1-2. Asuh nuk inrīkngöre nak tönët tak rācha tö höö, asuh min nup intöönö ngahëichkö hī?

PÖH töi ngëichkö inlahen nak tö nët tak rācha misī. Hěng tak ök mahayöng nuk tösöm miyööngö i Israel; ngaich ikui Yūtā ngam tahëng. Kö tahëngö ṙētak cha-a nö aṅ. Hěngren pöri nuk inlahen cha. Nëtre tak cha-a nö öt hang chööngö Yāvē, ngaich hachōten yik tarik ngam Tēv nö ötlöngö la-en. Vamë-ekūö insātēv nyöre cha-a, famëlngö tarik inrē. Hěng pöri öp inrīkngöre cha tö höö. Söl kinpaha re ngam töhěng tak nöng la-entö töchōich, halööktit re pöri ngam tahëng ngaich teūngen tö inṙē-ěl tökööl re. Achīö aich mina racha?

² Ahap ngam racha aṅ Israel, ngaich Manasē ngam racha aṅ Yūtā. Haköplu in min in cha tö manah ngam invöötö-ellōnre. (Inl. 17:30; Rōm. 3:23) Asuh öng ngam invöötö-ellōnre, sitih inlahen ayī-ö hameuktöre kô-en halööktit re? Ṙën ayī-ö hòṅ mikahtökūö re tö e pöi lōnu tö Yāvē nö aṙēlen hī yēḵ hī fāluṙen. Ngëichkö ngam ṙô Yēsū inrē min ayī-ö nö mikahtö elnang hī tö ngam invöötö-ellōnre.

3. Tö sitih inlahen ök Ahap nö racha?

³ Sinat tak ök Ahap nö racha aṅ Israel. Pīhövö anga-aṅ tö Yēsipel ök kūön ök racha aṅ Sītōn. Pōyen kanôlò ngam panam Israel tö kūö cha nö pīhöre. Pōyen pöri inrē nuk fālen yik tarik nö ikūö Yāvē tö tī e. Vamë-ekūö Pě-al ang Yēsipel, ngaich tölṙô Ahap anga-aṅ nö tānyen e nö ikūö ngam panam. Lökten in yik mi-inyihköre el ngam töhet chūök, finöngtökūö më kūön re inrē nö el kūö tameūyö. Pōyen yik pròfět Yāvē tö fëliyö  inuk ṙētak Yēsipel nö hayöng. (1 Rā. 18:13) Vënyu Ahap nö tö “chōichö la-en nö i kūö [Yāvē] nö mötlö tö yik mu-urēhěkūö ò nö ṙòkhöre.” (1 Rā. 16:30) Akahakūö ang Yāvē tö inlahen nā Ahap nā Yēsipel. Hameuktö miṙēḵlōn re pöri Yāvē nö tīnten ök pròfět re Ĕlaicha tö yik tahëng pròfět inrē nö fēlen cha. Öt hang ṙô cha pöri nā Ahap nā Yēsipel.

4. Sitih inlahen ök Ahap ik sā ò nö hang ngam sācha kahëtö Yāvē?

⁴ Chalôḵ ngaich töm ṙētak Yāvē nö kē-ělkūö alahare. Tīnten Ĕlaicha anga-aṅ nö vënyö nang nā Ahāp nā Yēsipel tö re min nö fëlngö yip aṅ patī cha nö keuheūtngöre vah tī. Haṙivölōn ang Ahap hē ò nö hāngö e, lökten ò ngaich “nö hayāichngöre.”—1 Rā. 21:19-29.

5-6. Sitih mikahlōn öi tö Ahap nö öt kô-en nö halööktit re?

⁵ Kò-en nöng im hē e ang Ahap nö hayāichngöre, in minë la-en re pöri anga-aṅ nö meūkö nö öt kô-en nö halööktit re. Tö sā ò nö öt kēngen yik vamë-ekūö Pě-al, ötrēhěn nö hayööken yik tarik lamöklōn Yāvē. Ōt inrē nuk muh la-en ò mahameuktö inlahen ò nö öt kô-en nö halööktit re.

⁶ Hěngheuh anga-aṅ nö havëken Racha Yēhōsafāt nö holṙen ò nö kiyung nö la-al yik aṅ Sīriā. Tölṙô cha ang Yēhōsafāt nö urěh nö hatöntöre nö in ök pròfět Yāvē. Öt hang pöri ang Ahap, ngö ṙô anga-aṅ: “Hěng tit tak öp tarik öp löktô hī öre hatöntöre im Mā Tēv . . . surīkhen ò pöri chū-ö; pò ò nö ötlöököṙô nö in chu, höng töchōich.” Unôich pöri ngaich cha-a nö hatöntöre nö in ök pròfět Mikāya. Ngaich kô-en ök pròfět nö vënyö nuk tötlöök nö in Ahap! Halööktit re öre ngaich ang Ahap ik sā ò nö hang ṙô ök pròfět, hö-ö pöri anga-aṅ nö ngatī, vaichtö chaphöt ök pròfět Yāvē anga-aṅ nö el inköövö. (1 Rā. 22:7-9, 23, 27) Pôrò pöri anga-aṅ nö hachēlhöt ök pròfět Yāvē, sön nöng teung nuk aheūkö ök pròfět. Kapah ngaich ang Ahap hē ò nö kiyung.—1 Rā. 22:34-38.

7. Sitih vinënyö ök Ahap tö ngam Tēv unôichrit kinpaha ò?

⁷ Unôichrit kinpaha Ahap ang Yāvē, nö vë-eny mufē re tö inlahen ò. Ik sā Rācha Yēhōsafāt nö havan nö i patīre nö ṙā-ang i kinyūngö, tīnten pròfět Yēhū ngaich ang Yāvē nö hatainyken ò pön holṙen Ahap. Ngöṙô anga-aṅ: “Töhōtu öm holṙen tötlöök, hāngenlōn inrē tö cha yip tö sumrīk tö ngam Mā Tēv?” (2 Kin. 19:1, 2) Yēḵ Ahap öre nö kô-en nö halööktit re, ngaich kūöyòh ngam pròfět nö kaheūkö ò nö tötlöök nö tarik ane inrē tökunyaha elmat tö Yāvē. Kô-en ang Ahap nöng haṙivölōn tö nuk fālen re, hö-ö pöri nö hôṅ halööktit re.

8. Asuh öp haköp hī in Ahap inlahen ngam invöötö-ellōn re?

⁸ Asuh öp haköp hī in Ahap? Rö-ö an ngam invöötö-ellōn re nöng tölngö im inlahen hī hameuktö miṙivlōn re tö minë fālen re. Pön hòṅ meūkö anū-ö nö in miinë tahëng la-en hī inrē. Ta-a hēk töi ngëichkö öp tahëng inchōḵ elmat re, hòṅ hī akahakūö tö manah ngam invöötö-ellōn re.

9. Tö sitih inlahen ök Manasē nö Rācha?

⁹ Unôichrit tö nëtòng samyeūheu, vīlöng ang Manasē nö Racha aṅ Yūtā. Pōyen nuk töchōich la-en ò tö nuk la-en Ahap! Ngö ṙô ön ngam Paipöl:  “La-evṙen anga-aṅ tö tötlöök nö i kūö ngam Mā Tēv . . . nö harunnyö lanīnö ò.” (2 Kin. 33:1-9) Vīlö nuk tahāklö anga-aṅ chūök vinë-ekūö insātēv, asöklö ök töka-īpö insā inrē nö el ngam töhet chūök Yāvē! La-en tö la-en tö milūönö, vamë-eny mu-unôich, vamī-angen inrē. Pōi höiny tī nö “kitaknyö mahām töt fāluṙen.” Fëlngö yik kūön re inrē nö vīten cha nö “nö tūön kūö tameuyö,” nö kinë-ekūö nuk insātēv.—2 Rā. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Sitih tī ang Yāvē nö fēlen Manasē, ngaich sitih inlahen anga-aṅ?

¹⁰ Sā inlahen Ahap ang Manasē nö öt hang nuk finëḵlö re tī Yāvē, lamöknyö elvang yik pròfět. Lökten, ‘Yāvē nö kētö kui Yūtā tö yik töchöngu aṅ i yip kumyung in ök rācha aṅ Asīria, yik kamë-eṅ Manasē nö aṅtī tö vòk halökan inrē tö mās ngaich kēten ò nö i Pēpilön.’ Haköövö ngaich ang Manasē nö i tahëng panam, möl anga-aṅ nö fēkö nuk la-en re tövaich ngaich “hayāichngöre inrē nö ikūö ngam Tēv yik yöng ò.” Vë-elkui re anga-aṅ nö in Yāvē, ‘iṙūöhöṙô anga-aṅ nö vë-ekūö ò.’ Halööktit re ngaich ang Manasē. Möl anga-aṅ nö akahakūö tö Yāvē “nö Tēv” ò.—2 Kin. 33:10-13.

11. Sā ṙô ngam 2 Kinṙötngö 33:15, 16, sitih inlahen ang Manasē nö hameuktö re nö kô-en nö halööktit re?

¹¹ Sap nuk ṙô Manasē ang Yāvē nö vë-ekūötēv, pön meūkö ò nö halööktit re. Hameuktöre inrē ang Manasē nö halööktit re. Aṙēlen ò ngaich ang Yāvē ngaich havantö inlahen ò nö rācha. Inuk la-en re ang Manasē nö hameuktöre nö kô-en nö halööktit nuk tövaich la-en re. Öt sā inlahen Ahap anga-aṅ, pön halööktit re. Kēngö yik vamë-ekūö insātēv anga-aṅ ngaich holṙen yik tarik ngam Tēv. (Vë-evkūö 2 Kinṙötngö 33:15, 16.) Öt tö lööṙen pöri ngam inlahen ò nö halööktit re, hòṅ aṅhavin anga-aṅ töm töt pinhë-eṅkūö hēk ṙinātö-ellōn inrē. Kūö ò sin nö tötlöngö minë-eny nö ikūö yik aṅ patī re, yik holre inrē. Möl anga-aṅ nö im kanöinyö re nö halööktit re. Tövai pöri anga-aṅ nö inchōḵ elmat ök yōm re Yôsiā, ök tö akaha nö rācha.—2 Rā. 22:1, 2.

12. Asuh öp haköp hī, inlahen ngam inlööktit re, öi in Manasē?

¹² Asuh öp haköp hī in Manasē? Hayāichngöre anga-aṅ, vë-ekūötēv inrē, ngaich havëkö kūö ngam Tēv tö inṙē-ěl nuk fālen re. Löklōn ngam Tēv anga-aṅ, ngaich hayööken yik tarik inrē lamöklōn ngam Tēv. Haköplu ayī-ö im inlahen ò, yěn pòrô nup fālen hī nö tökiröng tölōn hī, sön mihôiṅ ayī-ö teūngen tö inṙē-ěl u, kūö ngam Tēv Yāvē nö “tölöök, hamööngöre inrē [nö] aṙē-ěl.”  (Sal. 86:5) Höng yip tarik pöri tökô-en nö halööktit re min, tö teūngen tö inṙē-ěl nup tökööl re.

13. Asuh nup tö hòṅ kēkaṙen tö hī yěi hòṅ havöötö ellōnre, kētö inchōḵ elmat hī.

¹³ Haköplu ayī-ö in Manasē, tö inlahen ngam tökô-en invöötö-ellōn, nö rö-ö nöng tölngö im inlahen hī hameuktö miṙivlōn re tö nup vanāchö re. Töi ngëickö ngih inchōḵ elmatre sin: Chuh el tukān më-eṅ öm hòṅ havah kēk. Vaichtö kē-ěkūö meh ngam aṅ el tukān tö ngam lôl nö ichūök ngam kēk. Hōḵ öm min kēḵ ngam lôl? Hö-ö yiröh! Pòrô öm vënyu nang tö ngam lôl nö holtī vamī kēk, sön më-eṅ sōḵ tö e, kuöyòh? Pô meh lōntö ngam kēk töngaich nö vī-i, ngaich rö-ö inrē ngam lôl nö humeng nö hol vinī-i ngam kēk pön ōt inrē nup tahëng hol e. Ngatī ngam tö fāluṙen yěn haṙivölōn nö fēkö minë vanāchö re, töng hěng kangen angū-ö nö hol ngam inlööktit re. Ōt pöri nup muh hēk tö ōt tö hòṅ kēkaṙen tö ò. In ngam inchō-oṙô Yēsū in min mikahtökūö re tö u.

14. Sitih mikahlōn öi tö ngam kūön töchatngen nö fē-ělre tö nuk vanāchö re?

¹⁴ Imat ngam Lūkös 15:11-32 in öi meuk ngam inchō-oṙô Yēsū, inlahen ök kūön tö chatngen. Ṙāngö patī ngam yöng re anga-aṅ ngaich kiröönngöre nö chuh “tö marôvat panam.” In e anga-aṅ nö hatöö-önglōn re tö nuk tötlöng kuilōn re. Ik sā ò pöri ngaich nö kihngen, möl anga-aṅ nö fēken nuk tövaich kahëken re. Fēkö nuk kumchikṙen re inrē nö i patī ök yöng re. Sā ṙô Yēsū, “hē ò nö fē-ělre,” halēn ellōnre ngaich anga-aṅ nö hòṅ havan nö chuh in ök yöng re ngaich havëkö inṙē-ěl nuk fālen re. Löng ngam inlahen ò pön fē-ělre tö nuk vanāchö re. Höng ngatī tölngö inlahen hòng ngaich anga-aṅ? Hö-ö pön hòṅ halööktit nuk tövaich la-en re anga-aṅ inrē!

15. Sitih inlahen ngam kūön el ngam inchō-oṙô nö hameuktöre nö halööktit re?

¹⁵ Hameuktöre ngam kūön töchatngen nö halööktit re tö nuk tövaich la-en re. Marô-òlkūö anga-aṅ nö havan nö chuh patī ök yöng re. Ik sā òn teung, ngöṙô anga-aṅ tök yöng re, “köölö fālen chin ngaich im halīöngö, i kūö meh inrē; rö-ö chin ngaich kô öich kūön meh invëka.” (Lūk. 15:21) In e mikahkūö ayī-ö tö ngam kūön nö hòṅ halööktit ngam tö pasū innôlö re nö in Yāvē. Hòṅ halööktit minë la-en re anga-aṅ minë tö haṙivölōn tī tö ngam yöng ò. Lōnu anga-aṅ tö ngam yöng re nö havantö hanāngenlōn  re tö ò, lökten ò nöng hōḵ nö la-entö la-en kūönkūö nö i patī ngam yöng re! (Lūk. 15:19) Pōyen nun minë haköp yip minṙöinylen nö im inchō-oṙô Yēsū. Möthë yěn hòṅ ngěichkö ngam tö fāluṙen cha-a el ngam māṅ, yěn kò-en nö halööktit re hēk yěn hö-ö.

16. Kūöyòh nö kihngen më minṙöinylen nö akahakūö tö ngam tarik yěn kô-en nö halööktit re?

¹⁶ Öt lööṙen yin më minṙöinylen nö akahakūö tö ngam tö fāluṙen yěn kô-en nö halööktit re hēk yěn hö-ö. Kūöyòh? Pön öt mameuk ellōn tarik cha-a. Höng hěng ngam tö mihôiṅ nö inlahen cha. Hòṅ chumkūöṙen cha-a nö ngëichkö minë la-en ngam tarik. Kihngen pöri hēk cha-a nö ṙātö ellōn re nö in ngam tarik yěn tökiröng ngam fālen ò.

17. (a) Kūöyòh ngam inmeuktö miṙivlōn re tö nup fālen re nö öt inlööktit re tö ṙô, hachōḵ elmat hī? (b) Sā vinënyö e im 2 Kòrin 7:11, hòṅ asuh nup hameuktö ngam tarik mahavöötö ellōnre?

¹⁷ Ngëichkö ngih töhěng inchōḵ elmat. Samyeūheuvö ngam töhěng tak prötör nö asěhkö tahëng. Hayuntö mat ngam pīhö re anga-aṅ, hayuntö mat yip holre tö më minṙöinylen inrē. Kôḵti pöri ngaich anga-aṅ. Ik sā më minṙöinylen ngaich nö vë-enyre nö akahakūö tö inlahen ò nö asēha, möl anga-aṅ nö vë-eny ngam fālen re ngaich hameuktöre nö haṙivölōn töm fālen re. Ngaich hòng anga-aṅ nö mahalööktit re tö ṙô hī yěn ngatī inlahen? Hö-ö. Ötkô min më minṙöinylen nöng ngëichkö miṙivlōn ngam tarik. Pön rö-ö ngam fālen ò nö töng hěng heuh kinëken. Pön ṙōlheuh anga-aṅ. Öt kahngenre inrē anga-aṅ nö vë-eny ngam fālen re, pön höng kôḵti. Lökten yip minröinylen nö chumkūöṙen nö ngëichken ngam tö fāluṙen yěn kô-en nö haṙivölōn töm fālen hēk un hēk nö havantö inlahen re nö kēken e. (Vë-evkūö 2 Kòrin 7:11.) Lohten nö hòṅ kētu ṙētak anga-aṅ nö hameuktöre nö halööktit re. Lohten nö ha-uknyu nö ṙā-ang el ngam māṅ.—1 Kòr. 5:11-13; 6:9, 10.

18. (a) Sitih inlahen ngam tö ha-uknyu tarik nö hameuktöre yěn kô-en nö halööktit re hēk yěn hö-ö? (b) Asuh min öp ṙòng e?

¹⁸ Yēḵ kô-en nö halööktit re ngam tarik tö ha-uknyu, ngaich yihtökūö min anga-aṅ nö el minë mīting, vë-ekūötēv inrē, ngaich haköp mat ngam Paipöl inrē min. Ṙūöhngöre inrē tö nup tömihôiṅ min hēk nö havantö inlahen ò nö fāluṙen. Yēḵ ò nö ma-anyre nö halööktit ngam tö pasū innôlö re nö in Yāvē, ngaich öt löktu ang Yāvē nö öt aṙēlen ò min, havantu inrē min anga-aṅ nö el  ngam māṅ tö tī më minṙöinylen. Chumkūöṙen më minṙöinylen yěn kahòkkö fālen pön kö harīkngöre anū-ö tö höö.

19. Tö sitih manah ngam tökô-en inlööktit re? (Isikīěl 33:14-16)

¹⁹ Sā ngam haköp hī ngaich, rö-ö in mahalööktit re yěi vë-enyre haṙivölōn tö minë la-en re. Tön hòṅ halööktit mufē hēk tinrīken re ayī-ö, ngaich ṙāngenre inrē tö nup tövaich la-en re ngaich hang minë chööngö Yāvē. (Vë-evkūö Isikīěl 33:14-16.) Hòṅ havailö ngam innôlö re inrē ngam tö fāluṙen nö in Yāvē.

20-21. Sitih tī öi mihôiṅ hayööken öp holre öp tö fāluṙen?

²⁰ Ngö ṙô Yēsū nö vë-eny ngam chö-öny re nö yih nö ing panam: ‘Yamih chin öich havëkö vē tököölö fālen nö havöötö ellōnre.’ (Lūk. 5:32) Hòṅ ngatī ngam lōn hī inrē. Sitih inlahen pöri min ayī-ö yěi hang öp hol re nö fāluṙen?

²¹ Ötkô in hayunngö fālen öp holre, pön öt yöölen min anga-aṅ. Ötrēhěn öi kô hayuntö mat Yāvē, pön keuheūt maheuṅk re anga-aṅ. (Inch. 5:21, 22; 28:13) Tölṙô ngam holre pöri min ayī-ö nö vë-eny ngam fālen re nö ikūö yip minṙöinylen. Yěn öt ngatī inlahen pöri anga-aṅ ngaich hòṅ hakôtenre më-eṅ vë-eny nang yip minṙöinylen. Yēḵ meh min ngatī inlahen, ngaich hameuktöre min më-eṅ hangenlōn töm holre. Yěm öt ngatī inlahen pöri ngaich mihôiṅ nö pasū ngam innôlö töm hol meh nö in Yāvē!

22. Asuh öp min haköp hī ip yamih ātiköl?

²² Yēḵ öp tarik pöri nö marô-òten nö fāluṙen, ngaich lohten min yip minṙöinylen nö ha-uknyen ò sin nö ṙā-ang el ngam māṅ. Öt mahameuktö miṙēlōn re hòng më minṙöinylen yěn ngatī inlahen? In ngam yamih ātiköl in min öi meuk tī Yāvē nö hameuktö miṙēlōn re in më tö fāluṙen, ngaich sitih inlahen ayī-ö mihôiṅ asīnken ò.