1. Mókà gbaaló ní e gbò e bà bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo é láá ié kilma ló Jìhóvà ẹ?

GBÒ e bà dṹùnà pá tọ e bà gé fã Jìhóvà dú Jíízọ̀s, ea dú “Sã́áná Bàrì,” nè gã́bug gãà gbò nyómá tóm. (Kọ́l. 1:15; Ps. 103:20) Tṍó e Jíízọ̀s beè di boo kunukẽ̀í, a beè nvèè bá naa kọọ̀ gbò nen á dã́tẽ́ ló kọọ̀ bàé láá ẹ̀b Jìhóvà naamá ba Tẹ̀. Tṍó e Jíízọ̀s géè ló bel nè pá a gbò nyòòne nvée, a beè kọọ̀ Jìhóvà dú “nà Tẹ̀ nè bọọ Tẹ̀.” (Jọ́ọ̀n 20:17) Vaá tṍó e kiǹ lóó nè Jìhóvà vaá dììa múú, è dṹùnà pá a tọ e bà vulè ene.—Máàk 10:29, 30.

2. Éé ní eé ló bel boo mm̀ nakà togó belí é?

² À tavala ló sìgà gbò ge ẹ̀b Jìhóvà dì belí Tẹ̀ ea vulèi. Sìgà gbò náa nyímá bé e bàé láá zogè kọ bà vulèè pá vígà naa. Mm̀ nakà togó bel ge nòí, èé ló bel boo bé e Jíízọ̀s nveè bá nèi kọ é ẹ̀b Jìhóvà belí Tẹ̀ ea vulèi, vaá dú nen eé láá tõo bã ló naa. Èé nó nágé bé eé láá nó Jìhóvà mm̀ bá e sẹẹmà pá vígà págbálà nè pábia naa.

3. Mósĩ́ deè ní e tã̀àgã ló bẹẹ tẹ̀ íe náa kọ é palàge tõo bã ló Jìhóvà ẹ?

³ Jìhóvà dú Tẹ̀ ea vulèi. Jíízọ̀s gbĩ́ kọ é ẹ̀b Jìhóvà dì belí tẹ̀ nè kà ea vulèi, ea válí gè zọ̀ẹ loá bel kọ̀láá tṍó, níì nen e áá nu gè naa ní ea é kọ́ nèi ẽ́ nì. Níí beè dọa bàlà kẽ mm̀ bá e Jíízọ̀s beè kọọ̀ pá a gbò nyòòne nvée á tã̀àma ló Bàrì. A beè dààmà togó tã̀àgã ló bẹẹ tẹ̀ íeá tení dú ló gè kọọ̀: “Bẹẹ Tẹ̀.” (Máát. 6:9) Jíízọ̀s gáẹ̀ beè láá kọ é kolí Jìhóvà kolíe “Nen Ea Bọọ Lọ̀l Vaá À Lee,” “Neǹ Dèmnù,” àbèè “Méné e a dì lee”—boo béè kọọ̀ níà gbò a sò bée ea di mm̀ Kpá Káí. (Jén. 49:25; Àìz. 40:28; 1 Tím. 1:17) Sõò Jíízọ̀s kọ́ é kolíe “Tẹ̀.”

4. Éé ní ea náa è nyimá kọọ̀ Jìhóvà gbĩ́ kọ é tõonìè bãèé lóé?

 ⁴ É kọ à ólò tàvàlà ní ló gè ẹ̀b Jìhóvà belí Tẹ̀ ea vulè ni. À ólò tavala ló sìgà bẹ̀ì. Be bẹẹ tẹ̀ náa beè vùlèi lọl kẽ, àé tavàlàí ló gè dòòmà dẽe ló kọ à íe tẹ̀ ea é láá vùlèi. Ẹ̀b bé ea nveèi nyíé gbàà ge nyimá kọọ̀ Jìhóvà dã́tẽ́ ló dénè bé e nu tọ́aí ló naaà! À gbĩ́ gè tõo bã̀í ló. Níà nú ea náa vaá Kpá Káí à sièi kpóó ló kọọ̀: “Tõonii bãí ló Bàrì, mè à é tõo bã̀í ló.” (Jém̀z 4:8) Jìhóvà vulèi vaá à zigà kọọ̀ àé dúè bẹẹ Tẹ̀ ea dú lé lọ̀l vaá à lee.

5. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Lúùk 10:22, mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s é láá nvèè bá nèi kọ é tõo bã ló Jìhóvà ẹ?

⁵ Jíízọ̀s é láá nvèè bá nèi kọ é tõo bã ló Jìhóvà. Jíízọ̀s palàge nyimá ló Jìhóvà vaá ié gbò a kpãa mm̀ sĩ́deè ea gbõoma naa ní ea beè kọọ̀: “Nen e a ni mon nda a mon Tẹ̀.” (Jọ́ọ̀n 14:9) Dì belí bẹẹ ńkàneǹ vígà, Jíízọ̀s nóòmài bé eé láá fã̀dẽe vaá gbàntṍ ló bẹẹ Tẹ̀ naa, bé eé láá òòà aaló gè naa gbò nú ea bẽ́émáe naa, nè bé eé láá naa gbò nú ea léémáe kọbé à ténmài naa. Vaá bé e Jíízọ̀s beè tṍó dùm boo kunukẽ̀í naa palàge zogè lé láb nè vulè e Jìhóvà íe. (Bugi Lúùk 10:22.) Naanii èé bugi togó boo sìgà nu dòòmà bá.

6. Kọ́ sìgà nú ea zógè kọọ̀ Jìhóvà beè dã́ tã̀àgã ló Jíízọ̀s.

⁶ Jìhóvà ólò pãane tṍ ló pá a nvín. Bugi togó boo bé e Jìhóvà beè pãane tṍ ló a Sã́áná naa. Mm̀ kà kà, Jìhóvà beè dã́ gã́bug tã̀àgã ló e a Sã́áná beè tã̀àgã̀ tṍó ea beè di boo kunukẽ̀í. (Lúùk 5:16) A beè dã́ tã̀àgã ló Jíízọ̀s ea kil ló gè nè béèlàfùl ea tavàlà, dì belí tṍó ea géè sà 12 neǹ tómá. (Lúùk 6:12, 13) Jìhóvà beè dã nágé tã̀àgã ló Jíízọ̀s tṍó ea beè ié tã̀àgã̀ bùlà. Besĩ́ bà kalá tení ló Jíízọ̀s nvee bá gbò ọ́b, a beè palàge tã̀àgã ló Bàrì kilma ló gbò tàvàlà dìtõ̀ò ea é gé tení bá. Jìhóvà náa beè dã́ áá a tã̀àgã ló, sõò a beè lẹ̀ẹ̀là ene kà nyómá tóm kọ á gé siè kpóó ló a Sã́áná ea palàge vùlèí.—Lúùk 22:41-44.

7. À bọ́ló kọ á tọáí ló naa vàẹ tṍó e nyímà kọọ̀ Jìhóvà ólò dã́ bẹẹ gbò tã̀àgã ló é?

 ⁷ Deè nieí, Jìhóvà ólò kilsĩ́ gè dã́ tã̀àgã ló pá a gyóòlo, vaá à ólò aalá kà lèlà tṍó ea bọ́ló nè mm̀ sĩ́deè ea dú lé lọ̀l vaá à lee. (Ps. 116:1, 2) Bugi togó boo bé e ene kà vígà pábia ea dú India beè mòn kọọ̀ Jìhóvà áàlàẹ̀ a tã̀àgã ló naa. Tṍó ea beè ié kà agẹbá tã̀àgã̀ bùlà, a beè tã̀àgã ló Jìhóvà kilma ló. À kọ́ọ̀: “JW Broadcasting^® níí May 2019 ea kọ́ nú ea kil ló bé eé láá bé èlbá tã̀àgã̀ bùlà naa, beè dú kà lèlà tṍó em íè bíí ló. Níà bé e Bàrì beè aalá nà tã̀àgã ló naa ẽ́.”

8. Mókà gbò sĩ́deè ní e Jìhóvà beè zogè kọ à vulèè Jíízọ̀se?

⁸ Jìhóvà vulèi vaá à ólò ẹ̀b nú ea kilíí ló belí bé ea beè vùlè vaá ẹ̀b nú ea kil ló Jíízọ̀s tṍó ea géè sí tóm ea tavàlà gbẹá boo kunukẽ̀í naa ã́. (Jọ́ọ̀n 5:20) A beè nvèè bá nè Jíízọ̀s kọ á láá ié agẹ zìgà, sièe kpóó ló tṍó ea beè ié tã̀àgã̀ bùlà, vaá nèe gbò nú ea íe bíí ló gè tõ̀òma dùm. Jìhóvà beè kọ́ nè a Sã́áná kọ à vulèèe vaá nyíée palàge ẹẹlìèé ló. (Máát. 3:16, 17) Boo béè kọọ̀ Jíízọ̀s nyimá kọọ̀ a Tẹ̀ ea di káála vulèèe, beè naa kọ á gá tõoé ló kọ à dúè áá ẹ̀ẹ̀.—Jọ́ọ̀n 8:16.

9. Gbò éé ní ea náa è nyimá kọọ̀ Jìhóvà vulèi é?

⁹ Dì belí Jíízọ̀s, dénè bẹ̀ì e mon gbò sĩ́deè e Jìhóvà zógè kọ à vulèèi. Bugi togó boo níí: Jìhóvà túi nvea ló vaá nèi pá tọ e bà vulèi e bà ólò naa kọọ̀ nyíéi á ẹẹ, vaá nvèè bá nèi tṍó e íè tã̀àgã̀ bùlà. (Jọ́ọ̀n 6:44) Jìhóvà kilsĩ́ gè nè nài gé gbò kpá nè vídiò ea é náa kọ é ié agẹ zìgà. Vaá à nveè nàgé bá nèi kọ é láá ié gbò nú e íè bíi ló gè tõ̀òma dùm. (Máát. 6:31, 32) Bé e bugì togó boo bé e Jìhóvà vulèi naa, níà bé e bẹẹ vulè kìlmàé é bọọ naa ẽ́.

10. Éé ní eé láá nó lọl ló bá e Jìhóvà ólò faamá pá vígà págbálà nè pábia ẹ́?

¹⁰ Jìhóvà vulè bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia. Sõò náa ólò bọọgẹ̀ valíí ló gè naa kọọ̀ pá vígà á nyimá kọ è vulèè va. À ólò láá naaá naa vó boo béè kọọ̀ è ólò naa nú mm̀ kele-kele sĩ́deè vaá bé e ba beè bumái naa dú kele-kele. Dénè bẹ̀ì ólò ié lọ̀ nù ea é biile nyíè dõòna gbò. Sõò, èé láá pììga boo gè vùlè pá vígà. Mósĩ́ deè e? Tení dú ló gè nó bé e bẹẹ Tẹ̀ vulè pá vígà págbálà nè pábia naa. (Ẹ́fẹ. 5:1, 2; 1 Jọ́ọ̀n 4:19) Naanii èé bugi togó boo gbò nú eé láá nó lọl ló nu dòòmà bá Jìhóvà.

11. Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè zogè bé e Jìhóvà íe sàn nyíe naa ẽ́?

¹¹ Jìhóvà ólò ‘naái sàn.’ (Lúùk 1:78) À ólò biile nyíè nen ea íe sàn nyíe tṍó e dõòna gbò gé mon tã̀àgã; vaá à ólò gbĩ́ sĩ́deè ea é nveemà bá nèva. Bá e Jíízọ̀s beè faamá gbò nen tẹ́lẹ bàlà kẽ bé Jìhóvà ólò bùlà nú ea kil vá ló naa. (Jọ́ọ̀n 5:19) Tṍó e Jíízọ̀s beè mòn gbele gã́bug nen, ba beè “dúe ńsàn nyíe, boo bée kọ gyõ̀ beè dìvá dẽe vaá bà náa beè ié nen nvèè bá. Ba è gboó dì belí gbò naanà ból e nen ku dẽe ló á gé ló.” (Máát. 9:36) Jíízọ̀s beè naa èlmà áá gè tóva sàn. A beè bó gbò zọ̀ló vaá nvèè bá nè ‘gbò e tò a kómí va men.’—Máát. 11:28-30; 14:14.

12. Kọ́ enè sĩ́deè eé láá zogè kọ è íè tóè sàn.

¹² Besĩ́ è kálá láá tó sàn pá vígà págbálà nè pábia, à dú bíi kọ é bugi togó boo gbò nu ànà-ànà e bà gé téní bá. Dì belí nu dòòmà bá, ene kà vígà pábia é láá ié kà agẹbá zọ̀ló. Náa kọ́ nè tọ́ọ̀ nen, sõò àé  léémáe be nen nveè bá nèe. Mósĩ́ deè ní ea é láá ẹ̀b nú ea kil ló gbò nú e pá a tọ íe bíi ló gè tõ̀òma dùm ẽ? É kọ àé léémáe be nen nveè bá bùl gyã́á máe, àbèè ge õ̀ònà ló a tọ? Be bà kpó ene kà vígà págbálà lọl ló tóm, é kọ òó láá dõo pọ́ì ńkem̀ kpègè ea é láá dìé bá dọ̀ọ̀mà tṍó ea é mon dõòna kà tóm gè sì nèe, kọbèè nóo kọ́ọ̀ nèe kọ à aalìè bá olo?

13-14. Mósĩ́ deè ní eé láá dõo nu taalẹ bá belí Jìhóvà ẹ?

¹³ Jìhóvà ólò dõo nu taalẹ bá. (Máát. 5:45) Náa bọ́ló kọ é elá dọ̀ọ̀mà tṍó e pá vígà é bĩ́íná nvèè bá lọ̀líí bá besĩ́ è kálá nvèè bá. Dì belí Jìhóvà, èé láá nvèè bá nèva besĩ́ bà kálá bĩiná bẹẹ nvèè bá. À ólò naa kọọ̀ gbei á mòí boo kọ̀láá dee, boo tṍó e néè zẹ́ẹ́ bĩiná! Vaá bẹ̀à sã́ ea dú ló gbei ólò dọ̀ bélè nè kọ̀láá nen, kọbèè gbò pọ́lọ́. Mm̀ kà kà, Jìhóvà zógè kọ à vulèèi tení dú ló ge nèi gbò nú e íè bíí ló. È palàge vùlè Jìhóvà boo béè a lé láb nè ge dõo nu taalẹ bá!

¹⁴ Gã́bug pá vígà págbálà nè pábia a nó bẹẹ Tẹ̀ ea di káála tení dú ló gè dõo nu taalẹ bá e bà náa zẹ́ẹ́ elá kọ bàá bĩinàè va. Dì belí nu dòòmà bá, mm̀ gbáá 2013, agẹ bá fọ́ọ́lọ́ beè faalá múú kyọ̀ọ̀mà sĩ́ dó Philippine. Tọ nè dõòna kà gbò nú e pá vígà íe beè kyọa sĩ́. Sõò pá vígà e bà dì beeá ló bàlà booí beè nvèè bá nèva. Ba beè nè gã́bug lọ̀là-lọ̀là vaá nè lóó ge tìb tọ, ea náa kọ bàá láá sí tóm ló àbèè ge tìb gã́bug tọ ea láá toolá 750, e bè náa zẹ́ẹ́ dú enè gbáá! Tṍó e COVID-19 géè palàge zoogáá, pá vígà beè pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè nvèè bá nè pá vígà pá gbálà nè pábia. È zógè kọ è vulè pá vígà tṍó e valẹ̀bá nvèè bá nèva.

15-16. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Lúùk 6:36, mósĩ́ deè ní eé láá nó bẹẹ Tẹ̀ ea di káála ẹ́?

¹⁵ Jìhóvà íe sàn nyíe vaá à ólò ia ló pọ́lọ́. (Bugi Lúùk 6:36.) Buù deeí, è ólò mòn bé e bẹẹ Tẹ̀ ea di káála íéi sàn nyíé ló naa. (Ps. 103:10-14) Gbò nyòòne nvéè Jíízọ̀s náa beè gbõoma; sõò a beè ié va sàn nyíe ló vaá ia ló nèva. A beè di kpènà ló gè tú a dùm vaamái gyọ́ọ́ boo kọbé Bàrì láá ia  ló bẹẹ pọ́lọ́ nèi. (1 Jọ́ọ̀n 2:1, 2) É kọ nóo monì kọọ̀ bé e Jìhóvà nè Jíízọ̀s íe sàn nyíe vaá ia ló bẹẹ pọ́lọ́ naa náa kọ é kpáá palàge tõo bã̀ vá ló?

¹⁶ Vulà ea di zẹ̀ẹ̀ pá vígà é kpáá palàge agaló tṍó e ‘ià ló pọ́lọ́ nè ene.’ (Ẹ́fẹ. 4:32) Mm̀ kà kà, à ólò tàvàlà ge ia ló pọ́lọ́ nè nen sìgà tṍó, boo béè vó, à dú bíi kọ é pììga boo gè naa vó. Ene kà vígà pábia beè kọọ̀ togó bel ea kọ́ọ̀ “Forgive One Another Freely” ea di mm̀ Kpá Tọ Kùdẽe Ló ní ea beè nveenìè bá neèe kọ á láá iàẹ̀ ló pọ́lọ́ ẹ́.  * À kọ́ọ̀: “Ge nó togó belí beè naa kọ ḿ ẹ̀b nú boo bá ea bọ́ló. À baatẽ́ kọọ̀ ge kọ ò ià ló pọ́lọ́ náa tõó dọ̀ kọ ò nveè sãa kúm pọ́lọ́ e ba beè sì, àbèè kọọ̀ ba pọ́lọ́ náa biilé ni nyíe. Sõò ge ia ló pọ́lọ́ tõó dọ̀ ge tú súng lọa nyíe kọbé ò láá kilsĩ́ gè ié dĩ̀ìnè ló bùlà.” Tṍó e ià ló pọ́lọ́ nè bẹẹ gbò vígà págbálà nè pábia, è zógè kọ è vulè va, vaá nó bẹẹ Tẹ̀, ea dú Jìhóvà.

17. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Máátìù 5:16, mósĩ́ deè ní eé láá nvèè ka ló bẹẹ Tẹ̀ ea di káála ẹ́?

¹⁷ Ge dũùnà pá tọọ̀ Jìhóvà e bà vulè ene beeá ló bàlà booí dú kà pọ̀bkà nèà deè e íè. È gbĩ́ì kọọ̀ gã́bug nen á zọ̀i fã̀ Bàrì. Boo béè vó, à bọ́ló kọ é ọẹ̀ dẽe kọbé née náà nú ea é kyọ béè gbò níí Jìhóvà àbèè bẹẹ Tẹ̀ ea di káála. Èé piigà ge labví láb ea bọ́ló kọbé gbò nen pãane tṍ ló lé kpẹ̀aí.—Bugi Máátìù 5:16.

18. Éé ní ea é láá naa kọ é gá siiá pọ̀ tṍó e gè kọ́ kpẹ̀a ẹ́?

¹⁸ Sìgà tṍó, gbò nen é láá ẹ̀bvii tẹlẹ kẽ àbèè ge biigèi ló boo béè kọ è gbaǹ tṍ ló bẹẹ Tẹ̀ ea di káála. Éé ní eé láá naa be pọ̀ sííi tṍó e gé kọ́ gbò nú e zigà ló nè dõòna gbò e? Èé láá bàn Jìhóvà nè a Sã́áná kọ bàá nvèè bá nèi. Jíízọ̀s beè kọ nè pá a gbò nyòòne nvée kọ bàá gá ié tã̀àgã̀ bùlà ea kil ló nu gè kọ̀. Ló éé? A beè kọ́ nèva kọọ̀: “Tṍó e tṍó gè ló bel é lée, Bàrì é néi nu ge kọ̀. Boo bée kọ Nyómá Káí bọọ Tẹ̀  ní e a gé ló belá tenmaí m é, mè níì boolo nì.”—Máát. 10:19, 20.

19. Nè nu dòòmà bá ea kil ló nen ea beè tú agẹló kọọmá kpẹ̀a.

¹⁹ Bugi togó boo nu dòòmà bá Robert. Sìgà tṍó ea kil nvéeá, tṍó ea ã́àa nó Kpá Káí, vaá à gáà beè nyima gã́bug nú ea di m, ba beè siíe kilma ene kà tọ bèela ea di South Africa. A beè tú agẹló kọọmá nè gbò bèèlaá kọ náa é síè ól bé boo béè vulè ea íèè kilma ló pá a vígà. A beè nvèè ka ló nèà deè ea íe gè dũùnà pá vígà! Gbò bèèlaá beè gbóó bĩináe kọọ̀: “Bà mée ní e bà dú pá o vígà ẹ?” Robert náa beè nè dẽe kọ bàé bĩ́íná bíbvá, sõò a beè gbẹá boo kẽ̀èa boo dọ̀ Kpá Káí e nú ea dì nè deè deeá aa m. Aẹ̀ bèè kpá Máátìù 12:50 ea kọ́ọ̀: “Kọ̀láá nen e a náa bùlà nà Tẹ̀ e a di káála ní e a dú nà vígà pá gbálà nè nà vígà pá bia nè nà kà e.” Náa kal ló béè kọọ̀ Robert ã́àa nó Kpá Káí, Jìhóvà beè nvèè bá nèe kọ á láá aalá bíbvá, nè dõòna kà gbò bíb e náa beè nè dẽe. Nyíè Jìhóvà beè iè ge ẹẹ ló Robert! Vaá Jìhóvà ólò kààgàí boo nagé tṍó e dẹẹ̀àẹ́ boo vaá tú agẹló kọọmá kpẹ̀a tṍó e kpeèsĩ́ ló gbò nu ànà-ànà.

20. Éé ní ea bọ́ló kọ é beeláfùl ge naa ẽ́? (Jọ́ọ̀n 17:11, 15)

²⁰ Naanii èé kilsĩ́ gè nvèè ka ló nèà deè e íè ge dũùnà pá vígà e bà vulè ene. È íè Tẹ̀ ea válí gè zọ̀ loá bel bií ló pá vígà págbálà nè pábia e bà vulèi. Née é íè ge ẹ̀b gbò nèà deèí tẹlẹ kẽ. Sétàn nè pá a gbò dì e bà gé piìga boo gè naa kọ é ié bàà-bàà bùlà ea kil ló beè bẹẹ Tẹ̀ ea di káála vulèi, vaá gbĩ́ gè kyọ̀gàlà gbaaló ea di zẹ̀ẹ̀ pá vígà. Sõò Jíízọ̀s beè tã̀àgã̀i ló Bàrì boo vaá kọ́ nè a Tẹ̀ kọ á kùmài kọbé è láá kilsĩ́ gè tõó mm̀ gbaaló. (Bugi Jọ́ọ̀n 17:11, 15.) Jìhóvà dì ea gé áálá tã̀àgã lóá. Dì belí Jíízọ̀s, naaii mè née é íe bàà-bàà bùlà ea kil ló bé e bẹẹ Tẹ̀ ea di káála vulèi vaá nvèè bá nèi naa. Naanii èé bééláfùl ge kpáá palàge tõo bã ló pá vígà págbálà nè pábia.