Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

CHIBAABA CHAKUDIZA 40

Kubalumuka Chikupu Mumuchima Kwatalisha Mudihi?

Kubalumuka Chikupu Mumuchima Kwatalisha Mudihi?

“Ami nenzi nakutambika akwanshidi kulonda abalumuki munyichima yawu.”—LUKA 5:32.

KAMINA 36 Tuhembenu Nyichima Yetu

NSAÑU YIDI MUCHIBAABA *

1-2. Chaambwinyi chadiña hadi anyanta ayedi, nawa malwihwinyi itukwakula?

TUHANJEKENU hadi anyanta ayedi adiñaku mumpinji yakunyima. Wumu wayuulileña wanta wanyitaña 10 yawaIsarela; mukwawu wayuulileña wanta wanyitaña yiyedi yawaYuda. Hela chakwila adiñaku mumpinji yambuka, ilaña elili yuma yoyimu. Wejima wawu adikañili naYehova nawa aletesheli antu jaNzambi kwila nshidi. Wejima wawu adifukwileña kudi anzambi akutwamba nawa adiña akwakujahana. Hela chochu, hadi awa amayala ayedi hadiña chaambu. Wumu watwalekelihu kukoña nshidi sampu nichafwiliyi ilaña mukwawu wabalumukili nawa amwanakeneni yiluwa yakoñeliyi. Adiñanyi wenawa?

2 Majina awu adiña Ahabi, mwanta wawaIsarela niManase, mwanta wawaYuda. Chaambu chadiña hadi awa amayala ayedi chinateli kutudizisha yuma yalema chikupu kutalisha hakubalumuka. (Yilw. 17:30; Rom. 3:23) Kubalumuka kwatalisha mudihi, nawa tunateli kumwekesha ñahi netu tunabalumuki? Twatela kwiluka ñakwilu muloña tunakukeña Yehova yatwanakeneña neyi tunavulumuni. Hakwila tuwani ñakwilu yanawa malwihu, tukuhanjeka hachihandilu chanawa anyanta ayedi niyuma yitunateli kudizila kuyuma yeliliwu. Nkumininaku, tukuhanjeka hamazu ahosheliyi Yesu kutalisha hakubalumuka.

YUMA YITUNATELI KUDIZILA KUDI MWANTA AHABI

3. Ahabi wadiña mwanta wamuchidinyi?

3 Ahabi diyi wadiña mwanta wamu 7 wawanta wanyitaña 10 yawaIsarela. Wasumbwili Yezebeli, mwana kamwanta Sidoni, muza wadiña waheta chikupu kukabeta kakuchimunswa. Iwu wulu watela waleteli maheta chikupu mumpata yawaIsarela. Ilaña ichi chuma chaletesheli cheñi muza wawaIsarela kumuvulumuna chikupu Yehova. Chumichi chafumini hamuloña wakwila Yezebeli wadifukwileña kudi Bayali, nawa wamuletesheli Ahabi kutandisha kudifukula kwatama muIsarela kwabombelelimu kwila wuvumbi hatembeli nikulambula anyana. Chineli Yezebeli diyi wadiña mwadi atuprofwetu twaYehova ejima adiña mukukala. Wayijahili amavulu. (1 Anya. 18:13) Ahabi yomweni “welili chatama kumesu aYehova chakubadika asambilili ejima.” (1 Anya. 16:30) Yehova wadiwili wanyi yuma yelileñayi Ahabi niYezebeli. Welukili yuma yejima yelileñawu. Muloña waluwi lwindi, Yehova watemesheli kaprofwetu Elija kulonda yasoñamishi antu jindi kulonda ahimpi henohu kuchidi mpinji. Ilaña Ahabi naYezebeli akaanini kutiyilila.

4. Yehova wahosheli nindi wukumubabesha ñahi Ahabi nawa Ahabi welili ñahi?

4 Nkumininaku, mpinji yashikilili yafuukwiliyi Yehova kwilahu chuma. Yehova wamutemesheli kaprofwetu Elija kulonda yamuleji Ahabi niYezebeli nindi wukuyibabesha. Wamulejeli nindi chisaka chindi chejima akachijilumuna. Awa mazu aElija amuneñesheli Ahabi. Ilaña, iwu iyala wadivwimba wenjili ‘nakudizoza.’—1 Anya. 21:19-29.

Mwanta Ahabi wamwekesheli nindi wabalumukili chikupu mumuchima wanyi chashiliyi kaprofwetu kaNzambi mukaleya (Talenu maparagilafu 5-6) *

5-6. Chumanyi chinakumwekesha nawu Ahabi habalumukili chikupu mumuchimaku?

5 Hela chakwila Ahabi wadizozeli hayina mpinji, yuma yeliliyi mukuhita kwampinji yamwekesheli nawu wabalumukili wanyi. Hafumishili kudifukula kwaBayali muwanta windiku. Nawa hakolesheli antu kudifukula kudi Yehovaku. Yuma yikwawu yeliliyi Ahabi yamwekeshaña nawu wabalumukili wanyi.

6 Chimwahitili mpinji, chelili Ahabi yamutambiki Mwanta wamuwahi wawaYuda Yehoshafwati kuya nakumukwashaku kuzuña njita nawaAshuri, Yehoshafwati wahosheli nindi asambili ntahi kwihula kaprofwetu kaYehova. Hakusambila, Ahabi wakaanini iyi yitoñojoka nakuhosha nindi: “Kwashala muntu wumu kutukumwihwila Yehova . . . Hinamukeña kwamuku; muloña hamprofwetelaña yayiwahuku chiña yatama hohu.” Hela chochu, amwihwili kaprofwetu Mikaya. Mwahosheliyi Ahabi mwadiña dimu, kaprofwetu kaNzambi wahosheli nindi yuma yatama yikamumwekena Ahabi. Chatela yabalumuki mumuchima nakumulomba Yehova kulonda yamwanakeni, iwu mwanta watama Ahabi wamushili iwu kaprofwetu mukaleya. (1 Anya. 22:7-9, 23, 27) Hela chakwila mwanta wamushili kaprofwetu kaYehova mukaleya, hakañesheli iwu wuprofwetu kushikijewaku. Hanjita yalondelelihu, Ahabi amujahili.—1 Anya. 22:34-38.

7. Yehova wamulumbulwili ñahi Ahabi hanyima yakwila nafwi dehi?

7 Chelili Ahabi nafwi dehi, Yehova wamwekesheli chamumweneñayi iwu iyala. Chelili Mwanta wamuwahi Yehoshafwati yafunti kumukala wawu chiwahi, Yehova wamutemesheleli kaprofwetu Yehu kuya nakumuleja nindi waluwañesheli hakumukwasha mwanta watama Ahabi. Kaprofwetu kaYehova wahosheli nindi: “Eyi wukwashi atama wukeñi ahela Yehova?” (2 Kushi. 19:1, 2) Talenu chumichi: Neyi Ahabi wabalumukili chikupu mumuchima, kaprofwetu kaYehova hadi kumutena nindi iyala watama wamuhela Yehovaku. Chakadi nikujina, hela chakwila wamwekesheli nindi naneñi, habalumukili chikupu mumuchimaku.

8. Yumanyi yitunakudizila kudi Ahabi kutalisha hakubalumuka chikupu mumuchima?

8 Yumanyi yitunateli kudizila kudi Ahabi? Chelili Elija yamuleji Ahabi nindi chisaka chindi akachibabesha, Ahabi wadizozeli. Welili chuma chachiwahi. Ilaña yuma yeliliyi mukuhita kwampinji yamwekesheli nawu habalumukili chikupu mumuchimaku. Dichi, mukubalumuka mwabombela yuma yayivulu kubadika kuneña hohu hayuma yituneli. Ichi tutalenu hachakutalilahu chikwawu chikutukwasha kwiluka mwatalisha kubalumuka chikupu mumuchima.

YUMA YITUNAKUDIZILA KUYUMA YELILIYI MWANTA MANASE

9. Manase wadiña mwanta wamuchidinyi?

9 Chimwahitili yaaka 200, Manase wekalili mwanta wawaYuda. Nshidi yakoñeliyi hadaha yabadikili niyaAhabi. Bayibolu yahosha nayu: “Welilaña yatama yayivulu kumesu aYehova kulonda amuvuloki azuwi.” (2 Kushi. 33:1-9) Manase watuñili tumeña twawanzambi akutwamba nawa welili chifwikija chakubaza chamukishi wakusoña hadaha chemeneneñaku kudifukula kwawuvumbi nawa wachishili mutembeli yajila yaYehova. Wahoñeleña natutumbwa, wasansileña nyiseñu, nawa wadiña wapanda. Cheñi, “wapwekesheli mashi awantu amavulu nankashi akadi nyiloña.” Wajahili antu amavulu “wahitishili anyanindi mukesi” hakuyilambula kudi anzambi akutwamba.—2 Anya. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Yehova wamubabesheli ñahi Manase, nawa iwu mwanta welili ñahi?

10 Neyi chochadiñayi Ahabi, Manase niyena wakaanineña mwamufumbileñawu kudi Yehova kuhitila mudi atuprofwetu twindi. Nkumininaku, “Yehova hakuyiletela [aYuda] akulumpi anjita amwanta wakuAshuri hiyakumukwata Manase namalonda hiyakumukasa mumaleñi hiyakumutwala kuBabiloni.” Hampinji yamukasiliwu mukaleya muBabiloni, chinamwekani neyi Manase watoñojokelihu chikupu hayuma yeliliyi. “Hakudizoza nankashi kumesu aNzambi yawankakulula jindi.” Welili yuma yikwawu cheñi. “Wamulembeleleli Yehova Nzambi yindi.” Dichi, Manase “watwalekelihu kulomba kudi Yena.” Iwu iyala watama wahimpileña. Watachikili kumumona Yehova nindi “hiNzambi yindi,” nawa wamulombeleña mpinji yejima.—2 Kushi. 33:10-13.

Manase wamwekesheli nindi wabalumukili chikupu mumuchima chafumishiliyi kudifukula kwakutwamba (Talenu paragilafu 11) *

11. Kwesekeja na 2 Kushindulula 33:15, 16, Manase wamwekesheli ñahi nindi wabalumukili chikupu?

11 Mukuhita kwampinji, Yehova wakwili kulomba kwaManase. Wamweni nindi iwu iyala nahimpi, neyi chamwekesheliyi mukulomba kwindi. Yehova wamutiyili Manase chalombeliyi nindi yamwanakeni nawa wamufuntishili cheñi hawanta. Manase wazatili nañovu kulonda yamwekeshi nindi wabalumukili chikupu. Welili chuma chabuliliyi kwilayi Ahabi. Wahimpili yilwilu yindi. Wakaanini kudifukula kwakutwamba nawa walejeli antu nindi adifukuleña kudi Yehova. (Tañenu 2 Kushindulula 33:15, 16.) Chakeñekeleña kwikala wahamuka nawa wukweti chikuhwelelu, muloña Manase diyi waluwañesheli chisaka chindi, ayilolu, niantu jindi hadi yaaka yayivulu. Ilaña chelili nashinakaji dehi, Manase watachikili kuwahisha yuma. Chinamwekani neyi diyi wamukwashili mwijikulwindi Yosiya, wenjili nakwikala mwanta wamuwahi.—2 Anya. 22:1, 2.

12. Chumanyi chitunakudizila kuchuma cheliliyi Manase kutalisha hakubalumuka chikupu mumuchima?

12 Yumanyi yitunateli kudizila kudi Manase? Wadizozeli nawa welili yuma yayivulu. Walombeli nawa walembeli nindi amwanakeni. Wahimpili yilwilu yindi. Wazatili nañovu kulonda yamanishi kukala kwaleteliyi, watachikili kudifukula kudi Yehova nawa wayikwashili antu kwila chuma chochimu. Chuma cheliliyi Manase chinateli kukwasha antu anakoñi nshidi chikupu. Chuma chamumwekeneni Manase chinakumwekesha nawu Yehova Nzambi ‘wamuwahi nawa waanakenaña.’ (Mas. 86:5) Yehova wukuyanakena antu anabalumuki chikupu.

13. Hanenu chakutalilahu chikutukwasha kwiluka yuma yalema kutalisha hakubalumuka.

13 Manase welili yuma yayivulu kubadika kutiya hohu kutama hanshidi jakoñeliyi. Chumichi chatudizishaña chuma chalema chikupu kutalisha hakubalumuka chikupu mumuchima. Talenu ichi chakutalilahu: Munayi kwatuñañawu mankendi. Nawa mwila nenu ayinki dinkendi, chatela ayinki dinkendi, mukwakulandisha hakuyinka iteta. Komana mukutiya kuwaha? Inehi. Komana chikuyikwasha neyi mukwakulandisha yayileja nindi iteta didazatishañawu hakutuña nachu dinkendi? Akayi mwani. Munjila yoyimu, Yehova wakeñaña akwanshidi kubalumuka chikupu. Neyi mukwanshidi yatiya kutama nanshidi yinakoñiyi, hichuma chachiwahi. Iku kutiya kutama dichuma chikuletesha yabalumuki, ilaña watela kwilahu yuma yikwawu. Yumanyi yikwawu yatela kwilayi? Twadizilañaku yuma yayivulu kuchishimu chashimwiniyi Yesu.

KWILUKA MWATALISHA KUBALUMUKA CHIKUPU

Mwana wajimbeli chatachikiliyi kutoñojoka chiwahi, wendeli lwendu lwalulehi nakufunta kumukala wawu (Talenu maparagilafu 14-15) *

14. Muchishimu chaYesu, mwana wajimbeli wamwekesheli ñahi nindi nabalumuki?

14 Yesu washimwini nsañu yamwana wajimbeli yekala haLuka 15:11-32. Mukwenzi weyala wadikañili natata yindi, wafumini hetala, nawa wayili “kwituña dakwakulehi.” Watachikili kushakama chihandilu chatama. Chihandilu chichatachikili kumukalila, watachikili kutoñojoka hayuma yeliliyi. Wenjili nakwiluka nindi washakamineña chiwahi hadiñayi kwitala datata yindi. Neyi chahosheliyi Yesu, iwu mukwenzi weyala watachikili cheñi “kutoñojoka chiwahi.” Wafuukwilihu kufunta kwitala nakumulomba tata yindi nindi yamwanakeni. Chadiña chalema muloña iwu mwana welukili nindi waluwañesheli nankashi. Wateleli kuhimpa yilwilu yindi kubadika kwiluka hohu nawu waluwañesheli.

15. Mwana wajimbeli wamuchishimu chaYesu wamwekesheli ñahi nindi wabalumukili chikupu mumuchima?

15 Mwana wajimbeli wamwekesheli nindi wabalumukili chikupu mumuchima hayuma yeliliyi. Wendeli lwendu lwalulehi nakufunta kumukala wawu. Chashikiliyi kudi tata yindi wahosheli nindi: “Tata, navulumuni kudi Nzambi mwiwulu nikudi eyi. Ami hinnateleli kuntena cheñi neyi nimwaneyiku.” (Luka 15:21) Iwu mukwenzi weyala chadanakeneniyi chakufuma hamuchima wamwekesheli nindi wakeñeleña kuwahisha wubwambu windi naYehova. Welukili cheñi nindi wamuneñesheli tata yindi nayuma yeliliyi. Nawa wazatili nañovu kulonda tata yindi yamukeñi cheñi, chakwila wetejeli nindi amwilishi yekali tuhu neyi wumu wahadi akwakukalakala atata yindi. (Luka 15:19) Ichi chishimu, hinsañu yakutiyisha hohu kuwahaku. Iyi nsañu yinateli kuyikwasha akulumpi kwiluka neyi muntu wunakoñi nshidi yeneni nabalumuki chikupu mumuchima hela nehi.

16. Muloñadi chichinateli kuyikalila akulumpi kwiluka neyi chakwila muntu nabalumuki chikupu mumuchima?

16 Chapela wanyi akulumpi kwiluka neyi chakwila muntu wunakoñi nshidi nabalumuki chikupu mumuchima. Muloñadi? Muloña akulumpi hiyamonaña mumuchima wamuntuku, azataña nañovu kulonda awani wunsahu wunakumwekesha nawu manakwawu welileña yuma yatama nahimpi chikupu. Mpinji yikwawu, muntu nateli kuvulumuna chikupu chakwila akulumpi anakuhanjeka nindi chinateli kuyikalila kwiteja nawu nabalumuki chikupu mumuchima.

17. (a) Chakutalilahwinyi chinakumwekesha nawu muntu hanateli kubalumuka chikupuku hela chakwila namwekeshi nindi nabalumuki? (b) Neyi chinalumbululiwu ha 2 AKorinda 7:11, chumanyi chatela kwilayi muntu wunabalumuki chikupu?

17 Talenu ichi chakutalilahu. Manakwetu neli wuvumbi hadi yaaka yayivulu. Chatela yalombi wukwashu, ilaña yena namusweki ñodindi, amabwambu jindi niakulumpi nshidi yakoñeliyi. Nkumininaku, anamusololi. Chinamulejiwu akulumpi nawu akweti wunsahu wunakumwekesha nawu welili wuvumbi neteji yuma yeliliyi nawa namwekeshi nikumwekesha nindi naneñi. Komana ichi chinatalishi mukwila nawu nabalumuki? Inehi. Akulumpi anakutala haniwu muloña atela kuzata nañovu kulonda amoni yuma yikwawu kubadika hohu hachineñi chinakumwekeshayi. Iwu iyala havulumwini hohu kamu hamuloña wakufuukula mwaluwaku ilaña wavulumwini hadi yaaka yayivulu. Henjili nakudishimuna yomweniku, ilaña amusolweli chakumusolola. Akulumpi atela kumona wunsahu wunakumwekesha nawu iwu iyala nahimpi chikupu, muyitoñojoka, chinakutiyayi niyilwilu yindi. (Tañenu 2 AKorinda 7:11.) Hanateli kuhita mpinji hakwila nawu iwu iyala yekali nayilwilu yikumwekesha nawu nahimpi chikupu. Neyi chinatwesheki anateli nikumuhaña muchipompelu mukuhita kwampinji.—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Muntu ahañawu nateli kumwekesha ñahi nindi nabalumuki chikupu, nawa chumanyi chikufumamu?

18 Hakwila yamwekeshi nindi nabalumuki chikupu, muntu anahañiwu watela kuyaña nakupompa mpinji yejima nikulondelaña kufumba kwawakulumpi kwakulomba mpinji yejima nikudiza Bayibolu. Wukutondolwelaña yuma yamuletesheli kuvulumuna. Neyi yazata nañovu nakuwahisha wubwambu windi naYehova, watela kwiluka chikupu nindi Yehova wukumwanakena nawa akulumpi akumufuntisha muchipompelu. Neyi akulumpi anakushinshika kulonda amoni neyi muntu nabalumuki chikupu mumuchima, atela kwiluka nawu muloña himuloña wunambuki nawa atela kusompa muloña wejima nakashinshi.

19. Mukubalumuka chikupu mwabombela yumanyi? (Ezekeli 33:14-16)

19 Neyi chitunadizi, mukubalumuka chikupu mwabombela yuma yayivulu. Kubadika kuhosha hohu netu añanakeniku neyi tunakoñi nshidi. Munabombeli kuleka yilwilu yatama nikutachika kwovwahila nshimbi jaYehova. (Tañenu Ezekeli 33:14-16.) Chuma chatela kwilayi muntu wunavulumuni hikwikala cheñi nawubwambu wawuwahi naYehova Nzambi.

KWASHENU AKWANSHIDI ABALUMUKI

20-21. Tunateli kukwasha ñahi muntu wunakoñi nshidi?

20 Yesu walumbulwili chuma chikwawu chalema hamudimu windi chahosheliyi nindi: “Ami nenzi nakutambika akwanshidi kulonda abalumuki munyichima yawu.” (Luka 5:32) Ninetu dichuma chitwatela kufwilaña kwila. Hanu dinu, tukwila ñahi neyi twiluka netu ibwambu detu nakoñi nshidi?

21 Neyi tukusweka nshidi jindi tunakumukwasha wanyi. Kwila tutwesha kusweka nshidi yindi nehi muloña Yehova nakumona. (Yish. 5:21, 22; 28:13) Munateli kukwasha ibwambu denu neyi mumuleja nenu yaku kudi akulumpi akukwashi. Neyi mukwenu nakaani kuyileja, yenu muyileji akulumpi hanoyu nsañu nakumwekesha nenu munakukeña kumukwasha chikupu mukwenu. Muloña neyi wukushimuna wanyi wubwambu windi naYehova wunateli kumana.

22. Yumanyi yitukahanjekahu muchibaaba chinalondelihu?

22 Indochu neyi muntu nakoñi nshidi hadi mpinji yayilehi nawa akulumpi afuukulahu kumuhaña muchipompelu? Komana chumichi chinatalishi mukwila nawu amutiyila wanyi luwi? Muchibaaba chinalondelihu, tukahanjeka Yehova chamwekeshañayi luwi hakubabesha antu anavulumuni nichitunateli kumwimbujola.

KAMINA 103 Atubiña hiYawaana Mudi Antu

^ para. 5 Mukubalumuka chikupu mwabombela yuma yayivulu kubadika kuhosha hohu nawu añanakeni hayiluwa yinakoñi. Achinu chibaaba, chikutukwasha kwiluka mwatalisha kubalumuka chikupu mumuchima nawa tukuhanjeka hadi Mwanta Ahabi, Mwanta Manase nimwana wajimbeli wamuchishimu chaYesu. Chikushimuna cheñi yuma yatela kwilawu akulumpi neyi anakufuukula nsañu yamanakwetu hela muhela wunakoñi nshidi kulonda amoni neyi chakwila nabalumuki hela nehi.

^ para. 60 KULUMBULULA MWEVULU: Mwanta Ahabi nazuwi nawa nakuleja anhembi jindi kusenda kaprofwetu kaYehova Mikaya kulonda amushi mukaleya.

^ para. 62 KULUMBULULA MWEVULU: Mwanta Manase nakuleja akwakukalakala kulonda ayi nakufumpola yifwikija yashiliyi mutembeli.

^ para. 64 KULUMBULULA MWEVULU: Mwana wajimbeli nazeyi hanyima yakwenda lwendu lwalulehi, nawa natiyi kuwaha hakumona mukala wawu iku wudi hahalehi.