1-2. Nɛ̌ axɔ́su we ka gbɔn vo nú yeɖée gbɔn? Nǔkanbyɔ tɛ lɛ mǐ ka na mɔ xósin na?

MI NÚ mǐ ni gbéjé kpɔ́ndéwú axɔ́su e nɔ gbɛ̀ ɖò hwexónu e we tɔn kpɔ́n. Mɛ ɖokpo kpa acɛ dó axɔ́suɖuto Izlayɛli tɔn e ɖó akɔta wǒ é nu, bɔ mɛ wegɔ́ ɔ kpa acɛ dó axɔ́suɖuto Judáa tɔn e ɖó akɔta we é nu. Ye nɔ gbɛ̀ ɖò táan ɖokpo ɔ mɛ ǎ có, ye ɖó nǔ gegě ɖò bǔ. Axɔ́su we lɛ bǐ wɛ fɔ́n gǔ dó Jehovah jí, bo dɔn togun tɔn dó hwɛ mɛ. Ye mɛ we lɛ bǐ wɛ ɖ’alɔ ɖò vodunsinsɛn mɛ, bo hu mɛ gegě. É ɖò mɔ̌ có, ye gbɔn vo nú yeɖée ɖò ali ɖé nu. Mɛ ɖokpo tíìn bɔ nǔ nyanya wɛ é wà ɖò gbɛzán tɔn bǐ mɛ, amɔ̌, mɛ wegɔ́ ɔ lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo, bɔ è sɔ́ nǔ e é dó sin lɛ é bǐ kɛ ɛ. Axɔ́su tɛ lɛ ka wɛ?

² Akabu wɛ Izlayɛli xɔ́su ɔ nɔ nyí, bɔ Judáa xɔ́su ɔ nɔ nyí Manasée. Vogbingbɔn e ɖò axɔ́su we enɛ lɛ tɛntin é sixu kplɔ́n nǔ gegě mǐ dó kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo wu. (Mɛ. 17:30; Hlɔ. 3:23) Etɛ ka nyí kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo? Nɛ̌ è ka nɔ ɖè enɛ xlɛ́ gbɔn? Ðó enyi mǐ hu hwɛ ɔ, mǐ nɔ ba ɖɔ Jehovah ni sɔ́ kɛ mǐ wutu ɔ, mǐ ɖó na tuùn xósin nǔkanbyɔ enɛ lɛ tɔn. Bo na dó mɔ xósin enɛ lɛ ɔ, mǐ na gbéjé lee axɔ́su we enɛ lɛ zán gbɛ̀ gbɔn é kpɔ́n, bo na kpɔ́n nǔ e kpɔ́ndéwú yetɔn lɛ sixu kplɔ́n mǐ lɛ é. Enɛ gudo ɔ, mǐ na gbéjé nǔ e Jezu kplɔ́n mɛ dó kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo wu é kpɔ́n.

3. Axɔ́su alɔkpa tɛ Akabu ka nyí?

³ Akabu wɛ nyí axɔ́su tɛnwɛgɔ́ e kpa acɛ dó axɔ́suɖuto Izlayɛli tɔn e ɖó akɔta wǒ é nu é. Axɔ́su Sidɔ́ɔn tɔn sín vǐ nyɔnu e nɔ nyí Jezabɛli é wɛ é da; Sidɔ́ɔn ɔ, tò ɖé wɛ bo ɖò totaligbé, bo jɛ dɔkun. Ðó Akabu jɛ dɔkun wutu ɔ, ali gegě hun nú Izlayɛli bɔ é na jɛ dɔkun. Amɔ̌, enɛ lɛ́ wà nǔ dó kancica e  akɔta ɔ ɖó xá Jehovah é wu tawun. Baalu wɛ Jezabɛli nɔ sɛn, bo lɛ́ sísɛ́ Akabu bonu é na sɔ́ vodunsinsɛn xyɔwǔ enɛ e mɛ agalilɛ kpo vǐ mɛtɔn lɛ sísɔ́ dó savɔ̌ kpo ɖè é sù. Hwenu e Jezabɛli nyí axɔ́si é ɔ, gbeyiɖɔ Mawu tɔn lɛ ɖě nɔ ayijayǐ mɛ ǎ. É hu ye mɛ gegě. (1 Axɔ́. 18:13) Akabu lɔmɔ̌ ‘wà nǔ e ma nyɔ́ Jehovah nukúnmɛ ǎ é hú ee mɛ e ko ɖu axɔ́su jɛ nukɔn n’i lɛ bǐ wà é.’ (1 Axɔ́. 16:30) Jehovah dɛ́n nǔ e wà wɛ Akabu kpo Jezabɛli kpo ɖè lɛ é ɖě ǎ; é tuùn céɖécéɖé. Amɔ̌, Jehovah kú nǔblawu nú togun tɔn, bo sɛ́ gbeyiɖɔ Elíi dó ye nú é na gb’akpá nú ye bonu ye na yawǔ ɖyɔ jijɔ dó mɛhwenu. Amɔ̌, Akabu kpo Jezabɛli kpo dó tókúse mɛ.

4. Tó tɛ Jehovah ka ɖɔ emi na dɔn nú Akabu? Nɛ̌ Akabu ka wà nǔ gbɔn?

⁴ Wǎgbɔ tɔn ɔ, Jehovah wá gbeta ɔ kɔn bo na wà nǔ. Jehovah sɛ́ Elíi dó Akabu kpo Jezabɛli kpo bonu é na ɖɔ lee Mawu na dɔn tó nú ye gbɔn é nú ye. È na sú kúnkan yetɔn bǐ sín kún dó. Xó Elíi tɔn lɛ kú wǔ nú Akabu tawun! Nǔmaɖónukún ɖé jɛ, nya goyitɔ́ enɛ “sɔ́ éɖée hwe.”—1 Axɔ́. 21:19-29.

5-6. Etɛ ka xlɛ́ ɖɔ Akabu kún lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ó?

⁵ Akabu sɔ́ éɖée hwe ɖò ninɔmɛ enɛ mɛ có, nǔ e é ka wá wà ɖò nukɔnmɛ lɛ é xlɛ́ ɖɔ é kún lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ó. É tɛ́n kpɔ́n bo na sú Baalu sinsɛn sín kún dó ɖò axɔ́suɖuto tɔn mɛ ǎ. Gɔ́ na ɔ, é dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ lɛ bonu ye na sɛn Jehovah ǎ. Akabu lɛ́ xlɛ́ ɖɔ emi kún lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo ó ɖò ninɔmɛ ɖevo lɛ mɛ.

⁶ Nukɔnmɛ ɔ, Akabu lɛ́ byɔ Judáa xɔ́su Jozafati ɖɔ é ni wá gɔ́ nú emi bonu ye na fun ahwan xá Silíinu lɛ, bɔ Jozafati ɖɔ n’i ɖɔ ye ni tó kan nǔ byɔ gbeyiɖɔ Jehovah tɔn ɖé hwɛ̌. Ðò bǐbɛ̌mɛ ɔ, Akabu gbɛ́, bo ɖɔ: ‘Nya ɖokpo jɛn ɖò fí, bɔ mǐ sixu kan nǔ byɔ Jehovah gbɔn jǐ tɔn. Un ka gbɛ́ wǎn n’i, ɖó é nɔ mɔ nǔ ɖagbe ɖé ɖɔ nú mì ǎ. Nǔ nyanya kɛɖɛ jɛn é nɔ mɔ bo nɔ ɖɔ nú mì.’ É ɖò mɔ̌ có, ye kan nǔ byɔ gbeyiɖɔ Micée. Bɔ nǔgbo ɔ, gbeyiɖɔ Mawu tɔn ɔ ɖɔ dó Akabu wu ɖɔ nǔ nyanya lɛ na jɛ dó jǐ tɔn! Akabu nǔnyanyawatɔ́ ɔ lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo bo byɔ hwɛsɔ́kɛ Jehovah ǎ, é nyɔ́ wà ɔ, é sɔ́ gbeyiɖɔ ɔ dó ganmɛ. (1 Axɔ́. 22:7-9, 23, 27) Axɔ́su ɔ sú gbeyiɖɔ Jehovah tɔn dó ganmɛ có, é ka sixu sú ali dó nǔɖɔɖ’ayǐ ɔ bonu é gɔn jijɛnu ǎ. Ahwan e ye fun bɔ d’ewu é hwenu ɔ, è hu Akabu.—1 Axɔ́. 22:34-38.

7. Ee Akabu kú gudo é ɔ, xó tɛ Jehovah ka ɖɔ dó wǔ tɔn?

⁷ Ee Akabu kú gudo é ɔ, Jehovah ɖè nǔ e é nɔ lin dó nya enɛ wu é xlɛ́. Hwenu e Jozafati e nyí axɔ́su ɖagbe ɖé é lɛkɔ wá xwé wuyɛyɛ́-afɔyɛyɛ́ é ɔ, Jehovah sɛ́ gbeyiɖɔ Jehu dó è, bonu é na gbɛ́ nǔ n’i ɖó alɔ e é dó Akabu é wutu. Gbeyiɖɔ Jehovah tɔn ɖɔ: ‘Etɛwu wɛ a yì gɔ́ alɔ nú nǔnyanyawatɔ́? È na yí wǎn nú mɛ e gbɛ́ wǎn nú Jehovah lɛ wɛ à?’ (2 Tan 19:1, 2) Dìn ɔ, lin tamɛ dó nǔ elɔ jí: Enyi Akabu ko lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo wɛ nyí ɔ, é ɖò wɛn ɖɔ gbeyiɖɔ ɔ kún na ɖɔ xó dó wǔ tɔn, bo na ɖɔ ɖɔ é nyí mɛ nyanya bo gbɛ́ wǎn nú Jehovah ó. Nǔgbo wɛ ɖɔ Akabu xlɛ́ ɖɔ nǔ e emi wà nyi dò lɛ é vɛ́ nú emi ɖó bǎ ɖé mɛ có, é ka lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo bǐ mlɛ́mlɛ́ ǎ.

8. Etɛ kpɔ́ndéwú Akabu tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ dó kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo wu?

⁸ Etɛ kpɔ́ndéwú Akabu tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ? Ee Akabu sè ɖò Elíi nu ɖɔ awě na xò xwédo emitɔn é ɔ, tlolo ɔ, é sɔ́ éɖée hwe. Nǔ ɖagbe ɖé wɛ enɛ nyí b’ɛ wà. Amɔ̌, nǔ e é wá wà ɖò nukɔnmɛ lɛ é xlɛ́ ɖɔ é kún lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ó. Hǔn, kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo ɖó na byɔ nǔ hú ɖiɖɔ kpowun ɖɔ nǔ e è wà é vɛ́ nú mɛ. Mi nú mǐ ni gbéjé kpɔ́ndéwú ɖevo kpɔ́n;  kpɔ́ndéwú enɛ na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na mɔ nǔ jɛ nǔ e kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo nɔ byɔ é wu.

9. Axɔ́su alɔkpa tɛ Manasée ka nyí?

⁹ Xwè kanweko donu we mɔ̌ gudo ɔ, Manasée wá huzu axɔ́su Judáa tɔn. Hwɛ e é hu lɛ é sixu ko syɛn tawun hú Akabu tɔn. Mǐ xà ɖɔ: ‘É nɔ fɔ́n, bo nɔ ɖò nǔ e ma nyɔ́ Jehovah nukún mɛ ǎ é wà wɛ, bo dó dó xomɛsin xomɛ n’i.’ (2 Tan 33:1-9) Manasée tlɛ bló bocyɔ ɖé nú vodun Acela ɖò tɛmpli Jehovah tɔn mɛ; bocyɔ enɛ sixu nyí wuntun vodun xóɖóxámɛ tɔn tɔn ɖé. É nɔ bló majiki, nɔ kan nǔ, lobo lɛ́ ɖu azě. É lɛ́ “hu xomɛvɔ́nɔ kaka bɔ kanjɔ sà tɔ̀.” É hu mɛ gegě, bo tlɛ lɛ́ “sɔ́ vǐ tɔn dó savɔ̌” nú vodun.—2 Axɔ́. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Nɛ̌ Jehovah ka dɔn tó nú Manasée gbɔn? Nɛ̌ Manasée ka wà nǔ gbɔn?

¹⁰ Akabu ɖɔhun ɔ, Manasée dó tókúse akpá e gbà n’i wɛ Jehovah ɖè gbɔn gbeyiɖɔ Tɔn lɛ jí é mɛ. Wǎgbɔ tɔn ɔ, ‘Jehovah sɛ́ ahwangán Asilíi xɔ́su ɔ tɔn lɛ dó Manasée kpo togun tɔn kpo, bɔ ye wlí Manasée bo dó klɔcée aglan n’i. Ye zé ganvɔ wlɔ dó dó gɛdɛ ɛ, bo sɔ́ ɛ yì Babilɔnu.’ Hwenu e è sɔ́ Manasée dó ganmɛ ɖò finɛ é ɔ, é cí ɖɔ é lin tamɛ dó nǔ e é wà lɛ é jí dó nǔjɔnǔ mɛ. É “sɔ́ éɖée hwe bǐ, ɖò Mawu e tɔ́gbó tɔn lɛ nɔ sɛn ɔ nukɔn.” É tlɛ wà nǔ hú mɔ̌. ‘É súxó ylɔ́ Jehovah, Mawu tɔn.’ Nǔgbo ɔ, Manasée nɔ “savo nú Mawu” tɔn. Nya baɖabaɖa enɛ huzu jijɔ. Dìn ɔ, é nɔ kpɔ́n Jehovah dó mɔ “Mawu tɔn,” bo nɔ xoɖɛ sɛ́dó è hwɛhwɛ.—2 Tan 33:10-13.

11. Sɔgbe xá 2 Tan 33:15, 16 ɔ, nɛ̌ Manasée ka xlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo gbɔn?

¹¹ Hwenu ɖò yiyi wɛ é ɔ, Jehovah na sinkɔn nú ɖɛ Manasée tɔn lɛ. Nǔ e takúnmɛ Manasée nɔ xoɖɛ dó lɛ é zɔ́n bɔ Mawu mɔ ɖɔ Manasée ɖyɔ jijɔ nǔgbo nǔgbo. Vo e sà wɛ Manasée ɖè lɛ é zɔ́n bɔ Jehovah lɛ́ wá sɔ́ ɛ dó axɔ́suzinkpo jí. Manasée wà nǔ e wu é kpé é bǐ dó xlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo. É wà nǔ e Akabu ma wà gbeɖé ǎ é. É ɖyɔ jijɔ. É jó vodunsinsɛn dó, bo dó wusyɛn lanmɛ nú togun ɔ ɖɔ é ni sɛn Jehovah. (Xà 2 Tan 33:15, 16.) É ɖò wɛn ɖɔ enɛ na ko byɔ akɔ́nkpinkpan kpo nǔɖiɖi kpo ɖò Manasée sí, ɖó nú xwè mɔ̌kpan ɔ, é ko sɔ́ kpɔ́ndéwú nyanya ɖé ɖ’ayǐ nú xwédo tɔn, sísíjɛxa tɔn lɛ, kpo togun ɔ kpo. Amɔ̌, hwenu e Manasée kpò é ɔ, é tɛ́n kpɔ́n, bo jlá nǔ nyanya e é wà é ɖé lɛ ɖó. É cí ɖɔ é sɔ́ kpɔ́ndéwú ɖagbe ɖé ɖ’ayǐ nú vǐ tɔn ví Joziyasi e wá huzu axɔ́su ɖagbe ɖé ɖò nukɔnmɛ é ɖɔhun.—2 Axɔ́. 22:1, 2.

12. Etɛ kpɔ́ndéwú Manasée tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ dó kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo wu?

¹² Etɛ kpɔ́ndéwú Manasée tɔn ka sixu kplɔ́n mǐ? É sɔ́ éɖée hwe, bo lɛ́ wà nǔ ɖevo lɛ gɔ́ na. É xoɖɛ sɛ́dó Mawu, bo  savo n’i ɖɔ é ni kú nǔblawu nú emi. Gɔ́ na ɔ, é huzu jijɔ. É dó gǎn, bo vɔ́ nǔ nyanya e é wà lɛ é jlaɖó, bo sɛn Jehovah, lobo lɛ́ d’alɔ mɛ ɖevo lɛ bɔ ye wà nǔ ɖokpo ɔ. Kpɔ́ndéwú Manasée tɔn sixu d’alɔ mɛ ɖěɖee tlɛ ko wà nǔ e nyla tawun lɛ é. Kpɔ́ndéwú Manasée tɔn xlɛ́ ɖɔ Jehovah Mawu “nyɔ́, [bo] ɖò gbesisɔmɛ bo na sɔ́ hwɛ kɛ mɛ.” (Ðɛh. 86:5) Mɛ ɖěɖee lɛkɔ sín hwɛ yetɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo lɛ é sixu ɖeji ɖɔ Jehovah na sɔ́ hwɛ kɛ ye.

13. Nǎ nǔjlɛdonǔwu ɖé, b’ɛ na d’alɔ mǐ bɔ mǐ na mɔ nǔ jɛ nǔ taji ɖé mɛ dó kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo wu.

¹³ Manasée mɔ kpowun ɖɔ hwɛ e emi hu lɛ é vɛ́ nú emi ǎ. Enɛ kplɔ́n nǔ taji ɖé mǐ dó kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo wu. Nǔjlɛdonǔwu ɖé ɖíe: A yì fí e è nɔ sà pɛ́ɛn ɖè é ɖé, bo ɖɔ è ni sà pɛ́ɛn nú emi, bɔ pɛ́ɛnnɔ ɔ yì sɔ́ yovó linfín wá nú we. A ka na yí gbè na à? É ɖò wɛn ɖɔ a na gbɛ́. Enyi é na bo tlɛ tinmɛ nú we ɖɔ ajɔxanú e è nɔ dó ɖa pɛ́ɛn na é taji ɖé wɛ yovó linfín ɔ nyí ɔ, é ka na jɛmɛ nú we à? É ɖò wɛn ɖɔ a na lɛ́ gbɛ́. Mɔ̌ ɖokpo ɔ, Jehovah nɔ byɔ mɛ e hu hwɛ é ɖɔ é ni lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo. Enyi hwɛhutɔ́ ɔ mɔ ɖɔ hwɛ e emi hu é vɛ́ nú emi hǔn, nǔ ɖagbe wɛ. Mimɔ ɖɔ hwɛ e è hu é vɛ́ nú mɛ cí ajɔxanú ɖé ɖɔhun, bo ɖò dandan cobɔ è na lɛkɔ sín hwɛ e è hu é gudo. Amɔ̌, nǔ e è ɖó na wà é bǐ ko nɛ ǎ. Nǔ ɖevo tɛ é ka nɔ lɛ́ byɔ? Jezu dó lǒ e byɔ lanmɛ nú mɛ é ɖé, bɔ é kplɔ́n nǔ gegě mǐ.

14. Ðò lǒ e Jezu dó é mɛ ɔ, afɔ nukɔntɔn tɛ lɛ vǐ ɖuvanɔ ɔ ka ɖè dó xlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo?

¹⁴ Jezu dó lǒ e dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ é ɖé dó vǐ ɖuvanɔ ɖé wu ɖò Luki 15:11-32 mɛ. Dɔnkpɛvu ɖé fɔ́n gǔ dó tɔ́ tɔn jí, bo gosin xwégbe, lobo “yì tò línlín ɖé mɛ.” É jɛ gbɛ̀ bliblí zán jí ɖò finɛ. É ɖ’ayi wu ɖɔ hwenu e emi ɖò tɔ́ emitɔn kpá é ɔ, gbɛ̀ emitɔn kpɔ́n te hugǎn. Jezu ɖɔ ɖɔ nyaví ɔ “wá dó ayi dò.” É wá gbeta ɔ kɔn bo na lɛkɔ yì xwé lobo byɔ hwɛsɔ́kɛ tɔ́ tɔn. É ɖò taji ɖɔ vǐ ɔ ni ɖ’ayi wu ɖɔ emi ko wá gbeta nyanya gegě kɔn. Amɔ̌, enɛ ko kpé wɛ à? Eǒ! É ɖó na huzu walɔ tɔn!

15. Nɛ̌ vǐ ɖuvanɔ e xó Jezu ɖɔ ɖò lǒ tɔn mɛ é ka ɖexlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo gbɔn?

¹⁵ Vǐ ɖuvanɔ ɔ xlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín nǔ e emi wà wá yì lɛ é gudo nǔgbo nǔgbo. Fí línlín wɛ é gosin bo lɛkɔ wá xwé. Ee é ɖò xó ɖɔ nú Tɔ́ tɔn wɛ é ɔ, é ɖɔ: “Un hu hwɛ dó Mawu, bo hu hwɛ dó we; un sɔ́ nyí mɛ nú a na ylɔ́ mì ɖɔ vǐ ǎ.” (Luk. 15:21) Ee dɔnkpɛvu ɔ ɖɔ nǔ e é wà nyi dò lɛ é sín ayi mɛ é ɔ, enɛ ɖexlɛ́ ɖɔ é ba bo na vɔ́ kancica e ɖò é kpo Jehovah kpo tɛntin é blóɖó. É lɛ́ yí gbè ɖɔ nǔ e emi wà lɛ é vɛ́ nú tɔ́ emitɔn. Gɔ́ na ɔ, é ɖò gbesisɔmɛ bo na wà nǔ e wu é kpé é bǐ bɔ nǔ tɔn na lɛ́ nyɔ́ tɔ́ tɔn nukúnmɛ. É tlɛ lɛ́ ɖò gbesisɔmɛ ɖɔ è ni wà nǔ xá emi azɔ̌watɔ́ tɔ́ emitɔn tɔn lɛ ɖɔhun. (Luk. 15:19) Tan elɔ  sixu d’alɔ mɛxo agun tɔn lɛ tawun. É sixu d’alɔ ye, hwenu e ye ɖò tintɛnkpɔn wɛ bá mɔ nǔ jɛ wu ɖɔ mɛ e hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé é ka lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo à jí é.

16. Etɛwu é ka sixu vɛwǔ nú mɛxo agun tɔn lɛ bɔ ye na tuùn nú mɛɖé lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo alǒ gbɔ?

¹⁶ Cobonu mɛxo agun tɔn lɛ na tuùn ɖɔ mɛ e hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé é lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ɔ, é nɔ bɔwǔ ǎ. Etɛwu? Mɛxo agun tɔn lɛ sixu mɔ nǔ jɛ ayi mɛ ǎ, enɛ wu ɔ, kúnnuɖenú e ɖò wěxo bo xlɛ́ ɖɔ nɔví yetɔn ko lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo bǐ mlɛ́mlɛ́ é jí wɛ ye na zɔ́n dó. Ðò ninɔmɛ ɖé lɛ mɛ ɔ, mɛɖé sixu ko hu hwɛ e hu winnya tawun é ɖé, bɔ mɛxo agun tɔn e jinjɔn ayǐ xá ɛ lɛ é sixu nɔ ma ganjɛwu ɖɔ é ko lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo.

17. (a) Nǎ kpɔ́ndéwú e xlɛ́ ɖɔ mɛɖé sixu nɔ ma lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo, bo ka na ɖɔ ɖɔ hwɛ e emi hu é vɛ́ nú emi tawun é ɖé. (b) Lee Matie 3:8 xlɛ́ gbɔn é ɔ, etɛ è ka nɔ ɖó nukún ɖò mɛ e lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo é ɖé sí?

¹⁷ Ð’ayi kpɔ́ndéwú elɔ wu. Nɔví sunnu ɖé nɔ ɖò aga lɛ̀ wɛ gbɛmɛ, bo ko ɖ’ewu sín xwè mɔ̌kpan ɖíe. Nǔ ganji ɔ, é na yì ba alɔdó, amɔ̌, é hwlá walɔ bliblí tɔn enɛ dó asì tɔn, xɔ́ntɔn tɔn lɛ kpo mɛxo agun tɔn lɛ kpo. Wǎgbɔ tɔn ɔ, xó ɔ wá gbà. Ee mɛxo agun tɔn lɛ ɖɔ n’i ɖɔ emi ɖó kúnnuɖenú e xlɛ́ ɖɔ é nɔ lɛ̀ aga lɛ é gudo é ɔ, é yí hwɛ gbè, b’ɛ tlɛ lɛ́ cí ɖɔ é vɛ́ n’i tawun. Enɛ ka ko kpé wɛ à? Mɛxo agun tɔn e ɖò nukún kpé dó ninɔmɛ mɔ̌hun wu wɛ lɛ é ɖó na kúdeji ɖɔ nǔ e é wà é kún vɛ́ n’i kpowun ó. Nya ɔ hu hwɛ ɖé azɔn ɖokpo kpowun, ɖó é wá gbeta nyanya ɖé kɔn wutu ǎ. É nyɔ́ wà ɔ, azɔn gegě wɛ é hu hwɛ syɛnsyɛn nú xwè mɔ̌kpan. Hwɛhutɔ́ ɔ sɔ́ jlǒ dó ɖɔ hwɛ tɔn lɛ ǎ, gbà wɛ é wá gbà. Enɛ wu ɔ, mɛxo agun tɔn lɛ ɖó na ba kúnnuɖenú e xlɛ́ ɖɔ hwɛhutɔ́ ɔ sín linlin, lee nǔ nɔ cí n’i é kpo nǔwalɔ tɔn lɛ kpo ɖyɔ lɛ é. (Xà Matie 3:8.) É sixu byɔ hwenu gegě ɖò nya ɔ sí cobɔ é na bló huzuhuzu e ɖò dandan lɛ é. È na ɖibla ɖè è sín agun ɔ mɛ kaka jɛ hwenu e é na ɖexlɛ́ ɖɔ emi ko lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo é.—1 Kɔ. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Nɛ̌ mɛ e è ɖè sín agun mɛ é ɖé ka sixu ɖexlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo gbɔn? Enyi é lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ɔ, lè tɛ enɛ ka na hɛn wá?

¹⁸ Bonu mɛ e è ɖè sín agun mɛ é ɖé na ɖexlɛ́ ɖɔ emi lɛkɔ sín hwɛ emitɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ɔ, é ɖó na nɔ yì kplé lɛ ɖò gbesisɔmɛ, bo na nɔ xwedó wě e mɛxo agun tɔn lɛ ɖè xá ɛ ɖɔ é ni ɖó aca ɔ bo nɔ xoɖɛ, lobo nɔ lɛ́ kplɔ́n Biblu ɖò gbesisɔmɛ é. É ɖó na lɛ́ dó gǎn bo na nyi alɔ nú ninɔmɛ ɖěɖee na dɔn ɛ dó hwɛ mɛ lɛ é. Enyi é tɛ́n kpɔ́n bo vɔ́ kancica e ɖò é kpo Jehovah kpo tɛntin é blóɖó ɔ, é sixu kúdeji ɖɔ Jehovah na sɔ́ hwɛ kɛ ɛ bǐ mlɛ́mlɛ́, bɔ mɛxo agun tɔn lɛ na lɛ́ yí i dó agun ɔ mɛ. Nǔgbo ɔ, enyi mɛxo  agun tɔn lɛ ɖò tintɛnkpɔn wɛ bo na tuùn nú mɛɖé lɛkɔ sín hwɛ tɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo à jí ɔ, ye nɔ hɛn dó ayi mɛ ɖɔ ninɔmɛ lɛ nɔ gbɔn vovo. Enɛ wu ɔ, ye nɔ gbéjé ninɔmɛ ɖokpo ɖokpo kpɔ́n ganji, bo ka nɔ lɛ́ hɛn nǔ gángángán hwenu e ye ɖò hwɛ ɖɔ wɛ é ǎ.

19. Etɛ lɛ kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo ka nɔ byɔ? (Ezekiyɛli 33:14-16)

¹⁹ Lee mǐ ko kplɔ́n gbɔn é ɔ, kɔlilɛ sín hwɛ mɛtɔn lɛ gudo nǔgbo nǔgbo nɔ byɔ nǔ hú ɖiɖɔ kpowun ɖɔ hwɛ e è hu é vɛ́ nú mɛ. É nɔ lɛ́ byɔ ɖɔ è ni ɖyɔ linlin, bo bló huzuhuzu ɖò ayi mɛ, enɛ ɔ, è nɔ ɖè afɔ ɖagbe. Hwɛhutɔ́ ɔ ɖó na ɖó gbɛ̀ bliblí e zán wɛ é ɖè é te, bo lɛ́ jɛ tónú sè nú nǔgbododó Jehovah tɔn lɛ jí. (Xà Ezekiyɛli 33:14-16.) Nǔ taji hugǎn e hwɛhutɔ́ ɖé ɖó na wà é wɛ nyí ɖɔ é na bló bɔ kancica ɖagbe ɖé na lɛ́ ɖó é kpo Jehovah kpo tɛntin.

20-21. Nɛ̌ mǐ ka sixu d’alɔ mɛ e hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé é gbɔn?

²⁰ Jezu sɛ̀ sin xwè nú akpáxwé taji sinsɛnzɔ́ tɔn tɔn ɖé gbɔn lě: “Hwɛhutɔ́ lɛ ylɔ́ gbé wɛ un wá, nú ye na lɛkɔ sín hwɛ yetɔn lɛ gudo.” (Luk. 5:32) Nǔ e ɖó na nyí jlǒ mǐ lɔ tɔn é nɛ. Mǐ ni ɖɔ ɖɔ mǐ sè ɖɔ xɔ́ntɔn vívɛ́ mǐtɔn ɖé hu hwɛ syɛnsyɛn ɖé. Etɛ mǐ ka ɖó na wà?

²¹ Enyi mǐ tɛ́n kpɔ́n bo na bú nǔ dó hwɛ e xɔ́ntɔn mǐtɔn hu é ɔ, nǔ jɛn mǐ na wà dó wǔ tɔn. Mǐ sixu kpéwú bo hwlá hwɛhuhu ɔ ǎ, ɖó Jehovah ɖò mimɔ wɛ. (Nǔx. 5:21, 22; 28:13) Enyi a flín xɔ́ntɔn towe ɖɔ mɛxo agun tɔn lɛ ba na d’alɔ ɛ ɔ, enɛ sixu wà ɖagbe n’i. Enyi xɔ́ntɔn towe gbɛ́ ɖɔ emi kún na yì ɖɔ hwɛ e emi hu é nú mɛxo agun tɔn lɛ ó ɔ, a ɖó na yì ɖɔ xó ɔ nú mɛxo agun tɔn lɛ, enɛ ɔ, a na xlɛ́ ɖɔ emi ba na d’alɔ ɛ nǔgbo nǔgbo. Kancica e é ɖó xá Jehovah é wɛ ɖò axɔ́ nu!

22. Etɛ lɛ jí mǐ ka na ɖɔ xó dó ɖò xóta e bɔ d’ewu é mɛ?

²² Amɔ̌, enyi hwɛhutɔ́ ɖé ka nɔ ɖò nǔ nyanya ɖé wà wɛ, bo ko ɖ’ewu sín hwenu línlín ɖíe, bɔ mɛxo agun tɔn lɛ wá gbeta ɔ kɔn ɖɔ è ɖó na ɖè è sín agun ɔ mɛ ɔ ka lo? Enɛ ka xlɛ́ ɖɔ ye kún kú nǔblawu n’i ó wɛ à? Ðò xóta e bɔ d’ewu é mɛ ɔ, mǐ na mɔ lee Jehovah nɔ dɔn tó nú hwɛhutɔ́ lɛ kpo nǔblawukúnúmɛ kpo gbɔn é. Mǐ na lɛ́ mɔ lee mǐ sixu xwedó kpɔ́ndéwú tɔn gbɔn é.