Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 38

Bikye Wɔ Sunsum Nu Abusua Ne Kpalɛ

Bikye Wɔ Sunsum Nu Abusua Ne Kpalɛ

“Melɛkɔ me Ze nee bɛ Ze . . . ne anwo lɔ.”—DWƆN 20:17.

EDWƐNE 3 Yɛ Anwosesebɛ, Yɛ Anyelazo, Yɛ Anwodozo

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Kɛzi alesama mɔɔ di nɔhalɛ la bahola avɛlɛ Gyihova ɛ?

 GYISƐSE mɔɔ le “abɔdeɛ muala anu belamunli ralɛ” la yɛɛ anwumabɔvolɛma mgbe dɔɔnwo a wɔ Gyihova abusua ne mɔɔ sonle ye la anu a. (Kɔl. 1:15; Edw. 103:20) Mɔɔ Gyisɛse wɔ azɛlɛ ye azo la, ɔmaanle ɔlale ali kɛ alesama mɔɔ di nɔhalɛ la bahola avɛlɛ Gyihova kɛ bɛ Ze. Mɔɔ Gyisɛse ɛlɛka Gyihova anwo edwɛkɛ ahile ye ɛdoavolɛma ne la, ɔvɛlɛle ye kɛ “me Ze nee bɛ Ze.” (Dwɔn 20:17) Yɛɛ saa yɛyila yɛ nwo zo yɛmaa Gyihova na bɛsɔne yɛ a, ɛnee yɛraboka abusua mɔɔ mediema mrenyia nee mraalɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la a wɔ nu la anwo.—Maake 10:29, 30.

2. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

2 Ɔyɛ se ɔmaa bie mɔ kɛ bɛbabu Gyihova kɛ ɔle Selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ. Bie mɔ noko ɛnze kɛzi bɛda ɛlɔlɛ ali bɛkile bɛ mediema mrenyia nee mraalɛ la. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi Gyisɛse boa yɛ maa yɛnwu Gyihova kɛ Selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ, awie mɔɔ yɛbahola yɛabikye ye la anwo. Eza yɛbanwu ndenle mɔɔ yɛbahola yɛalua zo yɛazukoa Gyihova wɔ kɛzi yɛ nee yɛ mediema di la anu la.

GYIHOVA KULO KƐ ƐBIKYE YE

3. Kɛzi asɔneyɛlɛ nwo neazo ne maa yɛbikye Gyihova kpalɛ ɛ?

3 Gyihova le Selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ. Gyisɛse kulo kɛ yɛnwu Gyihova kɛ mɔɔ ɔnwu ye la, kɛ selɛ mɔɔ ɔle atiakunlukɛnlɛma, ɔlɛ ɛlɔlɛ na bɛkola bɛbikye ye na ɔnle awie mɔɔ ɔ ti yɛ se mɔɔ ɔka ala a ɛnee yewie. Ninyɛne mɔɔ Gyisɛse hanle hilele ye ɛdoavolɛma ne kɛ bɛyɛ nwolɛ asɔne la maa yɛnwu ɛhye. Ɔbɔle asɔneyɛlɛ nwo neazo ne abo kɛ: “Yɛ Ze.” (Mat. 6:9) Anrɛɛ Gyisɛse bahola aha kɛ yɛvɛlɛ Gyihova kɛ “Tumivolɛ Bedevinli,” Bɔvolɛ, anzɛɛ “dahuu Belemgbunli.” Amodinli ɛhye mɔ amuala le kpalɛ ɔluakɛ ɔwɔ Baebolo ne anu. (Gyn. 49:25; Aye. 40:28; 1 Tim. 1:17) Noko Gyisɛse hanle kɛ yɛvɛlɛ Gyihova kɛ yɛ “Ze.”

4. Kɛzi yɛkola yɛnwu kɛ Gyihova kpondɛ kɛ yɛbikye ye ɛ?

4 Ɔyɛ se ɔmaa wɔ kɛ ɛbanwu Gyihova kɛ ɔle Selɛ mɔɔ ɔlɛ ɛlɔlɛ ɔ? Ɔyɛ se ɔmaa yɛ nuhua bie mɔ. Saa ɛnee yɛ papa ati yɛ se a, bie a ɔbayɛ se kɛ yɛbade ɔ bo kɛ selɛ bie wɔ ɛkɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ a. Noko kɛ mɔɔ yɛze kɛ Gyihova te yɛ nganeɛdelɛ bo bɔkɔɔ la ati, ɔkyekye yɛ rɛle! Ɔkulo kɛ ɔbikye yɛ. Ɛhye ati a ye edwɛkɛ ne ka kile yɛ kɛ: “Bɛbikye Nyamenle, na ɔbabikye bɛ” la. (Gye. 4:8) Gyihova kulo yɛ na ɔse ɔbayɛ Selɛ kpalɛ mɔɔ tɛla biala la.

5. Kɛ mɔɔ Luku 10:22 kile la, kɛzi Gyisɛse bahola aboa yɛ yeamaa yɛabikye Gyihova kpalɛ ɛ?

5 Gyisɛse bahola aboa yɛ yeamaa yɛabikye Gyihova kpalɛ. Gyisɛse ze Gyihova kpalɛ yɛɛ ɔda ye subane ne mɔ bie ali pɛpɛɛpɛ ɔti ɔhanle kɛ: “Mɔɔ ɛnwu me la ɛnwu Selɛ ne noko.” (Dwɔn 14:9) Kɛmɔ Gyisɛse le yɛ diema kpanyinli la ati, ɔkilehile yɛ kɛzi yɛbabu yɛ Ze na yɛadie Ye, kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyɛ debie mɔɔ Ɔ nye ɛnlie nwo nee kɛzi yɛbanyia Ɔ nyunlu ɛlolɛ la. Noko kɛzi Gyisɛse bɔle ye ɛbɛla wɔ azɛlɛ ye azo la maa yɛnwu Gyihova atiakunlukɛnlɛma nee ye ɛlɔlɛ ne. (Kenga Luku 10:22.) Maa yɛzuzu neazo bie mɔ anwo.

Kɛmɔ Gyihova le Selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la ati, ɔluale anwumabɔvolɛ nwo zo ɔmaanle ɔ Ra ne anwosesebɛ (Nea ɛdendɛkpunli 6) *

6. Maa neazo mɔɔ kile kɛ Gyihova diele Gyisɛse la.

6 Gyihova tie ɔ mra. Suzu kɛzi Gyihova diele ye belamunli Ralɛ ne la anwo nea. Gyihova dele asɔne ngakyile mɔɔ ɔ Ra ne yɛle wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ azɛlɛ ye azo la amuala. (Luku 5:16) Gyihova dele kɛ Gyisɛse ɛlɛyɛ kpɔkɛzilɛ mɔɔ anwo hyia la anwo asɔne, bie a le mekɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛkpa ye ɛzoanvolɛma 12 ne la. (Luku 6:12, 13) Eza Gyihova dele kɛ Gyisɛse ɛlɛyɛ asɔne wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔ rɛle ɛbɔ la. Kolaa na bɛaye Gyisɛse bɛamaa la, ɔhanle sɔnea mɔɔ anu yɛ se mɔɔ ɔnrɛhyɛ na yeayia la anwo edwɛkɛ ɔhilele ɔ Ze wɔ asɔneyɛlɛ nu. Gyihova diele Gyisɛse asɔneyɛlɛ na eza ɔzoanle anwumabɔvolɛ ɔmaanle ɔhɔmaanle Ye kulovolɛ Ralɛ ne anwosesebɛ.—Luku 22:41-44.

7. Kɛmɔ yɛze kɛ Gyihova tie yɛ asɔneyɛlɛ la ati, kɛzi ɔwɔ kɛ ɔka yɛ ɛ?

7 Ɛnɛ, Gyihova tɛkɔ zo tɛtie ye azonvolɛ asɔneyɛlɛ na ɔbua bɛ wɔ mekɛ kpalɛ nu nee adenle kpalɛ zo. (Edw. 116:1, 2) Nea kɛzi adiema raalɛ bie mɔɔ wɔ India la nwunle ɛhye la. Ɛnee adwenleadwenle kpole ɛdɔ ɔ nwo na ɔyɛle nwolɛ asɔne ɛsesebɛ. Ɔhɛlɛle kɛ: “May 2019 JW Broadcasting® gyimalilɛ ne mɔɔ fale kɛzi yɛbagyinla adwenleadwenle nloa anwo la boale me kpalɛ. Ɛnee ɔle me asɔneyɛlɛ ne anwo mualɛ.”

8. Ndenle boni mɔ azo a Gyihova luale hilele kɛ ɔkulo Gyisɛse a?

8 Gyihova kulo yɛ yɛɛ ɔdwenle yɛ nwo kɛ mɔɔ ɔhulole Gyisɛse wɔ mekɛ mɔɔ ɔlɛyɛ ye azɛlɛ ye azo gyimalilɛ ɛsesebɛ ne la. (Dwɔn 5:20) Ɔvale Gyisɛse sunsum nu nee nwonane nu ngyianlɛ kɔsɔɔti ɔmaanle ye na ɔkyekyele ɔ rɛle wɔ mekɛ mɔɔ ɔ rɛle kɛbɔ la. Yɛɛ Gyihova hanle hilele ɔ Ra ne kɛ ɔkulo ye na ɔ nye die ɔ nwo. (Mat. 3:16, 17) Kɛmɔ ɛnee Gyisɛse ze kɛ ɔbahola yeava ɔ nwo yeado ye anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la anwo zo dahuu la ati, yeande nganeɛ ɛlɛ kɛ yeha ɔ ngome.—Dwɔn 8:16.

9. Daselɛ boni a yɛlɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova kulo yɛ a?

9 Yɛ muala yɛnwu Gyihova ɛlɔlɛ ne wɔ ndenle ngakyile zo kɛ mɔɔ Gyisɛse nwunle ye la. Wɔmɔ dwenle nwolɛ nea: Gyihova ɛhwe yɛ ɛbikye ɔ nwo na yemaa yɛ sunsum nu abusua mɔɔ ɛlɔlɛ nee koyɛlɛ wɔ nu la amaa yɛ nye alie na yɛanyia arɛlekyekyelɛ wɔ mekɛ mɔɔ yɛ rɛle kɛbɔ la. (Dwɔn 6:44) Eza Gyihova maa yɛ sunsum nu aleɛ mɔɔ maa yɛ anwosesebɛ la dahuu. Ɔboa yɛ bɔbɔ ɔmaa yɛnyia nwonane afoa nu ninyɛne mɔɔ yɛhyia nwo kenle ko biala la. (Mat. 6:31, 32) Saa yɛdwenle ɛlɔlɛ mɔɔ Gyihova lɛ maa yɛ la anwo a, ɔmaa ɛlɔlɛ mɔɔ yɛdayɛ noko yɛlɛ yɛmaa ye la yɛ kpole.

Ɛ NEE WƆ SUNSUM ABUSUA NE ƐLI KƐ MƆƆ GYIHOVA YƐ LA

10. Duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi kɛzi Gyihova nee yɛ mediema di la anu a?

10 Gyihova kulo yɛ mediema ne mɔ. Noko tɛ mekɛ ne amuala a ɔla aze kɛ yɛbanyia ɛlɔlɛ yɛamaa yɛ mediema na yɛahile kɛ yɛkulo bɛ a. Ɔluakɛ yɛ amaamuo le ngakyile yɛɛ asolo kɛzi bɛtetele awie biala a. Yɛɛ yɛ muala yɛyɛ nvonleɛ mɔɔ kola ka awie mɔ ɛya anzɛɛ ɔgyegye bɛ a. Noko yɛbahola yɛaboa yɛamaa ɛlɔlɛ mɔɔ wɔ yɛ sunsum nu abusua ne anu la ayɛ kpole. Adenle boni azo? Saa yɛsukoa kɛzi yɛ Ze da ɛlɔlɛ ali kile yɛ mediema la a. (Ɛfɛ. 5:1, 2; 1 Dwɔn 4:19) Maa yɛnlea mɔɔ yɛbahola yɛazukoa yɛavi Gyihova neazo ne anu la.

11. Kɛzi Gyisɛse lale Gyihova “anwunvɔnezelɛ” ne bie ali ɛ?

11 Gyihova da “anwunvɔnezelɛ” anzɛɛ ahunluyelɛyelalɛ ali. (Luku 1:78) Saa awie mɔɔ da ahunluyelɛyelalɛ ali la nwu kɛ awie mɔ ɛlɛnwu amaneɛ a, ɔgyegye ye na ɔkpondɛ ndenle mɔɔ ɔbalua zo yeaboa bɛ na yeakyekye bɛ rɛle la. Gyisɛse luale kɛzi ɔ nee menli lile la azo ɔmaanle bɛnwunle kɛ Gyihova dwenle bɛ nwo. (Dwɔn 5:19) Mekɛ bie mɔɔ Gyisɛse nwunle menli dɔɔnwo bie la, “bɛ nwo yɛle ye alɔbɔlɛ, ɔluakɛ ɛnee bɛle kɛ mboane mɔɔ ɛnlɛ neavolɛ mɔɔ bɛbodɛboda bɛ na bɛgyakyi bɛ ɛkɛ ne la.” (Mat. 9:36) Gyisɛse ande nganeɛ ammaa menli ne ala, emomu eza ɔboale bɛ. Ɔyɛle menli mɔɔ ɛnde kpɔkɛ la ayile yɛɛ ɔmaanle bɛdabɛ mɔɔ “bɛzo adesoa la” anwo dɔle bɛ.—Mat. 11:28-30; 14:14.

Da ahunluyelɛyelalɛ nee nyeleyɛlɛ ali kile ɛ mediema fa sukoa Gyihova (Nea ɛdendɛkpunli 12-14) *

12. Maa kɛzi yɛbahola yɛala ahunluyelɛyelalɛ ali la anwo neazo.

12 Amaa yɛahola yɛala ahunluyelɛyelalɛ ali yɛahile yɛ mediema la, ɔwɔ kɛ yɛnwu ngyegyelɛ mɔɔ bɛlɛyia la. Kɛ neazo la, bie a adiema raalɛ bie ɛnde kpɔkɛ fee. Ɔnga nwolɛ edwɛkɛ noko saa awie boa ye a, bie a ɔ nye balie nwolɛ. Ɔkola ɔfa ninyɛne mɔɔ ye abusua ne hyia nwolɛ la ɔmaa bɛ ɔ? Ɔbahyia moalɛ wɔ ye aleɛdonlɛ anzɛɛ ye sua nu ɛkɛ ne ɛziezielɛ nu ɔ? Bie a adiema nrenyia bie gyima ɛvi ɔ sa. Yɛbahola yɛamaa ye ezukoa ekyi, bie a yɛnrɛmaa ɔnrɛnwu kɛ yɛdayɛ a yɛlɛfa yɛamaa ye a, amaa yeaboa ye kɔkpula kɛ ɔbanyia gyima fofolɛ la ɔ?

13-14. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ nyele kɛ Gyihova la ɛ?

13 Gyihova yɛ nyele. (Mat. 5:45) Ɔnle kɛ yɛkendɛ too yɛ mediema ka kɛ bɛhyia yɛ moalɛ kolaa na yɛala ahunluyelɛyelalɛ ali yɛahile bɛ. Ɔwɔ kɛ yɛdimoa yɛtu nwolɛ agyakɛ kɛ mɔɔ Gyihova yɛ la. Ɔmaa ewia ne fi maa yɛ dahuu mɔɔ yɛmbiza ye bɔbɔ a! Yɛɛ wuluwulu mɔɔ fi ewia ne anu ba la boa awie biala, tɛ bɛdabɛ mɔɔ bɛkile nwolɛ anyezɔlɛ la ala. Ɛnlie ɛndo nu kɛ kɛmɔ Gyihova fa mɔɔ yɛhyia nwo la maa yɛ la ati, ɔlɛmaa yɛanwu ye kɛ ɔkulo yɛ ɔ? Yɛkulo Gyihova kpalɛ ɔluakɛ ɔ ti akunlu le kɛnlɛma yɛɛ ɔyɛ nyele!

14 Yɛ mediema mrenyia nee mraalɛ dɔɔnwo dimoa da nyele ɛyɛlɛ ali bɛfa bɛsukoa bɛ anwuma Selɛ ne. Kɛ neazo la, wɔ 2013, ahumuakyima kpole bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Haiyan la zɛkyele ninyɛne dɔɔnwo wɔ Philippines. Mediema dɔɔnwo azua nee bɛ ninyɛne zɛkyele. Noko bɛ sunsum nu abusua ne mɔɔ wɔ ewiade amuala la yɛle ye ndɛndɛ hɔboale bɛ. Menli dɔɔnwo yele ndoboa yɛɛ bie mɔ vale bɛ nwo wulale suazilɛ gyima kpole bie anu na ɔmaanle bɛholale bɛzile anzɛɛ bɛyɛle azua kɛyɛ 750 boɛ wɔ kɛyɛ ɛvolɛ ko anu! Wɔ COVID-19 ewulenzane mekɛ ne anu, Alasevolɛ ne mɔ yɛle gyima ɛsesebɛ boale bɛ mediema. Saa yɛyɛ ye ndɛndɛ yɛboa yɛ sunsum nu abusua ne a, yɛmaa bɛnwu ye kɛ yɛkulo bɛ.

15-16. Duzu a Luku 6:36 ka kɛ ɔwɔ kɛ yɛyɛ yɛfa yɛsukoa yɛ anwuma Selɛ ne a?

15 Gyihova se anwunvɔne yɛɛ ɔfa ɛtane ɔkyɛ. (Kenga Luku 6:36.) Yɛ anwuma Selɛ ne se yɛ anwunvɔne kenle ko biala. (Edw. 103:10-14) Ɛnee Gyisɛse ɛdoavolɛma ne ɛnli munli; noko ɔzele bɛ anwunvɔne na ɔvale bɛ ɛtane ɔhyɛle bɛ. Ɛnee ɔlɛ ɛhulolɛ bɔbɔ kɛ ɔbava ye ngoane yeabɔ afɔle amaa bɛava yɛ ɛtane bɛahyɛ yɛ. (1 Dwɔn 2:1, 2) Kɛmɔ Gyihova nee Gyisɛse se anwunvɔne na bɛfa ɛtane bɛkyɛ la ati, asoo ɔnga wɔ ɔmmaa ɛmbikye bɛ ɔ?

16 Saa yɛfa ɛtane ‘yɛkyɛ bɔkɔɔ’ a, ɔbamaa ɛlɔlɛ mɔɔ wɔ yɛ sunsum nu abusua ne anu la anu amia. (Ɛfɛ. 4:32) Nɔhalɛ nu, ɔyɛ a ɔyɛ se kɛ yɛbava awie mɔ ɛtane yɛahyɛ bɛ, ɔti ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle. Adiema raalɛ ko hanle kɛ Ɛzinzalɛ Arane ne anu edwɛkɛ bie mɔɔ se “Bɛva Ɛtane Bɛhyɛ Bɔkɔɔ” la boale ye maanle ɔyɛle zɔ. * Ɔhɛlɛle kɛ: “Edwɛkɛ ɛhye mɔɔ menzukoale la maanle menwunle kɛzi mefa ɛtane mekyɛ a ɔboa medame mumua ne la. Ɔhilehilele nuhua kɛ ɛhulolɛ mɔɔ yɛlɛ kɛ yɛfa awie mɔ ɛtane yɛahyɛ bɛ la ɛngile kɛ yɛdie bɛ nvonleɛ yɛado nu anzɛɛ yɛyɛ kɛ asɛɛ mɔɔ bɛyɛ la ɛngyegye yɛ. Fakyɛ kile kɛ ɛye ɛya mɔɔ awie ɛha wɔ la wɔavi wɔ adwenle nu na wɔazɔ anzodwolɛ mɔɔ ɛlɛ la anu kpalɛ.” Saa yɛfa yɛ mediema ɛtane yɛkyɛ bɛ bɔkɔɔ a, ɔbahile kɛ yɛkulo bɛ yɛɛ yɛlɛsukoa yɛ Ze Gyihova.

MAA Ɛ NYE ƐLIE GYINLABELƐ MƆƆ ƐLƐ WƆ ABUSUA NE ANU LA ANWO

Ngakula nee mgbanyinli kɔsɔɔti da ɛlɔlɛ ali kile bɛ mediema (Nea ɛdendɛkpunli 17) *

17. Kɛ mɔɔ Mateyu 5:16 kile la, kɛ ɔkɛyɛ na yɛali yɛ anwuma Selɛ ne eni ɛ?

17 Yɛnyia nwolɛ adenle kpole kɛ yɛboka ewiade amuala abusua mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ nu la anwo la. Yɛkulo kɛ menli dɔɔnwo baboka yɛ nwo maa yɛsonle yɛ Nyamenle ne. Ɛhye ati ɔwɔ kɛ yɛnea boɛ na yɛanyɛ debie biala mɔɔ bazɛkye Gyihova menli ne anzɛɛ yɛ anwuma Selɛ ne duma la. Yɛbɔ mɔdenle yɛbɔ ɛbɛla mɔɔ bamaa menli anye alie edwɛkpa ne anwo la.—Kenga Mateyu 5:16.

18. Duzu a baboa yɛ yeamaa yɛava akɛnrasesebɛ yɛali daselɛ a?

18 Ɔdwu mekɛ ne bie a, kɛmɔ yɛtie yɛ anwuma Selɛ ne la ati, menli bie mɔ tendɛ tia yɛ anzɛɛ bɛyɛ yɛ kpɔdekpɔde. Na saa yɛlɛka yɛ diedi ne anwo edwɛkɛ yɛahile awie mɔ a yɛ ahonle tu noko ɛ? Yɛbahola yɛanyia anwodozo kɛ Gyihova nee ɔ Ra ne baboa yɛ. Gyisɛse hanle hilele ye ɛdoavolɛma ne kɛ ɔnle kɛ bɛdwenledwenle mɔɔ bɛbaha anzɛɛ kɛzi bɛbaha ye la anwo. Duzu ati ɔ? Gyisɛse hilehilele nu kɛ: “Bɛbava mɔɔ bɛbaha la bɛamaa bɛ wɔ dɔnehwele zɔhane anu; tɛ bɛmɛ a bɛbadendɛ a, emomu bɛ Ze sunsum ne a balua bɛ nwo zo adendɛ a.”—Mat. 10:19, 20.

19. Maa awie mɔɔ vale akɛnrazilɛ lile daselɛ la anwo neazo.

19 Fa Robert kɛ neazo. Mekɛ mɔɔ ɛnee bo zo mɔɔ ɔlɛsukoa Baebolo ne na ɔnze Baebolo ne anu nɔhalɛ dɔɔnwo la, ɛnee ɔwɔ kɛ ɔkɔ sogyama kɔɔto bie mɔɔ wɔ South Africa la anu na ɔkɔkilehile deɛmɔti ɔnrɛhɔ sogya la anu ɔkile ndɛnebuavolɛ bie. Ɔvale akɛnrazilɛ ɔhilehilele nu ɔhilele ndɛnebuavolɛ ne kɛ ɔlua ɛlɔlɛ mɔɔ ɔlɛ ɔmaa ɔ mediema Kilisienema la ati ɔnrɛhola ɔnrɛhɔ sogya. Ɛnee ɔ nye die nwo kɛ ɔboka yɛ sunsum nu abusua ne anwo la! Ndɛnebuavolɛ ne bizale ye arɛlevilɛ nu kɛ, “Nwane mɔ a le ɛ mediema ne mɔ?” Robert anzuzu kɛ bɛbabiza ye zɔhane kpuya ne, noko ɛkɛ ne ala ɔhakyele alehyenlɛ ne anu tɛkese ne. Ɔwɔ Mateyu 12:50. Ɔse: “Awie biala mɔɔ yɛ mɔɔ me Ze mɔɔ wɔ anwuma la kulo la, yemɔ a le me diema nrenyia nee me diema raalɛ nee me mame a.” Ɛnee bo zo mɔɔ Robert ɛlɛsukoa Baebolo ne a, noko Gyihova sunsum ne boale ye maanle ɔbuale zɔhane kpuya ne nee kpuya ngakyile mɔɔ ɛnee ɔ nye ɛnla kɛ bɛbabiza ye la. Gyihova anye balie Robert anwo kpole! Eza saa yɛfa yɛ nwo yɛto Gyihova anwo zo kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛnyia akɛnrasesebɛ yɛli daselɛ wɔ mekɛ mɔɔ anu yɛ se la anu a, ɔmaa ɔ nye die yɛ nwo kpole.

20. Duzu a ɔwɔ kɛ yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbayɛ a? (Dwɔn 17:11, 15)

20 Bɛmaa yɛ nye ɛhɔ zo ɛlie kɛ yɛboka sunsum nu abusua mɔɔ ɛlɔlɛ wɔ nu la anwo la. Yɛlɛ Selɛ kpalɛ mɔɔ tɛla biala nee mediema dɔɔnwo mɔɔ kulo yɛ la. Ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nye sɔ ninyɛne ɛhye mɔ. Seetan nee ɔ sa zo ne mɔ bɔ mɔdenle kɛ bɛbamaa yɛanyia adwenle kɛ yɛ anwuma Selɛ ne ɛngulo yɛ na bɛabɔ mɔdenle kɛ bɛsɛkye koyɛlɛ mɔɔ wɔ yɛ avinli la. Noko Gyisɛse yɛle asɔne maanle yɛ na ɔzɛlɛle yɛ Ze kɛ ɔnlea yɛ nwo zo amaa yɛ abusua ne ayɛ ko dahuu. (Kenga Dwɔn 17:11, 15.) Gyihova ɛlɛbua zɔhane asɔneyɛlɛ ne. Kɛ mɔɔ Gyisɛse yɛle la, bɛmmamaa yɛnyia adwenle kɛ yɛ anwuma Selɛ ne ɛngulo yɛ yɛɛ ɔnrɛboa yɛ. Bɛmaa yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbahɔ zo yɛabikye yɛ sunsum nu abusua ne kpalɛ.

EDWƐNE 99 Mediema Mgbe Dɔɔnwo

^ ɛden. 5 Yɛnyia nwolɛ adenle titili kɛ yɛboka abusua mɔɔ mediema mrenyia nee mraalɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la a wɔ nu la anwo. Yɛ muala yɛkulo kɛ yɛmaa ɛlɔlɛ mɔɔ wɔ yɛ avinli la anu mia. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛayɛ zɔ ɛ? Kyesɛ yɛsukoa kɛzi Gyihova kulo yɛ la na yɛdi Gyisɛse nee yɛ mediema neazo nzi.

^ ɛden. 57 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Gyihova zoanle anwumabɔvolɛ maanle ɔhɔmaanle Gyisɛse anwosesebɛ wɔ Gɛtesɛmani tola ne anu.

^ ɛden. 59 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Wɔ COVID-19 ewulenzane mekɛ ne anu, mediema dɔɔnwo hɔtotɔle aleɛ na bɛhyɛle bɛmaanle bɛ mediema.

^ ɛden. 61 NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Ɛrɛladane bie ɛlɛboa ɔ ra raalɛ yeamaa yeahɛlɛ kɛlata yeahɔmaa adiema nrenyia bie mɔɔ bɛdo ye efiade la anwosesebɛ.