Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

KISHINTE KYA KWIFUNDA 40

Le Kwisāsa kwa Bine Kushintulula Bika?

Le Kwisāsa kwa Bine Kushintulula Bika?

“Naidile kwita babipya-mambo amba besāse.”​—LUKA 5:32.

LWIMBO 36 Tulamanga Mityima Yetu

BIDI MU KISHINTE *

1-2. Le balopwe babidi bādi beshile namani, ne i bipangujo’ka byotusa kulondolola?

TWISAMBILEI bidi pa balopwe babidi bāikele’ko mu kitatyi kya kala. Umo wādi ubikele pa bisaka dikumi bya bulopwe bwa Isalela; mukwabo nandi pa bisaka bibidi bya bulopwe bwa Yuda. Nansha byobāikele’ko mu bitatyi bishile, bādi beifwane mu bintu bivule. Bano balopwe bonso babidi bātombokēle Yehova ne kulengeja bantu balonge bubi. Bonso bātōtele bilezaleza ne kwipaya bantu. Inoko bano bantu babidi bādi beshile mu bintu bikwabo. Umo wāendelele kulonga bibi kufika ne byaāfwile, ino mukwabo nandi wēsāshile kupwa bāmulekela bubi bwandi. Le abo bene i bāni?

2 I ba Ahaba mulopwe wa Isalela, ne Manase mulopwe wa Yuda. Kwishila kwādi kwishidile bano bantu babidi kubwanya kwitufundija bintu bivule mu mwanda utala kwisāsa. (Bil. 17:30; Loma 3:23) Le kwisāsa kushintulula bika, ne tukalombola’ko namani? Tufwaninwe kuyuka mwa kulongela mwanda tusakanga Yehova etulekele shi tubalonga bubi. Pa kutana malondololo a bino bipangujo, tusa kulangulukila pa būmi bwa bano balopwe babidi ne kumona ñeni yotubwanya kuboila ku bimfwa byabo. Kupwa tusa kwisambila pa byāfundije Yesu pa mwanda utala kwisāsa.

ÑENI YOTUBWANYA KUBOILA KU KIMFWA KYA MULOPWE AHABA

3. Le Ahaba wādi mulopwe wa muswelo’ka?

3 Ahaba wādi mulopwe wa busamba-bubidi wa bisaka dikumi bya bulopwe bwa Isalela. Wāsongele Yezebele mwanā mulopwe wa Shidona, muzo wa bupeta wa kungala. Busongi bwabo bwadi bukokeja kupeteja ntanda ya Isalela. Ino kadi bwāonene kipwano kyādi kipwene muzo na Yehova. Yezebele wādi mutōtyi wa Bāla, kadi wālengeje Ahaba akankamike mutōtelo wa munyanji wa kulonga busekese ku tempelo enka ne kulambula bana bu bitapwa. Yezebele paādi mukaja mulopwe, bapolofeto ba Yehova bādi mu kyaka. Wāipaile bapolofeto bavule. (1 Ba. 18:13) Ahaba wādi “mubi mpata ku meso a Yehova kutabuka boba bonso bamubadikidile.” (1 Ba. 16:30) Yehova wādi umwene bilongwa bya Ahaba ne Yezebele. Aye wādi uyukile biyampe byonso byobādi balonga. Inoko pa lusa lwandi, Yehova wātumine mupolofeto Ediya kukadyumuna bantu bandi bashinte mwiendelejo wabo pādi pakidi’ko kitatyi. Ino ba Ahaba ne Yezebele bāpela kumwivwana.

4. Le i mfuto’ka yobādi ba kupa Ahaba, ne wālongele’po namani?

4 Ku mfulo, kitūkijetyima kya Yehova kyāfikile ku mfulo. Wātuma Ediya akalombole ba Ahaba ne Yezebele amba Leza usa kwibapa mfuto. Kisaka kyabo kyonso kyādi kya kwipaibwa. Binenwa bya Ediya byāsense Ahaba! Ino na bya dyese uno muntu wa kibengo ‘wētyepeja.’​—1 Ba. 21:19-29.

Mulopwe Ahaba pa kweleja mupolofeto wa Leza mu kifungo, wālombwele amba kēsāshilepo bya bine (Tala musango 5-6) *

5-6. Le i bika bilombola’mba Ahaba kēsāshilepo bya bine?

5 Nansha Ahaba byāetyepeje mu uno mwanda, ino bintu byaālongele mwenda mafuku byālombwele amba kēsāshilepo bya bine. Kātalwilepo butōtyi bwa Bāla mu bulopwe bwandi. Kadi kākankamikilepo bantu batōte Yehova. Kadi Ahaba wālombwele kubulwa kwisāsa kwandi mu miswelo mikwabo.

6 Mwenda mafuku, Ahaba pawāityile Yehoshafata mulopwe muyampe wa Yuda akamukwashe mu bulwi bwa kulwa na bene Shidea, Yehoshafata wāmunena bakepangule bidi mupolofeto wa Yehova. Dibajinji Ahaba wāpela, wānena’mba: “Kukidi muntu mukwabo kotubwanya kwipangwila Yehova; ino ami mushikilwe, mwanda kashā kanenene bupolofeto buyampe pa mwanda wami, poso’nka bubi.” Nansha nabya, bākepangula mupolofeto Mikaya. Monka mwānenene’kyo Ahaba, muntu wa Leza wālaile bintu bibi padi Ahaba! Ino pa kyaba kya kulomba Yehova amulekele, Ahaba muntu bubi wāeleja mupolofeto mu kifungo. (1 Ba. 22:7-9, 23, 27) Nansha mulopwe byaākutyile mupolofeto wa Yehova mu kifungo, ino kādipo ukokeja kukankaja bupolofeto buleke kufikidila. Ahaba bāmwipaile mu bulwi.​—1 Ba. 22:34-38.

7. Le Yehova wātelele Ahaba namani aye papo ke mufwe?

7 Pādi Ahaba ke mufwe, Yehova wālombwele mwaādi umwena uno muntu. Yehoshafata mulopwe muyampe pa kupanda wājokela ku njibo, Yehova wātumine mupolofeto Yehu akamufunine pa kukwasha’ko Ahaba. Mupolofeto wa Yehova wānenene amba: “Le i mubi ofwaninwe kukwasha, kadi le i boba bashikilwe Yehova bofwaninwe kusanswa?” (2 Bi. 19:1, 2) Pano tulangulukei bidi: Shi Ahaba wēsāshile bya bine, mupolofeto kādipo wa kumutela bu muntu mubi wādi ushikilwe Yehova. Na bubine, nansha shi Ahaba wēalakenye mu ludingo kampanda, ino kēsāshilepo bya bine.

8. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Ahaba mu mwanda utala kwisāsa?

8 Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Ahaba? Pāmusapwidile Ediya amba kisaka kyandi kikafikilwa na kyamalwa, Ahaba wētyepeje dibajinji. Kino i kintu kiyampe kyaālongele. Ino bintu byaālongele mwenda mafuku byālombwele amba kēsāshilepo na mutyima umo. Nanshi kwisāsa kulombanga bivule kupita’ko’tu kwialakanya mu kitatyi kityetye. Pano twisambilei pa kimfwa kikwabo kisa kwitukwasha twivwanije mushintulwila kwisāsa kwa bine.

ÑENI YOTUBWANYA KUBOILA KU KIMFWA KYA MULOPWE MANASE

9. Le Manase wādi mulopwe wa muswelo’ka?

9 Kintu kya myaka tutwa tubidi pa kupita’po, Manase wāikala ke mulopwe wa Yuda. Padi wābipile kutabuka ne Ahaba mwine! Bible unena’mba: “Walonga bibi bya mwiko ku meso a Yehova, mwanda wa kumusanshija.” (2 Bi. 33:1-9) Manase wāubakile bisōkelo bya baleza ba bajentaila, wātūla’nka ne mu tempelo ijila nkishi musōnge wa kipanda kikola​—kyādi padi kilezaleza kya leza mukaji wa bumeni! Wālongele bya maleñanya, wābuka lubuko, ne kulonga bya majende. Kadi “wamwangile mashi mangi mpata a kubulwa mambo.” Wāipaile bantu bavule enka ne kupityija “wandi mwana mu mudilo,” bu kitapwa ku baleza ba bubela.​—2 Ba. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Le Yehova wālemunwine Manase namani, ne uno mulopwe wālongele’po namani?

10 Pamo bwa Ahaba, Manase nandi wāpumpwinye na kibengo bidyumu byāmudyumwine Yehova kupityila kudi bapolofeto bandi. Ku mfulo “Yehova webaletela bakata ba kibumbo kya divita kya mulopwe wa Ashidia, bakwata Manase na malobo bamukuta nkano ibidi ya mukuba, bamuselela ku Babiloni.” Kwine’kwa paādi ukutyilwe mu ntanda-bene, mobimwekela Manase wālangulukile bininge. “Wetyepeja bininge ku meso a Leza wa bakulutuba bandi.” Wālongēle’ko enka ne bintu bikwabo. “Waabija Yehova Leza wandi amutōkelwe mutyima.” Bine, Manase “wadi umulomba nyeke.” Uno muntu mubi wāshintyile. Wāshilwile kumona Yehova bu “Leza wandi,” kadi wādi umulomba kitatyi kyonso.​—2 Bi. 33:10-13.

Mulopwe Manase pa kulwa butōtyi bwa bubela, wālombwele amba wēsāshile bya bine (Tala musango 11) *

11. Mungya 2 Bilongwa bya Mafuku 33:15, 16, le Manase wālombwele namani amba wēsāshile bya bine?

11 Mwenda mafuku, Yehova wālondolwele milombelo mivule ya Manase. Kupityila ku bintu byādi bilomba Manase, Leza wāmona’mba wāshinta bya binebine. Yehova wātengelwe na kuzenza kwāmuzenzele Manase, wāmujokejeja pa lupona. Manase wāingidije mikenga yaādi nayo mwanda wa kulombola kwisāsa kwandi kwa binebine. Wālongele bintu kebyālongelepo Ahaba. Wāshintyile mwiendelejo wandi. Wālwile bininge na butōtyi bwa bubela ne kukankamika bantu batōte Yehova. (Tanga 2 Bilongwa bya Mafuku 33:15, 16.) Bine, kino kyādi kilomba bukankamane ne lwitabijo, mwanda Manase wāletele dibajinji kimfwa kibi ku kyandi kisaka, ku bantu ba bulēme, ne ku bantu bandi mu bula bwa myaka mivule. Ino pano mu myaka yandi ya mfulo, Manase wālonga bukomo bwa kupwa makambakano aāletele. Mobimwekela, wāshidile Yoshia wandi munkana kimfwa kiyampe, mwine wāikele ke mulopwe muyampe bininge mwenda mafuku.​—2 Ba. 22:1, 2.

12. Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Manase pa mwanda utala kwisāsa?

12 Le i ñeni’ka yotubwanya kuboila ku kimfwa kya Manase? Wētyepeje ne kulongela’ko bintu bikwabo. Wālombele ne kuzenza bamufwile lusa. Kadi wāshintyile mwiendelejo wandi. Wālongele bukomo bwa kupwa makambakano aāletele, bwa kutōta Yehova ne kukwasha bakwabo nabo bamutōte. Kimfwa kya Manase kipa enka ne bantu balongele bintu bibi mpata lukulupilo. Kino kimfwa kilombola’mba Yehova Leza i “muyampe kadi [kejepo] kulekela.” (Ñim. 86:5) Boba besāsa bya bine babwanya kulekelwa.

13. Leta kimfwa kitukwasha twivwanije mushintulwila kwisāsa.

13 Manase wālongele bivule kupita’ko’tu kwialakanya bitupu pa bubi bwandi. Kino kitufundija kintu kya mvubu pa mwanda utala kwisāsa. Langulukila pa kino kimfwa: Langa’po bidi ubaenda kobatēkanga mikate, ubalombe bakupe mukate. Ino pa kyaba kya kukupa mukate, mwingidi wingila’ko wakupe nkopo wa bukula bwa froma. Le ukasangala? Aa! Ino le ukasangala shi mwingidi’wa wakushintulwila’mba mukate uloñwanga na bukula bwa froma? Ne pano pene kukasangalapo! Mu muswelo umo onka, Yehova usakanga muntu ulongele bubi esāse. Shi muntu ulongele bubi wealakanya pa bubi bwandi, i kintu kiyampe. Kwialakanya i kipindi kikatampe kya kwisāsa, inoko kekubwenepo. Le i bika bikwabo byafwaninwe kulonga? Kudi ñeni mivule yotuboila ku kyelekejo kyāletele Yesu.

MWA KUYUKILA KWISĀSA KWA BINE

Mwana mujimine pa kwilanga, wāendele lwendo lulampe wākajokela ku njibo (Tala musango 14-15) *

14. Le mwana mujimine wa mu lukindi lwa Yesu wālombwele namani kiyukeno kibajinji kya kwisāsa?

14 Yesu wānenene myanda ikankamika ya mwana mujimine, ilembelwe mu Luka 15:11-32. Uno mwana wātombokele shandi, wātaluka ku njibo, wāenda “ku ntanda ya kulampe.” Kwine’kwa wāikala’ko na būmi bwa bya bulongelonge. Ino pa kutanwa’ko na makambakano, wālangulukila bininge pa byaālongele. Wāvuluka būmi buyampe bwaādi nabo ku njibo ya shandi. Monka mwānenene’kyo Yesu, uno mwana ‘wēlangile.’ Wākwata butyibi bwa kujokela kwabo ne kunena shandi amufwile lusa. Kujingulula kwājingulwile uno mwana amba wākwete butyibi bubi kwādi na kamweno. Inoko le kwādi kubwene? Aa. Wādi ufwaninwe kushinta mwiendelejo wandi!

15. Le mwana mujimine wa mu lukindi lwa Yesu wālombwele namani kwisāsa kwa bine?

15 Mwana mujimine wālombwele kwisāsa kwa binebine pa byaālongele. Wāendele lwendo lulampe wākajokela ku njibo. Paāfikile kudi shandi, wānena’mba: “Napi mambo mūlu ne kodi. Nkikifwaninwepo kwitwa bu obe mwana.” (Luka 15:21) Kwisāsa kwa binebine kwa uno mwana kulombola’mba wādi usaka kulongolola kipwano kyandi na Yehova. Kadi wāitabije amba wāsanshije shandi na bilongwa byandi. Kadi wādi musumininwe kulonga bukomo bwa kwitabijibwa monka na shandi, enka ne kwitabija kumonwa na shandi bu muntu wa kaji! (Luka 15:19) Luno lukindi ke māngapo’tu isangaja. Bakulumpe pa kipwilo bafwaninwe kuboila ñeni ku misoñanya idi’mo kitatyi kyobalonga bukomo bwa kuyuka shi mwanabo mu lwitabijo i mwisāse bya bine bubi bukatampe bwalongele.

16. Mwanda waka bakulumpe babwanya padi kukomenwa kuyuka shi muntu i mwisāse bya bine?

16 Kebipēlelangapo bakulumpe kuyuka shi muntu ulongele bubi bukatampe wesāsa bya bine. Mwanda waka? Mwanda bakulumpe kebabwanyapo kuyuka bidi mu mutyima, o mwanda bafwaninwe kulonga bukomo bwa kumona bintu bilombola’mba mwanabo i mufītwe bya binebine pa byaalongele. Kyaba kimo, padi muntu i mulonge bubi bukatampe bininge, bukomenwa bakulumpe besamba nandi kwitabija’mba i mwisāse bya bine.

17. (a) Le i kimfwa’ka kilombola’mba kwialakanya bitupu kekubwenepo pa kulombola kwisāsa kwa binebine? (b) Mungya 2 Bene Kodinda 7:11, le i bika bifwaninwe kulonga muntu wesāsa bya bine?

17 Tulangulukilei’ko bidi pa kimfwa kimo. Tutu umo walongele makoji misunsa mivule kadi mu myaka mivule. Pa kyaba kya kulomba bukwashi, wafya bilongwa byandi bibi kudi wandi mukaji, balunda nandi ne ku bakulumpe. Ku mfulo bubi bwandi bubayukana. Bakulumpe pa kumupa bukamoni bwa bubi bwaalongele, waitabija byaalongele ne kumwekeja bu wealakanya bininge. Le kino kilombola’mba wesāsa? Bakulumpe babandaula uno mwanda kebafwaninwepo kwimanina’nka pa kwialakanya kwandi. Uno muntu kalongelepo bubi dimo kete pa mwanda wa butyibi bubi bwaakwete, ino webulongele myaka na myaka. Uno nonga-bibi kesapwilepo aye mwine, ino i muntu mukwabo walombwele bakulumpe. O mwanda bakulumpe bakasakilwa kumona bintu bilombola’mba milangwe, mumweno ne ngikadila ya kipya-mambo bibashinta. (Tanga 2 Bene Kodinda 7:11.) Padi bikalomba uno muntu kitatyi kilampe pa kushinta. Nansha padi bikalomba kupangwa mu kipwilo mu kitatyi kampanda.​—1 Ko. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Le muntu mupangwe ubwanya kulombola namani kwisāsa kwa binebine, ne i bika bilupukanga’ko?

18 Pa kulombola kwisāsa kwa binebine, yewa mupangwe ufwaninwe kutanwa ku kupwila kitatyi ne kitatyi ne kulonda madingi a bakulumpe a kwikala na kibidiji kya kulombela ne kwifunda. Kadi ukalonga bukomo bwa kuleka kulonga bintu bimutūla pa ditompo dya kulonga bubi monka. Shi alonge bukomo bwa kulumbulula kipwano kyandi na Yehova, ubwanya kukulupila’mba Yehova ukamulekela ne amba bakulumpe bakamujokeja mu kipwilo. Na bubine, kitatyi kibandaula bakulumpe myanda ya nonga-bibi, kebadingakanyangapo myanda yandi na ya bakwabo, kadi kebatyibengapo mambo bukidibukidi.

19. Le kwisāsa kwa bine kulomba bika ne bika? (Ezekyele 33:14-16)

19 Monka motwekimwena, kwisāsa kwa bine kulombanga bivule kupita’ko’tu kwialakanya pa bubi botulongele. Kulomba ne kushinta mulangilo, mumweno ne kulonga bintu bilombola’mba twi besāse. Ko kunena’mba kuleka mwiendelejo mubi ne kukōkela monka misoñanya ya Leza. (Tanga Ezekyele 33:14-16.) Kintu kibajinji kya mvubu kifwaninwe kulonga muntu ulongele bubi i kulongolola kipwano kyandi na Yehova kyonekele.

MWA KUKWASHISHA BABIPYA-MAMBO BESĀSE

20-21. Le i muswelo’ka otubwanya kukwasha muntu ulongele bubi bukatampe?

20 Yesu washintulwile mu kīpi kintu kimo kya mvubu mu mwingilo wandi amba: “Naidile kwita babipya-mambo amba besāse.” (Luka 5:32) Netu tufwaninwe kulonga uno muswelo. Fwatakanya’po shi tubayuka’mba mulunda netu i mulonge bubi bukatampe. Le tufwaninwe kulonga bika?

21 Tukasanshija’tu mulunda netu shi tubafi bubi bwandi. Ketudipo na bukomo bwa kufya bubi mwanda Yehova umwene. (Nki. 5:21, 22; 28:13) Abe ubwanya kukwasha mulunda nobe na kumuvuluja’mba bakulumpe basakanga kumukwasha. Shi mulunda nobe wapele kukesapula ku bakulumpe, abe ufwaninwe kusapwila’mo bakulumpe, ne kino kikalombola’mba usakanga kumukwasha bya binebine. Mwanda kipwano kyandi na Yehova kidi mu kyaka!

22. Le i bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

22 Ino le bikekala namani shi muntu udi na kibidiji kya kulonga bubi kadi ke mulonge’bo kitatyi kilampe, ebiya bakulumpe abakwata butyibi bwa kumupanga? Le kino kilombola’mba kebadipo na lusa? Mu kishinte kilonga’ko, tukesambila’mo pa muswelo ulemununanga Yehova babipya-mambo na lusa, ne pa muswelo otubwanya kumwiula.

LWIMBO 103 Bakumbi​—Bantu bu Byabuntu

^ mus. 5 Kwisāsa kwa bine kulomba bintu bivule kupita’ko’tu kwialakanya pa bubi botwalongele. Kino kishinte kīsambila pa kimfwa kya Mulopwe Ahaba, Mulopwe Manase ne kya mwana mujimine wa mu lukindi lwa Yesu, mwanda wa kwitukwasha twivwanije mushintulwila kwisāsa kwa bine. Kadi kisa kwisambila pa bintu bifwaninwe kuta’ko bakulumpe mutyima kitatyi kyobabandaula kwisāsa kwa mwanetu mu lwitabijo ulongele bubi bukatampe.

^ mus. 60 NSHINTULWILO YA BIFWATULO: Mulopwe Ahaba usoñanya balami na bulobo bakele Mikaya mupolofeto wa Yehova mu kifungo.

^ mus. 62 NSHINTULWILO YA BIFWATULO: Mulopwe Manase unena bengidi bonakanye bankishi baātūdile mu tempelo.

^ mus. 64 NSHINTULWILO YA BIFWATULO: Mwana mujimine mukōke pa kupwa kwenda lwendo lulampe, ino waivwana bukomo paamona njibo yabo dya kulampe.