Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 42

Qeʼk qkʼuʼj tiʼj axix tok

Qeʼk qkʼuʼj tiʼj axix tok

«Kykeʼyin bʼaje tkyaqil, kytzyume aju bʼaʼn» (1 TES. 5:21).

BʼITZ 142 Qeʼk qkʼuʼj tiʼj oyaj

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiquʼn ateʼ nim xjal mintiʼ in nok qeʼ kykʼuʼj kyiʼj okslabʼil?

TWITZ tkyaqil Txʼotxʼ, in tzaj kyqʼamaʼn nim okslabʼil qa ax tok in che ok lepeʼ tiʼj Jesús ex qa in che kʼulin te Dios ik tzeʼn taj. Tuʼn jlu, ateʼ nim xjal mintiʼ in nok qeʼ kykʼuʼj kyiʼj okslabʼil ex in kubʼ kyxjelin jlu: «¿Kykyaqilpe okslabʼil bʼaʼn in che ela toj twitz Dios?». ¿Yajtzun qe? ¿Qʼuqlipe qkʼuʼj tiʼj qa in tzaj kyyekʼin testigos de Jehová axix tok ex qa in qo kʼulin te Dios ik tzeʼn taj? ¿Jakupe tzʼok qeʼxix qkʼuʼj tiʼj? Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun yekʼbʼil.

2. ¿Tiquʼn ok qeʼ tkʼuʼj apóstol Pablo tiʼj qa ax tok aju nimentoq tuʼn? (1 Tesalonicenses 1:5).

2 Qʼuqlitoq tkʼuʼj apóstol Pablo tiʼj qa ax tok aju nimentoq tuʼn (kjawil uʼjit 1 Tesalonicenses 1:5). Ex nya noq kukx kubʼ tnaʼn Pablo jlu, sino tuʼnju otoq tzʼel tnikʼ tiʼj toj Tyol Dios. Ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa «tkyaqil aju tzʼibʼan tuj Tuʼjil, a Dios o qʼmante» (2 Tim. 3:16). Tej t-xnaqʼtzan tiʼj Tyol Dios, e kanet yekʼbʼil tuʼn qa ax tok a Jesús ok te Mesías. Atzun kye nejenel kye okslabʼil, mintiʼ ok kyqʼoʼn kyoklen yekʼbʼil tkuʼx toj Tyol Dios. E ok nejenel lu te xmeletzʼ tuʼnju in kyqʼamaʼntoq qa in che ajbʼen te Dios, pero junxitl bʼant kyuʼn tukʼil kybʼinchbʼen (Tito 1:16). Junxitl te Pablo bʼant tuʼn tuʼnju ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj tkyaqilju tkuʼx toj Tyol Dios. Kubʼ tanqʼiʼn ex xi t-xnaqʼtzaʼn Tyol Dios kye kykyaqil xjal, tuʼntzunju tqʼama jlu: «Mintiʼ ma kubʼ nxkʼayin wibʼe tuʼn t-xi nmaʼne tkyaqil tyol Dios kyeye» (Hech. 20:27).

3. Tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa o kanet axix tok quʼn, ¿ilpe tiʼj tuʼn tkanet tzaqʼwebʼil quʼn kyiʼj kykyaqil xjel? (Ax ikx keʼyinka recuadro « Mlay chikʼbʼet tkyaqil tbʼinchbʼen Jehová quʼn nix qe t-ximbʼetz»).

3 Ateʼ junjun xjal in kubʼ kyximen qa il tiʼj tuʼn ttzaj tqʼoʼn axix tok okslabʼil tzaqʼwebʼil kyiʼj kykyaqil xjel, axpe ikx qeju mintiʼ in che tzaj tzaqʼweʼn toj Tyol Dios. ¿Jakupe bʼant jlu? Qo xnaqʼtzan tiʼjju tqʼama Pablo. Xi tqʼamaʼn jlu kye okslal: «Kykeʼyin bʼaje tkyaqil». Pero ax ikx el tnikʼ tiʼj qa attoq nim tiʼchaq naʼmxtoq tel tnikʼ tiʼj (1 Tes. 5:21). Tuʼntzunju, tqʼamatl jlu kye: «Noq chʼin ma tzʼel qnikʼ tiʼj» ex «in xi qkeʼyin ik tzaʼn tuj jun espej myaxix qʼanchaʼl» (1 Cor. 13:9, 12). Mintiʼtoq ojtzqiʼn tkyaqil xnaqʼtzbʼil tuʼn Pablo, ax ikx qe nya ojtzqiʼn quʼn. Pero el tnikʼ kyiʼj xnaqʼtzbʼil nim kyoklen tiʼj Jehová ex onin jlu tiʼj tuʼn tok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa otoq kanet axix tok tuʼn.

4. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa o kanet axix tok quʼn ex tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

4 ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa o kanet axix tok quʼn? Jun tiʼ jaku bʼant quʼn, aju qa ma tzʼok qmojbʼaʼn kʼulbʼil kyaj t-xnaqʼtzaʼn Jesús tukʼilju alkye tten in che kʼulin testigos de Jehová te Dios. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj qa mintiʼ in che kʼulin axix tok okslal kywitz sant, qa in nok kyqʼoʼn toklen tbʼi Jehová, qa in nok kykʼujlaʼn axix tok ex qa in kubʼ kyyekʼin kʼujlabʼil kyxolx.

MINTIʼ IN QO KʼULIN KYWITZ SANT

5. ¿Tzeʼn kʼulin Jesús twitz Jehová ex tzeʼn jaku tzʼel qkanoʼn tiʼj?

5 Tuʼnju kʼujlaʼntoq Jehová tuʼn Jesús, kʼulin oʼkx te. Ex bʼant jlu tuʼn tej tten toj kyaʼj ex tej tten tzalu twitz Txʼotxʼ (Luc. 4:8). Ex xi tqʼamaʼn kye t-xnaqʼtzbʼen tuʼn tbʼant ax jlu kyuʼn. Mintiʼ e ajbʼen sant tuʼn Jesús nix kyuʼn t-xnaqʼtzbʼen tuʼn kykʼulin te Jehová. Tuʼntzunju, noq tiʼxku jaku kubʼ kybʼinchaʼn xjal, mlayx pon ik tzeʼn keʼyin Dios tuʼnju mintiʼ qʼanchaʼl (Is. 46:5). ¿Yajtzun qe sant in kubʼ kybʼinchaʼn xjal tuʼn kykʼulin twitz? Tojju tkabʼin mandamyent kyxol qeju lajaj xi tqʼoʼn Jehová kye aj Israel, tqʼama jlu: «Miʼn kubʼ kybʼinchaʼne jun tilbʼilal; mi jun tilbʼilal tiʼj ju at twitz kyaʼj, mi jun tilbʼilal tiʼj ju at twitz txʼotxʼ ex mi jun tilbʼilal tiʼj ju at tuj mar. Miʼn che kubʼ ẍmejeʼye kywitz» (Éx. 20:4, 5). Aqeju xjal kʼujlaʼn Dios kyuʼn, in xi kynimen qe yol lu.

6. ¿Alkye techel in che ok lepeʼ testigos de Jehová tiʼj?

6 In tzaj kyqʼamaʼn xjal in che xnaqʼtzan tiʼj ambʼil ojtxe qa oʼkx e kʼulin okslal te tnejel syent abʼqʼi te Dios. Jun techel, in tzaj tqʼamaʼn jun uʼj in yolin kyiʼj tnejel okslal, qa «tzajwitlo salin kyiʼj» noqwit xi qʼamaʼn kye qa iltoq tiʼj tuʼn kyajbʼen sant kyuʼn tuʼn kykʼulin te Dios (History of the Christian Church). Ax jlu in bʼant kyuʼn testigos de Jehová toj ambʼil jaʼlo, in nel kykanoʼn techel kyaj kyqʼoʼn okslal te tnejel syent abʼqʼi. Mintiʼ in qo naʼn Dios kye sant, kywitz anjel ex mintiʼ in qo naʼn Dios te Jesús. Ax ikx, mintiʼ in qo kʼulin kywitz símbolo patrio, ik tzeʼn twitz bandera moqa alkyexku juntl tiʼ. Noq tiʼxku jaku bʼaj, qaj tuʼn t-xi qbʼiʼn qe tyol Jesús lu: «Twitz Qman tuʼn kykʼulune, aju Kydiose» (Mat. 4:10).

7. ¿Tiquʼn junxitl qe testigos de Jehová kywitz txqantl okslabʼil?

7 Toj ambʼil jaʼlo, in che tzalaj xjal aj kyok lepeʼ kyiʼj nejenel kye okslabʼil ojtzqiʼnxix kywitz kyuʼn txqantl, axpe ikx chʼixme in che kʼulin kywitz. In che pon tilj toj ky-iglesia, in tzaj kylaqʼoʼn qe kylibro ex in xi kyqʼoʼn nim pwaq kye tuʼn kyonin kyiʼj. Ateʼ junjun in xi kynimen tkyaqilju in xi kyqʼamaʼn kye. Noqwit jaku tzʼok kykeʼyin Jesús, mlaylo bʼant jlu kyuʼn tiʼj. Atzun kye tmajen Jehová mintiʼ in che ok lepeʼ tiʼj jun xjal. In nok qqʼoʼn kyoklen nejenel qxol, pero in xi qbʼiʼn qe tyol Jesús lu: «Atzun kyeye kyitzʼin kyibʼe kykyaqile» (Mat. 23:8-10). Mintiʼ in che jaw qnimsaʼn xjal maske nejenel qe te jun okslabʼil moqa jun aj kawil, ax ikx mintiʼ in qo onin tiʼjju in bʼant kyuʼn ex in nel qpan qibʼ tiʼjju te twitz txʼotxʼ. Junxitl in bʼant quʼn kywitz xjal in kyqʼamaʼn qa in che ok lepeʼ tiʼj Jesús (Juan 18:36).

IN NOK QQʼOʼN TOKLEN TBʼI JEHOVÁ

In che tzalaj axix tok okslal aj kyyolin tiʼj Jehová kyukʼil txqantl. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 8 a 10).) *

8. ¿Tzeʼn in nel qnikʼ tiʼj qa taj Jehová tuʼn tajbʼen tbʼi quʼn ex tuʼn t-xi qyekʼin kye txqantl?

8 Jun maj, tqʼama Jesús qe yol lu toj jun naʼj Dios: «Tat, nimsaʼnktz tbʼiya». Tzmax toj kyaʼj tzaj ttzaqʼweʼn Jehová qe tyol Jesús ex tzaj tqʼamaʼn te qa kjawil tnimsan tbʼi (Juan 12:28). Tej tpakbʼan Jesús tzalu twitz Txʼotxʼ, jaw tnimsan tbʼi Tman (Juan 17:26). Tuʼntzunju, toj tumel tuʼn tajbʼen tbʼi Dios kyuʼn tmajen ex tuʼn t-xi kyyekʼin kye txqantl.

9. ¿Tzeʼn kubʼ kyyekʼin okslal te tnejel syent abʼqʼi qa ok kyqʼoʼn toklen tbʼi Dios?

9 Tej tikʼ chʼin ambʼil t-xilen tzyet tuʼn tten kʼloj okslal toj tnejel syent abʼqʼi, ok tqʼoʼn Dios twitz kyiʼj «xjal mya judiy» ex «jaw t-skʼoʼn junjun kyxol» tuʼntzun kyok te tetzbʼil (Hech. 15:14). E tzalaj okslal lu tuʼn tajbʼen tbʼi Dios kyuʼn ex tuʼn t-xi kyqʼamaʼn kye txqantl. Ajbʼen tbʼi Dios kyuʼn tej kypakbʼan ex tej tkubʼ kytzʼibʼin junjun uʼj toj Tyol Dios. * Iktzun tten kubʼ kyyekʼin qa otoq che ok te jun tnam tok tbʼi Dios kyiʼj (Hech. 2:14, 21TNM).

10. ¿Alkyeqe yekʼbʼil at tiʼj qa in che ok testigos de Jehová te jun kʼloj okslal tok tbʼi Dios kyiʼj?

10 ¿In che okpe testigos de Jehová te jun kʼloj okslal tok tbʼi Jehová kyiʼj? Qo xnaqʼtzan kyiʼj junjun yekʼbʼil. Toj ambʼil jaʼlo, in nok tilil kyuʼn nejenel kye okslabʼil tuʼn tkubʼ kyewin tbʼi Dios. O jatz kyiʼn tbʼi Dios toj Biblia ex at maj mintiʼ in xi kyqʼoʼn ambʼil kye xjal tuʼn tajbʼen kyuʼn toj ky-iglesia. * Jaku txi qqʼamaʼn qa oʼkx qe testigos de Jehová in jaw kynimsaʼn tbʼi Dios ex in nok kyqʼoʼn toklen. Ni jun kʼloj okslal in nok tilil kyuʼn tuʼn t-xi kyqʼamaʼn tbʼi Dios kye xjal ik tzeʼn in bʼant kyuʼn testigos de Jehová. Ax ikx, in nok tilil kyuʼn tuʼn kyanqʼin ik tzeʼn kybʼi tok, testigos de Jehová (Is. 43:10-12). O tzʼetz ky-imprimirin testigos de Jehová mas te 240 millón Traducción del Nuevo Mundo, aju tkuʼx tbʼi Dios toj jatumel o jatz kyiʼn junjuntl traductor. Ex in netz ky-imprimirin uʼj toj mas te 1,000 yol ex tkuʼx tbʼi Dios kyoj.

KʼUJLAʼN AXIX TOK QUʼN

11. ¿Tzeʼn kubʼ kyyekʼin okslal toj tnejel syent abʼqʼi qa ok kykʼujlaʼn axix tok?

11 Ok tkʼujlaʼn Jesús axix tok, toj juntl yol, aju axix tok tiʼj Dios ex kyiʼj t-ximbʼetz. Kubʼ tanqʼiʼn aju el tnikʼ tiʼj ex xi t-xnaqʼtzaʼn kye txqantl (Juan 18:37). Ax ikx qeju in che ok lepeʼ tiʼj Jesús in nok kykʼujlaʼn axix tok (Juan 4:23, 24). Ex ok tqʼoʼn apóstol Pedro kybʼi okslal te bʼe axix tok (2 Ped. 2:2). Ok kykʼujlaʼn okslal axix tok toj tnejel syent abʼqʼi, tuʼntzunju, mintiʼ e ok lepeʼ tiʼj kykostumbr xjal, tiʼj kykostumbr okslabʼil nix tiʼjju kyqʼama (Col. 2:8). Ax jlu in bʼant kyuʼn tmajen Jehová toj ambʼil jaʼlo, in nok tilil kyuʼn tuʼn kybʼet toj axix tok (3 Juan 3, 4). ¿Alkye tten in bʼant kyuʼn? In bʼant jlu kyuʼn aj tok tilil kyuʼn tuʼn tjatz kyiʼn kyxnaqʼtzbʼil toj Tyol Dios ex aj tkubʼ kyanqʼiʼn aju in nel kynikʼ tiʼj.

12. ¿Tiʼ in bʼant tuʼn Kʼloj Xjal Qʼil Twitz Aqʼuntl aj tel tnikʼ tiʼj qa il tiʼj tuʼn tbʼant jun chʼixpubʼil ex tiquʼn in bʼant tuʼn?

12 Mintiʼ in tzaj kyqʼamaʼn testigos de Jehová qa tzʼaqli tkyaqilju in tzaj kyxnaqʼtzaʼn tiʼj Tyol Dios. ¿Tiquʼn? Tuʼnju at maj o che el txalpaj tiʼj alkye tten in tzaj kychikʼbʼaʼn jun xnaqʼtzbʼil moqa tiʼj alkye tten in bʼaj kynukʼuʼn kʼloj okslal. Pero mintiʼ tuʼn qjaw labʼin tiʼj jlu tuʼnju in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa chebʼe chebʼe kʼelel kynikʼ tmajen Jehová tiʼj axix tok (Col. 1:9, 10). Nim toklen tuʼn tten qpasens tuʼnju chebʼe chebʼe in tzaj tchikʼbʼaʼn Jehová axix tok tuʼntzun tel qnikʼ tiʼj (Prov. 4:18). Aj in nel tnikʼ Kʼloj Xjal Qʼil Twitz Aqʼuntl tiʼj qa il tiʼj tuʼn tbʼant jun chʼixpubʼil tiʼj jun xnaqʼtzbʼil, mintiʼ in kubʼ t-ximen kabʼe maj tuʼn tbʼant tuʼn. Atzun kye okslabʼil nya ax tok, in bʼant chʼixpubʼil kyuʼn tuʼn kytzalaj xjal kyiʼj ex tuʼn kyok qʼoʼn te tbʼanel. Junxitl aju in bʼant kyuʼn testigos de Jehová tuʼnju in bʼant chʼixpubʼil kyuʼn tuʼn kyok laqʼeʼ mas ttxlaj Dios ex tuʼn kykʼulin te ik tzeʼn kyaj t-xnaqʼtzaʼn Jesús (Sant. 4:4). Mintiʼ in bʼant jun chʼixpubʼil kyuʼn tuʼnju kyaj tuʼn kyok lepeʼ tiʼj kyximbʼetz xjal, sino tuʼnju o tzʼel mas kynikʼ tiʼj Tyol Dios. Kʼujlaʼn axix tok kyuʼn (1 Tes. 2:3, 4).

AJU KʼUJLABʼIL AT QXOL

13. ¿Alkye kymod okslal axix tok nim toklen tuʼn tkubʼ kyyekʼin ex tzeʼn in bʼant jlu kyuʼn testigos de Jehová toj ambʼil jaʼlo?

13 Toj tnejel syent abʼqʼi, ok ojtzqiʼn kywitz okslal tuʼnju kubʼ kyyekʼin tbʼanel kymod. Pero aju mas nim toklen, kubʼ kyyekʼin kykʼujlabʼil kyxolx. Tqʼama Jesús jlu: «Qa ma kykʼujla kyibʼe kyxolxe, tuʼntzun jlu kʼelel kynikʼ kykyaqil xjal kyiʼje qa nxnaqʼtzbʼen qeye» (Juan 13:34, 35). Toj ambʼil jaʼlo, in che tzalaj testigos de Jehová twitz tkyaqil Txʼotxʼ tuʼnju at kʼujlabʼil ex mujbʼabʼil kyxol. Junxitl qoʼ kywitz txqantl okslabʼil tuʼnju in qo ok ik tzeʼn jun ja xjal jatumel ateʼ xjal te junxichaq tnam ex junxichaq kykostumbr. Ex in nok qqʼoʼn qwitz tiʼj kʼujlabʼil lu kyoj chmabʼil ex kyoj nimaq chmabʼil. In nonin jlu qiʼj tuʼn tok qeʼ mas qkʼuʼj tiʼj qa oʼkx qe in qo kʼulin te Jehová ik tzeʼn taj.

14. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Efesios 4:32, ¿alkye jun tumel in kubʼ qyekʼin kʼujlabʼil qxolx?

14 In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Aju mas il tiʼj, tuʼn ttenxix kykʼujlalile kyxolxe» (1 Ped. 4:8). Jun tumel tzeʼn in kubʼ qyekʼin kʼujlabʼil lu, aju qa ma kubʼ qnajsaʼn qil qxolx ex qa mintiʼ ma tzʼok qqʼoʼn qwitz tiʼj kypaltil txqantl. Ax ikx, in nok tilil quʼn tuʼn tkubʼ qyekʼin tbʼanel qmod kyukʼil txqantl ex tuʼn qbʼinchan xtalbʼil kyiʼj, axpe ikx kyukʼil qeju o tzʼok kybʼinchan jun nya bʼaʼn qiʼj (kjawil uʼjit Efesios 4:32). Tuʼnju in kubʼ qyekʼin qkʼujlabʼil qxolx, qʼanchaʼl qa axix tok okslal qoʼ.

«JUNX QOKSLABʼL»

15. ¿Alkye junjuntl tumel tzeʼn in nel qkanoʼn kyiʼj okslal te tnejel syent abʼqʼi?

15 At junjuntl tumel tzeʼn in nel qkanoʼn kyiʼj okslal te tnejel syent abʼqʼi aj qkʼulin te Jehová. Jun techel, in nel qkanoʼn tiʼj alkye tten bʼaj kynukʼuʼn apóstol ttnam Jehová toj ambʼil ojtxe. Toj ambʼil jaʼlo, ateʼ ansyan in che bʼet kyojele Ja te Chmabʼil, qe ansyan ex qe onil kye ansyan (Filip. 1:1; Tito 1:5). Ax ikx, in nok qqʼoʼn toklen mejebʼleʼn ex in nel qikʼun yaẍbʼil ik tzeʼn bʼant kyuʼn okslal toj ambʼil ojtxe. In nok qqʼoʼn toklen chikʼ ik tzeʼn kye ex in che ex lajet qeju mintiʼ in che ok lepeʼ kyiʼj tkawbʼil Jehová (Hech. 15:28, 29; 1 Cor. 5:11-13; 6:9, 10; Heb. 13:4).

16. ¿Tiʼ in tzaj t-xnaqʼtzaʼn Efesios 4:4 a 6 qe?

16 Tqʼama Jesús qa ateʼ junjun xjal tzul kyqʼamaʼn qa in che ok lepeʼ tiʼj, pero nya kykyaqil in che ok te t-xnaqʼtzbʼen (Mat. 7:21-23). Ex in tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios qa kyoj bʼajsbʼil tqʼijlalil, ateʼ nim xjal «mer nimal Dios che keʼyin», pero nya ax tok kyuʼn (2 Tim. 3:1, 5). Noqtzun tuʼnj, in tzaj tqʼamaʼn Xjan Uʼj qa oʼkx at jun okslabʼil in tzalaj Dios tiʼj (kjawil uʼjit Efesios 4:4-6).

17. ¿Alkyeqe in che ok lepeʼ tiʼj Jesús ex in che ok te axix tok okslabʼil?

17 ¿Yajtzun toj ambʼil jaʼlo, alkyeqe axix tok okslal? Kyuʼn yekʼbʼil ma tzʼel qnikʼ tiʼj ex tuʼnju ma qo yolin tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús ex tzeʼn e ok lepeʼ t-xnaqʼtzbʼen toj tnejel syent abʼqʼi tiʼj, in nel qnikʼ tiʼj qa aʼye testigos de Jehová. O tzaj qʼoʼn jun tbʼanel qoklen tuʼnju atoʼ toj ttnam Dios ex tuʼnju o tzʼel qnikʼ tiʼj Jehová ex kyiʼj t-ximbʼetz. Tuʼntzunju, kukx qeʼk qkʼuʼj tiʼj qa o kanet axix tok quʼn.

BʼITZ 3 Aya qʼol qipumale, onil qeye ex qʼuqbʼil qkʼuʼje

^ taqik' 5 Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tzeʼn kʼulin Jesús te Jehová ex tzeʼn el kykanoʼn t-xnaqʼtzbʼen tiʼj toj tnejel syent abʼqʼi. Ax ikx qo xnaqʼtzal kyiʼj junjun yekʼbʼil tuʼn tel qnikʼ tiʼj qa in che ok lepeʼ testigos de Jehová tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Jesús ex qe t-xnaqʼtzbʼen.

^ taqik' 9 Qʼonka twitza tiʼj recuadro «¿Empleaban los primeros cristianos el nombre de Dios?», aju tkuʼx toj uʼj La Atalaya te 1 te julio te 2010 t-xaq 6.

^ taqik' 10 Jun techel, tqʼama papa Benedicto XVI toj 2008 qa mintiʼ tuʼn tajbʼen tbʼi Dios kyuʼn xjal aj kybʼitzin, aj kynaʼn Dios ex aj kyten toj Iglesia católica.

^ taqik' 63 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: O tzʼetz Traducción del Nuevo Mundo toj mas te 200 yol tuʼn ttnam Jehová tuʼntzun tel kynikʼ xjal tiʼj tbʼi Dios toj kyex kyyol.