1, 2. ¿Achkë xuʼän Manasés ri ma xuʼän ta Acab, y achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj?

TQATZJOJ kij kaʼiʼ qʼatöy taq tzij ri xejeʼ ojer. Jun chkë ryeʼ xqʼät tzij pa Israel, pa kiwiʼ ri diez ijatzul; y ri jun chik, pa tinamït Judá, pa kiwiʼ ri kaʼiʼ ijatzul. Tapeʼ jalajöj tiempo xejeʼ, kan junan jbʼaʼ ri xkiʼän. Che kaʼiʼ ri qʼatöy taq tzij riʼ ma xkiyaʼ ta ruqʼij Jehová, xkiʼän chë rutinamit xmakun, xkiyaʼ kiqʼij tyox chqä xekamsan. Ye kʼa pa rukʼisbʼäl, Jehová ma junan ta xerutzʼët. ¿Achkë rma? Jun chkë ryeʼ ma xyaʼ ta qa rubʼanik ri itzelal, ye kʼa ri jun chik kan xtzolij riʼ rma ronojel ri xuʼän y kan xkuy rumak. ¿Achoq chkij najin nqtzjon wä?

² Ri qʼatöy tzij pa ruwiʼ Israel xbʼiniʼaj Acab, y ri qʼatöy tzij pa ruwiʼ Judá, Manasés. Ri xbʼanatäj kikʼë re kaʼiʼ achiʼaʼ reʼ nkikʼüt jun naʼoj chqawäch ri kan kʼo rejqalen chrij ri natzolij awiʼ (Hech. 17:30; Rom. 3:23). ¿Achkë ntel chë tzij ri natzolij awiʼ chqä achkë rubʼanik nqʼalajin riʼ chawij? Ya riʼ kan nkʼatzin nqatamaj röj rma jontir nqajoʼ chë Jehová nuküy qamak taq nqmakun chwäch. Rchë yeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ, xtqatzʼët achkë xbʼanatäj kikʼë re kaʼiʼ qʼatöy taq tzij reʼ chqä xtqatzʼët achkë xtqatamaj qa chkij. Chrij riʼ xtqatamaj achkë xuʼij qa Jesús chrij ri natzolij awiʼ.

3. ¿Achkë wä runaʼoj Acab?

³ Acab xok ri séptimo qʼatöy tzij pa kiwiʼ ri diez ijatzul pa Israel. Ryä xkʼleʼ rkʼë Jezabel, ri rumiʼal ri qʼatöy tzij rchë Sidón, jun tinamït ri kʼo wä rubʼeyomal ri kʼo pa norte. Rkʼë jbʼaʼ ri kʼlanen  riʼ xkʼäm pä bʼeyomäl pa Israel, ye kʼa kan más na chik xtzʼlaʼ ri rachbʼilanïk ri tinamït rkʼë Jehová. Jezabel yë wä Baal nuyaʼ ruqʼij, y xuʼän chë Acab xuʼij chkë ri winäq chë tkiyaʼ chqä ruqʼij ri tyox riʼ. Ri religión riʼ kan itzel rma nuʼän wä chë ri winäq nkiʼän tzʼil taq bʼanobʼäl chkipan ri templos chqä yekikamsaj wä akʼalaʼ rchë yekitzüj apü chwäch kityox. Kan jontir ru-profetas Jehová xxiʼin rij kikʼaslemal taq re ixöq reʼ xjeʼ uchqʼaʼ pa ruqʼaʼ. Ryä kan xtäq kikamsaxik kʼïy chkë ri profetas riʼ (1 Rey. 18:13). Chwäch Jehová, Acab kan más itzel xuʼän chkiwäch ri nkʼaj chik qʼatöy taq tzij ri xejeʼ naʼäy chwäch ryä (1 Rey. 16:30). Jehová kan xtzʼët jontir ri xuʼän Acab chqä Jezabel. Ye kʼa rma xpoqonaj ruwäch rutinamit, xtäq äl ri profeta Elías rchë xuʼij chkë ri winäq chë tkijalaʼ kinaʼoj loman majajün kʼayewal tyaʼöx pa kiwiʼ rma Jehová. Ye kʼa Acab chqä Jezabel kan ma xkajoʼ ta xkinmaj tzij.

4. ¿Achkë kʼayewal xbʼix che rä Acab chë xtrïl, y achkë runaʼoj xkʼüt?

⁴ Xqʼax ri tiempo, Jehová ma xyoʼej ta chik chë Acab xjäl runaʼoj. Rma riʼ xtäq äl Elías rchë xbʼeruʼij che rä ryä chqä che rä Jezabel achkë kʼayewal xtpë pa kiwiʼ. Elías xuʼij chë jontir ru-familia Acab kan xtchup kiwäch. Ri xuʼij Elías xuʼän chë Acab kan kowan xbʼison. Rma riʼ re achï reʼ, ri kan kowan nunaʼ riʼ, kan xqasaj riʼ chwäch Jehová (1 Rey. 21:19-29).

5, 6. ¿Achkë rma qataman chë Acab ma kantzij ta xtzolij riʼ?

⁵ Tapeʼ ri qʼij riʼ xqʼalajin chë Acab achiʼel ta xtzolij riʼ, ri xuʼän chrij riʼ xkʼüt chë ma kan ta rkʼë ronojel ran xtzolij riʼ. Ryä ma xuʼän ta chë ri winäq ma ta xkiyaʼ chik ruqʼij Baal chqä ma xerutoʼ ta rchë nkiyaʼ chik jmul ruqʼij Jehová. Ryä chqä kʼo chik nkʼaj xeruʼän ri xkʼüt chë kan ma rutzolin ta riʼ.

⁶ Jbʼaʼ tiempo chrij riʼ, taq xuʼij che rä Jehosafat, ri utziläj qʼatöy tzij rchë Judá, chë tbʼä rkʼë rchë nkibʼebʼanaʼ chʼaʼoj kikʼë ri Sirios, Jehosafat xuʼij chë naʼäy tkikʼulbʼej na jun ru-profeta Jehová. Pa naʼäy, Acab ma xqä ta chwäch ri xbʼix che rä. Rma riʼ xuʼij: «Kʼa kʼo na jun achï ri achoq rkʼë ütz nqakʼulbʼej Jehová, ye kʼa rïn kan itzel nnaʼ che rä, rma ruyon ma ütz ta nuʼij chwij, xa kan ruyon itzel». Tapeʼ ke riʼ, xebʼä rkʼë ri profeta Micaya, y ryä xuʼij che rä Acab chë xtrïl jun mamaʼ kʼayewal. Acab, pa rukʼexel xtzolij riʼ chqä xuʼij ta che rä Jehová chë tkyuʼ rumak, xa xjuʼ ri profeta Micaya pacheʼ (1 Rey. 22:7-9, 23, 27). Tapeʼ ri itzel qʼatöy tzij riʼ xyaʼ ru-profeta Jehová pacheʼ, ma xkowin ta xuʼän chë ri profecía ri xbʼix chrij ma ta xbʼanatäj. Taq xbʼä pa chʼaʼoj, xkamsäx ri qʼatöy tzij riʼ (1 Rey. 22:34-38).

7. Taq Acab kamnäq chik, ¿achkë xuʼij Jehová chrij?

⁷ Taq Acab xkäm, Jehová xuʼij achkë wä nuquʼ chrij. Taq Jehosafat, ri utziläj qʼatöy tzij, kan ütz ruwäch xapon chrachoch, Jehová xtäq ri profeta Jehú rchë xchapon che rä rma xbʼä äl rkʼë Acab. Ryä xuʼij reʼ che rä: «¿Naquʼ rït chë ütz yeʼatoʼ ri itzel taq winäq chqä yeʼawajoʼ ri winäq ri itzel nkinaʼ che rä Jehová?» (2 Crón. 19:1, 2). Tqaquʼ rij reʼ: xa ta Acab kantzij xtzolij ta riʼ, ri profeta ma ta xuʼij chë Acab kan itzel runaʼoj chqä itzel nunaʼ che rä Jehová. Achiʼel nqatzʼët, tapeʼ Acab xbʼison rma ri xuʼän, ma kan ta rkʼë ronojel ran xtzolij riʼ.

8. ¿Achkë nqatamaj chrij ri natzolij awiʼ rkʼë ri xbʼanatäj rkʼë Acab?

⁸ ¿Achkë nqatamaj chrij Acab? Taq Elías xuʼij che rä achkë kʼayewal xtrïl ru-familia, pa naʼäy Acab kan xqasaj riʼ chwäch Jehová. Ryä kan ütz ri xuʼän, ye kʼa ri xuʼän chrij riʼ xkʼüt chë ma kantzij ta xtzolij riʼ. Reʼ nukʼüt chqawäch chë, ri nqbʼison rma kʼo jun ma ütz ta xqaʼän, ma ntel ta chë tzij chë kan xqatzolij qiʼ. Rma riʼ, ¿achkë rubʼanik nqʼalajin chqij chë kantzij xqatzolij qiʼ? Rchë nqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ tqanukʼuj rij jun chik qʼatöy tzij.

9. ¿Achkë wä runaʼoj Manasés?

⁹ Jun 200 junaʼ chrij riʼ, Manasés xok qʼatöy tzij pa tinamït Judá. Rkʼë jbʼaʼ re qʼatöy tzij reʼ kan más nmaʼq taq mak xeruʼän chwäch Acab. Le Biblia nuʼij chë «kan xqʼax ruwiʼ ri itzelal xuʼän chwäch Jehová xa xuʼ rchë nutïk ruyowal» (2 Crón. 33:1-9). Xeruʼän altares rchë xyaʼöx kiqʼij tyox pa kiwiʼ y kan xjuʼ apü jun tyox chpan ri loqʼoläj ru-templo Jehová. Rkʼë jbʼaʼ ri winäq xkiksaj ri tyox riʼ rchë xkiyaʼ ruqʼij ri sexo. Ryä xok ajqʼij chqä kan ye kʼïy winäq xerukamsaj. Yajün «ri ralkʼwal xeruyaʼ pa qʼaqʼ» rchë xerutzüj apü chkiwäch rutyox (2 Rey. 21:6, 7, 10, 11, 16).

10. ¿Achkë rubʼanik xqʼil Manasés rma Jehová, y achkë runaʼoj xkʼüt?

¹⁰ Achiʼel xuʼän Acab, taq Jehová xerutäq ru-profetas rkʼë Manasés, ryä chqä kan ma xyaʼ ta ruxkïn chkë. Rma riʼ, «Jehová xuʼän chë ri ukʼwäy taq bʼey chpan ru-ejército ri qʼatöy tzij rchë Asiria xepë chkij», ntel chë tzij, chrij Judá. «Ryeʼ xkichäp Manasés rkʼë chʼichʼ, xkiyüt äl rkʼë kaʼiʼ chʼichʼ ri bʼanon rkʼë cobre chqä xkikʼwaj äl Babilonia». Rkʼë jbʼaʼ, taq yaʼon wä pacheʼ chlaʼ Babilonia, Manasés xbʼeqä chkʼuʼx jontir ri xuʼän. Rma riʼ, «kan xqasaj riʼ chwäch ri ki-Dios ri ratiʼt rumamaʼ». Ye kʼa kʼo chik jun xuʼän. «Ryä xtäj ruqʼij che rä Jehová ru-Dios chë tkyuʼ rumak» y kan «ronojel mul xchʼö rkʼë». Achiʼel nqatzʼët, re itzel achï reʼ kan najin wä nujäl runaʼoj. Ryä xchäp ruyaʼik ruqʼij Jehová y kan chaq taqïl xchʼö rkʼë (2 Crón. 33:10-13).

11. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt Manasés chë kantzij xtzolij riʼ? (2 Crónicas 33:15, 16).

¹¹ Xqʼax ri tiempo, Jehová xuʼän ri xkʼutuj Manasés che rä. Ryä xtzʼët chë Manasés kantzij xjäl runaʼoj, y ya riʼ kan xqʼalajin rkʼë ri rubʼanik xchʼö rkʼë. Jehová kan xpoqonaj ruwäch Manasés, rma riʼ xuʼän chë xtzolin chpan ruqʼatbʼäl tzij. Manasés kan xtäj ruqʼij rchë xkʼüt chë kantzij xtzolij riʼ. Ryä xuʼän ri majun bʼëy xuʼän ta Acab, rma kan xjäl runaʼoj, xtäj ruqʼij rchë chpan rutinamit ma nyaʼöx ta chik kiqʼij tyox chqä xuʼij chkë ruwinaq chë tkiyaʼ ruqʼij Jehová (taskʼij ruwäch 2 Crónicas 33:15, 16). Ye kaʼ rchë xuʼän riʼ, kan xkʼatzin chë ryä ma xxiʼij ta riʼ chqä kan xkʼatzin xkʼuqbʼaʼ rukʼuʼx chrij Jehová. ¿Achkë rma? Rma kan pa junaʼ ruyon itzel xuʼän chwäch ru-familia, chkiwäch ri qʼatöy taq tzij ye kʼo pa ruqʼaʼ chqä chwäch ri tinamït. Ye kʼa, tapeʼ ya xrjïx, ryä xrajoʼ xerusöl ri kʼayewal ri xa rumak ryä xepë. Chqä rkʼë jbʼaʼ kan xtoʼ Josías, ri ti rumam rchë xyaʼ ruqʼij Jehová. Rma riʼ Josías kan xok jun utziläj qʼatöy tzij (2 Rey. 22:1, 2).

12. ¿Achkë nqatamaj chrij ri natzolij awiʼ rkʼë ri xbʼanatäj rkʼë Manasés?

¹² ¿Achkë nqatamaj chrij Manasés? Ryä ma xa xuʼ ta xqasaj riʼ chwäch Jehová, xa kan xchʼö rkʼë, xtäj ruqʼij chrij chë tpoqonaj ruwäch chqä  xjäl runaʼoj. Ryä chqä kan xtäj ruqʼij rchë xerusöl ri kʼayewal ri xa rumak ryä xepë, xtäj ruqʼij rchë xyaʼ ruqʼij Jehová chqä xerutoʼ ri nkʼaj chik rchë xkiʼän riʼ. Ri xbʼanatäj rkʼë Manasés nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri winäq ri kibʼanon mamaʼ taq mak. ¿Achkë rma? Rma nukʼüt chë Dios kan ütz runaʼoj chqä chë «ma nukʼewaj ta nuküy qamak» (Salmo 86:5). Ri winäq ri kan rkʼë ronojel ran nutzolij riʼ xtkuy rumak rma Jehová.

13. ¿Achkë kʼambʼäl tzij nqtoʼö rchë nqʼax jun naʼoj chqawäch ri kan kʼo rejqalen chrij ri natzolij awiʼ?

¹³ Achiʼel nqatzʼët, Manasés kʼo na chik nkʼaj xuʼän, ma xa xuʼ ta xbʼison. Reʼ nukʼüt qa jun naʼoj chqawäch ri kan kowan rejqalen. Rchë nqʼax re naʼoj reʼ pa qajolon tqaquʼ rij re kʼambʼäl tzij reʼ: Tqabʼanaʼ che rä chë nqbʼä akuchï nkʼayïx wä kaxlanwäy. Röj nqakʼutuj jun pastel, ye kʼa xa jun saqmoloʼ nyaʼöx pä chqë. ¿Ütz komä xtqatzʼët riʼ? Manä, ma ütz ta xtqatzʼët. Tapeʼ ri kʼayinel nuʼij chë ri saqmoloʼ kan kʼo ruqʼij rma kan ya riʼ nyaʼöx rkʼë ri pastel, ma rma ta riʼ xtqakʼwaj äl ri saqmoloʼ chwäch ri pastel. Ke riʼ chqä nbʼanatäj rkʼë jun winäq ri nqä chpan jun mamaʼ mak. Jehová nrajoʼ chë ri winäq riʼ ttzolij riʼ rkʼë ronojel ran. We ri winäq nbʼison, ütz ri najin nuʼän, rma ya riʼ jun retal chë najin nutzolij riʼ. Ye kʼa ma xa xuʼ ta riʼ nkʼatzin nuʼän. Rchë nqatzʼët achkë más nkʼatzin nuʼän tqanukʼuj rij jun kʼambʼäl tzij ri xuʼij qa Jesús.

14. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt ri kʼajol ri xtzjoj Jesús chpan rukʼambʼäl tzij chë najin wä nutzolij riʼ?

¹⁴ Jesús xuʼij jun utziläj kʼambʼäl tzij ri ntzjon chrij jun kʼajol ri ma xnman ta tzij. Re kʼambʼäl tzij reʼ nqïl chpan Lucas 15:11 kʼa 32. Jun kʼajol ma xnmaj ta chik rutzij rutataʼ, xyaʼ qa rachoch chqä xbʼä jun tinamït ri «kʼa näj kʼo wä». Chriʼ xkʼwaj jun itzel kʼaslemal. Ye kʼa taq xrïl kʼayewal, xbʼeqä chkʼuʼx jontir ri xuʼän y xqʼalajin chwäch chë kan ütz wä rubʼanon taq kʼo wä rkʼë rutataʼ. Jesús xuʼij chë re kʼajol reʼ «kan xtzolin pä rukʼuʼx». Rma riʼ xtzolin chrachoch chqä xuʼij che rä rutataʼ chë tkyuʼ rumak. Tapeʼ xqʼax pa rujolon chë kʼo ma ütz ta xuʼän, ma xa xuʼ ta riʼ xkʼatzin xuʼän. Ryä kʼo wä chë xjäl rubʼanik ri kʼaslemal rukʼwan.

15. ¿Achkë rubʼanik xkʼüt ri kʼajol ri xtzjoj Jesús chpan rukʼambʼäl tzij chë kantzij xtzolij riʼ?

¹⁵ ¿Achkë rubʼanik xkʼüt ri kʼajol ri ma xnman ta tzij chë kantzij xtzolij riʼ? Ryä xtzolin chrachoch tapeʼ kʼa näj kʼo wä. Y taq xapon rkʼë rutataʼ, xuʼij reʼ che rä: «Ximakun chwäch Dios chqä chawäch rït. Ma taqäl ta chik chwij nbʼix chë yïn akʼajol» (Luc. 15:21). Kikʼë re tzij reʼ, ri kʼajol xkʼüt chë kan nrajoʼ wä chë jmul chik junan nuʼän ruwäch rkʼë Jehová. Chqä xqʼax chwäch chë rkʼë ri xuʼän kan xsök ran rutataʼ. Rma riʼ kan ma xkʼewaj ta xuʼän ri najowatäj rchë chë rutataʼ jmul chik kiʼ rukʼuʼx nuʼän rkʼë, chqä xuʼij che rä chë ttzʼetaʼ achiʼel ta jun  rusamajel (Luc. 15:19). Re kʼambʼäl tzij reʼ ma xa xuʼ ta xbʼix qa rchë röj nqapoqonaj ruwäch ri kʼajol, xa kan nukʼüt qa jojun naʼoj chkiwäch ri ukʼwäy taq bʼey ri yerutoʼ taq nkʼatzin nkitzʼët we jun winäq ri xqä chpan jun mamaʼ mak kantzij xtzolij riʼ o manä.

16. ¿Achkë rma ri ukʼwäy taq bʼey ma chaq bʼaʼ ta nuʼän chkiwäch nkitzʼët we jun winäq kantzij xtzolij riʼ o manä?

¹⁶ Ri ukʼwäy taq bʼey ma chaq bʼaʼ ta nuʼän chkiwäch nkitzʼët we jun winäq ri xqä chpan jun mamaʼ mak kantzij xtzolij riʼ o manä. ¿Achkë rma nqaʼij riʼ? Rma ryeʼ ma yekowin ta nkitzʼët achkë kʼo pa ran ri winäq. Rma riʼ kʼo chë nkitäj kiqʼij rchë nkitzʼët chrij ri winäq we kantzij xjäl runaʼoj chqä we kan itzel nutzʼët ri xuʼän. Kʼo jojun mul rkʼë jbʼaʼ nqʼalajin chë ri winäq kan majun chik rukʼïx ta taq nmakun. Ya riʼ rkʼë jbʼaʼ xtkʼüt chkiwäch ri ukʼwäy taq bʼey ri xkeqʼatö tzij pa ruwiʼ chë ri winäq riʼ ma kantzij ta rutzolin riʼ.

17. a) ¿Achkë tzʼetbʼäl nkʼutü chë jun winäq ri xqä chpan jun mamaʼ mak rkʼë jbʼaʼ ma kantzij ta rutzolin riʼ tapeʼ nuʼij chë kan nbʼison? b) ¿Achkë kʼo ta chë nuʼän ri winäq ri kantzij xtzolij riʼ? (2 Corintios 7:11).

¹⁷ Tqayaʼ jun tzʼetbʼäl. Tqabʼanaʼ che rä chë jun qachʼalal achï kan kʼïy junaʼ rukanun pä rukʼexel rukʼlaj. Pa rukʼexel nukʼutuj rutoʼik, ryä xa nrewaj rumak chwäch rixjayil, chkiwäch ri rachiʼil chqä chkiwäch ri ukʼwäy taq bʼey. Ye kʼa jun qʼij, ri ukʼwäy taq bʼey nkinaʼej achkë najin nuʼän. Taq ryeʼ nkiʼij che rä chë ya xkinaʼej achkë najin nuʼän, ryä nuʼij chkë chë kan najin wä nuʼän riʼ, y nqʼalajin chë achiʼel ta kan ntiʼon ran rma ri xuʼän. ¿Nukʼüt komä riʼ chë kantzij xtzolij riʼ? Manä. Ri ukʼwäy taq bʼey kʼo chik nkʼaj ri nkʼatzin nkitzʼët chrij. Tqaquʼ rij reʼ: re winäq reʼ ma xa xuʼ ta jmul xmakun, xa kan pa junaʼ rubʼanon pä ri mamaʼ mak riʼ. Chqä ma yë ta ryä xbʼebʼin rumak, xa kʼo jun xtzʼetö rchë y ri winäq riʼ xbʼeruʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey. Rma riʼ ryeʼ nkʼatzin nkitzʼët chrij ri winäq ri xmakun we kantzij xjäl ri nuchʼöbʼ, ri nunaʼ chqä ri yeruʼän (taskʼij ruwäch 2 Corintios 7:11). Rkʼë jbʼaʼ kan kʼïy tiempo xtkʼwaj chwäch xtjäl rubʼanik rukʼaslemal chqä xtkʼüt chë kantzij rutzolin chik riʼ. Rma riʼ, ri winäq riʼ rkʼë jbʼaʼ xtesäx qa pa congregación (1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10).

18. ¿Achkë rubʼanik nukʼüt jun winäq ri xesäx qa pa congregación chë kantzij rutzolin chik riʼ, y achkë utzil xtrïl rma xtuʼän riʼ?

¹⁸ ¿Achkë rubʼanik nukʼüt jun winäq ri xesäx qa pa congregación chë kantzij rutzolin chik riʼ? Ryä kʼo chë ronojel mul nbʼä chkipan ri qamoloj, kʼo chë chaq taqïl nchʼö rkʼë Jehová chqä ma nuyaʼ ta qa rutjonik chrij le Biblia, kan achiʼel xtbʼix che rä kimä ri ukʼwäy taq bʼey. Ryä chqä nkʼatzin nuchajij riʼ chwäch ri xa nkiʼän che rä chë nqä chik jmul chpan ri mak. We nutäj ruqʼij rchë jmul chik junan nuʼän ruwäch rkʼë Jehová, ütz nuyaʼ chwäch ran chë ryä kan xtküy rumak chqä chë  ri ukʼwäy taq bʼey xtkitoʼ rchë xttzolin pa congregación. Kantzij na wä chë ri ukʼwäy taq bʼey kitaman chë ma junan ta ri nbʼanö chë jun winäq nmakun. Rma riʼ, nkitäj kiqʼij rchë nkitzʼët na achkë qäs xbʼanatäj, ke riʼ kan pa rubʼeyal xtkiqʼät tzij pa ruwiʼ.

19. ¿Achkë kʼo chë nuʼän jun winäq rchë nukʼüt chë kantzij rutzolin chik riʼ? (Ezequiel 33:14-16).

¹⁹ Achiʼel qatzʼeton pä, ri winäq ri xqä chpan jun mamaʼ mak ri kantzij rutzolin chik riʼ ma xa xuʼ ta xtuʼij chë nbʼison rma ri xuʼän. Ryä nkʼatzin nujäl ri nunaʼ chqä ri nuchʼöbʼ y nukʼüt ya riʼ rkʼë rubʼanobʼal. Ryä kʼo chë ma yeruʼän ta chik ri itzel taq bʼanobʼäl riʼ chqä kʼo chë nuchäp chik jmul rubʼanik ri nqä chwäch Jehová (taskʼij ruwäch Ezequiel 33:14-16). Chwäch ri winäq riʼ, ri kʼo chë njeʼ más ruqʼij ya riʼ chë jmul chik junan nuʼän ruwäch rkʼë Jehová.

20, 21. ¿Achkë rubʼanik nqatoʼ jun winäq ri xqä chpan jun mamaʼ mak?

²⁰ Jesús xuʼij jun rma ri xtzjoj Ruchʼaʼäl Dios taq xuʼij: «Yïn petenäq [...] rchë yentoʼ ri ajmakiʼ rchë nkitzolij kiʼ» (Luc. 5:32). Ya riʼ chqä kʼo ta chë nqajoʼ nqaʼän röj. Rma riʼ, ¿achkë kʼo ta chë nqaʼän we nqanaʼej chë jun qachiʼil xqä chpan jun mamaʼ mak?

²¹ We xa xtqewaj rumak ri qachiʼil, xa más xtqatzʼlaʼ. Chqä majun xtkʼatzin wä xtqaʼän riʼ rma Jehová nutzʼët jontir (Prov. 5:21, 22; 28:13). Röj xtqatoʼ qachiʼil we xtqaʼij che rä chë ri ukʼwäy taq bʼey nkajoʼ nkitoʼ. Ye kʼa we ma nrajoʼ ta nbʼeruʼij rumak, röj kʼo chë nqbʼetzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey, ke riʼ xtqakʼüt chë kantzij nqajoʼ nqatoʼ qachiʼil. Rma we ryä ma nukʼutuj ta rutoʼik, rkʼë jbʼaʼ kan chöj xtchaʼ chiʼ rachbʼilanïk rkʼë Jehová.

22. ¿Achkë xtqatzʼët chpan ri jun chik tjonïk?

²² Ye kʼa, we nesäx qa jun qachʼalal pa congregación ri kan pa junaʼ rubʼanon pä jun mak, ¿ntel chë tzij riʼ chë ri ukʼwäy taq bʼey ma xkipoqonaj ta ruwäch? Chpan ri jun chik tjonïk xtqatzʼët chë Jehová ma xa xuʼ ta yeruqʼïl ri winäq ri yeqä chpan jun mamaʼ mak, xa kan nukʼüt chqä chkiwäch chë nupoqonaj kiwäch, chqä xtqatamaj achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij.