1-2. Nso ke Ahab akada okpụhọde ye Manasseh? Mme mbụme ewe ke idibọrọ?

IYOM nditịm nse uwem ndidem iba ke eset. Kiet akakara esien duop emi ẹkekotde Israel; enye eken akara esien iba emi ẹkekotde Judah. Kpa ye emi mmọ mbiba mîkakarake ukem ini, awak se mmọ mbiba ẹkedade ẹbiet kiet eken. Mmọ mbiba ẹma ẹsọn̄ ibuot ye Jehovah ẹnyụn̄ ẹnam ikọt Abasi ẹnam idiọkn̄kpọ. Mmọ mbiba n̄ko ẹma ẹkpono mme nsunsu abasi, ẹnyụn̄ ẹwot mme owo. Edi enyene se owo kiet akadade okpụhọde ye owo enye eken. Kiet akananam idiọkn̄kpọ tutu akpa, edi enye eken ama osion̄o ubọk ọkpọn̄ idiọkn̄kpọ esie, akabade esịt, Abasi onyụn̄ efen ọnọ enye. Mmanie ke isụk itịn̄ iban̄a emi?

² Ahab edidem Israel ye Manasseh edidem Judah ke itịn̄ iban̄a. Se Ahab akadade okpụhọde ye Manasseh ekeme ndikpep nnyịn ediwak n̄kpọ mban̄a owo ndikabade esịt. Ata akpan n̄kpọ ke iyom ndineme oro. (Utom 17:30; Rome 3:23) Owo ndikabade esịt ọwọrọ nso? Nso ke ikpanam man ẹkụt ke imenen̄ede ikabade esịt? Ọfọn idiọn̄ọ n̄kpọ mbiba emi sia imoyom Jehovah efen ọnọ nnyịn ima inam idiọkn̄kpọ. Ibọrọ mbụme iba oro ẹsịne ke mbụk uwem ndidem iba oro. Ẹyak ibem iso ineme mbụk mmọ inyụn̄ ise se ikemede ndikpep. Ekem iyeneme se Jesus ekekpepde nnyịn aban̄a owo ndikabade esịt.

3. Nso utọ edidem ke Ahab ekedi?

³ Ahab edi ọyọhọ owo itiaba emi akakarade Israel. Enye ọkọdọ Jezebel eyen edidem Sidon. Sidon ekedi obio uforo emi okodude ekpere edere edere Israel. Ekeme ndidi enye ndikọdọ Jezebel ama anam uforo odụk Israel, edi ndọ oro ama onyụn̄ anam yak Israel ẹnen̄ede ẹdue Jehovah. Jezebel okokpono Baal. Enye ama anam Ahab anam ikọt Abasi ẹduọ ẹnyịne ke obukpo ido ukpono oro; mmọ ẹma ẹnyene mme akpara ke mme itie utuakibuot  mmọ ẹsinyụn̄ ẹwa nditọwọn̄. Ini Jezebel ekedide ọbọn̄ an̄wan, kpukpru mme prọfet Jehovah ẹkekama nsia ke ubọk sia enye ama owowot ediwak mmọ. (1 Ndi. 18:13) Ahab ke idemesie ama “anam se idiọkde ke enyịn Jehovah akan kpukpru mbon oro ẹkebemde enye iso ẹdu.” (1 Ndi. 16:30) Jehovah ama okụt kpukpru se Ahab ye Jezebel an̄wan esie ẹkenamde ke Israel. Edi ke ntak mbọm, Jehovah ama ọdọn̄ Elijah okodụri mmọ ye ikọt Imọ utọn̄ ete yak mmọ ẹkpụhọde ini Imọ isụk inyenede ime ye mmọ do. Kpa ye oro, Ahab ye Jezebel ikamaha ndikpan̄ utọn̄.

4. Jehovah ọkọdọhọ ke idinam Ahab nso? Ahab akanam nso ini enye okopde oro?

⁴ Ime Jehovah ama edisịm utịt ke akpatre. Enye ama ọdọn̄ Elijah ọkọdọhọ Ahab ye Jezebel se imọ iyomde ndinam mmọ. Jehovah ama ọdọhọ ke iyosobo ubon mmọ taktak. Ikọ Elijah oro ama anam Ahab ofụhọ, enye onyụn̄ anam n̄kpọ emi akpade owo idem! Ahab owo ntan̄idem ama ‘osụhọde idem.’—1 Ndi. 21:19-29.

5-6. Nso iwụt ke Ahab ikenen̄ekede ikabade esịt?

⁵ Kpa ye emi Ahab okosụhọrede idem ini Elijah ọkọdọhọde enye se Jehovah oyomde ndinam enye, se Ahab akanamde ke oro ebede ama owụt ke enye ikenen̄ekede ikabade esịt. Enye ikodomoke ndinam mbon emi enye akarade ẹtre ndikpono Baal, inyụn̄ in̄wamke mmọ ẹtọn̄ọ ndikpono Jehovah. Enyene mme n̄kpọ en̄wen emi ẹkewụtde ke Ahab ikakabakede esịt.

⁶ Ekem ko, ini Ahab okoyomde ndika ekọn̄ ye mbon Syria, enye ama ọdọhọ Jehoshaphat edidem Judah etiene imọ aka ekọn̄ oro. Jehoshaphat ekedi eti edidem, enye ama onyụn̄ ọdọhọ Ahab yak mmimọ ibem iso ibụp prọfet Jehovah m̀mê edi se ikade. Ke nsonso oro, Ahab ikamaha yak ẹbụp prọfet Jehovah. Enye ọkọdọhọ ete: “Osụk kan̄a owo kiet ndibụp uyo Jehovah; edi ami nsasua enye, koro enye mîsitịn̄ke eti ntịn̄nnịm ikọ iban̄a mi edi esisụk etịn̄ idiọk.” Kpa ye oro, mmọ ẹma ẹkot prọfet Micaiah ẹbụp. Se owo Abasi oro eketịn̄de okonyụn̄ edi ukem ukem se Ahab eketịn̄de; ikedịghe eti mbụk! Utu ke Ahab ndikabade esịt n̄kpe Jehovah ubọk yak efen ọnọ imọ, ibak oro ama ọsọn̄ esịt ọdọhọ ẹmen prọfet oro ẹkekọbi. (1 Ndi. 22:7-9, 23, 27) Edi Ahab ndikesịn prọfet Jehovah ke ufọk-n̄kpọkọbi ikakpanke ikọ prọfet oro ndisu. Ahab ama aka ekọn̄ oro, ẹma ẹnyụn̄ ẹkewot enye do.—1 Ndi. 22:34-38.

7. Nso ke Jehovah eketịn̄ aban̄a Ahab ke enye ama akakpa?

⁷ Ke Ahab ama akakpa, Jehovah ama etịn̄ ikọ emi anamde ẹdiọn̄ọ nte imọ ikadade enye. Ini Edidem Jehoshaphat emi ekedide eti owo ọkọnyọn̄de ekọn̄ oro edi ye uwem, Jehovah ama ọdọn̄ prọfet Jehu akasua ọnọ enye nte enye akakade ndin̄wam Ahab. Prọfet Jehovah oro ọkọdọhọ enye ete: “Ndi mme idiọkowo ke ẹkpenọ un̄wam, ndi mbon emi ẹsuade Jehovah ke afo okponyụn̄ ama?” (2 Chron. 19:1, 2) Kere ise: Ekpedi Ahab ama enen̄ede akabade esịt, ndi prọfet Jehovah oro ọkpọkọdọhọ ke enye ekedi idiọkowo, ke enye ama onyụn̄ asua Jehovah? Imenen̄ede ikụt ke okposụkedi emi Ahab akatuade n̄kpọfiọk, ke enye ikenen̄ekede ikabade esịt.

8. Se Ahab akanamde ekpep nnyịn nso aban̄a owo ndikabade esịt?

⁸ Nso ke ikeme ndikpep nto mbụk Ahab? Ini Elijah ọdọhọde enye ke Jehovah ọmọn̄ osobo kpukpru owo ke ubon esie, enye ama osụhọde idem nsonso oro. Eti n̄kpọ ke enye akanam oro. Edi se enye akanamde ke oro ebede ama owụt ke enye ikakabakede esịt. Oro ọwọrọ ke owo nditua n̄kpọfiọk kpọt iwụtke ke enye enen̄ede akabade esịt. Ẹyak ineme mbụk owo en̄wen emi edin̄wamde nnyịn ikụt se ata ata edikabade esịt edide.

9. Nso utọ edidem ke Manasseh ekedi?

⁹ Ke n̄kpọ nte isua 200 ama ekebe tọn̄ọ Ahab  akakpa, Manasseh ama edikabade edidem Judah. Etie nte idiọkn̄kpọ esie ama akan eke Ahab! Bible ọdọhọ ke “enye [ama] anam se idiọkde ke enyịn Jehovah ke ata akamba udomo, man ayat enye esịt.” (2 Chron. 33:1-9) Manasseh ama anam mme itieuwa ọnọ mme nsunsu abasi. Enye ama akam emen edisọi mbiet edinịm ke edisana temple Jehovah! Etie nte edisọi mbiet oro ekedi mbiet abasi-an̄wan. Enye ama esibre mfọni, ebre idiọn̄, otop mfa, onyụn̄ “ọduọk iyịp ata ediwak owo emi mîduehe.” Nditọ esie ẹma ẹsịne ke otu oro. Bible ọdọhọ ke ‘enye ama ọfọp nditọiren esie ke ikan̄’ ada anam uwa ọnọ nsunsu abasi.—2 Ndi. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Didie ke Jehovah okotụnọ Edidem Manasseh? Enye akanam didie n̄kpọ ke Jehovah ama okotụnọ enye?

¹⁰ Jehovah ama ọdọn̄ mme prọfet esie ẹkedụri Manasseh utọn̄, edi enye ikọbọhọ isịn ke ibuot ukem nte Ahab. Ke akpatre, “Jehovah [ama] anam mme etubom ekọn̄ edidem Assyria ẹdin̄wana ye [Judah], ntre mmọ ẹmụm Manasseh ke obube ẹnyụn̄ ẹda ebuka okpoho iba ẹkọbi enye, ẹda ẹnyọn̄ Babylon.” Etie nte ini enye esịnede ke ufọk-n̄kpọkọbi ke Babylon ke enye ekenen̄ede etịm etie ekere mme n̄kpọ emi enye ekesinamde. Enye ama aka iso “enen̄ede osụhọde idem” ọnọ “Abasi mme ete ete esie.” Ikokụreke ke oro. Enye ama “ekpe Jehovah Abasi esie ubọk” ete atua imọ mbọm. Manasseh ama aka iso “ọbọn̄ akam ọnọ Enye.” Owo emi ekedide ibak do ama ọtọn̄ọ ndikpụhọde, ọtọn̄ọ ndida Jehovah nte “Abasi esie,” onyụn̄ ọkọbọ ọbọn̄ akam ọnọ enye.—2 Chron. 33:10-13.

11. Didie ke 2 Chronicle 33:15, 16 owụt ke Manasseh ama enen̄ede akabade esịt?

¹¹ Aka ko, Jehovah ama edibọrọ akam Manasseh. Se Manasseh eketịn̄de ke akam ama anam Jehovah okụt ke enye enen̄ede okpụhọde. Ntre ini Manasseh ekpede Jehovah ubọk ete efen ọnọ imọ, Jehovah ama okop, onyụn̄ anam enye afiak ekedi edidem. Ke oro ebede, enye ama odomo ofụri ukeme esie ndiwụt ke imenen̄ede ikabade esịt. Enye ama anam se Ahab mîkanamke. Manasseh ama etre ndiọi n̄kpọ emi enye ekesinamde. Enye ama esịn idem odomo nditre mme owo ndikpono nsunsu abasi, onyụn̄ an̄wam mmọ ẹtọn̄ọ ndikpono Jehovah. (Kot 2 Chronicle 33:15, 16.) Enye mîkpekenyeneke uko ye mbuọtidem, ikpekekemeke ndinam se enye akanamde oro sia enye ama ekpep mbon ubon esie, mbọn̄ idụt oro, ye mbio obio, idiọkn̄kpọ ke ata ediwak isua. Edi mbemiso enye akpade, enye ama odomo ndin̄wam mme owo ẹsion̄o ubọk ke ndusụk ndiọi n̄kpọ emi enye okonụkde mmọ ọkọdọn̄. Imekere ke enye ekekpep Josiah eyeyen esie ndinam nti n̄kpọ, sia Josiah ekedi ata eti edidem nte ini akakade.—2 Ndi. 22:1, 2.

12. Nso ke mbụk Manasseh ekpep nnyịn aban̄a ndikabade esịt?

¹² Nso ke ikeme ndikpep nto Manasseh? Manasseh ama osụhọde idem, edi ikokụreke ke oro. Enye ama ọbọn̄ akam ekpe Abasi ubọk  ete atua imọ mbọm, onyụn̄ etre ndiọi n̄kpọ emi enye ekesinamde. Enye ama odomo ofụri ukeme esie ndin̄wam mme owo ẹtre ndiọi n̄kpọ emi enye akanamde mmọ ẹnam. Enye ama ọtọn̄ọ ndikpono Jehovah, onyụn̄ an̄wam mme owo ẹnam ukem oro. Mbụk Manasseh ekeme ndin̄wam nnyịn, idem ye mbon emi ẹkerede ke mmimọ idi ata akpatre ndiọi owo. Mbụk esie anam ikụt ke Jehovah Abasi ‘ọfọn onyụn̄ enyịme ndifen nnọ’ owo. (Ps. 86:5) Owo ama enen̄ede akabade esịt, Jehovah eyefen ọnọ enye.

13. Nọ uwụtn̄kpọ kiet emi anamde ikụt ke ndikabade esịt ikụreke ke nditua n̄kpọfiọk.

¹³ Manasseh ama atua n̄kpọfiọk ke idiọkn̄kpọ emi enye akanamde, edi idịghe n̄kukụre se enye akanamde ekedi oro. Oro ekpep nnyịn ata akpan n̄kpọ aban̄a owo ndinen̄ede n̄kabade esịt. Yak idọhọ ke aka ndidep cake, edi anyam a-cake osio nsenunen ọnọ fi utu ke cake. Ndi ọyọbọ? Udûbọhọ! Edi enye ọkpọdọhọ fi ke nsenunen edi ata akpan n̄kpọ kiet emi ẹsidade ẹnam cake, ndi ọyọbọ ndien? Udûsụk ubọhọ! Ukem oro ke edi ye Jehovah. Enye oyom owo emi anamde idiọkn̄kpọ enen̄ede akabade esịt. Edieke anamidiọk atuade n̄kpọfiọk ke se enye akanamde, ata eti n̄kpọ ke enye anam oro. Enye nditua n̄kpọfiọk edi ata akpan n̄kpọ kiet emi anade enye anam owụt ke imakabade esịt. Edi ikụreke ke oro. Nso efen ke ana enye anam? Mbụk kiet emi Jesus okobụkde eyekpep nnyịn ediwak n̄kpọ aban̄a n̄kpọ emi.

14. Ke uwụtn̄kpọ oro Jesus ọkọnọde, nso ye nso ke idiọk udọ akanam emi anamde ikụt akpa n̄kpọ emi owo esinamde ndiwụt ke imakabade esịt?

¹⁴ Ke Luke 15:11-32, Jesus ama ọnọ nnyịn mbụk aban̄a akparawa kiet emi ẹsikotde idiọk udọ. Mbụk oro esidọn̄ owo esịt tutu. Akparawa oro ama ọsọn̄ ibuot ye ete esie, atan̄ n̄kpọ ọwọrọ ke ufọk, “aka anyan idụt.” Enye ama okodu oburobụt ye etịme etịme uwem do. Edi ini n̄kpọ ọsọn̄de ye enye, enye ama ọtọn̄ọ ndikere se enye ekemende idemesie ekesịn oro. Enye ama edikụt ke n̄kpọ ama enen̄ede ọfọn imọ ini imọ ikodude ke ufọk ete imọ. Jesus ọkọdọhọ ke enyịn ama “edin̄wan̄a enye.” Enye ama ebiere ndifiak nnyọn̄ ufọk n̄kekpe ete esie ubọk yak efen ọnọ enye. Ama ọfọn nte akparawa oro ekedikụtde ke ima inam ata ndiọi n̄kpọ. Edi ndi n̄kukụre se akanade enye anam edi oro? Ihih-o. Akana enye okpụhọde!

15. Didie ke idiọk udọ ke mbụk Jesus okowụt ke imenen̄ede ikabade esịt?

¹⁵ Idiọk udọ ama anam mme n̄kpọ emi ẹkewụtde ke enye enen̄ede akabade esịt. Enye ama oto anyan idụt emi enye okodude edinyọn̄ ufọk. Ini enye esịmde ete esie idem, enye ama ọdọhọ ete esie ete: “Mmanam idiọkn̄kpọ ndian heaven nnyụn̄ nnam ndian fi. Ndotke aba ndikere eyen fo.” (Luke 15:21) Nte akparawa oro akayararede kpukpru idiọkn̄kpọ esie ama owụt ke enye oyom ndifiak ndi ufan Jehovah. Enye ama okụt n̄ko ke se imọ ikanamde ama abiak  ete imọ, onyụn̄ eben̄e idem ndinam se ededi yak ete esie afiak ama enye. Enye ama akam eben̄e idem yak ete esie ada enye nte kiet ke otu mbonutom esie! (Luke 15:19) Jesus ikọnọhọ mbụk emi yak ida idọn̄ idem esịt kpọt. Mme n̄kpọ emi ikpepde ke mbụk emi ẹyen̄wam mbiowo ẹdiọn̄ọ se ẹkpenamde ini mmọ ẹdomode ndidiọn̄ọ m̀mê eyenete enen̄ede akabade esịt ke akwa idiọkn̄kpọ emi enye akanamde.

16. Nso ikeme ndinam ọsọn̄ mbiowo ndidiọn̄ọ m̀mê owo enen̄ede akabade esịt?

¹⁶ Isidịghe ekpri utom inọ mbiowo ndidiọn̄ọ m̀mê owo emi akanamde akwa idiọkn̄kpọ enen̄ede akabade esịt. Nso isinam edi ntre? Sia mbiowo idiọn̄ọke se isịnede owo ke esịt. Edi enyene nsio nsio n̄kpọ emi mmọ ẹkemede ndida ndiọn̄ọ m̀mê owo akabade esịt. Mme n̄kpọ oro ke mmọ ẹsida ẹbiere m̀mê eyenete mmọ oro akanamde akwa idiọkn̄kpọ enen̄ede akabade esịt. Ndusụk ini, owo ekeme ndiduọ nnyịne ke idiọkn̄kpọ inyụn̄ idọn̄ke enyịn ke se Jehovah ọdọhọde tutu ọsọn̄ mbiowo emi ẹsede ẹban̄a n̄kpọ oro ndinịm ke enye enen̄ede akabade esịt.

17. (a) Nọ uwụtn̄kpọ emi anamde ikụt ke owo nditua n̄kpọfiọk iwụtke ke enye enen̄ede akabade esịt. (b) Udiana Corinth 7:11 ọdọhọ ke owo emi enen̄erede akabade esịt akpanam nso?

¹⁷ Yak idọhọ ke eyenete esịn efịbe ediwak ini, ke ediwak isua. Utu ke enye osioro uyo yak ẹn̄wam enye, enye enen̄ede edịp n̄kpọ oro mbak n̄wan esie, mme ufan esie, ye mbiowo ẹdidiọn̄ọ. Usen kiet usen kiet, ẹdiyarade enye. Ke ini mbiowo ẹtịn̄de n̄kpọ emi ọsọn̄ọde ke enye ama esịn efịbe, enye enyịme ke imesisịn efịbe, okponyụn̄ okụt enye afo ọdọhọ ke enye enen̄ede atua n̄kpọfiọk aban̄a se enye akanamde oro. Edi ndi oro owụt ke enye enen̄ede akabade esịt? Iwụtke. Idịghe enye ndifụhọ mban̄a idiọkn̄kpọ esie edi n̄kukụre se mbiowo emi ẹsede ẹban̄a n̄kpọ oro ẹdidade ẹbiere m̀mê enye enen̄ede akabade esịt. Idịghe nte ke enye ekededue ekesịn efịbe ini kiet kpọt, edi enye okokokoi edịbe anam ntre ediwak ini, ke uwak isua. Idịghe enye akaka ikpọn̄ akayarade idiọkn̄kpọ esie; owo efen okomụm enye emen eketịn̄. Ntre mbiowo ẹyeyom ndikụt ke nte enye anamde n̄kpọ, nte enye ekerede n̄kpọ, ye nte etiede enye ke idem ẹwụt ke enye enen̄ede okpụhọde. (Kot 2 Corinth 7:11.) Ekeme ndida ini mbemiso enye anamde mme n̄kpọ emi ẹwụtde ke enye enen̄ede akabade esịt. Ke ntre, ekeme ndidi oyoyom ẹsio enye kan̄a ke esop.—1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Nso ke owo emi ẹkesiode ke esop akpanam man ẹkụt ke enye enen̄ede akabade esịt? Nso iditịbe enye ekpenen̄ede akabade esịt?

¹⁸ Owo emi ẹkesiode ke esop okpoyom ndiwụt ke imenen̄ede ikabade esịt, ana enye esidụk mbono esop kpukpru ini, ọbọn̄ akam kpukpru ini, onyụn̄ ekpep Ikọ Abasi kpukpru ini nte mbiowo ẹkedọhọde enye anam. Enye oyonyụn̄ enen̄ede ọsọn mme n̄kpọ emi ẹkenamde enye akanam idiọkn̄kpọ oro. Edieke enye  esịnde idem anam n̄kpọ man afiak edi ufan Jehovah, Jehovah eyefen kpukpru se enye akanamde, mbiowo ẹyenyụn̄ ẹfiak ẹda enye ẹsịn ke esop. Imọdiọn̄ọ ke mbiowo ẹma ẹyom ndibiere m̀mê owo enen̄ede akabade esịt, ke mmọ isimenke se ẹbierede ẹnọ owo kiet ibiere inọ owo en̄wen. Mmọ ẹsinam n̄kpọ ye owo kiet kiet ẹtiene se itịbede, isinyụn̄ isọn̄ke-sọn̄ ido.

19. Nso iwụt ke owo enen̄ede akabade esịt? (Ezekiel 33:14-16)

¹⁹ Kpukpru se inemede emi ẹnam ikụt ke owo nditua n̄kpọfiọk ke se enye akanamde idịghe n̄kukụre n̄kpọ emi owụtde ke enye enen̄ede akabade esịt. Ana enye n̄ko okpụhọde nte enye esikerede n̄kpọ ye nte enye adade idiọkn̄kpọ oro, onyụn̄ anam n̄kpọ emi owụtde ke enye akabade esịt. Oro esịne enye ndision̄o ubọk ofụri ofụri n̄kpọn̄ idiọkn̄kpọ emi enye akanamde, nnyụn̄ ntọn̄ọ ndinam n̄kpọ nte Jehovah oyomde. (Kot Ezekiel 33:14-16.) Ata akpan n̄kpọ emi ekpenen̄erede ebehe anamidiọk ekpedi enye ndifiak ndi ufan Jehovah.

20-21. Didie ke ikeme ndin̄wam owo emi anamde akwa idiọkn̄kpọ?

²⁰ Jesus ama etịn̄ akpan ntak kiet emi akanamde enye edi isọn̄. Enye ọkọdọhọ ete: “N̄kedi ndikot mme anamidiọk nte ẹkabade esịt.” (Luke 5:32) Akpana onyụn̄ ọdọn̄ nnyịn ndin̄wam mme anamidiọk. Sia edide ntre, ikpanam nso edieke ikopde m̀mê ikụtde ke ata akpan ufan nnyịn anam akwa idiọkn̄kpọ?

²¹ Edieke idomode ndidịp mbiowo se ufan nnyịn oro akanamde, inam enye ibak. Nnyịn ndidomo ndidịp edi ubiatini sia Jehovah ke okụt se ikade iso. (N̄ke 5:21, 22; 28:13) Emekeme ndin̄wam ufan fo edieke etide enye ke mbiowo ẹyom ndin̄wan̄wam enye. Ufan fo mîmaha ndiketịn̄ idiọkn̄kpọ esie nnọ mbiowo, afo ka ketịn̄. Oro oyowụt ke emenen̄ede oyom ndin̄wam enye. Edieke enye mîyakke mbiowo ẹn̄wam enye, mînyụn̄ ikabakede esịt, Jehovah ekeme ndikpọn̄ enye!

22. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi etienede?

²² Edieke owo akanamde ata idiọkn̄kpọ ke anyan ini ndien mbiowo ẹbiere ke ana ẹsio enye ẹfep ke esop, ndi oro ọwọrọ ke mbiowo inyeneke esịtmbọm? Ke ibuotikọ emi etienede, iyeneme nte Jehovah esitụnọde mme anamidiọk ke mbọm, ye nte ikemede ndikpebe enye.