Skip to content

Skip to table of contents

LYASI LYA KUSAMBILILA LYA 40

Kulapila kwa Kisinka Kuli na Mana ki?

Kulapila kwa Kisinka Kuli na Mana ki?

“Naaiziile kukuuta ba bibalo [ba mazaambi] kuti balapile.”​—LUK. 5:32.

LWIMBO 36 (Lwa Kiswahili) Tusuunge Mutima Weetu

KIFUPI KYA LYASI *

1-2. Bamakolo babili baali bapuseene siani, kabili tuli kulondoluela biipuzio ki?

KANSI, tulondolole palua bamakolo babili baaikeele mu nsita ya kale. Umopo waali wateeka mu makabila likumi mu bukolo bwa Israeli, ni ungepo waali wateeka mu makabila abili mu bukolo bwa Yuda. Anzia kine baaikeele mu musita wapuseene, baakitile bintu bingi byapaleene. Baaba bamakolo bonse baasaangukile kuli Yehova ni kulengia bantu bengi ba mu bukolo bwabo baponene mu lizaambi. Bonse babili baaponeene mu kilubo kya kupupa baleeza ba bufi ni kwaluka bangipaani. Anzia evio, babo balalume babili baali bapuseene. Umopo waatwaliliile kukita bilubo mpaka kufua kwakue, inzi ungepo waalapiile ni kweleelua bintu bibiipile byaakitile. Babo bamakolo ni baani?

2 Kubanga kwali Ahabu likolo wa Israeli, ni Manase likolo wa Yuda. Kupusana kuli pakati ka babo balalume babili kunti kwatusambilizia bintu bingi palua kintu kya mana saana, i kulanda palua kulapila. (Miil Bat. 17:30; Bar. 3:23) Kulapila kuli na mana ki, kabili kuli kwalangililua siani? Tupalile kumana byasuko bya bebio biipuzio paantu tutonene Yehova atweleele kine twakita lizaambi. Eevi tupate byasuko bya bebio biipuzio, tutoosie mifuano ya babo bamakolo babili, kabili tumone bintu bituli kuviinda kusambilila kupitila mifuano yabo. Kisia tuli kumona bintu byaasambiliziizie Yesu palua kulapila.

KUNTI TWASAMBILILA KI KUPITILA MUFUANO WAKUE LIKOLO AHABU?

3. Likolo Ahabu waali muntu wa namuna ki?

3 Ahabu abanga wali likolo wa saba, mu bukolo bwa makabila likumi bwa Israeli. Waaupile Yezebeli muana mwanakazi, mwina likolo wa Sidoni, ntundu ibanga yanoonkele ya ku nkungua (kaskazini). Paantu Ahabu waamuupile Yezebeli, kipalile Baisraeli waalukile ni fuasi ikata ya kupata nfalanga. Kuupana kooko, kwaalengiizie ntundu ya Israeli ikile kumukitila Yehova mazaambi. Yezebeli abanga wapupa leeza waali wakuutua Baali, kabili waamukinkiziizie ni Ahabu akoonke loolo lupupo lwa bufi lwaali lwabiikile mukati kukita bukambue mu ekalu, ni kufumia baana eevi baaluke ngeleelo. Musita Yezebeli lwabanga waali muka likolo, bakabika bonse bakue Yehova babanga baali mu buavia. Waaipaile bakabika bengi pakati kabo. (1 Mak. 18:13) Ahabu muine “waakitile bintu byakilile kubiipa pa menso akue Yehova kuliko baalia bonse baamutangiliile.” (1 Mak. 16:30) Yehova abanga wamwene bintu byaali byakita ba Ahabu ni Yezebeli. Waali wamanine byonse bibaali bakita. Inzi, kupitila nkumbu yakue, Yehova waatumine kabika Eliya eevi kusoka bantu Bakue baalulule lwendo lwabo musita wakisieleko. Inzi ba Ahabu ni Yezebeli baakeene kunvua.

4. Yehova waalandile nangue wakaba kumulapizia siani Ahabu, kabili ozu likolo waakitile siani?

4 Kupuako, kupembelela kwakue Yehova kwaafikile ku mpela. Yehova waamutumine Eliya aye amulande Ahabu ni Yezebeli nangue wakaba kubalapizia. Lupua lwabo lonse lubanga lwali lwa kwipaiwa. Milandu yakue Eliya yaamulengiizie Ahabu eyunvue ovio saana! Kya kupapia, ozo muntu wa kibuli ‘waaikefiizie ye muine.’​—1 Mak. 21:19-29.

Paantu talapiile mu kisinka, Likolo Ahabu wamupooza kabika wakue Leeza mu buloko (Mona lifungu lya 5-6) *

5-6. Twamana siani nangue Ahabu taalapiile mu kisinka?

5 Anzia kine Ahabu waaikefiizie pa ozo musita, lwendo lwakue kisia paapo lwaalangiliile nangue kulapila kwakue te kwaali kwa kisinka. Taafumiizie lupupo lwakue leeza waali wakuutua Baali mu bukolo bwakue. Kabili, taakinkiziizie bantu baye bamupupa Yehova. Bintu binge byaakitile Ahabu ni byene byaalangiliile nangue taalapiile.

6 Kisia, Ahabu waamukupile Yehoshafati, Likolo aweeme wa ku Yuda eevi amukwasie kuluana ni Basiria. Likolo Yehoshafati waamulandile nangue bamwipuzienke kabika wakue Yehova. Ku ntendeko Ahabu waakeene kaako kaalandilue ni kulanda eevi: “Pakisiele muntu umo wakutwipuziizia kuli Yehova. Inzi nsimutonene, paantu teezi kulanda bukabika bwa bintu biweeme palwane, ingasie bibiipile.” Anzia evio, baaile kumumona kabika Mikaya. Ahabu waalandile kisinka. Ozo kabika wakue Leeza waalandile mpunda ibiipile palwakue Ahabu! Kuliko kulapila ni kumuloomba Yehova amweleele, Ahabu likolo mubiifi waamukakile ozo kabika mu buloko. (1 Mak. 22:7-9, 23, 27) Anzia kine likolo Ahabu waamukakile kabika wakue Yehova, taalengiizie bukabika bwaalandilue bwande kukitika. Mu lizibo lyaakoonkelepo, Ahabu waaipailue.​—1 Mak. 22:34-38.

7. Kisia kufua kwakue Ahabu, Yehova waalondoluele nangue ozo muntu abanga wali siani?

7 Kisia kufua kwakue Ahabu, Yehova waalangiliile vyabanga wamumwene ozo mwalalume. Kisia Yehoshafati Likolo aweeme kubuela kufuma kubului wakosele, Yehova waamutumine Yehu kabika wakue, eevi aye amwane Likolo nangue taali wapalile kuya kumukwasia Ahabu. Kabika wakue Yehova waamwipuziizie Yehoshafati eevi: “Eba, babiifi i baupalile kukwasia, kabili eba, baalia bamusuulile Yehova i baupalile kutona?” (2 Mil Nsi. 19:1, 2) Ale mona: Kabenge kulapila kwakue Ahabu kubanga kwali kwa kisinka, kakiine kabika nga taalondoluele nangue Ahabu abanga muntu mubiifi amusuulile Yehova. Kakiine, anzia kine Ahabu waalangiliileko nangue waanuunine, taalangiliile kulapila kwa kisinka ata kaniini.

8. Twasambilila ki palua kulapila kupitila mufuano wakue Ahabu?

8 Kunti twasambilila ki kupitila mufuano wakue Ahabu? Musita Eliya lwaamulandile Ahabu nangue lupua lwakue lwakaba kupata maavia, ku ntendeko Ahabu waaikosiizie. Waawamiizie pa kukita evio. Inzi, bintu byaakitile kisia paapo, byaalangiliile nangue taalapiile kufuma ku mutima. Kansi, eevi tulangilile nangue twalapila mu kisinka tupalile kukita bintu bingi apanasie kunuuna palua bintu bitwakikita. Ale tumone mufuano unge uli kutukwasia kwinika bintu bibiikile mukati kulapila kwa kisinka.

KUNTI TWASAMBILILA KI KUPITILA MUFUANO WAKUE LIKOLO MANASE?

9. Likolo Manase abanga wali muntu wa siani?

9 Kisia miaka mia ibili (200) eevi, Manase waalukile likolo wa Yuda. Bintu byaakitile, kunti byamoneka kuya byakilile kubiipa kuliko beelia byaakitile Ahabu! Bibilia ili yalanda eevi: “Waakitile bintu bibiipile mu nzila ikata pa menso akue Yehova, eevi kumulengia afipue.” (2 Mil Nsi. 33:1-9) Manase waaimikile ma altare a baleeza ba bufi, kabili waaimikile ni mukisi wa lipumpu litakatiifu. Kabili keekio kipalile kyali kyalangiliile lupupo lwa mukisi wa leeza mwanakazi wa luvialo, lubaali bakitila mwenka mu ekalu itakatiifu yakue Yehova! Waakitile bintu bya mipasi ibiipile, bya bunganga, ni bya bulozi. Kabili, “waaitilile milopa ingi saana isili na kilubo.” Waaipaile bantu bengi ni ‘kupisia muana wakue muine mu mulilo,’ eevi aaluke ngeleelo ku baleeza ba bufi.​—2 Mak. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Yehova waamulapiziizie siani Manase, ale likolo Manase waakitile siani?

10 Nga evelia vyaakitile Ahabu, Manase waakeene kukoonka musoko wakue Yehova ubaamupeele kupitila bakabika. Kupuako, ‘Yehova waaleetele bakulu ba kisepe kyakue likolo wa Ashuru eevi bengilile [Yuda], kabili baamukwete Manase na mikobelo ni kumukaka na bizele bibili bya mukuba kisia bamutwala ku Babiloni.’ Musita Manase lwabanga wali ku Babiloni wakakilue, kipalile waatendekele kutontonkania saana palua bintu byaakitile. “Waatwaliliile kwikeefia saana ntaanzi yakue Leeza wa bikolue byakue.” Kabili kuli ni binge byaakitile. “Waamuliliile Yehova Leeza wakue eevi amwitabile.” Kakiine Manase, “waatwaliliile kupepa kuli Weene.” Ozo muntu mubiifi waali waya waaluluka. Waatendekele kumumona Yehova kuya wali “Leeza wakue,” kabili waatwaliliile kupepa saana kuli weene.​—2 Mil Nsi. 33:10-13.

Paantu Likolo Manase waalapiile mu kisinka, waainoonene lupupo lwa bufi (Mona lifungu lya 11) *

11. Nga vilandile 2 Milandu ya Nsiku 33:15, 16, Manase waalangiliile siani nangue waalapiile mu kisinka?

11 Pa musita umo, Yehova waasukile mapepo akue Manase. Yehova waamwene nangue Manase waalulukile kakiine palua bintu byaali wapepela. Pakaako, Yehova waatuiliziizie mapepo akue Manase musita lwamuloombele Yehova amweleele. Yehova waamwitabiile Manase aaluke kabili likolo. Manase waakitile maka akue onse eevi kulangilila nangue waalapiile kakiine. Waakitile kintu kisyaakitilue ata kaniini na Ahabu. Waaluluile lwendo lwakue. Waaluisiizie lupupo lwa bufi ni kubakinkizia bantu bamupupe Yehova. (Soma 2 Milandu ya Nsiku 33:15, 16.) Manase waali wapalile kulangilila mibeele ya kusipa ni kiketekelo, paantu ntaanzi ya kulapila abanga wali mufuano ubiipile ku bantu ba mu lupua lwakue, ku bakulu ba mu buteeko bwakue ni ku bantu bakue mu miaka ingi. Inzi, mu miaka ya kupeleezia, Manase, waaikwindile kuwaamia bintu paleepale bibiipile byaakitile lwa ntaanzi. Kipalile abanga wali mufuano uweeme kuli Yosia, mwinzikulu wakue, waaizile kwaluka likolo aweeme saana.​—2 Mak. 22:1, 2.

12. Kunti twasambilila ki palua kulapila kupitila mufuano wakue Manase?

12 Kunti twasambilila ki kupitila mufuano wakue Manase? Waaikefiizie ni kukita bintu bingi. Waapepele, ni kuloomba eleelue. Kabili waaluluile lwendo lwakue. Waakitile maka saana eevi kuwaamia buavia bwaaleetele ni kwikwinda saana kumupupa Yehova, ni kukwasia bange bakite evio vyenka. Mufuano wakue Manase waleeta kiswapilo ku baalia bakitile mazaambi akata saana. Bintu byaamusaangile Manase, byalangilila kakiine nangue Yehova Leeza ‘aweeme kabili aleengele kweleela.’ (Malum. 86:5) Yehova ali wabeleela baalia bali balapila mu kisinka.

13. Leeta mufuano uli kutukwasia kwinika kintu kya mana palua kulapila.

13 Manase waakitile bintu bingi kuliko kunuunasie palua mazaambi akue. Keekio kyatusambilizia lisomo lya mana palua kulapila. Tontonkania mufuano ozu: Tulande weewe waya moolia mubali basisiizia mikate, kisia walanda bakupeele mukate. Inzi, kuliko kukupeela mukate, olia ali wasisia mikate wakupeela likopo lya bunga buli bwakitiluako mikate. Eba weewe, uli kutona? Bila, teutona! Eba, uli kutona kutwama bunga kine olia ali mukusisia mikate wakubuila nangue bobo bunga i bwenka buli bwakitiluako mikate? Bila, tewitabila! Enka evio, ni Yehova aloombele muntu akitile lizaambi, alapile. Kine muntu wanuuna palua lizaambi lyaakikita, kilisie buino. Kwiunvua evio, kuli mukati ka bintu bilangiliile kulapila, inzi te kutosiizie. Ni kiki kinge kipalile kukita muntu akitile lizaambi? Ale tusambilile bintu bingi kupitila mufuano waaleetele Yesu.

VYA KWINIKA KINE MUNTU WALAPILA MU KISINKA

Muana azeezele lwaainikile nangue waakitile lizaambi likata, waakitile lwendo lwaleepele eevi kubuela ku nsesi (Mona lifungu lya 14-15) *

14. Mu mufuano wakue Yesu, muana azeezele waakitile bintu ki bya kuanza bilangiliile kulapila?

14 Mu lileembo lya Luka 15:11-32 muli mufuano wakue Yesu wakukinkizia ulandiile palua muana azeezele. Ozo mulumendo waasangukile kuli baba wakue, wafuma ku nsesi ni kuya “ku kyalo kya kule.” Kooko i kwaiingiziizie mu lwendo lubiipile saana. Inzi, musita buikazi bwakue lubwaaviizie kooko, waatendekele kutoontonkania palua bupinguzi bubiipile bwaakwete. Waainikile nangue buikazi bwaali naabo mu nsesi yakue baba wakue bwaali bwaweeme saana. Yesu waalandile nangue ozo mulumendo “waalangakeene.” Kisia waapinguile kubuela ku nsesi yakue baba wakue ni kumulanda baba wakue amweleele. Kibanga kyali kintu kya mana paantu muana waainikile nangue waakwete bupinguzi buingi bubiipile. Eba, keekio kyali kyatosiizie? Ata. Waali wapalile kwalulula lwendo lwakue!

15. Muana azeezele waalangiliile siani nangue waalapiile mu kisinka?

15 Muana azeezele waalangiliile paswetele nangue waalapiile bilubo byaakitile. Waakitile bulendo bwaleepele eevi kubuela ku nsesi. Kisia lwaamupaleeme baba wakue, waamulandile eevi: “We tawe naamubalile Leeza ni weewe kumo. Nsipalile kabili kukuutua muana obe.” (Luk. 15:21) Kulanda kilubo kyakue bila kufiika, kwaalangiliile nangue ozo mulumendo waali watonene kuwaamia bukibuza bwakue pamo ni Yehova. Kabili, waainikile nangue bintu byaakitile byaamukisiizie baba wakue. Kabili waali watonene kukita maka saana eevi abuezie bukibuza pamo ni baba wakue. Eevi aviinde kukita evio, waatonene kwalukasie umo pakati ka babombi bakue baba wakue! (Luk. 15:19) Ozu mufuano te lyasisie lili lyasaansamusia. Leeli lyasi ni lya mana saana ku bakote. Kunti lyabakwasia musita ubali mukukeba kumana kine muntu wakikita lizaambi walapila mu kisinka.

16. Juu ya ki paange bakote kunti baandua kwinika nangue muntu walapila mu kisinka?

16 Te kileengele bakote kwinika kine muntu waakikita lizaambi likata walapila kakiine. Juu ya ki? Bakote tebaviinda kusoma mu mitima, pakaako, bali baikwinda kukeba bintu bilangiliile nangue lupua wabo waakisambilila kakiine kusuula bintu byaakikita. Mu aali ingi, muntu kunti wakita lizaambi likata saana, ni keekio kunti kyalengia bakote bali mukutoosia lizaambi lyakue bandue kusininkizia nangue ozo muntu walapila kakiine.

17. (a) Leeta mufuano ulangiliile nangue muntu kunti wanuuna inzi bila walangiliile kulapila kwa kisinka. (b) Nga vilandile lileembo lya Mateo 3:8, ni bintu ki bipalile kukita muntu eevi kulangilila nangue muntu walapila mu kisinka?

17 Mona ozu mufuano. Lupua umo ali wakita bukambue lingi mu miaka ingi. Kuliko kukeba akwasiiwe, weene wamufiika mukazi wakue, babibuza bakue, ni bakote mazaambi akue. Kupuako byamanika. Bakote lubamubuila nangue bamanine bintu bilangiliile nangue ali wakita bukambue, kusiali wailumba ni kumoneka kwilangilila nangue wanuuna saana. Eba, keekio kilangiliile nangue walapila? Bila, talapiile. Bakote bali mukutoosia leelio lizaambi, bapalile kutoosia tuntu tuingi kulikosie muntu kwilangilila nangue wanuuna. Ozo muntu taakitilesie lizaambi mara imo paantu waakwete bupinguzi bubiipile. Inzi, waakitile mazaambi mara ingi kabili mu miaka ingi. Ozo muntu taaizile kwilanda muine lizaambi lyakue. Inzi, kuli muntu waamanine lizaambi lyakue, ni kuya kubabuila bakote. Pakaako, bakote bapalile kutoosia eevi kumona bintu bilangiliile kine ozo muntu waakikita lizaambi, waakikita bupilibuko bukata mu malanga akue, vyali waiunvua palua leelio lizaambi ni lwendo lwakue. (Soma Mateo 3:8.) Kunti yatwama musita waleepele eevi muntu akite bupilibuko bulangiliile nangue walapila kakiine. Kakiine kunti kyapala ozo muntu afumiiwenke mu kilonghaano kya Kikristu mu musita kampanda.​—1 Bakor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Muntu atengelue kunti walangilila siani nangue wakilapila mu kisinka, kabili kuli kwaluka ki kine walapila kakiine?

18 Eevi muntu atengelue alangilile nangue alapiile kakiine, apalile kuya waiza lyonse ku kulonghaana, ni kuya wakoonka musoko wa bakote wa kuya wapepa ni kusambilila. Kabili apalile kukita maka eevi kutiina kukita bintu bili kumulengia aponene kabili mu lizaambi. Kine waikwinda kuwaamia bukibuza bwakue pamo ni Yehova, kunti wasininkizia nangue Yehova wakaba kumweleela kakiine, kabili nangue bakote bakaba kumukwasia abuele mu kilonghaano. Kakiine musita bakote lubali batoosia lizaambi likitile muntu, bali batoosia kila lizaambi kukoonkana ni aali yakue, kabili te beezi kupingula basasile.

19. Kulapila kwa kisinka kubiikile mukati bintu ki? (Ezekieli 33:14-16)

19 Nga vitwasambilila, kulapila kwa kisinka kubiikile mukati bintu bingi, apana kulangililasie nangue twanuuna kisia kukita lizaambi. Kabili kubiikile mukati kwalulula saana bintu bili mu maano ni mu mutima, ni kukita bintu bilangiliile nangue twalapila. Keekio, kibiikile mukati kulekela lwendo lubiipile ni kutendeka kabili kunakila mafunde akue Yehova. (Soma Ezekieli 33:14-16.) Kintu kya mana kipalile kukita muntu akitile lizaambi ni kuwaamia bukibuza bwakue pamo ni Yehova.

BAKWASIE BAALIA BAKITILE MAZAAMBI BALAPILE

20-21. Kunti twamukwasia siani muntu waakikita lizaambi?

20 Yesu waalandile kintu kimo kya mana kili mu seemu ya miilo yakue ya kusimikila. Waalandile eevi: “Naaiziile kukuuta ba bibalo kuti balapile.” (Luk. 5:32) Ni fwefue tupalile kuya twatonene kukita enka evio. Tulande, twamana nangue kibuza weetu wa peepi waakiponena mu lizaambi. Tupalile kukita siani?

21 Kine twaezia kufiika lizaambi leelio ku bakote, tuli kumulengiasie kibuza weetu enooneke. Tetuviinda kufiika lizaambi, paantu Yehova amwene. (Tus Maf. 5:21, 22; 28:13) Kunti wamukwasia kibuza obe kupitila kumulangulusia nangue bakote bali kutona kumukwasia. Kine kibuza obe wakaana kuya kubabuila bakote, weewe upalile kuya kubabuila palua kilubo keekio. Kukita evio, kuli kulangilila nangue utonene kakiine kumukwasia. Kukita evio ni kwa mana, paantu kine takwasiiziwe na bakote ni kulapila, weene kunti wazeezia bukibuza bwakue pamo ni Yehova!

22. Twakaba kulondoluela palua ki mu lyasi likoonkelepo?

22 Ale kine muntu waakikita lizaambi musita waleepele, kisia bakote bafikiila kupingula nangue apalile kutengua? Eba, keekio kilangiliile nangue bakimukitila bintu bila nkumbu? Mu lyasi likoonkelepo, twakaba kulondoluela Yehova vyali walangilila luse musita lwali walapizia bantu bakitile mazaambi, kabili twakaba kumona vya kumupala.

LWIMBO 103 (Lwa Kiswahili) Basuungi​—Bupe mu Bantu

^ kip. 5 Kulapila kwa kisinka, te kulangiliilesie kulanda nangue twanuuna, inzi kubiikile mukati bintu bingi. Leeli lyasi lili kutukwasia kwinika mana ya kulapila kwa kisinka kupitila mufuano wakue Likolo Ahabu, Likolo Manase ni mufuano waaleetele Yesu palua muana azeezele. Kabili, lili kulondoluela bintu bipalile kutontonkania bakote musita ubakebele kupingula kine lupua ao nkazi waakikita lizaambi likata walapila mu kisinka.

^ kip. 60 BULONDOLOZI BWA MA FOTO: Likolo Ahabu wabalanda bantu bakue bali bamusuunga waunvuile kipuki eevi bamukake mu buloko Mikaya, kabika wakue Yehova.

^ kip. 62 BULONDOLOZI BWA MA FOTO: Likolo Manase wabalanda babombi benoone mikisi yaaimikile mu ekalu.

^ kip. 64 BULONDOLOZI BWA MA FOTO: Kisia kukita lwendo lwaleepele, muana azeezele watopa, kupuako waunvua buino musita lwafikiila kumonako kwabo wali kule.