka kuti: “Sonu yimwi mwamafumu, longoni zeru; zomerani kuchenyeka, yimwi akweruza a pacharu chapasi. Teŵetiyani Yehova mwamantha, kweniso kondwani mwakumbwambwanthiya. Tumbikani mwana, asani po cha Chiuta wakwiyengi ndipu muparanyikengi ndi kutuzgikapu panthowa, pakuti ukali Waki ukole mwaliŵi. Mbakukondwa wosi wo abisama mwaku Iyu.” Yehova ngwalisungu ndipu waŵapaska nyengu ŵanthu ŵenaŵa kuti asankhi umampha. Yiwu angasintha ndi kuzomereza Ufumu waku Yehova. Kweni nyengu yajaku yimana ukongwa. Tija mu “mazuŵa ngakumaliya” nga nyengu yinu. (2 Timo. 3:1; Yesa. 61:2) Sonu ndipu ŵanthu akhumbika kuchitapu kanthu mwaliŵi kuti asambiri uneneska ndi kusankha umampha.

10. Kumbi ndi vinthu vamampha nivi vo vichitika chifukwa cha ntchitu yakusukunyisa yo yikonkhoskeka pa Haga. 2:7-9?

¹⁰ Ŵanthu anyaki asintha chifukwa cha ntchitu yakuyeruzgiya yo Hagayi wangukambiya limu. Iyu watitikambiya kuti chifukwa cha ntchitu yakusukunyisa “vinthu vakuzirwa [ŵanthu a mtima wamampha] vakutuliya mu mitundu yosi vizengi” kuzisopa Yehova. * (Ŵerengani  Hagayi 2:7-9.) Yesaya kweniso Mika, nawu angukambiya limu kuti venivi vazamuchitika “mu mazuŵa ngakumaliya.”—Yesa. 2:2-4; Mika 4:1, 2.

11. Kumbi mubali munyaki wanguchita wuli wati wavwa uthenga wa Ufumu kakwamba?

¹¹ Ŵanaŵaniyani vo mubali munyaki zina laki Ken yo wateŵete ku likulu lidu wanguchita wati wavwa uthenga wo usukunyisa charu. Iyu wakumbuka umampha nyengu yo wanguvwiya uthenga wa Ufumu kakwamba, vyaka pafufupi 40 vo vajumpha. Ken wangukamba kuti: “Ndati ndavwa kakwamba uneneska wa mu Mazu ngaku Chiuta, ndingukondwa ukongwa kuziŵa kuti tija mu mazuŵa ngakumaliya. Ndinguziŵa kuti asani ndikhumba kuti Chiuta wandiyanjengi kweniso kuti ndizisaniyi umoyu wamuyaya, ndikhumbika kulekana nachu charu chambula kuthembeka ichi ndi kuja kuchigaŵa chaku Yehova. Ndinguyipemphere nkhani yeniyi ndipu ndinguchitapu kanthu nyengu yeniyo. Ndinguchileka charu ndipu ndinguthaŵiya ku Ufumu waku Chiuta wo ungasukunyika cha.”

12. Kumbi nyumba yakusopiyamu yauzimu yaku Yehova yazaza wuli ndi unkhankhu mazuŵa nganu ngakumaliya?

¹² Viwoneke limu kuti Yehova waja wachitumbika ŵanthu ŵaki. Mazuŵa nganu ngakumaliya, tawona ŵanthu anandi achiyamba kumusopa. Mu 1914, tengapu ŵanthu masawuzandi ngamanavi ŵaka. Sonu taŵanthu akujumpha 8 miliyoni tisopa Chiuta ndipu ŵanthu anyaki mamiliyoni nganandi achitaku nasi Chikumbusu chaka chechosi. Mwaviyo, mabalaza nga pacharu chapasi nga nyumba yakusopiyamu yauzimu yaku Yehova, kung’anamuwa ndondomeku yaki ya kusopa kwa uneneska ngazaza ndi “vinthu vakuzirwa vakutuliya mu mitundu yosi.” Kweniso zina laku Yehova lakankhuskika chifukwa ŵanthu ŵenaŵa asintha mijalidu yawu ndi kuvwala umunthu wufya.—Aefe. 4:22-24.

13. Kumbi ndi mauchimi nganyaki nanga ngo ngafiskika chifukwa cha vinthu vakukondwesa vo vichitika mu gulu laku Yehova? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

¹³ Vinthu vakukondwesa venivi vo vichitika, vifiska mauchimi nganyaki nge uchimi wo we pa Yesaya chaputala 60. Vesi 22 la chaputala chenichi likamba kuti: “Mumana ukongwa wazamuja ŵanthu 1,000 ndipu mumana wazamuja mtundu wanthazi. Ini Yehova, ndazamuchitiska venivi mwaliŵi pa nyengu yaki.” Chifukwa chakuti ŵanthu anandi atamba kusopa Yehova, chinthu chinyaki chakukondwesa ukongwa  chichitika. Ŵanthu ŵenaŵa pamwenga kuti “vinthu vakuzirwa” atuza mu gulu laku Yehova ndi malusu ngakupambanapambana kweniso ŵe ndi mtima wakukhumbisiska kugwiraku ntchitu yakupharazga “uthenga wamampha wa Ufumu.” Chifukwa cha venivi, ŵanthu aku Yehova angagwiriskiya ntchitu malusu ngenanga ngo Yesaya wangukamba kuti ndi “mkaka wa mitundu ya ŵanthu.” (Yesa. 60:5, 16) Chifukwa cha chovyu cha anthulumi ndi anthukazi akuzirwa ŵenaŵa, ntchitu yakupharazga yigwirika mu vyaru 240 kweniso mabuku ngafwatulikiya mu vineneru vakujumpha 1,000.

14. Kumbi ŵanthu akhumbika kusankhanji sonu?

¹⁴ Mu nyengu yinu yakumaliya, kupharazga ko kung’anamuwa kusukunyisa mitundu, kuchichizga ŵanthu kuti asankhi chakuchita. Kumbi yiwu asankhengi Ufumu waku Chiuta pamwenga athembengi mabomba nga charu ichi? Yeniyi ndi nkhani yo weyosi wakhumbika kusankha. Chinanga kuti ŵanthu aku Yehova avwiya marangu nga boma mucharu cho aja kweni achitaku chechosi cha chakukwaskana ndi ndali. (Aro. 13:1-7) Yiwu aziŵa kuti ndi Ufumu waku Chiuta pe wo ungamalisa masuzgu nga ŵanthu. Ufumu wenuwu ngwacharu ichi cha.—Yoha. 18:36, 37.

15. Kumbi buku la Chivumbuzi lilongo wuli kuti ŵanthu aku Chiuta akugomezgeka azamuyeseka?

¹⁵ Buku la Chivumbuzi likonkhoska kuti kugomezgeka kwa ŵanthu aku Chiuta kwazamuyeseka mu mazuŵa ngakumaliya. Kuyeseka kwenuku kwazamuchitiska kuti tisuskikengi ndipuso titombozgekengi. Maboma nga mucharu ichi ngazamulamula kuti tingasopengi ndipu ngazamutombozga wosi wo akana kukoliyana nangu. (Chivu. 13:12, 15) Ngazamuchichizga “ŵanthu wosi, amana ndi ŵara, akukhupuka ndi akavu, anangwa ndi akapolu, kuti adindiki chidindu pajanja lawu lamaryi pamwenga pavisku vawu.” (Chivu. 13:16) Mu nyengu yakali, akapolu adindikanga chidindu kuti aziŵikengi kuti mbakuyani. Mwakuyanana ŵaka, ŵanthu azamukhaza kuti weyosi wadindiki chidindu chakuyeruzgiya pa janja lawu pamwenga pachisku. Maŵanaŵanu ngawu kweniso vakuchitika vawu, vazamulongo kuti akoliyana ndi maboma nga pacharu chapasi.

16. Ntchifukwa wuli tikhumbika kulongo kuti te akugomezgeka ukongwa kwaku Yehova sonu?

¹⁶ Kumbi tazamuzomera chidindu chakuyeruzgiya chenichi ndi kukoliyana ndi maboma nga ndali? Ŵanthu wo akana kulonde chidindu azamukumana ndi masuzgu ndipu umoyu wawu wazamukuŵa pa ngozi. Buku la Chivumbuzi lilutirizga kukamba kuti: “Paŵevi wakugula pamwenga wakugulisa kupatuwaku munthu yo we ndi chidindu.” (Chivu. 13:17) Kweni ŵanthu aku Chiuta aziŵa vo Chiuta wazamuchita ndi ŵanthu wo ŵe ndi chidindu cho chazumbulika pa Chivumbuzi 14:9, 10. Mumalu mwakuzomera chidindu chenichi, yiwu azamuja nge kuti alemba pa janja lawu kuti: “Nde waku Yehova.” (Yesa. 44:5) Sonu ndiyu nyengu yakulongore kuti te akugomezgeka ukongwa kwaku Yehova. Asani tachita viyo, Yehova wazamukondwa kukamba kuti te aku iyu!

17. Kumbi tikhumbika kukumbukanji pa nkhani yakuti Yehova ngwakuzikira?

¹⁷ Yehova walongo kuti ngwakuzikira ukongwa mu mazuŵa nganu ngakumaliya. Iyu wakhumba cha kuti weyosi wanangiki. (2 Peturo 3:9) Iyu wapereka mwaŵi ku ŵanthu wosi kuti alapi ndi kusankha umampha. Kweni kuzikira kwaki kwe ndi mphaka. Wo akana mwaŵi wenuwu, azamukumana ndi vo vinguchitikiya Farawo mu nyengu yaku Mozesi. Yehova wangukambiya Farawo kuti: “Kufika sonu panu mphanyi ndatambasuwa kali janja langu ndi kulanga yiwi kweniso ŵanthu ŵaku ndi mulili wakofya. Ndipuso mphanyi yiwi watuzgikiyapu limu pacharu chapasi. Kweni ndakusunga wamoyu pa chifukwa ichi: kuti ndikulongo nthazi zangu ndipuso kuti zina langu lipharazgiki pacharu  chosi chapasi.” (Eki. 9:15, 16) Pakumaliya, mitundu yosi ya ŵanthu yazamuziŵa kuti Yehova ndiyu yija Chiuta wauneneska. (Ezeki. 38:23) Kumbi venivi vazamuchitika wuli?

18. (a) Kumbi nkhusukunyisa kunyaki nunkhu ko kukonkhoskeka pa Hagayi 2:6, 20-22? (b) Kumbi tiziŵa wuli kuti mazu ngaku Hagayi ngazamufiskika kunthazi?

¹⁸ Pati pajumpha vyaka vinandi kutuliya po Hagayi wangufwiya, wakutumika Paulo wangukambirika kuti walembi kuti mazu nga pa Hagayi 2:6, 20-22 ngazamufiskika kunthazi. (Ŵerengani.) Paulo wangulemba kuti: “Sonu iyu walayizga kuti: ‘Ndazamusukunyisa so charu chapasi pe cha, kweni ndazamusukunyisa so kuchanya.’ Sonu mazu ngakuti ‘ndazamusukunyisa so’ ngalongo kutuzgikapu kwa vinthu vo vasukunyisika, vinthu vo vapangika, kuti vinthu vo vasukunyisika cha, vilutirizgi kuŵapu.” (Ahe. 12:26, 27) Kusukunyisa uku kupambana ndi kusukunyisa ko kwazumbulika pa Hagayi 2:7. Mumalu mwaki kung’anamuwa kuti ŵanthu wo akana kuzomereza kuti Yehova ndiyu ngwakwenere kulamuliya nge mo Farawo wanguchitiya, azamubayika kwamuyaya.

19. Kumbi ndi vinthu wuli vo vazamusukunyika cha, nanga tiziŵa wuli venivi?

¹⁹ Kumbi ndi vinthu wuli vo vazamusukunyika cha pamwenga kuti kutuzgikapu? Paulo wangulutirizga kukamba kuti: “Pakuti tiwona kuti tazamulonde Ufumu wo ungasukunyisika cha, tiyeni tilutirizgi kulonde wezi ukulu, ndipu kuporote mu wezi wenuwu tichita uteŵeti wakupaturika kwaku Chiuta mwakuzomerezeka, mwamantha ndi ulemu ukulu.” (Ahe. 12:28) Asani kusukunyisa kwakumaliya kwenuku kwachitika, ndi Ufumu waku Chiuta pe wo wazamuŵaku. Yiwu wazamusukunyika cha chinanga nkhamanavi!—Salimo 110:5, 6; Dani. 2:44.

20. Kumbi ŵanthu akhumbika kusankhanji, nanga tingaŵawovya wuli?

²⁰ Iyi ndi nyengu yakuchitiya saza cha! Ŵanthu akhumbika kusankha: Kumbi alutirizgengi kukoliyana ndi charu vo vingachitiska kuti azinangiki, pamwenga asankhengi kuteŵete Yehova ndi kusintha nkharu yawu kuti achitengi khumbu laku Chiuta vo vingaŵawovya kuti azisaniyi umoyu wamuyaya? (Ahe. 12:25) Kuziya mu ntchitu yidu yakupharazga, tingawovya ŵanthu kuti asankhi umampha pa nkhani yeniyi. Mphanyi tinguwovya ŵanthu anandi wo ŵe nge vinthu vakuzirwa kuti asankhi kuja kuchigaŵa cha Ufumu waku Chiuta. Kweniso mphanyi nyengu zosi takumbukanga mazu nga Ambuya Yesu ngakuti: “Uthenga wamampha uwu wa Ufumu, wazamupharazgika pacharu chosi chapasi kuti uje ukaboni ku ŵanthu amitundu yosi, ndipu pavuli paki umaliru uzengi.”—Mate. 24:14.