40-زەرتتەۋ ماقالاسى
شىن وكىنۋ دەگەن نە؟
«مەن... كۇناكارلاردى وكىنۋگە شاقىرۋ ٷشىن كەلدىم» (لۇقا 5:32).
36-ٵن جۇرەگىمىزدى ساقتايىق
اڭداتپا *
1، 2. ەكى پاتشانىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بولدى جانە وسى ماقالادا قانداي سۇراقتاردى قاراستىرامىز؟
قازىر ەجەلدە ٶمىر سۇرگەن ەكى پاتشا جايلى ٴسوز قوزعايىق. ولاردىڭ ٴبىرى ون رۋلى يسرايل ەلىن بيلەسە، ەكىنشىسى ەكى رۋلى ياھۋدا ەلىن بيلەگەن. بۇل پاتشالار ٵرتۇرلى ۋاقىتتا ٶمىر سۇرسە دە، ٴبىر-بىرىنە كوپ جاعىنان ۇقساس ەدى. مىسالى، ەكەۋى دە قۇدايعا قارسى شىققان جانە حالىقتى كۇناعا باتىرعان، ەكەۋى دە پۇتتارعا تابىنعان، ادامداردى ولتىرگەن. ٴبىراق ەكەۋىنىڭ ٴبىر ايىرماشىلىعى بار ەدى: بىرەۋى ٶمىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن زۇلىم جولىنان قايتپادى، ال ەكىنشىسى سوراقى ىستەرىنە وكىنىپ، قۇدايدىڭ كەشىرىمىنە يە بولدى. ولار كىمدەر ەدى؟
2 ولار يسرايلدىڭ پاتشاسى احاب جانە ياھۋدانىڭ پاتشاسى ماناسا. بۇل ەكى پاتشانىڭ وقيعاسىنان وكىنۋگە قاتىستى ماڭىزدى ساباق الامىز (ەل. ٸس. 17:30؛ ريم. 3:23). وكىنۋ دەگەن نە؟ ادامنىڭ شىن وكىنگەنى نەدەن كورىنەدى؟ بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابىن بىلگەنىمىز ماڭىزدى، ويتكەنى كۇنا جاساپ قويعاندا، ەحوبانىڭ كەشىرىمىنە يە بولعىمىز كەلەدى. قازىر شىن وكىنۋدىڭ نە ەكەنىن ٴتۇسىنۋ ٷشىن، جوعارىدا ايتىلعان ەكى پاتشانىڭ ٶمىرىن قاراستىرايىق. كەيىن يسانىڭ اداسقان ۇل جايلى مىسالىن قاراستىرامىز.
احاب پاتشادان الار ساباق
3. احاب قانداي پاتشا ەدى؟
3 احاب ون رۋلى يسرايل ەلىنىڭ جەتىنشى پاتشاسى ەدى. ول باي سيدون پاتشاسىنىڭ قىزى ەزابەلگە ۇيلەنگەن بولاتىن. وسى نەكەنىڭ ارقاسىندا يسرايلدىكتەرگە بايۋعا جول اشىلعان شىعار. ٴبىراق حالىق پەن ەحوبانىڭ قارىم-قاتىناسى بۇزىلدى. ويتكەنى ەزابەل باعالعا تابىناتىن. ول احاب ارقىلى حالىقتى دا وسى جەركەنىشتى قۇدايعا تابىنۋعا يتەرمەلەدى. باعالعا تابىناتىندار جەزوكشەلىكپەن اينالىساتىن، ٴتىپتى بالالارىن قۇرباندىققا شالاتىن. ونىڭ ۇستىنە، ەزابەل ەحوبانىڭ پايعامبارلارىنا كۇن كورسەتپەدى، كوبىسىن ٴتىپتى ولىمگە كەستى (پات. 1-ج. 18:13). احابتىڭ دا «ەحوبانىڭ الدىندا جاساعان زۇلىمدىعى وزىنە دەيىنگىلەردىڭ بارىنەن اسىپ تۇسكەن» ەدى (پات. 1-ج. 16:30). ەحوبا احابتىڭ دا، ەزابەلدىڭ دە جاساعان سوراقى ىستەرىن كوردى. ٴبىراق ول مەيىرىمدىلىك تانىتىپ، ٸلياس پايعامبارىن جىبەردى دە، تىم كەش بولماي تۇرعاندا تەرىس جولدارىڭنان قايتىڭدار دەپ حالىقتى ەسكەرتتى. احاب پەن ەزابەل بۇل ەسكەرتۋگە قۇلاق اسپادى.
4. ەحوبا احابقا قانداي ۇكىم شىعاردى جانە احاب نە ىستەدى؟
4 اقىرىندا ەحوبانىڭ شىدامى شەگىنە جەتىپ، ٸلياس پايعامبار ارقىلى احاب پەن ەزابەلگە ۇكىم ايتتى. ولار ٷي ىشىمەن بىرگە ٶلىم قۇشپاق ەدى. بۇل سوزدەر احابقا قاتتى اسەر ەتىپ، كۇتپەگەن جەردەن بۇل كوكىرەك پاتشا «كىشىرەيدى» (پات. 1-ج. 21:19—29).
قۇدايدىڭ پايعامبارىن تۇرمەگە جاپقاندا، احاب پاتشانىڭ شىن وكىنبەگەنى كورىندى (5، 6-ابزاستاردى قاراڭىز) *
5، 6. احابتىڭ شىن وكىنبەگەنى نەدەن كورىندى؟
5 احاب سول جاعدايدا كىشىرەيگەنمەن، ونىڭ كەيىنگى ارەكەتتەرى شىن وكىنبەگەنىن كورسەتتى. ول ٴيسرايلدى باعالعا تابىنۋشىلىقتان تازارتىپ، تازا عيباداتتى قالپىنا كەلتىرۋگە تىرىسپادى. ونىڭ شىن وكىنبەگەنى باسقا دا ىستەرىنەن كورىندى.
6 كەيىنىرەك احاب پاتشا ياھۋدا پاتشاسى جوسافاتتى كۇش بىرىكتىرىپ، سيريامەن سوعىسۋعا شاقىردى. جوسافات وعان الدىمەن ەحوبانىڭ پايعامبارىمەن كەڭەسىپ الۋدى ايتتى. سوندا احاب: «ەحوبادان سۇراپ بىلۋگە بولاتىن تاعى ٴبىر پايعامبار بار... ٴبىراق مەن ونى جەك كورەمىن. ول ەشقاشان مەن تۋرالى جاقسى پايعامبارلىق ايتپايدى، ايتاتىنى — تەك جاماندىق»،— دەپ بۇل ۇسىنىسقا قارسى بولدى. ٴبىراق كەيىن ولار ٴبارىبىر ميحايا پايعامبارمەن اقىلداستى. احاب ايتقانداي-اق قۇدايدىڭ ادامى ميحايا ول جايلى جاقسى حابار ايتپادى. سوندا احاب وكىنىپ، قۇدايدان كەشىرىم سۇراۋدىڭ ورنىنا، ميحايانى تۇرمەگە جاۋىپ تاستادى (پات. 1-ج. 22:7—9، 23، 27). ٴبىراق ونىڭ پايعامبارلىعى ٴبارىبىر ورىندالىپ، احاب سوعىستا ٶلدى (پات. 1-ج. 22:34—38).
7. احاب ولگەننەن كەيىن ەحوبا ول جايلى نە دەدى؟
7 جوسافات سوعىستان ورالعان سوڭ، ەحوبا وعان يقۋ پايعامباردى جىبەرىپ، احابپەن وداقتاسقانى ٷشىن ايىپتادى. ەحوبانىڭ پايعامبارى وعان: «زۇلىمدارعا كومەكتەسىپ، ەحوبانى جەك كورەتىندەردى جاقسى كورگەنىڭ دۇرىس پا؟»— دەدى (شەج. 2-ج. 19:1، 2). ەحوبانىڭ بۇل سوزدەرىنەن احاب پاتشاعا قاتىستى ٴبىر نارسەنى تۇسىنەمىز: ەگەر ول شىن وكىنگەن بولسا، پايعامبار ونى ەحوبانى جەك كورەتىن زۇلىم ادام دەپ ايتپاس ەدى. احاب قانداي دا ٴبىر شامادا وكىنگەنمەن، ونىڭ ارەكەتتەرىنەن تولىقتاي وكىنگەنى كورىنبەدى.
8. احابتىڭ جاعدايىنان وكىنۋگە قاتىستى نە بىلەمىز؟
8 احاب پاتشادان قانداي ساباق الامىز؟ ٸلياس پايعامبار وعان ٷي ىشىمەن جازالاناتىنىن ايتقاندا، احاب كىشىرەيدى. بۇل جاقسى باستاما ەدى. ٴبىراق ونىڭ كەيىنگى ارەكەتتەرى شىن جۇرەكتەن وكىنبەگەنىن كورسەتتى. دەمەك، ىستەگەن ٸسىمىز ٷشىن وكىنىش ٴبىلدىرىپ قانا قويۋ جەتكىلىكسىز. ولاي بولسا، شىن وكىنۋگە تاعى نە جاتادى؟ قازىر بۇعان قاتىستى ٴبىر مىسالدى قاراستىرايىق.
ماناسا پاتشادان الار ساباق
9. ماناسا قانداي پاتشا بولدى؟
9 شامامەن ەكى عاسىردان كەيىن ياھۋدا ەلىندە تاققا ماناسا پاتشا وتىردى. ونىڭ زۇلىمدىعى احاب پاتشانىكىنەن دە اسىپ ٴتۇستى. ماناسا «ەحوباعا ۇنامايتىن ىستەردى كوپتەپ ىستەپ، ونى قورلادى» (شەج. 2-ج. 33:1—9). ول جالعان تاڭىرلەرگە ارناپ قۇرباندىق ورىندارىن تۇرعىزدى. ٴتىپتى ەحوبانىڭ كيەلى عيباداتحاناسىنا ٶزى جاساتقان قاسيەتتى باعانا ٴمۇسىنىن (جىنىستىق قاتىناسپەن بايلانىستى بولسا كەرەك) قويىپ قويدى. ماناسا سيقىرلىقپەن، ساۋەگەيلىكپەن جانە باقسى-بالگەرلىكپەن اينالىستى. بۇعان قوسا «يەرۋساليمدى و شەتىنەن بۇ شەتىنە دەيىن كىناسىز ادامداردىڭ قانىنا تولتىردى». بۇدان دا سوراقىسى، ول ٶز ۇلدارىن جالعان تاڭىرلەرگە «قۇرباندىققا شالىپ، وتقا ورتەدى» (پات. 2-ج. 21:6، 7، 10، 11، 16).
10. ەحوبا ماناسانى قالاي جونگە سالدى جانە ول مۇنى قالاي قابىلدادى؟
10 ەحوبا ماناسا پاتشاعا قايتا-قايتا پايعامبارلارىن جىبەرىپ ەسكەرتسە دە، ول احاب سياقتى قاسارىسىپ تىڭداماي قويدى. سوندا ەحوبا ياھۋدا ەلىنە «اسسيريا پاتشاسىنىڭ قولباسىلارىن جىبەردى. ولار ماناسانى مۇرىندىقتاپ، قول-اياقتارىنا مىس كىسەن سالىپ، بابىلعا الىپ كەتتى». ماناسا جات ەلدە تۇرمەدە جاتىپ، ٶمىرى جايىندا تەرەڭ ويلانسا كەرەك. ٴسۇيتىپ، ول «اتا-باباسىنىڭ قۇدايىنىڭ الدىندا زور كىشىپەيىلدىلىك تانىتتى». بۇنىمەن عانا شەكتەلمەي، پاتشا قۇدايى ەحوبادان «ىقىلاسىن ٴتۇسىرۋدى سۇراپ، جالبارىندى». ول «قۇدايعا دۇعا ەتە بەردى». وسىلاي ٴبىر كەزدەرى زۇلىم بولعان ادام وزگەرىپ، ەحوبانى «قۇدايىم» دەپ، وعان جاقىنداي باستادى (شەج. 2-ج. 33:10—13).
جالعان عيباداتقا قارسى كۇرەسكەندە، ماناسانىڭ شىن وكىنگەنى كورىندى (11-ابزاستى قاراڭىز) *
11. شەجىرەلەر 2-جازبا 33:15، 16 عا ساي، ماناسانىڭ شىن وكىنگەنىن نەدەن بىلەمىز؟
11 ەحوبا ماناسانىڭ جۇرەگىن كورگەندىكتەن، ونىڭ دۇعالارىنا جاۋاپ بەردى. ونىڭ جالبارىنعان ۇنىنە قۇلاق اسىپ، قايتادان پاتشا تاعىنا وتىرعىزدى. وسى مۇمكىندىكتى پايدالانىپ، ماناسا شىن وكىنەتىنىن بارىنشا كورسەتتى. احابتان ايىرماشىلىعى، ول ٴجۇرىس-تۇرىسىن وزگەرتتى. جالعان عيباداتقا قارسى كۇرەسىپ، تازا عيباداتتى ورناتۋعا بار كۇشىن سالدى (شەجىرەلەر 2-جازبا 33:15، 16 وقىڭىز). جىلدار بويى ٶزىنىڭ وتباسىنا، بەكزادالارىنا، حالقىنا جامان ۇلگى بولىپ كەلگەن ادامعا وسىنداي وزگەرىستەر جاساۋ وڭاي ەمەس ەدى. ٴبىراق ول ٶمىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا باتىلدىق پەن سەنىم تانىتىپ، جاساعان جاماندىقتارىن تۇزەۋگە تىرىستى. ول نەمەرەسى جوسياعا دا جاقسى ۇلگى بولعانىندا ٴسوز جوق. ويتكەنى جوسيا كەيىن ەحوباعا ادال پاتشا بولدى (پات. 2-ج. 22:1، 2).
12. ماناسا پاتشانىڭ مىسالىنان وكىنۋگە قاتىستى نە تۇسىنەمىز؟
12 ماناسانىڭ مىسالىنان نە تۇيەمىز؟ ول قۇدايدىڭ الدىندا كىشىرەيدى. مۇنىمەن شەكتەلمەي، ونىڭ راقىمىن سۇراپ، جالبارىندى. ٴجۇرىس-تۇرىسىن جاقسى جاققا وزگەرتتى، جاساعان جاماندىقتارىن تۇزەۋگە تىرىستى. ٶزى دە ەحوباعا عيبادات ەتتى جانە وزگەلەرگە دە سولاي ەتۋگە كومەكتەستى. ماناسانىڭ مىسالى ٴتىپتى ەڭ سوراقى دەگەن كۇنا جاساعان ادامنىڭ ٶزى شىن وكىنسە، ەحوبانىڭ كەشىرىمىنە يە بولاتىنىن دالەلدەيدى. ويتكەنى ەحوبا — «ىزگى ٵرى كەشىرۋگە دايىن» قۇداي (ٴزاب. 86:5).
13. شىن وكىنۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن مىسالمەن ٴتۇسىندىرىڭىز.
13 ماناسانىڭ وقيعاسىنان جاساعان كۇنامىز ٷشىن جامان سەزىنىپ قانا قويۋدىڭ جەتكىلىكسىز ەكەنىن كورەمىز. مىناداي مىسالدى قاراستىرايىق: ٴسىز دۇكەنگە بارىپ، ساتۋشىعا تورت العىڭىز كەلەتىنىن ايتاسىز، ٴبىراق ساتۋشى سىزگە جۇمىرتقا بەرسە، سونى الىپ كەتە بەرەسىز بە؟ جوق، بۇعان كەلىسپەيسىز. ال ەگەر ول سىزگە: «جۇمىرتقا تورتتىڭ نەگىزگى ينگرەديەنتى عوي!»— دەسە شە؟ ٴسىز بۇعان ٴبارىبىر كەلىسپەيسىز. سول سياقتى، ادامنىڭ جاساعان كۇناسى ٷشىن جامان سەزىنگەنى جاقسى ارينە، ٴبىراق شىن وكىنۋ دەگەن بۇل عانا ەمەس. وعان تاعى نە جاتاتىنىن يسانىڭ اسەرلى ٴبىر مىسالىنان بىلەيىك.
ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن قالاي انىقتاسا بولادى؟
جاس جىگىت اقىلعا كەلىپ، ۇيىنە ورالۋ ٷشىن ۇزاق جول ٴجۇردى (14، 15-ابزاستاردى قاراڭىز) *
14. اداسقان ۇلدىڭ وكىنگەنىنىڭ العاشقى بەلگىلەرى قانداي بولدى؟
14 يسا ايتىپ بەرگەن مىسالدا ٴبىر جىگىت اكەسىنە قارسى شىعىپ، ٷيىن تاستاپ، «الىس ٴبىر ەلگە اتتانادى». ول سول ەلدە ازعىن ٶمىر ٴسۇرىپ، ابدەن بۇزىلادى. ٴبىراق باسىنا قيىن كۇندەر تۋعاندا، ول ٶمىرى جايىندا ويلانا باستايدى. ول اكەسىنىڭ قاسىندا جۇرگەن كەزىن ويلاپ، سول ۋاقىتتى اڭسايدى. سودان بۇل جاس جىگىت «اقىلعا كەلىپ»، ۇيىنە قايتىپ، اكەسىنەن كەشىرىم سۇراۋدى شەشەدى (لۇقا 15:11—32). بايقاساق، جاس جىگىت ٶزىنىڭ كۇنا-قاتەلىگىن ٴتۇسىنىپ، مويىندادى. بۇل — وتە ماڭىزدى جايت. ٴبىراق شىن وكىنگەن ادام كۇناسىن ٴتۇسىنىپ قانا قويماي، ارەكەت تە ەتەدى.
15. اداسقان ۇل شىن وكىنگەنىن قالاي كورسەتتى؟
15 اداسقان ۇلدىڭ شىن وكىنگەنىن قانداي ارەكەتتەرى كورسەتتى؟ ول وتە ۇزاق جول ٴجۇرىپ، ۇيىنە ورالدى. اداسقان ۇل اكەسىنە كەلىپ: «مەن كوكتەگى قۇداي الدىندا دا، ٴسىزدىڭ الدىڭىزدا دا كۇنا جاسادىم. ەندى ۇلىڭىزبىن دەپ اتالۋعا لايىق ەمەسپىن»،— دەدى (لۇقا 15:21). ونىڭ جۇرەگىنەن شىققان وسى سوزدەرى ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىن تۇزەتكىسى كەلەتىنىن ايان ەتتى. ول اكەسىنىڭ جۇرەگىن اۋىرتقانىن دا مويىندادى. جىگىت قايتادان اكەسىنىڭ ىقىلاسىنا يە بولۋ ٷشىن، ٴبارىن ىستەۋگە دايىن بولدى، ٴتىپتى جالشىسى بولىپ قىزمەت ەتۋگە دە (لۇقا 15:19). يسانىڭ بۇل مىسالى — جاي عانا كوڭىل تولقىتارلىق وقيعا ەمەس. ونداعى پرينسيپتەر اقساقالدارعا اۋىر كۇنا جاساعان ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن انىقتاۋعا كومەكتەسەدى.
16. اقساقالدارعا ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن انىقتاۋ نەگە قيىن؟
16 اقساقالدارعا اۋىر كۇنا جاساعان ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن انىقتاۋ وڭاي ەمەس. ويتكەنى ولار ونىڭ جۇرەگىن وقي المايدى. سوندىقتان ونىڭ ٸس-ارەكەتتەرىنە قارايدى. اقساقالدار ول ادامنىڭ كۇناسىنا دەگەن كوزقاراسى وزگەرگەنىن وسىلاي بىلەدى. كەي جاعدايدا ادام وتە سوراقى كۇنا جاساعاندىقتان، اقساقالدار ونىڭ شىن وكىنگەنىنە سەنىمسىز بولۋى مۇمكىن.
17. ا) ادامنىڭ تەك قايعىرعانىنا قاراپ شىن وكىندى دەۋگە بولا ما؟ مىسال كەلتىرىڭىز. ٵ) قورىنتتىقتارعا 2-حات 7:11 گە ساي، شىن وكىنگەن ادام نە ىستەۋ كەرەك؟
17 مىناداي مىسالدى قاراستىرايىق: ٴبىر ەر باۋىرلاس جىلدار بويى ازعىندىق جاسايدى جانە ول كومەك ىزدەۋدىڭ ورنىنا، بۇل ٸسىن ايەلىنەن، دوستارىنان، اقساقالداردان جاسىرادى. ٴبىراق ٴبىر كۇنى كۇناسى اشىلىپ قالادى. سول كەزدە ول كۇناسىن مويىنداپ، قاتتى وكىنىپ جاتقانداي بولادى. ٴبىراق اقساقالدار ونىڭ قايعىرعانىنا عانا نازار اۋدارمايدى. ويتكەنى ەر باۋىرلاس ٴبىر ساتتىك السىزدىككە بەرىلىپ، كۇنا جاساپ قويعان جوق. ول جىلدار بويى وسىمەن اينالىسىپ كەلدى. ونىڭ ۇستىنە، ول كۇناسىن ٶزى كەلىپ مويىنداعان جوق. اقساقالدار بۇل جايلى وزگە ادامنان ٴبىلدى. اقساقالدار كۇنا جاساعان ادامنىڭ كوزقاراسىنىڭ، سەزىمدەرىنىڭ، ٴجۇرىس-تۇرىسىنىڭ وزگەرگەنىن انىق كورۋلەرى كەرەك (قورىنتتىقتارعا 2-حات 7:11 وقىڭىز). ٴبىراق بۇعان ٴبىراز ۋاقىت كەتۋى مۇمكىن. سوندىقتان الگى باۋىرلاس ٴبىرشاما ۋاقىتقا قاۋىمنان شىعارىلۋى ابدەن مۇمكىن (قور. 1-ح. 5:11—13؛ 6:9، 10).
18. قاۋىمنان شىعارىلعان ادامنىڭ كۇناسىنا شىن وكىنەتىنى نەدەن كورىنەدى جانە مۇنىڭ ناتيجەسى قانداي بولادى؟
18 قاۋىمنان شىعارىلعان ادام شىن وكىنسە، ول كەزدەسۋلەردەن قالمايدى. اقساقالداردىڭ كەڭەسىنە قۇلاق اسىپ، ٴجيى دۇعا ەتەدى جانە ۇزبەي كيەلى كىتاپتى زەرتتەيدى. سونداي-اق كۇناعا اپارعان جاعدايلاردان بارىنشا اۋلاق جۇرەدى. ول ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىن قالپىنا كەلتىرۋ ٷشىن بار كۇشىن سالسا، ەحوبا ونى كەشىرەتىنى جانە ونىڭ قاۋىمعا قايتا قابىلداناتىنى ٴسوزسىز. ٴبىراق اقساقالدار ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن انىقتاعاندا، ٵر جاعدايدى جەكە قاراستىرادى جانە قاتال سوتتاۋدان اۋلاق بولادى.
19. شىن وكىنۋگە نە جاتادى؟ (ەزەكيەل 33:14—16).
19 جوعارىدان بىلگەنىمىزدەي، ادامنىڭ اۋىر كۇنا جاساعانىنا وكىنەتىنىن ايتقانى جەتكىلىكسىز. شىن وكىنەتىن ادام وي قالپى مەن جۇرەگىن تۇزەتىپ، ونى ٸس-ارەكەتىمەن كورسەتەدى. ول كۇنا جولىن تاستاپ، قايتادان ەحوبانىڭ جولىمەن جۇرە باستايدى (ەزەكيەل 33:14—16 وقىڭىز). ونىڭ بار ماقساتى، بار ۋايىمى ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىن تۇزەۋ بولۋ كەرەك.
كۇنا جاساعاندارعا وكىنۋگە كومەكتەسەيىك
20، 21. اۋىر كۇنا جاساعان ادامعا قالاي كومەكتەسسەك بولادى؟
20 يسانىڭ جەرگە كەلگەندەگى ماڭىزدى ماقساتتارىنىڭ ٴبىرى — «كۇناكارلاردى وكىنۋگە شاقىرۋ» بولعان (لۇقا 5:32). وعان ٴبىز دە ەلىكتەي الامىز. مىسالى، جاقىن دوسىمىز اۋىر كۇنا جاساعانىن بىلسەك، نە ىستەسەك بولادى؟
21 دوسىمىزدىڭ ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىنا قاۋىپ ٴتونىپ تۇر. سوندىقتان ونىڭ كۇناسىن جاسىرۋعا تىرىسپايمىز. ويتكەنى بۇل دوسىمىزعا جاقسىلىق الىپ كەلمەيدى، ٵرى ەحوبا كوكتەن كورىپ تۇرعاندىقتان، ول ٴبارىبىر ٴبىر كۇنى اشىلادى (ناق. س. 5:21، 22؛ 28:13). دوسىمىزعا كومەكتەسۋ ٷشىن ونى اقساقالداردان كومەك سۇراۋعا تالپىندىرايىق. ال ەگەر قۇلاق اسپاسا، اقساقالدارعا ٶزىمىز بارىپ ايتايىق.
22. كەلەسى ماقالا نە جايىندا؟
22 اقساقالدار ۇزاق ۋاقىتتان بەرى كۇناعا بەلشەسىنەن باتىپ كەلگەن ادامدى قاۋىمنان شىعارسا، مۇنى قالاي قابىلداۋىمىز كەرەك؟ بۇل ولاردىڭ مەيىرىمسىز سوتتاعانىن بىلدىرە مە؟ كەلەسى ماقالادا ەحوبانىڭ مەيىرىمدىلىكپەن جونگە سالاتىنى جايىندا كوبىرەك بىلەمىز. سونداي-اق وعان قالاي ەلىكتەي الاتىنىمىزدى دا قاراستىرامىز.
103-ٵن باعۋشىلار — قۇدايدىڭ سيى
^ 5-ابزاس ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن نەدەن كورۋگە بولادى؟ بۇنى ٴبىلۋ ٷشىن احاب پاتشا مەن ماناسا پاتشانىڭ جانە يسانىڭ اداسقان ۇل جايلى ايتقان مىسالىن قاراستىرامىز. سونداي-اق اقساقالدار اۋىر كۇنا جاساعان ادامنىڭ شىن وكىنگەنىن قالاي بىلە الاتىنىن تالقىلايمىز.
^ 60-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: اشۋعا بۋلىققان احاب پاتشا ەحوبانىڭ پايعامبارى ميحايانى تۇرمەگە جابۋدى بۇيىردى.
^ 62-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: ماناسا پاتشا عيباداتحاناداعى ٶزى ورناتقان مۇسىندەردى جويۋعا بۇيرىق بەردى.
^ 64-ابزاس سۋرەت سيپاتتاماسى: ۇزاق جول ٴجۇرىپ ابدەن شارشاعان جاس جىگىت ٷيىن الىستان كورىپ، كوڭىلى جاي تاپتى.
