1-2. Ano ang kinalain sang duha ka hari, kag ano nga mga pamangkot ang binagbinagon naton?

BINAGBINAGON naton ang duha ka hari sang una. Ang isa ka hari naggahom sa napulo ka tribo nga ginharian sang Israel, kag ang isa naman naggahom sa duha ka tribo nga ginharian sang Juda. Bisan pa indi sila dungan nga nagkabuhi, madamo sila sing ginhimo nga pareho. Pareho nga nagrebelde kay Jehova ining duha ka hari, kag gin-impluwensiahan nila ang iya katawhan nga maghimo sing sala. Pareho sila nga nagsimba sa mga diosdios, kag nakasala sila sing pagpamatay sang mga tawo. Pero may kinalain man sa ila nga duha. Ang isa padayon nga naghimo sing malain asta nga napatay sia, pero ang isa naghinulsol kag ginpatawad. Sin-o sila?

² Ang isa amo si Ahab nga hari sang Israel, kag ang isa amo si Manases nga hari sang Juda. Madamo kita sang matun-an sa kinalain nila nga duha parte sa importante gid nga topiko nga amo ang paghinulsol. (Binu. 17:30; Roma 3:23) Ano ang paghinulsol, kag paano naton mapakita nga nagahinulsol gid kita? Dapat naton ini mabal-an bangod gusto naton nga patawaron kita ni Jehova kon makasala kita. Para mabal-an naton ang mga sabat sa sini nga mga pamangkot, binagbinagon naton ang kabuhi sining duha ka hari kag kon ano ang matun-an naton sa ila. Dayon binagbinagon naton ang gintudlo ni Jesus parte sa paghinulsol.

3. Ano nga klase sang hari si Ahab?

³ Si Ahab amo ang ikapito nga hari sang napulo ka tribo nga ginharian sang Israel. Ginpangasawa niya si Jezebel nga anak sang hari sang Sidon, nga isa ka manggaranon nga pungsod sa aminhan. Bangod sang ila pag-asawahay, posible nga nadugangan ang manggad sang pungsod sang Israel. Pero nadugangan man ang ila sala kay Jehova. Nagasimba si Jezebel kay Baal, kag gin-impluwensiahan niya si Ahab nga sakdagon ang iya makahuluya nga relihion. Nalakip sa  ila pagsimba ang pagpakighilawas sa templo kag ang paghalad sang mga bata. Sang si Jezebel ang rayna, ara sa peligro ang tanan nga manalagna ni Jehova. Ginpapatay niya ang madamo sa ila. (1 Hari 18:13) “Mas malain [si Ahab] sa panulok ni Jehova sangsa tanan nga nauna sa iya.” (1 Hari 16:30) Wala ginbalewala ni Jehova ang mga ginhimo ni Ahab kag ni Jezebel. Kabalo sia sang tanan nila nga ginhimo. Pero bangod sa kaluoy ni Jehova, ginpadala niya si manalagna Elias para palig-unon ang Iya katawhan nga magbag-o antes mangin ulihi ang tanan. Pero wala namati si Ahab kag si Jezebel.

4. Ano ang ginsiling ni Jehova nga matabo kay Ahab, kag ano ang reaksion ni Ahab?

⁴ Sang ulihi, naubos ang pasensia ni Jehova sa ila. Ginpadala niya si Elias kay Ahab kag kay Jezebel para silingan sila nga silutan niya sila. Pamatyon sila tanan kag wala gid sing mabilin sa ila panimalay. Naglalain gid si Ahab sa ginsiling ni Elias, kag daw indi mapatihan nga ‘nagpaubos’ ining bugalon nga tawo.—1 Hari 21:19-29.

5-6. Ngaa masiling naton nga indi matuod ang paghinulsol ni Ahab?

⁵ Nagpaubos si Ahab, pero ginapakita sang iya mga ginhimo pagkatapos sini nga indi matuod ang iya paghinulsol. Wala niya gindula ang pagsimba kay Baal sa iya ginharian. Kag wala man niya ginpalig-on ang katawhan nga magsimba kay Jehova. May mga ginhimo pa gid si Ahab nga nagapakita nga indi matuod ang iya paghinulsol.

⁶ Sang ulihi, ginpangabay ni Ahab si Hari Jehosapat sang Juda nga mag-upod sa iya sa pagpakig-away sa mga Sirianhon. Maayo nga hari si Jehosapat, kag nagsiling sia nga mamangkot anay sila sa manalagna ni Jehova. Sang primero, indi gusto ni Ahab ini nga panugda. Nagsiling sia: “May isa pa diri ka tawo nga mapamangkutan naton kon ano ang isiling ni Jehova. . . . Apang naugot gid ako sa iya, kay wala gid sia sing gintagna nga maayo tuhoy sa akon kundi malain lang.” Pero ginpamangkot nila gihapon si manalagna Micaya. Insakto gid si Ahab kay nagsiling ang manalagna sang Dios nga may malain nga matabo sa iya. Sa baylo nga maghinulsol kag mangayo sing kapatawaran kay Jehova, ginpapriso sang malain nga si Ahab ang manalagna. (1 Hari 22:7-9, 23, 27) Bisan pa ginpapriso ni Ahab ang manalagna ni Jehova, wala gid mapunggan ni Ahab ang gintagna parte sa iya. Napatay si Ahab sa inaway.—1 Hari 22:34-38.

7. Sang mapatay si Ahab, ano ang ginsiling ni Jehova nga pagtan-aw niya kay Ahab?

⁷ Sang mapatay si Ahab, ginpabalo ni Jehova kon ano ang pagtan-aw niya kay Ahab. Pag-abot sang maayo nga hari nga si Jehosapat halin sa inaway, ginpakadto ni Jehova si manalagna Jehu sa iya para silingan sia nga indi husto ang ginhimo niya nga pagbulig kay Ahab. Ang manalagna ni Jehova nagsiling: “Ang malaut bala ang dapat mo buligan, kag ang nagadumot bala kay Jehova ang dapat mo higugmaon?” (2 Cron. 19:1, 2) Binagbinaga ini: Kon matuod gid ang paghinulsol ni Ahab, sigurado gid nga indi magsiling ang manalagna nga isa ka malaut nga tawo si Ahab nga nagadumot kay Jehova. Gani bisan pa naghinulsol si Ahab, indi ini bug-os.

8. Ano ang matun-an naton kay Ahab parte sa paghinulsol?

⁸ Ano ang matun-an naton kay Ahab? Sang ginsilingan sia ni Elias nga silutan ang iya panimalay, nagpaubos si Ahab. Maayo ining ginhimo niya. Pero ginapakita sang mga ginhimo niya sang ulihi nga indi matuod ang iya paghinulsol. Gani kon nagahinulsol kita, indi bastante nga ipakita lang naton ukon isiling nga nasubuan kita sa aton ginhimo. Binagbinagon naman naton ang isa pa ka halimbawa nga makabulig sa aton nga mahangpan kon ano gid ang matuod nga paghinulsol.

9. Ano nga klase sang hari si Manases?

⁹ Pagligad sang mga duha ka gatos ka tuig, nangin hari sang Juda si Manases. Posible nga mas malain pa sia kay Ahab. Ang Biblia nagasiling: “Malain gid ang iya ginhimo sa panulok ni Jehova,  nga nagpaakig sa Iya.” (2 Cron. 33:1-9) Nagpahimo si Manases sing mga halaran para sa indi matuod nga mga dios, kag ginbutangan pa gani niya ang balaan nga templo ni Jehova sang tinigib nga imahen sang sagrado nga poste. Posible nga imahen ini sang diosa sang mga pagano. Naghimo sia sing madyik, nagpamakot, kag ginhimo niya ang ginahimo sang babaylan. “Ginpaagay man [niya] ang tuman kadamo nga dugo sang mga tawo nga wala sing sala.” Ginpamatay niya ang madamo nga tawo, kag “ginsunog niya bilang halad” sa indi matuod nga mga dios bisan “ang iya mga anak.”—2 Hari 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Paano gindisiplina ni Jehova si Manases, kag ano ang reaksion ni Manases sa sini?

¹⁰ Pareho kay Ahab, wala man namati si Manases sa mga paandam sang mga manalagna ni Jehova. Sang ulihi, “ginpasalakay ni Jehova sa [Juda] ang mga pangulo sang mga soldado sang hari sang Asiria. Gindakop nila si Manases paagi sa mga kaw-it, kag gingapos nila sia sing duha ka kadena nga saway kag gindala sa Babilonia.” Sang napriso na si Manases sa Babilonia, posible gid nga ginpamensaran niya sing maayo ang iya mga ginhimo. “Nagpaubos gid [sia] sang iya kaugalingon sa atubangan sang Dios sang iya mga katigulangan.” Pero, may ginhimo pa gid sia. “Nagpakiluoy sia kay Jehova nga iya Dios.” Ang matuod, “padayon sia nga nagpangamuyo sa Iya.” Nagbag-o ining malain nga tawo, kag ginkilala niya si Jehova bilang “iya Dios.”—2 Cron. 33:10-13.

11. Suno sa 2 Cronica 33:15, 16, paano ginpakita ni Manases nga matuod ang iya paghinulsol?

¹¹ Sang ulihi, ginsabat ni Jehova ang mga pangamuyo ni Manases. Base sa mga ginpangamuyo ni Manases, nakita ni Jehova nga matuod gid ang iya pagbag-o. Ginpamatian ni Jehova ang pangabay ni Manases nga patawaron sia, kag ginhimo niya sia liwat nga hari. Ginhimo ni Manases ang iya bug-os nga masarangan para ipakita nga matuod gid ang iya paghinulsol. Ginhimo niya ang wala ginhimo ni Ahab. Naghimo sia sang mga pagbag-o sa iya kabuhi. Ginpanikasugan niya nga madula ang pagsimba sa mga diosdios, kag ginpalig-on niya ang katawhan nga magsimba kay Jehova. (Basaha ang 2 Cronica 33:15, 16.) Kinahanglan ni Manases ang kaisog kag pagtuo para mahimo ini. Sadto, indi maayo ang impluwensia ni Manases sa iya pamilya, sa iya mga opisyal, kag sa iya katawhan sa sulod sang madamo nga tinuig. Pero subong nga tigulang na si Manases, gintinguhaan niya nga kay-uhon ang pila ka problema nga resulta sang iya mga ginhimo. Posible gid nga nangin maayo sia nga impluwensia sa iya apo nga si Josias nga nangin maayo gid nga hari sang ulihi.—2 Hari 22:1, 2.

12. Ano ang matun-an naton kay Manases parte sa paghinulsol?

¹² Ano ang matun-an naton kay Manases? Magluwas nga nagpaubos sia, may ginhimo pa gid sia. Nagpangamuyo sia nga kaluuyan sia. Kag naghimo sia sang mga pagbag-o. Ginpanikasugan niya nga kay-uhon ang mga problema nga resulta sang iya mga ginhimo. Ginpanikasugan man niya nga simbahon si Jehova sa bug-os niya nga masarangan, kag ginbuligan niya ang iban nga himuon man ini. Ang halimbawa ni Manases nagahatag  sing paglaum sa mga nakahimo sang grabe kalain nga mga sala. Ginapamatud-an sini nga si Jehova nga Dios “maayo kag handa sa pagpatawad.” (Sal. 86:5) Patawaron ni Jehova ang mga matuod nga nagahinulsol.

13. Maghatag sing ilustrasyon nga may importante nga ginatudlo sa aton parte sa paghinulsol.

¹³ Magluwas nga nasubuan si Manases sa nahimo niya nga mga sala, may ginhimo pa gid sia. May importante ini nga ginatudlo sa aton parte sa paghinulsol. Binagbinaga ini nga ilustrasyon: Nagkadto ka sa bakery kay mabakal ka sang tinapay. Pero imbes nga tinapay ang ihatag sa imo, harina ang ginhatag sa imo. Masugot ka lang bala? Siempre indi! Ti, ano abi kon hambalan ka sang nagabaligya nga importante ang harina para makahimo sang tinapay? Indi mo gihapon ini pagbatunon. Sing kaanggid, ginapangabay ni Jehova ang nakasala nga maghinulsol. Kon nasubuan ang nakasala bangod sa nahimo niya nga sala, maayo ini nga panimuot. Importante ini nga balatyagon para mapakita ang paghinulsol, pero kulang pa ini. Ano pa ang dapat niya himuon? Ginasabat ini sang makatalandog nga ilustrasyon ni Jesus.

14. Sa ilustrasyon ni Jesus, ano ang mga ginhimo sang rebelyuso nga anak nga nagapakita nga nagahinulsol sia?

¹⁴ Mabasa sa Lucas 15:11-32 ang makatalandog nga ilustrasyon ni Jesus parte sa rebelyuso nga anak. Ini nga pamatan-on nagrebelde sa iya amay, naghalin sia sa ila balay, kag nagkadto sia “sa malayo nga lugar.” Dayon nangin imoral sia, kag nagpagusto sia sa iya kabuhi. Pero sang nagbudlay ang iya kahimtangan, ginpamensaran niya sing maayo ang iya mga ginhimo. Narealisar niya nga mas maayo ang iya sitwasyon sang didto pa sia sa balay sang iya amay. Nagsiling si Jesus nga “nakamarasmas” ini nga pamatan-on. Gani nagdesisyon sia nga magpauli sa ila balay kag mangayo sia sing kapatawaran sa iya amay. Importante gid nga narealisar sang anak nga nakahimo sia sang indi maayo nga mga desisyon. Pero bastante na bala ini? Indi. Kinahanglan niya maghimo sang mga pagbag-o.

15. Paano ginpakita sang rebelyuso nga anak sa ilustrasyon ni Jesus ang iya paghinulsol?

¹⁵ Ginpakita sang rebelyuso nga anak nga sinsero gid ang iya paghinulsol. Naglakbay sia sing malayo pabalik sa ila balay. Dayon nagsiling sia sa iya amay: “Nakasala ako sa langit kag sa imo. Indi na ako takus tawgon nga imo anak.” (Luc. 15:21) Bangod sinsero nga gin-aku sining pamatan-on ang iya sala, ginpakita niya nga gusto niya nga mangin maayo liwat ang iya kaangtanan kay Jehova. Nasubuan man sia nga nasakit niya ang balatyagon sang iya amay bangod sang iya mga ginhimo. Kag handa sia nga magpangabudlay para mangin maayo liwat ang iya kaangtanan sa iya amay. Nagsiling pa gani sia nga kabigon na lang sia nga pareho sa mga tawo nga ginasuhulan sang iya amay. (Luc. 15:19) Indi lamang ini isa ka makatalandog nga sugilanon. Daku gid ang mabulig sini sa mga gulang. Makabulig ini sa ila nga mabal-an kon  bala matuod gid ang paghinulsol sang isa nga nakahimo sang serioso nga sala.

16. Ngaa indi mahapos para sa mga gulang nga mabal-an kon bala matuod gid ang paghinulsol sang isa nga nakasala?

¹⁶ Dapat mabal-an sang mga gulang kon bala matuod gid ang paghinulsol sang isa nga nakahimo sang serioso nga sala. Pero indi ini mahapos. Ngaa? Indi mabasa sang mga gulang ang tagipusuon, gani dapat may makita sila nga pamatuod nga nagbag-o na ang ila utod kag nasubuan sia sa nahimo niya nga sala. Sa pila ka sitwasyon nga grabe gid kaserioso ang sala nga nahimo sang isa ka utod, posible nga indi makumbinsi ang mga gulang nga matuod gid ang iya paghinulsol.

17. (a) Ano nga halimbawa ang nagapakita nga bisan pa nasubuan gid ang nakasala, indi ini bastante para pamatud-an nga sinsero gid ang iya paghinulsol? (b) Suno sa 2 Corinto 7:11, ano ang dapat himuon sang matuod gid nga nagahinulsol?

¹⁷ Binagbinaga ini nga halimbawa. Madamo nga beses nga nagpakighilahi ang isa ka brother sa sulod sang madamo nga tinuig. Sa baylo nga magpabulig, gintago niya ang iya imoral nga ginahimo sa iya asawa, sa iya mga abyan, kag sa mga gulang. Sang ulihi, nabal-an ini sang mga gulang. Sang ginpakita sa iya ang mga ebidensia, gin-aku niya ang iya sala kag daw nasubuan gid sia. Pero bastante na bala ini? Indi lang ang kasubo sang nakasala ang gusto makita sang mga gulang nga nagaasikaso sa sini. Indi lang isa ka beses nga nakahimo sia sang sala bangod sang indi husto nga desisyon. Sa baylo, madamo nga beses sia nga nakahimo sang serioso nga sala sa sulod sang madamo nga tinuig. Wala niya gintu-ad ang iya sala. Sa baylo, nabal-an ini sang iban kag ginsugid ini sa mga gulang. Dapat makita sang mga gulang ang mga pamatuod nga nagbag-o na gid ang panghunahuna, balatyagon, kag mga ginahimo sang utod nga nakasala. (Basaha ang 2 Corinto 7:11.) Posible nga nagakinahanglan sang malawig nga tion para mahimo sang nakasala ini nga mga pagbag-o nga nagapamatuod nga matuod gid ang iya paghinulsol. Gani posible gid nga i-disfellowship sia sa kongregasyon asta nga mapamatud-an niya ang iya paghinulsol.—1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Paano mapakita sang na-disfellowship nga matuod gid ang iya paghinulsol, kag ano ang mangin resulta kon himuon niya ini?

¹⁸ Para mapakita sang na-disfellowship nga matuod gid ang iya paghinulsol, dapat regular sia nga mag-attend sa mga miting kag dapat niya sundon ang laygay sang mga gulang nga regular sia nga mangamuyo kag magtuon sang Biblia. Dapat man sia magpanikasog nga likawan ang mga sitwasyon nga posible makasulay sa iya nga maghimo liwat sang sala. Kon himuon niya ang iya bug-os nga masarangan para mangin maayo liwat ang iya kaangtanan kay Jehova, makasalig sia nga patawaron gid sia ni Jehova kag buligan sia sang mga gulang nga makabalik sa kongregasyon. Kon nagaasikaso sang serioso nga mga sala, kabalo ang mga gulang nga indi pareho ang kada kaso. Gani ginausisa nila sing maayo ang kada kaso, kag wala sila nagapadasudaso sa paghukom.

19. Ano ang matuod nga paghinulsol? (Ezequiel 33:14-16)

 ¹⁹ Natun-an naton nga para mapakita sang nakahimo sang serioso nga sala nga matuod gid ang iya paghinulsol, indi bastante nga magsiling lang sia nga nasubuan sia sa iya ginhimo. Dapat niya bag-uhon ang iya panghunahuna kag balatyagon, kag dapat may himuon gid sia para pamatud-an ang iya paghinulsol. Nalakip sa sini ang pag-untat sa ginahimo niya nga sala, kag dapat niya himuon liwat ang mga ginapatuman ni Jehova. (Basaha ang Ezequiel 33:14-16.) Dapat panikasugan sang nakasala nga mangin maayo liwat ang iya kaangtanan kay Jehova. Amo ini ang pinakaimportante niya nga dapat himuon.

20-21. Paano naton mabuligan ang nakahimo sang serioso nga sala?

²⁰ May ginsiling si Jesus nga isa ka importante nga hilikuton nga nalakip sa iya pagministeryo. Nagsiling sia: “Nagkari [ako] sa pagtawag . . . sa mga makasasala agod maghinulsol sila.” (Luc. 5:32) Dapat man naton ini tinguhaan nga himuon. Ano abi kon ang aton suod nga abyan nakahimo sang serioso nga sala? Ano ang dapat naton himuon?

²¹ Kon taguon naton ang iya sala, mahalitan lang ang aton abyan. Indi naton ini matago kay nagatan-aw si Jehova. (Hulu. 5:21, 22; 28:13) Mabuligan mo ang imo abyan kon ipahanumdom mo sa iya nga gusto sia buligan sang mga gulang. Kon indi gusto sang imo abyan nga magtu-ad sa mga gulang, dapat mo ini isugid sa mga gulang. Kon himuon mo ini, ginapakita mo nga gusto mo gid sia buligan. Kon indi sia mabuligan, posible gid nga maguba ang iya kaangtanan kay Jehova.

22. Ano ang binagbinagon naton sa masunod nga artikulo?

²² Pero ano abi kon magdesisyon ang mga gulang nga i-disfellowship ang nakasala bangod serioso gid ang nahimo niya nga sala kag madugay na niya ini nga ginahimo? Buot bala silingon sini nga wala nila sia ginpakitaan sang kaluoy? Sa masunod nga artikulo, binagbinagon naton ang maluluy-on nga paagi ni Jehova sa pagdisiplina sa mga nakasala, kag kon paano naton mailog si Jehova.