Skip to content

Shimbukira oku mukololo gw'ebili mo

MWAZI G’OKUYIGA 40

Okuhungama k’Okuli, k’Okuderha Gurhe?

Okuhungama k’Okuli, k’Okuderha Gurhe?

“Nayinjaga . . . hamagala abanya-byaha bahungame.”​—LU. 5:32.

OLWIMPO 36 Tulinde Moyo Wetu

OKU BUGEKE *

1-2. Bichi biyerekene oku Ahabu na Manase barhaliri kuguma, na bibazo bihe rhwaganirako?

RHWAGANIRA bwenene ku bami babiri balilamire omu myaka minene yamagera. Muguma arhegekaga moko 10 m’obwami bwe Izraeli; n’owindi arhegekaga moko mabiri m’obwami bwe Yuda. Chiro akaba oku bombi balilamire omu mango marhali kuguma, baligwerhe binene balibuganeneko. Bombi balichihenwire ku Yehova banarhuma olubaga lwage lwagoma. Bombi baliri baharamya bamungu b’obubeshi banaba banizi. Aliko abola balume babiri, barhaliri kuguma. Muguma mubo, aligenderere kukola ebintu bibi akalamo kage koshi, aliko owindi ahungama anababalirwa oku bintu bibi alikolere. Bande abola?

2 Amazino mabo maliri Ahabu, mwami we Izraeli, na Manase, mwami we Yuda. Ebijiro by’abola bami babiri byakarhuyigiriza echintu ch’akamaro bwenene, k’okuderha, okuhungama. (Mdo. 17:30; Ro. 3:23) Okuhungama k’okuderha gurhe, na nka gurhe rhwakayerekana oku rhwahungamire? Rhukenere kubimenya bulala rhulonzeze Yehova arhubabalire amango rhwamakola echaha. Yi rhubona ebishubizo kw’ebyola bibazo, rhwaganira oku kalamo k’abola bami babiri, kandi rhwashuba kubona bichi rhwakayiga kugerera emifano yabo. Rhwashuba kulola ebi Yesu aderhaga oku bilolere okuhungama.

EBY’OMUFANO GWA AHABU GWAKARHUYIGIRIZA

3. Ahabu aliri mwami oli gurhe?

3 Ahabu aliri mwami wa mushanvu wa moko ekuni m’obwami bwe Izraeli. Ashaba Yezebeli, mwali w’omwami we Sidoni, eshanja lichirire lye noro. Bulala Ahabu alishabire Yezebeli, byakayorohere eshanja lye Izraeli ligwarhe k’obola buchire. Aliko bulala alishabire oyola mukazi, echola charhuma eshanja lye Izraeli lyagomera Yehova bwenene. Yezebeli aliri aharamya Baali, anashumika Ahabu agendereze emparamyo eshologoseze, ehirirwe m’obubaraga omu hekalu, n’okuhaana abana nka nterekero. Amango Yezebeli aliri muka mwami, abalebi boshi ba Yehova baliri omu buhanya. Aliyirhire banene mubo. (1 Fa. 18:13) Ahabu aliri mubi bwenene omu masu ma Yehova kulusha abandi bami boshi bamurhangaga.” (1 Fa. 16:30) Yehova aliri abona ebi Ahabu na Yezebeli baliri bajira. Kweri nta chintu n’echiguma chalimufumire. Aliko Yehova ayerekana obonjo anarhuma Eliya n’abandi balebi barhabale olubaga lwage kuhindamuka lunamukolere hachili akasanzi. Aliko Ahabu na Yezebeli balahira kuyunviriza.

4. Yehova aliderhere oku buhane buhe Ahabu ahaabwa, na nka gurhe Ahabu alijirire?

4 Buzinda, akasanzi ka Yehova kahika k’okujira echajira. Arhuma Eliya amenyese Ahabu na Yezebeli obuhane bahaabwa. Omulala gwabo goshi gwakayirhirwe. Ebinwa bya Eliya byahuma Ahabu oku murhima bwenene! Ech’okusomeza, oyola mulume w’echiburi “achirhohya.”​—1 Fa. 21:19-29.

Omu kuyerekana oku arhalihungamire eby’okuli, Ahabu akabula omulebi wa Mungu omu piziro (Olole echifungo cha 5-6) *

5-6. Bichi biyerekene k’okuhungama kwa Ahabu kurhaliri k’okuli?

5 Chiro akaba mw’akola kasanzi Ahabu alichirhohyeze, ebyagendereraga kujira enyuma w’ahola, byaliyerekene oku arhahungamaga by’okuli. Arhashondaga chiro kukula emparamyo ya Baali omu bwami bwage. Arhanahiraga abantu omurhima baharamye Yehova. Ahabu aliyerekene omu zindi njira oku arhalihungamire.

6 Eyuma w’aho, amango Ahabu ahamagala Omwami mwinja Yehoshafati we Yuda agende naye kulwisa Abanya-Siriya, Yehoshafati alerha ehano oku barhange babaze omulebi wa Yehova. Ahabu arhalilonzeze oku barijre ntyo. Aderha ntya: “Hachili owindi muntu wakarhubaziza Yehova, aliko namushomba, bulala arhaleba chiro nakatyu ebintu binja oku bindolere, ebibi byonyine.” Chiro akaba ntyo, babaza omulebi Mikaya. Ahabu ayemera. Omulebi wa Mungu alebera Ahabu emyazi mibi! Hali h’okuhungama n’okuhema Yehova obubabale, omwami mubi Ahabu akabula oyola mulebi omu pirizo. (1 Fa. 22:7-9, 23, 27) Chiro akaba k’oyola mwami alikabwire omulebi wa Yehova omu pirizo, echola chirhakabuzize obola bulebi burhayenera. Ahabu afira omu ntambala bajaga kulwa.​—1 Fa. 22:34-38.

7. Bichi Yehova aliderhere oku bilolere Ahabu enyuma y’olufu lwage?

7 Enyuma y’okufa kwa Ahabu, Yehova ayerekana okuntu aliri abona oyola mulume. Amango Omwami mwinja Yehoshafati aguluka emwage n’obuholo, Yehova arhuma omulebi wage Yehu, amubwire oku alijirire kubi okujirhabala Ahabu. Omulebi wa Yehova aderha ntya: K’abantu babi b’okwanene kurhabala, kandi ka balala bashomba Yehova b’okwanene kuzigira?” (2 Ny. 19:1, 2) Jaga wawaza: Akaba okuhungama kwa Ahabu kwaliri k’okuli, omulebi arhakamubwirire oku ali muntu mubi onashomba Yehova. Kweri, chiro akaba oku Ahabu aliyerekene oku alibabezwe n’ebyajirire, arhahungamaga by’okuli chiro nakatyu.

8. Bichi omufano gwa Ahabu gwakarhuyigiriza oku bilolere okuhungama?

8 Bichi omufano gwa Ahabu gwarhuyigiriza? Amango ayunva oburhumwa bwa Eliya oku omulala gwage gwahaabwa obuhane, Ahabu arhanga kuchirhohya. Okujira ntyo kwaliri kwinja. Aliko ebyajiraga enyuma y’aho, byaliyerekene oku arhahumanga by’okuli. Che chirhumire, okuhungama kuheberwe mu binene olekere okuyunva obabezwe konyine eju y’ebijiro byawe. Rhujage rhwashambala oku by’omufano gwa Manase gwakarhuyigiriza oku bilolere okuhungama k’okuli.

EBY’OMUFANO GWA MANASE GWAKARHUYIGIRIZA

9. Manase aliri mwami oli gurhe?

9 Hagerere nka myaka magana mabiri ntya, Manase aba mwami we Yuda. Bibonekene oku ebyaha bya Manase byaliri bibi bwenene kulusha ebya Ahabu! Ebiblia ederhere ntya: “Ajira maligo manene bwenene omu masu ma Yehova, y’amugayisa.” (2 Ny. 33:1-9) Ayumbaka amazabahu ma bamungu babapagani, anaheba omu hekalu lya Yehova omurhi guchesibwa kuchapirwe kw’echishushanyo, nkabaga echimanyiso ch’emparamyo y’echijiro ch’obuhya! Ajira eby’obukurungu, ebyobulaguzi, n’ebyobulozi. Kandi “ashesha shagama nene bwenene y’abantu barhagwerhe gosa.” Ayirha bantu banene “anaheba abana bage omu muliro,” kubahaana nka nterekero ku bamungu b’obubeshi.​—2 Fa. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Buhane buchi Yehova alihere Manase, na Manase naye ajira gurhe?

10 Kuguma na Ahabu, Manase naye arhaliyunvirhe amahano abalebi ba Yehova baliri bamuha. Buzinda, “Yehova alerha abakulu ba basoda b’omwani we Ashuru barhere Yuda, bafarha Manase n’engobe nzibuzibu ba mushweka na mapingu mabiri m’ekwivre n’okumuheka e Babiloni.” Amango aliri omu pirizo e Babiloni, bibonokene oku Manase aliri awaza bwenene oku bijiro byage. “Agenderera kuchirhohya embere za Mungu wa bashokuliza bage.” Ajira n’ebindi olekere ebyola. “Asengerera Yehova Mungu wage amuyemere.” Kweri, Manase “agenderera kumusalira.” Oyola mulume mubi ahindamuka. Ahwanza kubona Yehova nka “Mungu wage,” n’okumusalira n’obushiru.​—2 Ny. 33:10-13.

Omu kuyerekana oku alihungamire eby’okuli, Manase alwisa emparamyo y’obubeshi (Olole echifungo che 11) *

11. Nk’oku olwandiko lwa 2 Mambo ya Nyakati 33:15, 16 luyerekene, nka gurhe Manase aliyerekene oku ahungamire by’okuli?

11 Yehova ahikira kushubiza amasala ma Manase. Abona oku Manase ahindamukire loshi omu murhima nk’oku amasala mage manaliderhere. Yehova ayunviriza Manase amango aliri amuhema amubabalire anamushubiza omu kumugalula oku bwami bwage. Manase alijirire okwage koshi agalire y’ayerekana ok’okuhungama kwage kwaliri k’okuli. Alikolere ebi Ahabu arhakolaga chiro nakatyu. Ahindamula ebijiro byage, alwisa emparamyo y’obubeshi anaheba abantu omurhima baharamye Yehova. (Osome 2 Mambo ya Nyakati 33:15, 16.) Okujira ntyo kwalihemere obushiru n’obwemere bulala embere Manase ahungame, abaga abere mufano gubi oku bantu b’omulala gwage, abarhwali, n’oku bantu bage mu myaka minene. Aliko lero, omu myaka y’obushaja bwage, Manase achihangana kuheba ebintu oku musitari abaga aharabisize. Nkabaga alilekere omunjukulu Yosia omufano gwinja, wahikiraga kuba mwami mwinja bwenene.​—2 Fa. 22:1, 2.

12. Bichi rhwakayiga kugerera omufano gwa Manase oku bilolere okuhungama?

12 Bichi omufano gwa Manase gwarhuyigirize? Alijirire ebindi olekere okuchirhohya konyine. Asalira n’okulakirira Mungu amubabalire. Anahindamula engeso zage. Amala ebibazo abaga alerhere, ajira okwage koshi y’aharamya Yehova, n’okurhabala abandi nabo bajire ntyo. Omufano gwa Manase gwakarhabala balala bajirire ebyaha bikomere. Kandi omufano gwa Manase guyerekene oku Yehova Mungu “ali mwinja anali tayari kubabalira.” (Zb. 86:5) Yehova anababalira balala bahungamire by’okuli.

13. Lerha omufano gurhurhabere rhumenye echintu ch’akamaro oku bilolere okuhungama.

13 Manase arhababazwaga n’amagosa mage konyine, s’aliko ajira n’ebindi. Echola chakarhuyigiriza echindi chintu ch’akamaro oku bilolere okuhungama k’okuli. Rhushambale oku mufano muguma: Rhuderhe oku wamaja oku butike kugula egato. Ahali omuchuruzi akuhereze egato, anakuhereza egi. Ka wayunva osimire si? Nanga chiro! Ka byakakurhabala amango omuchuruzi amakufasiriya oku egi linakoleswa omu kujira egato? Kandi, nanga da! Konakuguma, Yehova alonze omunya-byaha ahungame eby’okuli. Kuli kwinja amango omunya-byaha amachiyunva ababere eju y’ebyaha byage. Echola chili chintu ch’akamaro omuntu anajira omu kuyerekana oku ahungamire, s’arhali hoshaho. Bichi bindi omunya-byaha akwanene kujira? Engani Yesu abalaga yakarhuyigiriza echintu ch’akamaro.

OKUNTU RHWAKAMENYA OKUHUNGAMA K’OKULI

Enyuma y’okugalukirwa n’obwenge, omwana w’engaligali ajira olugenzi l’okugaluka emwabo (Olole echifungo che 14-15) *

14. Omu ngani ya Yesu, gurhe omwana w’engaligali ayerekanaga oku ahungamire?

14 Yesu aliganirire engani ehebere omurhima elolere omwana w’engaligali eli omu lwandiko lwa Luka 15:11-32. Murhabana muguma achijira chigamba embere z’eshe, arhenga ahamwabo, n’okubalamira “omu chihugo cha hale.” Ajilama akalamo k’oburara eyo munda. Aliko amango akalamo kamukomerera eju y’omuhigo gubi arholaga, ahwanza kuwaza okuntu akalamo kage kaliri kenja bwenene, amango alichili ahamwabo. Yesu aderha oku oyola murhabana “agalukirwa n’obwenge.” Arhola omuhigo g’okushuba galuka emwabo n’okubwira eshe amubabalire. Kwaliri kw’akamaro oyola musole arhegere oku ajirire kubi okurhenga ahamwabo. K’akajire aleker’aho? Nanga. Byalihemere ahindamule oborhere bwage!

15. Nka gurhe omwana w’engaligali ayerekanaga ok’okuhungama kwage kuli k’okuli?

15 Omwana w’engaligali aliyerekene oku kweri ahungamire ebijiro bibi alijirire. Ajira olugenzi lulehere l’okugaluka emwabo. Amango ayegera eshe, amubwira ntya: “Nagomeere embingu nawe nakugomeere. Nta chikwanene kuhamagalwa mugala wawe.” (Lu. 15:21) Okuhungama kurhengere oku murhima k’oyola murhabana kwaliyerekene oku alilonzeze ashube agwarhe obwira haguma na Yehova. Anayemera oku ebi ajiraga byalibabeze eshe. Analiri tayari kujira okwage koshi eshe ashube amuyemere, analiri tayari kukolerwa nka muguma w’omu bakozi b’eshe! (Lu. 15:19) Eyola ngani, erhali ngani esimisize konyine. Eyila ngani yakarhabala bwenene abashamuka. Yakabarhabala bamenye akaba omuntu wakolere echaha chikomere ahungamire by’okuli.

16. Bulagurhe byakakomerera abashamuka okumenya ok’omuntu ahungamire by’okuli?

16 Birhayorohere abashamuka okumenya akaba muntu mulebe wakolere echaha chikomere ahungamire by’okuli. Bulagurhe? Barhagala kusoma omu mirhima, bobola banachihangana kumenya ebiyerekene oku kweri mwene-wabo changwa mwali-wabo ayigire kushomba ebyajirire. Mu mango maguma, omuntu akaba ey’agomere bwenene n’abashamuka bali baganira naye bakafunda kuyemera oku ahungamire by’okuli.

17. a) Mufano guhe guyerekene oku omuntu akaba eyarhahungamire by’okuli chiro akaba aderhere oku ababezwe n’ebyajirire? b) Nk’oku olwandiko lwa 2 Wakorinto 7:11 luyerekene, bichi omuntu akwanene kujira y’ayerekana oku ahungamire by’okuli?

17 Hala mufano muguma. Mwene-werhu muguma alijirire obugonyi kanene mu myaka minene. Ahali h’okulonza oburhabale, mwene-werhu abisha ebijiro byage ku mukage, ku bera bage, n’oku bashamuka. Buzinda abashamuka bayinji menya eby’aliri ajira. Amango abashamuka bamubwira oku bagwerhe ebiyerekene oku ajirire obugonyi, ayemera ebi ajirire anababala bwenene eju y’echola. K’echola chaliyerekene oku ahungamire by’okuli? Nanga! Byalihemere abashamuka baliri bashambala naye, babone ebindi bintu binene birhalukire okubona oku ababezwe n’ebyaha byage konyine. Oyola mulume arhalijirire echaha liguma konyine, mpu bulala alirholere omuhigo gubi, s’aliko alijirire echaha chikomere kanene. Oyola munya-byaha arhajaga kuhungama oku bulonza; s’aliko bandi bamenyesaga abashamuka echaha chage. Che cherhumire, abashamuka balikwanene babone ebintu biyerekene oku kweri ahungamire omu mawazo mage, okuntu aliri achiyunva, n’omu bijiro byage. (Osome 2 Wakorinto 7:11.) Byakahema bisanzi binene bigere y’oyola muntu ahindamuka, n’okuyerekana oku ahungamire by’okuli. Kweri, bishobokene oku akarhanga kuchibwa omu chibaga.​—1 Ko. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Nka gurhe omuntu wachibirwe omu chibaga akayerekana oku ahungamire by’okuli, na bichi byakamuhikira amango amahunga by’okuli?

18 Omu kuyerekana oku ahungamire omu bukweri, omuntu wachibirwe omu chibaga akwanene kuyinja ahika oku mbuganano oku kahunda, n’okukulikira amahano abashamuka bamuhere, okusalira n’okuyiga e Biblia oku kahunda. Akwanene kujira okwage koshi y’alekana n’ebintu byakarhuma ashuba kujira echola chaha. Nk’amashuba kola bwenene omu kushuba kukomeza obwira bwage haguma na Yehova, akachizera oku kweri Yehova amubabalire, n’abashamuka bakamugalula omu chibaga. Amango abashamuka bali bachihangana kumenya akaba omuntu ahungamire by’okuli, bakwanene bamenye oku buli lushinja luba lwago-lwago, n’okurhalucha n’obukali.

19. Okuhungama k’okuli, k’okuderha gurhe? (Ezekieli 33:14-16)

19 Nk’oku rhwayigire, owajirire echaha chikomere, arhakwanene kuderha konyine oku ababere eju y’ebijiro byage. Anakwanene ahindamule amawazo mage, okuntu anachiyunva, n’okujira ebintu biyerekene oku ahungamire. Echola chiheberwe m’okuleka kukola ebibi n’okuhindamuka y’ashuba kuhwanza kulambagira omu njira za Yehova. (Osome Ezekieli 33:14-16.) Echintu ch’akamaro bwenene oku muntu wajirire echaha, kuli kushuba kugwarha obwira haguma na Yehova.

ORHABALE ABANYA-BYAHA BAHUNGAME

20-21. Gurhe rhwakarhabala omuntu wakolere echaha chikomere?

20 Yesu alifasiriye echigabi ch’akamaro ch’akasi kage k’okuhubiri amango aderhaga ntya: “Nayinjaga . . . hamagala abanya-byaha bahungame.” (Lu. 5:32) G’ogukwanene kuba muhigo gwerhu nerhu. Rhuderhe oku rhumenyere oku mwira werhu w’oku murhima ajirire echaha chikomere. Gurhe rhukwanene kujira?

21 Rhwababaza mwene-werhu konyine nkarhwamalonza kubisha echola chaha chage. Rhurhakagala kubisha echaha bulala Yehova ali abona. (Mez. 5:21, 22; 28:13) Wakarhabala mwira wawe, omu kumuyibusa oku abashamuka balonzeze bamurhabale. Amango mwira wawe amalahira kumenyesa echaha chage emw’abashamuka, woyo okwanene obamenyese. Okujira ntyo kwayerekana oku kweri olonzeze kumurhabala. Echola chili ch’akamaro bulala nk’arhalonzeze oburhabale emunda abashamuka bali n’okuhungama, akaheza obwira bwage haguma na Yehova!

22. Bichi rhwashambalako omu mwazi gukulikireho?

22 Aliko si gurhe byakaba, amango omuntu akolere byaha binene n’abashamuka bamarhola omuhigo g’okumucha omu chibaga? K’echola chiyerekene oku bamukolere buzira lukogo? Omu mwazi gukulikire, rhwashambala okuntu Yehova anayerekana olukogo amango amahaana obuhane n’okuntu rhwakayiga eyola ngeso yage.

OLWIMPO 103 Yehova Ametupatia Wachungaji

^ mus. 5 Amango rhwahungama eby’okuli kurhali kuderha konyine oku rhubabezwe n’echaha rhwakolere. Gunola mwazi gwarhurhabala rhumenye okuhungama k’okuderha gurhe. Gwaganirira omufano gwa Ahabu, Manase, n’omwana w’engaligali oganirirwe omu mufano gwa Yesu. Rhwashuba kuganira oku bintu abashamuka bakawazako amango balibalola akaba mwene-werhu changwa mwali-werhu wakolere echaha chikomere ahungamire eby’okuli.

^ mus. 60 AMAFASIRIYO M’EFOTO: Ahabu ali abwira abalanzi bage n’obukali bakabule Mikaya, mulebi wa Yehova, omu pirizo.

^ mus. 62 AMAFASIRIYO M’EFOTO: Manase ali abwira abakozi bage bavungonyole ebishushanyo abaga ahebere omu hekalu.

^ mus. 64 AMAFASIRIYO M’EFOTO: Omwana w’engaligali aluhire enyuma y’okubalama olugenzi lulehere, amachiyunva bwinja amango akal’ali alangiira ahamwabo.