1-2. Siangpahrang pahnih hna cu zeitindah an i lawh lo, zei biahalnak dah kan i ruah hna lai?

HLANLIOPI ah a rak nungmi siangpahrang pahnih kong kha i ruah hna u sih. Siangpahrang pakhat nih Israel phunhra kha a uk hna i a dang pakhat nih Judah phunhnih kha a uk hna. Aa lo lomi caan ah an nung ko nain an i lawhnak thil tampi a um. An pahnih ningin Jehovah kha an ralchanh i a miphun pawl kha sualnak an tuahter hna. An pahnih in a hmaan lomi pathian a biami le mi a thatmi an si. Asinain an i lawh lonak a um. Pakhat cu a thih tiang thil ṭhalo a tuah, asinain a dang pakhat tu cu aa ngaichih i a tuahmi ṭhatlonak caah ngaihtiam a rak si. Mah cu ahote dah an si?

² An min cu Israel siangpahrang Ahab le Judah siangpahrang Manasseh an si. Mah pahnih hna i an i lawh lonak nih ngaihchihnak kong he aa tlaiin a biapi tukmi kong kha a kan cawnpiak. (Lam. 17:30; Rom 3:23) Ngaihchihnak timi cu zeidah a si i mah kha zeitindah kan langhter khawh? Sualnak kan tuah tikah Jehovah nih ngaihthiam a kan duh ti kha kan hngalh a hau. Mah biahalnak a phi hngalh awkah mah siangpahrang pahnih hna i an nunning kong le an kong in kan cawn khawhmi kong kha kan i ruah hna lai. Cun ngaihchihnak kong he aa tlaiin Jesuh cawnpiakmi kong zong kan i ruah hna lai.

3. Ahab cu zei bantuk phun siangpahrang dah a si?

³ Ahab cu Israel phunhra pennak i a pasarihnak siangpahrang a si. Anih nih chaklei miphun ah mirum a simi Sidon siangpahrang fanu Jezebel kha a ṭhit. Ahab nih Jezebel kha a ṭhit caah Israel ram cu ram rum ah aa chuahmi a si kho men. Asinain mah  nih Israel miphun pawl kha Jehovah he an i pehtlaihnak zong a rawhter hna. Jezebel cu Baal a biami a si i hlawhhlang rian le fale raithawinak i telin mah fih a nungmi biaknak hna kha karhter awkah Ahab kha a forh. Jezebel cu siangpahrangnu a si tikah Jehovah profet vialte cu ṭih a nungmi thil sining an rak tong dih. Anih nih profet tampi kha a thah hna. (1 Si. 18:13) Ahab nih “amah hlan i a ummi vialte hna nakkhan ṭhatlonak Bawipa mithmuh ah tam deuh a tuah.” (1 Si. 16:30) Jehovah nih Ahab le Jezebel tuahsernak kha zei rel loin a um lo. An tuahmi thil vialte kha a hngalh dih. Asinain Jehovah nih zaangfahnak a langhter i a tlai tuk hlanah a miphun pawl nih thlennak an tuah nakhnga le amah an biak nakhnga bawmh awkah profet Elijah kha a rak thlah. Asinain Ahab le Jezebel nih an rak ngai duh lo.

4. Ahab dantat a si lainak kong he aa tlaiin Jehovah nih zeitindah a chim, Ahab nih zeitindah a lehrulh?

⁴ A donghnak ah, Jehovah lungsaunak caan cu a rak dong. Jehovah nih Elijah kha Ahab le Jezebel sinah dan a tat hna lainak kong chim awkah a rak thlah. An chungkhar ningin thah an si lai. Elijah bia nih Ahab kha a lung a fahter. Khuaruahhar awk ngai a simi cu mah aa porhlawmi pa cu “lungṭhum ngaiin” a rak um.—1 Si. 21:19-29.

5-6. Ahab cu aa ngaichih taktak lo ti kha zeitindah kan hngalh khawh?

⁵ Ahab nih cu bantuk thil sining ah toidornak a langhter ko nain a hnuah a tuahsernak in aa ngaichih taktak lo ti kha a rak langhter. Baal a biami hna kha a pennak in a hlo hna lo. Cun Jehovah biak awkah mi pawl zong kha a forh hna lo. Ahab nih aa ngaichih lo ti kha a dang thil a tuahmi zong in a langhter.

⁶ A hnuah Ahab nih Siria mi pawl a doh hna lioah Judah Siangpahrang Jehoshafat kha a sinah ṭan dingin a rak sawm. Siangpahrang Jehoshafat cu Jehovah aa bochanmi siangpahrang ṭha pakhat a si. Cucaah raltuknak i an kal hlanah zeidah an tuah awk a si ti kha Jehovah sinah hal dingin ruahnak a rak cheuh. Ahab nih cutin tuah kha a duh lo i hitin a ti: “BAWIPA kan hal khawhnak ding mipa a dang pakhat a um rih . . . sihmanhsehlaw ka kong ah thil ṭha chim bal loin thil ṭhalo lawng kha a chim caah ka huat.” Asinain profet Mikaiah he mah kong kha an rak i ruah. Ahab cu a hmaan nain Pathian profet nih Ahab caah thawngpang ṭhalo kha a rak chimchung cang. I ngaichih in Jehovah sinah ngaihthiam hal canah miṭhalo Ahab nih profet pawl kha thong ah a rak thlak hna. (1 Si. 22:7-9, 23, 27) Ahab nih Jehovah profet kha thong cu a thlak khawh ko nain chimchungbia a tlin lo nakhnga cu a kham kho lo. A hnu raltuknak ah Ahab cu thah a rak si.—1 Si. 22:34-38.

7. Ahab a thih hnuah Jehovah nih zeidah a chim?

⁷ Ahab a thih hnuah Jehovah nih mah pa kong he aa tlaiin a hmuh ning kong kha a rak langhter. Siangpahrang ṭha Jehoshafat him tein inn i a phanh tikah Jehovah nih Ahab a bawmhmi cu a palhmi a si ti chimh awkah profet Jehu kha a rak thlah. Jehovah profet nih hitin a ti: “Miṭhatlo cu bawmh i BAWIPA a huami hna cu dawt awk a si maw?” (2 Chan. 19:1, 2) Mah hi ruathmanh: Ahab cu aa ngaihchih taktak ahcun profet nih Jehovah a huami, mi ṭhalo tiah a ti lai lo. Cucaah Ahab ngaihchihnak cu ngaichihnak taktak a si lo.

8. I ngaihchihnak kong he aa tlaiin Ahab sinin zeidah kan cawn khawh?

⁸ Ahab kong in zeidah kan cawn khawh? Elijah nih nan chungkhar cu dantat nan si lai tiah a ti lioah Ahab nih toidornak a rak langhter. Mah cu thil ṭha a si. Asinain a hnuah a tuahsernak nih lungtak tein aa ngaichih lo ti kha a rak langhter. Cucaah i ngaihchih awkah kan rak tuahmi thil kong he aa tlaiin ka lung a ṭha lo tiah chim lawngin a za lo. Ngaihchihnak taktak  timi cu zeidah a si timi kong he aa tlaiin Manasseh sinin kan cawn khawhmi kong kha i ruah hna u sih.

9. Manasseh cu zei bantuk phun siangpahrang dah a si?

⁹ Kum zahnih hrawng a rauh hnuah Manasseh cu Judah siangpahrang a hung si. Anih nih Ahab nakin thil ṭha lo tam deuh a rak tuah. Baibal nih hitin a ti: “BAWIPA mithmuh i thil ṭhalo tampi kha a tuah i a thin kha a phawh.” (2 Chan. 33:1-9) Manasseh nih a hmaan lomi pathian caah biakṭheng kha a ser hna i Jehovah biakinn ah tung sangpipi kha a bunh hna. Mah tung sangpipi nih nupa sualnak biaknak kha a aiawh. Anih nih khuachia thiamnak, kutṭial zohnak le camhthiamnak hna kha a cawn. Cun “mi kha a sualter hna.” Mah lengah a hmaan lomi pathian sin i raithawi awkah ‘a fapa hmanh kha mei in a khangh.’—2 Si. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Jehovah nih Manasseh kha zeitindah a chimhhrin, anih nih zeitindah a lehrulh?

¹⁰ Ahab bantukin Manasseh nih Jehovah profet sinin a rami ruahnak cheuhnak kha a rak ngai duh ve lo. A donghnak ah, “BAWIPA nih an cungah Assiria siangpahrang ralkapbu [Judah] ralbawi kha a ratpi hna i annih nih Manasseh cu sio in an sio i dar hreng an khenh i Babilon ah an kalpi.” Babilon i thong a tlak tikah Manasseh nih a rak tuahmi thil kong kha thukpi in rak ruah dawh a si. Cucaah Manasseh cu “a pupa hna Pathian hmaiah khan fakpi in a lung aa ṭhum.” Thil tam deuh hmanh a rak tuah. “BAWIPA a Pathian zaangfahnak kha a nawl.” Cun Pathian “sinah khan thla a cam.” Mah thil ṭhalo a tuahmi pa cu aa rak i thleng. Jehovah kha “a Pathian” in a hun hmuh i a sinah lungtak tein thla a cam.—2 Chan. 33:10-13.

11. Manasseh nih 2 Chanrelnak 33:15, 16 ningin aa ngaichih taktak ti kha zeitindah a langhter?

¹¹ A caan a phanh tikah Jehovah nih Manasseh thlacamnak kha a rak leh. A thlacammi kong ruangah a lung aa thleng taktak ti kha Jehovah nih a rak hngalh khawh. Cucaah Manasseh nih ngaihthiam awk le siangpahrang siter ṭhan awkah a nawlmi kha Jehovah nih a rak ngaihpiak. Manasseh nih aa ngaichih taktak ti kha langhter awkah a si khawh chungin a rak i zuam. Ahab nih a rak tuah lomi thil kha a tuah. A ziaza kha a thlen. A hmaan lomi biaknak kha a doh i mi pawl kha Jehovah biak awkah a forh hna. (2 Chanrelnak 33:15, 16 rel.) Manasseh cu cutin tuah awkah ralṭhatnak le zumhnak a ngeih a hau. Zeicahtiah aa ngaihchih hlanah kum tampi chung a chungkhar, a rianṭuanṭi hawi le a miphun cungah ṭhatlonak tampi a rak tuah caah a si. Asinain a tar tikah Manasseh nih a rak chuahtermi buaibainak cheukhat kha tawnghtham awkah aa zuam. Cucaah a hnuah siangpahrang ṭha a hung simi a tupa Josiah cungah a ṭhami huham a ngeihmi a si kho men.—2 Si. 22:1, 2.

12. I ngaihchihnak kong he aa tlaiin Manasseh sinin zeidah kan cawn khawh?

 ¹² Manasseh kong in zeidah kan cawn khawh? A lung aa ṭhum i thil tampi a rak tuah. Zaangfahnak hmuh awkah Pathian sinah thla a cam i a ziaza kha a thlen. A rak chuahtermi buaibainak kha hloh awkah fakpi in aa zuam. Cun Jehovah biak awk le midang zong nih cutin an tuah ve nakhnga bawmh awkah a si khawh chungin aa zuam. Manasseh kong nih sualnak nganpi a tuahmi hna kha a bawmh hna. Manasseh hmuhtonnak nih Jehovah cu ‘a ṭha i ngaihthiamnak in a khatmi’ Pathian a si ti kha a langhter. (Salm 86:5) Jehovah nih aa ngaichih taktakmi hna kha a ngaihthiam hna lai.

13. Ngaihchihnak kong he aa tlaiin a biapimi kong kha tahchunhnak pe.

¹³ Manasseh nih a sualnak kong he aa tlaiin a ngaihchiatnak lawngin a zatter lo. Mah nih ngaihchihnak taktak kong he aa tlaiin a biapimi thil cheukhat a kan cawnpiak. Tahchunhnak pakhat in zohhmanh hna u sih: Changreu dawr ah na kal i kekhmuk na hal. Asinain dawr zuartu nih kekhmuk pek canah arti aan pek. Mah tikah na lung a si lai maw? A si lai lo. Anih nih arti cu kekhmuk sernak ah a biapimi a si tiah aan ti ahcun mah cu bawmtu a si lai maw? A si lai lo. Cu bantukin Jehovah nih sualnak a tuahmi kha i ngaihchih taktak awkah a hal. Sualnak a tuahtu nih a sualnak caah a lung a ṭhat lomi cu thil ṭha a si. Cu bantuk ruahnak cu i ngaihchihnak caah a biapimi a si ko nain mah lawngin a za lo. Zeidah a hau rih? Mi lung a sumi Jesuh chimmi bianabia in tampi kan cawn khawh.

14. Jesuh chimmi bianabia chungah fapa tlaupa nih aa ngaihchihnak kha a hmasa bik ah zeitindah a langhter?

¹⁴ Jesuh nih Luka 15:11-32 ah thazaang a pemi fapa tlaupa kong tuanbia kha a chim. Mino pa pakhat nih a pa kha a ralchanh i inn in a chuak. Cun “a hla ngaingaimi ram” ah a kal. Cuka ah a ziaza a va rawkral. Asinain a nunnak cu a hun har tuk tikah a rak tuahmi kong kha a hun ruah. A pa inn a um lioah zeitlukin dah a nunnak cu a ṭhat deuh ti kha a hun hngalh. Jesuh nih mah mino pa cu “a lung a hung fim” tiah a ti. A pa inn ah kir ṭhan in ngaihthiamnak hal awkah bia a khiah. A ṭha lomi biakhiahnak tampi ka tuah ti hngalh cu a fapa caah a biapi tukmi a si. Asinain mah lawngin a za maw? A za lo. A tuahsernak in a langhter a hau.

15. Jesuh bianabia chung i fapa tlaupa nih aa ngaichih taktak ti kha zeitindah a langhter?

¹⁵ Fapa tlaupa nih a rak tuahmi thil ruangah aa ngaihchih taktak kha a langhter. Caan saupi chung khual a tlawng i a kir tikah a pa sinah hitin a ti: “Ka pa Pathian sin le nangmah sinah ka sual cang. Na fapa ti awk ka tlak ti lo.” (Luka 15:21) Mino pa i lungtak tein a chimmi bia nih Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak ngeih ṭhan a duh ti kha a langhter. A tuahsernak nih a pa lung a fahter ti zong kha a hngalh. A pa he a ṭhami pehtlaihnak ngeih ṭhan awkah i zuam  dingin timhcia a si. Cutin tuah awkah a pa nih man phalh in a chiahmi pakhat bantukin si a duh. (Luka 15:19) Mah bianabia hi thazaang a pemi tuanbia men a si lo. Mah tuanbia hi Khrihfa upa pawl caah bawmtu taktak a si. Sualnak ngan a tuahmi pakhat cu aa ngaichih taktak maw ti hngalh awk an i zuam tikah mah nih a bawmh khawh hna.

16. Khrihfa upa pawl nih mi pakhat cu aa ngaichih taktak maw, taktak lo ti kha hngalh awkah zeicah an i harh khawh men?

¹⁶ Khrihfa upa pawl caah sualnak ngan a tuahmi pakhat cu atu ah aa ngaichih taktak maw, taktak lo ti hngalh cu a fawi lo. Zeicah? Khrihfa upa pawl nih mi lungthin kha an hngalh khawh lo caah a si. Cucaah sualnak a tuahmi nih a rak tuahmi thil huat awkah a cawn taktak ti a langhtertu thil kha hngalh awkah an i zuam. Thil sining cheukhat ahcun mi pakhat nih a ṭha lo tukmi sualnak a rak tuah caah Khrihfa upa pawl nih aa ngaichih taktak ti kha an zum men lai lo.

17. (a) Mi pakhat nih aa ngaichih taktak ti kha a lung a ṭhatlonak kong a chimnak lawngin a za lo ti kha zei tahchunhnak nih dah a langhter? (b) 2 Korin 7:11 ningin aa ngaichih taktakmi pakhat nih zeidah a tuah a hau?

¹⁷ Mah tahchunhnak kong hi ruathmanh. Unaupa pakhat cu kum tampi chung voi tampi a zuangzam. Bawmhnak hal canah a ziaza ṭha lo kha a nupi, a hawile le Khrihfa upa pawl sinin a thuh. A donghnak ah, Khrihfa upa pawl nih a tuahmi kong kha an hngalh. Khrihfa upa pawl nih a zuanzamnak kong a langhtermi thil kan hmuh tiah an ti tikah a tuahmi sualnak kha a phuan i a lung a ṭha lo tuk. Asinain aa ngaichihnak kha a langhter maw? A langhter lo. Khrihfa upa pawl nih a lung a ṭhatlomi lawng kha si loin tam deuh hmuh an duh ko lai. Mah unaupa nih a ṭhalomi biakhiahnak a tuah caah kum tampi chung sualnak ngan kha voi tampi a rak tuah. Sualnak a tuahtu nih a sualnak kha amah lungtho tein si loin mi pakhat nih a sualnak kha a hmuh i Khrihfa upa pawl sinah a chimh hna caah a phuanmi a si. Cucaah Khrihfa upa pawl nih sualnak a tuahtu nih a ruahnak, a intuarnak le a ziaza hna a thlen taktak ko ti a langhtertu thil kha an hmuh a hau. (2 Korin 7:11 rel.) A herhmi thlennak tuah awkah mah unaupa caah a caan tampi lak a hau men lai. Cun Khrihfabu chungin caan cheukhat chung chuah zong a si kho men.—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Buchung chuahmi pakhat nih aa ngaichih taktak ti kha zeitindah a langhter khawh, a phichuak cu zeidah a si lai?

¹⁸ Aa ngaichih taktak ti langhter awkah buchung chuahmi pakhat nih hmaan tein i pumh awk, thlacam awk le hmaan tein Baibal hlathlai awkah Khrihfa upa ruahnak cheuhnak kha a zulh a hau lai. Cun sualnak a tuahtermi thil sining zong kha ṭha tein a hrial a hau lai. Jehovah he pehtlaihnak ngeih ṭhan awkah fakpi in aa zuam ahcun Jehovah nih lungtak tein a ka  ngaihthiam lai ti le Khrihfa upa pawl nih Khrihfabu chungah an ka luh ṭhan lai ti kha a zumh khawh. Khrihfa upa pawl nih mi pakhat cu aa ngaichih taktak maw ti hngalh awkah thil sining pakhat cio kha aa thleidangmi lam in an hngalh a hau. Cucaah mah thil sining kong kha ṭha tein an dothlat.

19. Ngaihchihnak taktak timi ah zeidah aa tel? (Ezekiel 33:14-16)

¹⁹ Kan i ruah cang bantukin ngaihchihnak taktak timi cu kan tuahmi sualnak kong he aa tlaiin kan lung a ṭhatlonak kong kan chimnak lawngin a za lo. A ṭhami thil tuah awkah kan lungthin le kan ruahnak zong thlen a hau. Mah ah a ṭhalomi lam kha hlawt in Jehovah lam ningin kal ṭhannak zong aa tel. (Ezekiel 33:14-16 rel.) Sualnak a tuahtu caah a biapi bikmi thil cu Jehovah he a ṭhami pehtlaihnak ngeih ṭhan kha a si.

20-21. Sualnak ngan a tuahmi pakhat kha zeitindah kan bawmh khawh?

²⁰ Jesuh nih phungchim rian a ṭuannak a biapitnak a ruang pakhat kong he aa tlaiin hitin a ti: “Mi sualmi tu kha i ngaihchih u tiin kawh awkah ka ra.” (Luka 5:32) Mah cu kan hmuitinh a si ve awk a si. Cucaah kan hawikom ṭha pakhat nih sualnak ngan a tuah ti kha kan hngalh ahcun zeidah kan tuah awk a si?

²¹ A sualnak kha thuh awkah kan i zuam ahcun kan hawikom cu harnak a tong lai. Jehovah nih a hmuh caah a sualnak kha kan thuhpiak awk a si lo. (Ptb. 5:21, 22; 28:13) Khrihfa upa nih bawmh an in duh tiah na chimhnak thawngin na hawikom kha na bawmh khawh. Khrihfa upa pawl kha a chimh duh hna lo ahcun nangmah nih na chimh hna awk a si. Mah nih bawmh na duh taktak ti kha a langhter lai. Jehovah he an i pehtlaihnak ah ṭih a nun caah a si.

22. A hnu capar ah zei kong dah kan i ruah hna lai?

²² Asinain sualnak a tuahmi pakhat nih caan saupi chung a ṭha lo tukmi sualnak a tuah caah Khrihfa upa pawl nih buchung chuah dingin bia an khiah ah tah zeitin? Mah cu zaangfahnak an ngei lo tinak a si maw? A hnu capar ah Jehovah nih sualnak a tuahmi pawl zaangfahnak in a chimhhrin hna ning lam kong le mah kha zeitindah kan i zohchunh khawh timi kong kan i ruah hna lai.