1. ˗Mlɛɛn ˗mɛɛn ˈö kwaa Zoova ˗nu kwa ꞊zinŋgü?

YESU ˈö Zoova ˗bha ‹ˈnën ˗blɛɛsü› ˈka waa˗ bha ˈˈkiö ꞊va ꞊dede ˗wa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka. (Kodh. 1:15; Ps. 103:20) Kö Yesu ꞊kun ˈˈsɛ ˗ta, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo Zoova ˗dhɛ wo Dë. ˗Ya ˗pö ö ˗bha gwëëzë ˗nu ˗dhɛ Zoova ˗yö ö Dë ˈka, ˈö ˗an Dë ˈka ˈpö. (Zan 20:17) ˈDhɛ ˈkwa kwa ˗de nu Zoova ˗dhɛ ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, ˈyö ˈkwa ˗kë ˈkɔdhi ˈkpii˗ ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo˗ ˈgü kwa ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë bhë, ˗a ˈgümɛn ˗nu ˈka.​—Mak. 10:29, 30.

2. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

² Zoova yö ˗sü ˈö ꞊dhɛ kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗a ˈdhö, ˗yö mɛn ˈbhaa ˗nu ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. Mɛn ˈbhaa ˗nu ˗de ˈpö ˈwaa ˗dhɔ ˗kë wo ꞊dhegblü ˗nu ˈka ˗kɔ dɔ. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö Yesu ˗bha ˈwɔnzuan dho kwa ˗takun ˗a ˈka kö ˈkwa Zoova yö ꞊dhɛ kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊ɲɔɔn ˗a ˗bha ˗a ˈdhö, kwa ˗dho ˗a yö. ˗Kɔ ˗nu ˈkwa dho ʒiö ˗a ˈka Zoova ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈkun ˗kɔ ˈgü, kwa ˗dho ˗a yö ˈpö.

3. Bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn bhë, ˗yö kwa ˗ɲɔɔn Zoova ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

³ Kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë yö ˗mü Zoova ˈka. Yesu ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa Zoova yö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ yö ˗a ˈka ˗a ˈdhö. ˈYaa˗ ˈsü ꞊dhɛ zuʋ̈yaamɛn ˈö˗ ˗bha yö ˗kë ˈtɔŋ˗ ˗dɔ mɛn ˗ta ˗sü ˈka dosɛnŋ, ˗a ˈdhö. ˗Ya ˗zɔn ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ˈnëndë ˈö ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë, yö ˗mü. Kwa˗ ˗dhɛ ˗yö bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˈö˗ ˗zɔn ö ˗bha gwëëzë ˗nu ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü. ˗A zü ˗yö ˗dɔ ˗wo kpö ˈö ˗kë «Yi Dë» ˈka bhë ˗a ˗ta. (Mak. 10:29, 30) Yesu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈö˗ pö ˈkwa Zoova ˗dhɛ «ˈˈpiigbɩɩ˗ ꞊va Dë,» «yi ˗Damɛn,» ɛɛnˈˈ «˗Toepö ˗Gblüdë,» ˈö sü ꞊dhɛ ˗wa ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈpö Biblö ˈgü. (ˈWun. 49:25; Is. 40:28; 1 Tim. 1:17) ˈˈKɛɛ Yesu ˗ya ˗pö ˈkwa˗ ˗dhɛ kwa «Dë.»

4. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ꞊ɲɔɔn ö ˗bha?

 ⁴ Zoova yö ˗sü ˈö ꞊dhɛ kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗a ˈdhö, ˗yö ka ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗ee? ˗Yö ˈˈdhʋ̈ mɛn ˈbhaa ˗nu ˗gɔ. ˗Ya kë ꞊dhɛ kwa dë ˗kun ˈˈgblüyaamɛn ˈka, ˈpë ˈwo˗ ˗dhɛ ˈnëndë ˈö ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗a ˈgüman ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ ˗a ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈgüman, ˗yö kwa ˗zo ˗gban. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ꞊ɲɔɔn ö ˗bha. Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö˗ ˗Wo ˈsëëdhɛ ˗ya pö: ‹˗Ka ꞊yɔɔn ˗Zlan ˈˈsɔɔ, yöö ˗dɩ ˈpö ˗yö ˗dho ꞊yɔɔn ka ˈˈsɔɔ.› (Zak. 4:8) Kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈö˗ pö ö ˗dho kë ˈNëndë ˗tiaandhö ˈö kwa ˈti˗ suu yö do ˗a ˈka kwa ˗bha ˈka.

5. ˈKwa ˗dhɛga Dhukö 10:22 ˈgü, Yesu ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ Yesu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn Zoova ˗bha. ˗Yö Zoova ˗dɔ ˗së ˈka ˈö to ˗a ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈkpakpadhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗pö: «ˈMɛ ˈbha n yö kö ˈbha n Dë yö.» (Zan 14:9) ꞊Dhɛ kwa ꞊dhoo ˈdhö, Yesu ˗yö kwa Dë ꞊bhlëë ˗ya ˗kɔ waa ˈwɔn ˗man ˗a ˗ta ˗kɔ ˗zɔn kwa ˗dhɛ. ˗Yö ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë ˗a ˗dhɛ ˗së ˗a ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈpö. ˈˈKɛɛ ˗a ˗bha ˗tosɛta ˈö˗ ˗kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗a ˈgü, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈˈgblü ˗yö ˗së ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. (Dhukö 10:22 ˗wo pö.) ˗Kwaa ˈwɔnzuan ˈbhaa ˗nu ˗ga.

6. ˗Kɔ ˈö Zoova ö ˈˈtʋ to ˗a ˈka Yesu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha, ˗kaa ˈwɔnzuan ˈbhaa ˗nu ˗zɔn?

⁶ Zoova ö ˈˈtʋ ˗to ö ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha. ˗Kɔ ˈö ö ˈˈtʋ to ˗a ˈka ö Gbö ˗blɛɛsü ˗bha, ˗kwaa ˗ga. Kö Yesu ꞊kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to ˗a ˗bha bhɛɛwo ꞊va ˗bha. (Dhu. 5:16) ˈDhɛ Yesu dho ˗da ˈwɔn ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˈbhaa ˗nu ˗ʒiaan ˗ta, ˈö ꞊bhɛɛ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˗kë ˗a ˈka kö ˗yö ꞊kun ˈö ˗kɔ ˈˈyɛ ö ˗bha bɔmɛn ˗nu 12 ˗bha ˗a ˈdhö, Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to ˗a ˗bha. (Dhu. 6:12, 13) ˈˈTʋ̈ŋ ˈö zuʋdhiʋ̈tɛ kun ˗a ˈka˗ ˗bha, Zoova ö ˈˈtʋ ˗to ˗a ˗bha bhɛɛwo ˗bha. ˈˈSanni Zuda ˗ya ˈˈdhoodɔ, Yesu ˗yö ˗bhɛɛ ꞊dedewo ö Dë ˗dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö dho bɔ ˗an ˈgü, ˗an ˗wɔn ˈgü. Zoova ˗yö Yesu ˗bha bhɛɛwo ˗man, ˈö ˈˈkiö do bɔ kö ˗ya ꞊faanmën.​—Dhu. 22:41-44.

7. ˈKwa˗ man ꞊dhɛ Zoova kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

⁷ ꞊Dɛɛ, Zoova ꞊kun ö ˈˈtʋ ˈto ˗kplawo ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha, ˈö˗ ˗daa ˗së ˗kë ˗an ˗gɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha. (Ps. 116:1, 2) ˗Kɔ  ˈö kwa ꞊dhegbludhe do ˈö Ɛndö ˈö ö ˗bha ˗dhɛ yö ˗a ˈka ˗kwaa ˗ga. Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ꞊gbɔɔnsü ˗kë ˗a ˗bha, ˈyö bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü. ˗Ya ˗pö: «˗Kwɛ 2019 ˈMɛn ˈˈsu ˗bha JW Télédiffusion ˗yö ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a kë˗ ˈka kö ˈkwa ˈko zë kwa ˗bha zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗nu ˈka, ˗a ˗zɔn. ˗Yö ˗kun pë ꞊dede ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha, ˗a ˈka. N ˗bha bhɛɛwo ˗daa ˈnën Zoova ˗ya ˗kë.»

8. Zoova ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Yesu ˗dhɔ ˗yö ö ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁸ Kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˈö ö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ö ˗zokë ˗a ˈka Yesu ˈˈpiʋ̈ ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö, ˗a ˈdhö. (Zan 5:20) ˗Yö Yesu ˗takun kö ˗a ˗bha ˗zoyödhe ˗yö ˈto ˈˈgbɩɩ˗. ˗Ya ꞊faanmën, ˈö pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗bhawɔn ˗yö yö ˗a ˗bha ˗a ˗kë ˗a ˗dhɛ. ˗Ya ˗zɔn ö Gbö ˗dhɛ ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ö ˗kë, ˈö˗ ˈˈdhiaa ˈdhö ö ˈgü. (Mat. 3:16, 17) ˗Yö ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ ö Dë ˗yö ö ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗wɔn ˈgü ˗yö ˈti kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈö ö do ˈka ˗a ˈdhö.​—Zan 8:16.

9. ˗Mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë?

⁹ ꞊Dhɛ Yesu ˈdhö, Zoova ˗ya ˗dhɔ ˗zɔn kwa ˗de ˈpö kwa ˗dhɛ ˗kɔ ꞊va ˗ta. ˗Kwa kwa ˗zota: Zoova ˗ya kwa ꞊ɲɔɔn ö ˗bha, ˗ya ꞊dhegblüzë ˗nu ˈö kwa ˗dhɔ ˗an ˗kë, ˈö ˈkwa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˈwo kwa ꞊faanmën, ˗an nu kwa ˗dhɛ. (Zan 6:44) Pë ˈˈpɛpɛ ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗, waa pë ˗nu ˈö ˈkwa dho ˗tosɛta kë ˗an ˗ta yi ꞊gban ˈka, ˗yö ˗an ˗nu kwa ˗dhɛ ˈpö. (Mat. 6:31, 32) ˈKwa kwa ˗zota Zoova ˗bha ˗dhɔ ˈgü, ˗a ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö ˗dadhiʋ̈.

10. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa ꞊dhegblü ˗nu kun ˗a ˈka bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

¹⁰ Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɔ Zoova ˗kë. ˈˈKɛɛ ˗an ˗dhɔ ˗bha kwa kë ˗sü kö ˈkwa˗ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ, ˈyaa ˈplëëplë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa ˗bha wɔkɔ ˗nu waa kwa ˈgodhɛ ˗nu ˈwaa do. ˈGo mü ˈzü, kwa ˈˈpɛpɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗shiö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ kwa ˗an ˗kë. ˈˈKɛɛ ˗dhɔ ˈö kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu kwa ꞊zinŋgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë ˈˈgbɩɩ˗. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Kwa ˈto kwa Dë ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. (Efɛ. 5:1, 2; 1 Zn. 4:19) ˗Gleŋ ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˈsü Zoova ˗bha ˈwɔnzuan ˗bha, ˗kwa ˗an ˗ga.

11. Yesu ˗yö Zoova ˗bha ‹mɛn ˗wëëzësü› ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ Zoova ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ‹mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wëë ˗yö ö ˗kë.› (Dhu. 1:78) Mɛn ˈö mɛn ˗wëë ˗ya ˗kë ˗ya ˗kpan mɛn ˈbha ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˈyaa kë ˗a ˗dhɛ ˗së. ˈˈKɛɛ ˗ya ˈˈslö ˗mɛɛn ˈpö kö ˈö˗ ˗mɛn ˗takun, ˈö˗ ˗zo ˗gban. Yesu ˗bha mɛn ˗nu ˈkun ˗kɔ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ö ˗zota ˗an ˗wɔn ˈgü. (Zan 5:19) ˈˈTʋ̈ŋ do ˈka ˈdhɛ Yesu ˗kpan mɛn kpö ˈbha ˗bha, ‹˗a ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ kö faan ˈyaa˗ ˗nu ˈgü ˈzü, kö ꞊wa kë ꞊dhɛ ˈˈbhlaa ˗nu ˈö˗ ˗nu ˗maakëmɛ ˈyaa ˈdhö ˈö ꞊wa ˗pɛn ˗an ˈdhö.› (Mat. 9:36) ˗An ˗wëë ˈyii Yesu kë dosɛnŋ, ˗yö pë ˈbha ˗kë kö ˗yö ˗an ˗takun. ˗Yö ˈˈyuamɛn ˗nu ˗dhɛ ˗bo, ˈyö mɛn ˗nu ˈö ‹ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊kwɛɛ˗ ˈgbinŋ kun ˗an ˗ta›, ˈö ˗an ˈgü ˗ya ga ˗a ˈsü ˗sü ˈka, ˗an ˗zo ˗gban.​—Mat. 11:28-30; 14:14.

12. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wëë kwa ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² ˈKwa kwa ˗zota ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˗an ˈgü, kwa ˗dho ˗mɔn ˗an ˗wëëzësü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ꞊dhegblüdhe ˈbha kë, ˈö ˈyaa˗ blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ toŋtoŋdhö. ˈˈKɛɛ mɛn ˈbha ꞊yaa˗ ˗takun ˗yö ˗dho kë ˗a ˗dhɛ ˗së. ˗A ˗mɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ö ˗zokë ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗ee? ˈKwa pë ˗kpa ˗a ˗bha ˈka, ɛɛnˈˈ ˈkwa˗ ˗bha ˈkɔɔdhɛ ˈˈzu, ˗yö ˈti ˗dho kë ˗a ˗dhɛ ˗së ˗ee? Kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗bha yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö shiʋ̈ˈˈ. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈwëëga pë ˈˈtɩɩ nu ˗a ˗dhɛ ˗bindhe ˈgü, kö ˗yö ö ˗zokë ö ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka, ˈˈsanni ˗yö yö ˈbha ꞊slɔɔ.

13-14. Kwa ˗dho ˈˈgblüsë kë ꞊dhɛ Zoova ˈdhö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 ¹³ Zoova ˈˈgblü ˗yö ˗së. (Mat. 5:45) ˈKwa ˗dho kwa ˈˈɲan ˈto kö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo ˗takundhe ˗dhɛ kwa ˗gɔ ˗gbɔdhö, kö ˗an ˗wëë ꞊kun kwa kë. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya ˗kë ˗a ˈka ˗a ˈdhö. ˈKwaa ˈɲënŋ˗ ˗gbadhɛ ˗a ˗gɔ,ˈˈkɛɛ ˗ya ˗kë ˈö ˈɲënŋ˗ bhü ˗dhɛkpaɔyi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka ˈö ˈwɔn ˗së ˗kë mɛn ꞊gban ˗dhɛ. ˗A kë ˗sü kö pë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha Zoova ˗yö ˗an nu kwa ˗dhɛ bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. Zoova ˗dhɔ kwa ˗kë ꞊dedewo ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ˈˈgblü ˗yö ˗së.

¹⁴ Kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˗wo ˗to Zoova ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, ˈyö ˈwo ˈˈgblüsë ˗kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗kwɛ 2013 ˈgü, ˈˈbu ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö Fidhipinö, ˗yö pë ˗shiʋ̈ ꞊dedewo. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˗bha ˈkɔ ˗nu waa ˗an ˗bha pë ˗nu ˗wo ˗shiʋ̈. ˈˈKɛɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, ˗wo ˗to mü ˈwo nu ˗an ˗dhɛ ˈzozodhö. Mɛn ˈbha ˗nu ˗wo wo ˗kɔ ˗da ˗an ˗dhɛ ˈwëëga ˈka, ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˗wo dho ˈwo ˗an ˗takun ˈö ˈkɔ ˈö ˗mɔn 750 ˗bha ˈwo˗ dɔ kö ˗kwɛ do ˈyii yökodhiʋ̈ ꞊köŋ. Kolona Virisö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, Zoova ˗bha ꞊Gbekiö ˗nu wo ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈwo wo ꞊dhegblü ˗nu ˗takun. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bhawɔn ˗ya yö ˗takundhe ˗bha ˈkwa nu ˗an ˗dhɛ ˈzozodhö, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗an ˗dhɔ kwa ˗kë.

15-16. ˈKwa ˗dhɛga Dhukö 6:36 ˈgü, ˗to Zoova ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ do ˈnën ˗tɔ ˗mën?

¹⁵ Kwa ˗wëë Zoova ˗kë, ˈö kwa ˗bhawɔn to. (Dhukö 6:36 ˗wo pö.) ˗Dhɛkpaɔyi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka, kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗wëë ˗yö ö ˗kë. (Ps. 103:10-14) ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗kun Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an ˗wëë ˗yö ö ˗kë, ˈö ˗an ˗bhawɔn to. ˗Yö ˗wɩ ˗a ˗bha ˗ʒiaanwo ˈö ö ˗de nu kwa ˗wɔn ˈgü kö ˗Zlan ˗yö kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto. (1 Zn. 2:1, 2) Zoova waa Yesu ˗an ˗bha kwa ˗wëëzësü waa kwa ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˈwaa ꞊ɲɔɔn ˗an ˗bha ˗sü ˗dhɔ ˗da kwa ˈgü ˗ee?

¹⁶ Kö ˈkwa kwa ˈko ˗nu ˗wëë ˗ga, ˗dhɔ ˈö kwa ꞊zinŋgü ˗yö ˗dho kë ˈˈgbɩɩ˗. (Efɛ. 4:32) ˗Yö ˈˈdhʋ̈ gagade ˈka ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka. ˈˈKɛɛ kwa dua ˗mü ˈkwa pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ kë  kö ˈkwa ˗an ˗bhawɔn ˈto. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˗yö ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗Tɔn ˈbha ˈö ˗gban mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗bha * ˗a ˗wo ˗pö, ˈyö˗ ˗takun. ˗Ya ˗pö: «ˈWɔn ˗gɔ ˈö bhë, ˗yö n ˗takun ˈyö ˈa˗ ˈgüman ꞊dhɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗dho ˈwɔn ˗së kë n ˗dhɛ. Mɛn ˗nu ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈwɔn ˈwo˗ ˗kë ü ˈka ˈˈdhʋ̈ ˗yö ü ˗dhɛ ˗së, ɛɛnˈˈ ˈzü ˗yö ˈti ˈmën ü ˈka. Mɛn ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˈnën ˗tɔ ˈwɔn ˈdhɛ bhë, ˗a ˗bho ü ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗sü kö ü zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈwaannu.» ˈKwa ˈˈwɩ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bhawɔn ˈto ˗sü ˗bha, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë. ˈˈKɛɛ kö ˈkwa˗ ˗zɔn ˈpö ꞊dhɛ kwa ˗bhɔ kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗bha.

17. ˈKwa ˗dhɛga Matiö 5:16 ˈgü, kwa ˗dho kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ꞊bhlëë ˗ya ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁷ ˗A kë ˗sü kö ˈkwa kë ˈkɔdhi ˈˈkpii˗ ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo mü kwa ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë bhë ˗a ˈgü, kwa ˗Zlan ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗bha. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ꞊va ꞊dede ˗wo kpa kwa ˗bha ˈkwa ˗Zlan ˗dhɔkë. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü waa˗ ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈtɔ zë, ˈkwa ˗dho ˗an kë toŋtoŋdhö. Kwa ˈˈtakɔ ˗yö kë ˗së kö ˗yö mɛn ˗nu ˈˈgan Zoova dɔ ˗sü waa˗ ˗dhɔkësü ˗bha.​—Matiö 5:16 ˗wo pö.

18. ˗Mën ˈö dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˗zlanwopö ˗zogbandhe ˈka?

¹⁸ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbhaa ˗nu ˈka, mɛn ˗nu kwa ˗wɔn yaa ˗blɛɛ ɛɛnˈˈ ˈwo kwa ˈˈklʋʋ bhɔ ˈwɔn ˗man kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗ta ˗sü ˗wɔn ˈgü. ˗Ya kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn ˗blɛɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈˈsuʋ̈ ˗ya kwa kë, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë? ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova waa ö Gbö ˗wo ˗dho kwa ˗takun. Yesu ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗zo ˗gban ꞊dhɛ pë ˈwo dho ˗a pö ɛɛnˈˈ ˗kɔ ˈwo dho ˗a pö ˗a ˈka, ˗an dua ˈyaa ˗mü kö ˗wo ˗ya ˗a ꞊zɔnŋ ˗ta. ˈMën ˗kë? ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ: ‹˗Wʋ ˗nu ˈö ˈka dho˗ pö ˗wo ˗dho dɔ ka ˈˈdhi. ˗Wʋ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ bha ˈwii ˈdho kë ˗wʋ ˈö go ka ˗dɩ ˈgü ˗a ˈka, ˈˈkɛɛ ˗Zlan ˈö ka Dë ˈka bha˗ ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bha ꞊në dho bɔ ka ˗ta ˈö dhiang zë.›​—Mat. 10:19, 20.

19. Mɛn ˈbha ˈö ˗zlanwopö ˗zogbandhe ˈka ˗kaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗zɔn.

 ¹⁹ ˗Kwa ꞊dhegblü Lobɛ ˈö go Aflikö di sidö, ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Dhɛ ˈö ˗ya Biblö draansü ˗bha ˗dɛɛ ˈgü, kö ˈyaa pë ꞊va dɔ ꞊köŋ, ˗wo ˗dho ˗a ˈka zadɔmɛn ˗nu ˗kuu ˈˈdhiʋ̈, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈyaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö kë ˈˈsɔdha ˈka. ˗Ya ˗pö zadɔmɛn ˗nu ˗kuu ˈˈdhiʋ̈ ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈö ö ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˈgü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ö ꞊dhegblü ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka, ˗an ˗dhɔ ˗yö ö ˗kë. ˗A ˗duɛɛ ˈö kwa ˗bha ˈkɔdhi ˈgü ˗a ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo. ˈYö zakanmɛn ˗ya dhɛɛˈˈ kpɔ ˈö˗ pö: «De ˗nu ˈwo ˗tɔ ü ꞊dhegblü ˗nu?» Dhɛɛˈˈ ˈö ˗kan ˗a ˈgü yö ˗mü, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗to mü ˈyö˗ ˗zo ˗yö ˗bö ˗dhɛkpaɔyi ˈö bhë ˗a ˗bha Biblö ˈˈɲan ˈka. ˗Yö ˗kun Matiö 12:50 ˈka. ˗Ya ˗pö: «ˈMɛ ˈö n Dë ˈö ˗ya ˗sü ˈka dhang˗ ˗nu ˈgü bha˗ ˗dhidhɛwɔn ˗kë bha kö˗ ˗mɛ ꞊në n dheebhang dhebhɔ, ˈˈɛɛn n dheebhang gɔɔn˗ ˈˈɛɛn n dhe ˗nu ꞊gban ˈka.» ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Lobɛ ˗kun Biblö ꞊klaŋnën ˈka, Zoova ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ya ˗takun ˈyö dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo ˗an kpɔ ˗a ˗gɔ, ˗an ˗daa ˗kë. ˗A kë ˈö Lobɛ ˗ya wo ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗yö Zoova ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗wlüü. Kwa ˗de ˈpö ˈkwa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˈkwa ˗zlanwopö ˗zogbandhe ˈka, Zoova ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ˈˈgɔɔgɔ.

20. ˗Mën ˈö ˈkwa dho pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa˗ kë? (Zan 17:11, 15)

²⁰ Kwa ˗Zlan ˈˈnuɛ ˗bho ꞊dedewo ˗a kë ˗sü kö ˈkɔdhi ˈö ˗dhɔ ˈdhö˗ ˈgü kwa kë ˗a ˈgü, ˗a ˗wɔn ˈgü. ˈNëndë ˈbha ˈkö ˗dho kë ꞊dhɛ kwa Dë Zoova ˈdhö ˈyaa ˈdhö. ˗Ya ˈgö mü ˈzü kwa ꞊dhegblü ꞊va ꞊dede ˈö kwa ˗dhɔ ˗an ˗kë ˗wo ˗dhö. ˗Kwa ˗Zlan ˈˈnuɛ bho ˗an ˗wɔn ˈgü yi ꞊gban ˈka. Sɔtraan waa ö ˗bha mɛn ˗nu ˈö mɛn ˗san ˈdhö ˗an ˈgü bhë, ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˈyaa kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a kë. ˈGo mü, ˗wa ˈˈpiʋ̈ ˈwo kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu kwa ꞊zinŋgüdhɛ shiʋ̈ˈˈ. ˈˈKɛɛ Yesu ˗yö ˗bhɛɛ kwa ˗wɔn ˈgü ˈö˗ pö ö Dë ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗maankë kö ˈkwa ˈto mɛn do ˈka ˗kplawo. (Zan 17:11, 15 ˗wo pö.) Zoova ˗ya ˗bha bhɛɛwo bhë ˗a ˗daa kë ˗ni ˈgü. ꞊Dhɛ Yesu ˈdhö, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈya ˗dho dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗kë, ˈö ˗dho kwa ˗takun. ˗Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö Zoova waa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü, ˈkwa˗ ˗gɛn ˗gban.